……«…-, … .»…...μ >... ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ Ν Μ|ΙΧ΄| \lt) ΙΙΙ'Σ|'|().Χ||ι(! Ι'|'ΛΜΜΛ΄|ΏΝ ΚΑΙ Ι΄|'ΣΧΝΩΝ |Π)΄|Π΄Ν|Πξ ΝΙΚΟΣ .‘J/IIIA'IIIIIL Γ…ιι΄ι|ι|ιιι… '|']μ|΄ιι΄ιιηιιιτιι. NLxu Eummhnl, |'ιι|ι|'ιι :u h, "Αθήνα REVUE D' ARI κενυε MENSUELLE DES Lermss ετ DES ARTS U |'ι:ι'ι …' : Ν1ι()5 5|Λ|'ΚΙ|)[.'5 Rue G ltlll)‘li:l. 6 — "Με .es-Grece "Εσωτερικού: Ετήσια Δρχ. 12Ο.-΄Εξάµηνη Δρχ. 60. χγΝΔΡΟΜΕξ 'ξξωτερικο'3 : Ετήσια Δολ. 8.-Α΄ι΄γυπτος Τιµ. Τεύχ. Δ.Γ. 15 ETC! 3 — ΤΟΜΟΣ Ε'. - Γενάρης 1957— 'Ap. πάχους 25 Π E Ρ Ι E X 0 M E N A Κ|ΓΣΟΣ ΜΑΚΡΗΣ . . . . . . . .'Αρχιτέκτων Δηµος Ζουπανιώτης ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕ ΓΤΛΚζ)Σ . . . . . . ..... Βασιλική Δρυς ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΣ. . . . ....... . …"Απειροι κουτσοί ΝΙΤΣΑ ΠΑΠΑΖΑΧΑΡ|ΟΥ . . . . . . . . .Λιανοτράγουδα Σ. ΚΟΥΑΖΙΜΟΝΤΟ (Μετ. Κ. Πέτρου). . . Θρηνος για το Νότο Χ|ΜπΝΕΘ (Μετ. K. Πέτρου) . . . . . [Τα στάχυ- το όριστι () ταξιδι Χ. ΘΕΟΔΩΡ|ΔΗΣ . . . . . . .......... το αληθινό είκοσιένα ΣΑΡΑΝΓΟΣ ΠΑΥΛΕΑΣ . . . . . . . . . , . . . . . Θαυµα A. BOYFIOYKAZ ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . Τσάµικο ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΥΛΗΣ . . . . . . . . , . Τα παρά ημα Θ. Δ. ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ . Έξη µέρες o' ένα πηγάδι Β. ΑΡΧΙΠΩΦ (Μετ 'Ay. Νίκα) Oi α[σΘητικές αρχές 1:00 Ντοι.ιπρολυούμπωΦ ΧΡΥΣΑΝΘΗ Ζ|ΤΣΑΙΑ . . ..... "Αν ίδειτε τον ήλιο ΒΙΚΤΩΡ|Α ΘΕΟΔΩΡΟΥ . . . . . . . . . . ...... "Ερωτας και θάναιος Μ. ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΣ . . . . . . . . . . Τί EYES IO µατι τοι") ταύρου ΣΠΥΡΟΣ ΝΟ. ΑΡΑΣ. . ................ . . Παραµονή ΓΓΡΑΣΙΜΟΣ ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ . . . . . . . . .Τοδ φεγγαριού - Πρω΄ι' ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΟΥΚΑΡΗΣ . . . . . . . . . . . . 'Ενας άνεµος ΚΩΣ Τ. ΧΣ ΓΑΡΙΔΗΣ . . ................ Σου γράφω OY I AAIAM ΣΑΡΟΓΙΑΝ (Μετ. A. Π.Κ.). . .Καθένας στο δικό του πόλεμο ΜΠ. ΜΠΡιΞΧΓ (Men. Α ZIéIyKou). . . . O καυκασιανός κύκλος Γ. ΠΕΤΡΗ . . . . . . . Μιά συνοµιλία µέ τον Τσαρούχη ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ Γ. ΙΩΑΝΝΟΥ . ............. . . . . Γύρω στον Καποδίστρια ΑΠΟ ΜΗΝΑ ΣΕ ΜΗΝΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞ ΗΣ: τα έκατό χρόν α του Σολωμού - 'Η απονοµή τών κρατι- κών βροβειων -Δυό χρόνια- Για την προαγωγή της πνευματικης ζωης -Συγγραφ=. ϊς και κριτικοί- —Ol έκδόσεις-' Αλεξ. Δελµοδζος. Λεων. Ζ'οης-Για τους συ'δροιιητές μας-ΟΙ απολογισµοί. -Τα πενήντα χρονια τού Βάρναλη. Β [ B A I O ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΛΟΥΦΑΚΟΣ: Κρ.τικη για 22 ποιητικά βιβλια. Μ. ΡΑΥΤΟ- ΠΟΥΛΟΣ: ' ιντρ. Κέδρου: Χρήμα, δόξα, άνθρωπος. Γ. ΠΕΤΡΗΣ1 Βυ- ζαντινα µνηµείι 'Αττικής. O E A T P O ΠΕΛΟΣ ΚΑΤΣΕΛΗΣ: Κλυταιμνήστρα - Το ήµερολόγιο της "Αννας Φρανκ-'Ο βροχοποιός. K. |ΙΟΡψΥΡ|ΙΣ : 'O καλός στρατιώτης Σβέϊκ. KI ΠΜ! !΄Ι'0ΓΡΑΦ0 8 Γ. N. ΜΑΚΡΗΣ: To πρόβληµα r00 «θεματος». ΕΙΚΑΣΤ/ΚΕΣ ’l' “KNEE * r. ΠετΡιι>;: "Εκθέσεις Κανέλλη ΜαυροΤΒη-Κανά. ΑΛΛΗΛοΓΡΑιι>ιΑ ι…ιΛιΛ κ.τ.λ. Ε | Κ Ο N E Σ "Εξώφυλλο : Σι΄ινθι.σι| ιιρι.ιτοχρονιάιικη τοι) ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ. ' Εντός κει- ,,'ζ.ι…ι: ll --κ-'ινι (: ιι I ι'| III Λι΄ ||| Inn Kllonn Μακρή "Εκτός κειµένου : ΟΡΕΣΤΗΣ ΚΛΝ|'.ΛΛ||Σ. Σπίτια του Λ[τωλικοδ- -Τό φύτεµσ-Πορτραϊτ0- -Μάνα και παι- …. |3Υ7Λ||'Ι΄||'||| II-XHH || κοίμηση της Θεο!όκου- -Παναγία 'Οδηγήτρια.. |….ι')αγγι-λιιττής Μάρκος. ΙΙΛΝΝ||Σ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ: Πορτραϊτο… Χωριάτισα. Μ…||ι΄ινι….… ιιυ|ιψώνιιις πώ νόµιρ- Λιευ0υντής Νίκος Σιαπκίδης, Βλαβ…νο' 1 "µ ι'ι'ιιιι΄ιιιινυς ΄|'ιιπιιγριιηιΜι…: 'Ιιιι…'|φ Πυοδρόµου, Ζωοδόχου Πηγής 31-'ΑΘγ΄|να """- - ι ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ τΕΧΝΗΣ MHNIAIO ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ KAI ΤΕΧΝΩΝ ΧΡΟΝΟΣ I" ΤΟΜΟΣ E' IANOYAPIOE 1957 ΤΕΥΧΟΣ 25 APXITEKTQN ΔΗΜΟΣ ΖΗΠΑΝΙΩΤΗΣ Tofi KITZOY MAKPH Στην κυρία '.4γγελική Χατζημιχάλη ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην εκκλησία της 'Αγίας Παρασκευής Ζαγοράς, ψηλά, στήν κεντρική κόγχη τού ιερού, ένα σκαλισμένο πρόσωπο, αίνιγματικό, κοιτάζει προς τήν απεραντοσύνη τού Αίγαίου. Είναι µια πέτρινη άντρίκια μορφή πού ξεπηδάει ζωηρά ανάμεσα από άλλα χαμηλά διακοσμητικά ανάγλυφα. Παχύ µουστάκι και τετράγωνο σαγόνι δίνουν μια Θεληματική έκφραση στον άντρα αύτόν. Τα χείλια είναι σα να καταστέλλουν ένα. λόγο πού πήγαινε να ξεπηδήσει. "Ετσι, καθώς προ6άλλει μόνο ή µάσκα, χωρίς να συνεχίζεται από κορμί και λαιμό, είναι σαν νάσπασε την πέτρινη επιφάνεια για v’ &- νασάνει τον αλµυρον αγέρι; τού πελάγου. Πολλές φορές συλλογίστηκα πως το στό- μα του Θα είχε μια γοητευτική [Utopia να πεί. 'Ενάμισην αζώνα περίμενε αµίλη- το, μα πάντα στήν άκρα των χειλιών τρεµ.όσβυνεν & λόγος. Κα! η ώρα ήρθε. Παλιά χειρόγραφα, καταχωνιασµ.ένα στο παγκάρι της εκκλησιας, πέτρινες επιγρα- φές, σκόρπιες πληροφορίες σε βιβλία ήρθαν να συμπληρώσουν τον πρώτο λόγο ένος γέ- ροντα Ζαγοριανού, πως & σκαλισμένος τούτος αντρας ήταν & άρχιμάστορας της έκκλησιο"ις. T' όνομά του Δήµος Ζηπανιώτης. cO αναγνώστης πού ξέρει τήν προη- γούμενη εργασία µας για τον καπετάν Στέργιο Μπασδέκη και το γλύπτη Μίλιοι συνάντησε τον µαστρο - Δήμο Ζηπανιώτη σαν άρχιμάστορα της κομπανίας πού χρη- σιμοποιούσε το γλύπτη Μίλιο για διακοσμητή. "Ετσι ή σημερινή εργασία συνε- χίζει τήν προηγούµενη γιατί οί δύο λαϊκοίτεχνίτες έργάσθηκαν στις ίδιες εκκλησίες. Mo‘c μόνο Με; oi δύο εργασίες είναι ενωμένες ; "Ολες οί εργασίες πού αφορούν τή λαϊκή τέχνη τού Πηλίου προσπαθούν ν' αναστήσουν µορφές καί τέχνες, όσο μπο- ρούν να χωρέσουν μέσα στα βι6λία. Είκοσι χρόνια, τώρα, μονογραφίες ετοιµάζουν τή σύνθεση για ολόκληρο τον πολιτισµό τού Πηλίου. "Η σύνθεση χρειάζεται ύλικό πολύ και ξεκαθαρισµένο. Μιά εργασία για τήν ξυλογλυπτική τού Πηλίου είναι έτσι- μη για έκδοση. 'Η ύφαντική τού Πηλίου και ή πολεοδομία τών χωριών του 6ρίσκον- ται ακόµα στο στάδιο της συλλογής τού ύλικού. Τα στοιχεϊα για τήν κοινωνική καί οικονοµική ζωή τού τόπου δεν έχουν ακόμα συµπληρωθεί "Ετσι, & δρόμος για τή συνθετική εργασία δε φαίνεται σύντομος. "Ο µαστρο - Δήµος Ζηπανιώτης δεν είναι, 6έ6αια, δ μοναδικός αρχιτέκτονας πού έρ- γάσθηκε στό Πήλιο, ούτε τό έργο του έχει έντονη προσωπική σφραγίδα. Στή λαϊκή τέχνη 6 ρόλος τής προσωπικότητας τού καλλιτέχνη είναι διαφορετικός από τήν προσωπική τέχνη. Τό ταλέντο, καί σε μια όμαδική τέχνη έχει τή σημασία του, άλ- λα όχι στόν ίδιο 6αθμό με τήν προσωπική τέχνη. ‘H ζωντανή παράδοση δεν εξαφα- νίζει τήν ατομική άξιοσύνη' αντίθετα, τή 8οηθάει γιατί τής δίνει ένα σταθερό βάθρο. 'Ο μαστρο - Δήμος είναι ένας χαρακτηριστικός εκπρόσωπος τής γενιάς των αρχιμαστόρων πού δούλεψαν στό Πήλιο τούς δυό τελευταίους αίώνες τής τουρ- κοκρατίας. Μελετώντας τό έργο του καί το καθέκαστα τής δουλειάς του γνωρίζουµε όλη τή γενιά των αρχιμαστόρων τής εποχής του. cO μαστρο - Δήμος έκανε µόνο έκκλησίες -τουλάχιστο γι αύτες ύπάρχουν μαρ- τυρίες. Περιορίζονταν στίς κύριες οίκοδομικες εργασίες. Οί άλλες εργασίες (τέμπλα, δάπεδα, τοιχογραφίες κτλ.) γίνονταν αργότερα καί πολλές φορές ύστερα από αρκετά χρόνια. Στίς περιγραφές των έκκλησιιύν πού έχτισεν 6 µαστρο - Δήμος δεν θα περιο- ρισθούµ.ε μόνο στό καθαρα αρχιτεκτονικό μέρος. Τό χτίσιμο είναι μια φάση τής κα- τασκευής μιάς έκκλησίας. Θα συμπεριλά6ουµ.ε καί άλλα στοιχεία γιατί σκοπός μας δεν είναι v’ απομονώσουμε μια προσωπικότητα αλλά να τήν τοποθετήσουμε μέσα στή διαδοχή τής λαϊκής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Παίρνοντας αφορμή από τό λαϊκό αύτό αρχιτέκτονα θα µελετήσουμε τήν εκκλησιαστική αρχιτεκτονική τού Πη- λίου τό 18ο καί 19ο αίώνα. Καλό θα ήτανε ή έργασία αύτή να γινόταν από νέον αρχιτέκτονα. cO συλλέ- κτης τού ύλικού της, πρίν αποφασίσει να τό επεξεργασθεί 6 ίδιος, τό πρόσφερε σε μερικούς νέους αρχιτέκτονες, αλλά δεν τούς ύρήκε πρόθυμους. Λύτό δίνει και τό χα- ρακτήρα τής μελέτης, πού δεν είναι αρχιτεκτο νική αλλά λαογραφική. *Ακόμ,α καί μερικα στοιχεία πού φαίνονται καθαρα αρχιτεκτονικά (τρόπος χτισίμα- τος, αποτυπώσεις, γλυπτή διακόσμηση, άγκωνάρια κτλ.) στό βάθος είναι λαογραφικά. cO μαστρο- Δήμος Ζηπανιώτης, όλοι οί αρχιμαστόροι τού Πηλίου, ανώνυμοι κι όνοματισμ.ένοι, με τα ταπεινά τους χτίσμ.ατα έδωσαν τό αρχιτεκτονικό σχήμα τής λαϊκής θρησκευτικότητας. Καθώς στό χτίσιμο τής έκκλησιάς μεταχειρίζονται ντόπια ύλικά, τήν πέτρα, τό ξύλο, τήν άσδέστη, τήν πλάκα, είναι σα να κάνουν λειτουργία µε τό ντόπιο μαύρο «οίνο», τό πηλιορείτικο «έλαιο» καί τόν σταρένιο «άρτο». ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ Οί έκκλησίες τού Πηλίου είναι βασιλικές οί περισσότερες, μονόκλιτες ή τρίκλι- τες, καί λίγα σταυρ:θόλια Σε τρείς κύριους τύπους μπορούµε vo‘: τίς χωρίσουμε στίς μονόκλιτες ξυλόστεγες βασιλικές, στίς τρίκλιτες ξυλόστεγες βασιλικές, καί στίς μανοκλίτες με θόλο. Καθένας από τούς τύπους αύτούς έχει άπειρες παραλλαγές, κάθε πηλιορείτικη εκκλησία είναι καί µια παραλλαγή αύτών των δασικών τύπων. Πολλοί παράγοντες επιδρούν στή δημιουργία αύτών των ποικιλιών: Οί οίκονομικες δυνατότητες των κτητόρων (πού επηρεάζουν καί τίς δια- στάσεις καί τα ύλικά), ή διαμόρφωση τού έδάφ0υς (αν είναι σε κορυφή λόφου, σε πλαγιά, στό κέντρο μιάς πλατείας, σε πολύ κατήφορικό έδαφος), ή θέση τους σχετι- τα με τό χωριό καί τίς προσπελάσεις (πού καθορίζουν τήν κύρια όψη τής έκκλησίας καί τήν είσοδό της, μια πού ό προσανατολισμός της είναι πάντοτε 6 ίδιος), γειτονι- κές οίκοδοµ.ες προύπάρχουσες ( πού έπηρεάζουν τα φωτιστικά ανοίγματα, τήν τοπο- θέτηση τού νάρθηκα κτλ.), ή χρήση (αν είναι καθολικό μοναστηριού ή ξωκλήσι ή κεντρική εκκλησία χωριού). Οί μονόκλιτες ξυλόστεγες δασιλικεςέχουν μικρες διαστά- σεις καί είναι συνήθως ξωκλήσια. "Εχουν δίρριχτη σκεπή με πλάκες προπαντιώτι- κες,' δηλαδή σχιστολιθικές πλάκες πού βγαίνουν …το στό πηλιορείτικο χωριό Πρό- παν. "Εχουν μια κόγχη ήμικυκλική στόν ανατολικό τοίχο ("Αγ. Γεώργιος κοντα στόν Κισσό) καί σπανιότερα τρείς ("Αγ. 'Ιωάννης Μακρυνίτσας). Μερικά ξωκλήσια δεν έχουν καόθλου ανατολική κόγχη (εΑγία "'Αννα "Ανεμούτσας). |1ολλες φορές έχουν στή δυτική πλευρά ξύλινο ύπόστεγο πλακοσκέπαστο (Παναγία κοντα στόν 2 Κισσό). Είναι χτισμένες με πέτρα καί δέν έχουν αξιόλογο γλυπτικό ή ζωγραφικό διάκοσμο. Έξαίρεση αποτελεί ή μικρή έκκλητία τού "Αγίου Ιωάννου Μακρυνίτσας, στήν κεντρική πλατεία τού χωρ. ού, πού έχει έπιµ.=. -λημένη ίσόδομη τοιχοποιία χτι- στό δυτικό καί νότιο ύπόστεγο (έξωνάρθηκα) καί πλούσια γλυπτική διακόσμηση. & |,Μ΄ (Υ6…Ψΐ/ &: |, %! έργο" , ΄΄ Μι9Ψ!"|"/ο, % (σωμα; Μονό/& μαμα/Λ…φ % ξ. ( ως… ν. ρΜ… & "ψ…" % .,΄,ψ διωε…βυ: µµ; Νο ω…" θ/35; %Μ& &΄Μ ,α΄Σ:΄ ". γ6€Ο;/ΐ Ώ; ;Μ0Μ "να Μ ιβω ωαΏ%#… (ΨχΨ;3ψ, "|, '63ψ9 %. &!!ς/3/ί…… ιμπν"… Μ"? Χαλ θΜ? τζιπ/ναι… κ΄" && Cow/"WM my &: ??… , γι΄/τµ «για… 3 );υ3α;03& ι , 3.΄χΞηΐι ιδ. υ, ανω Έξι/Λι 6:.,Μ'/ 3%ΜΆξΐΜΜ η. Μιαοπά"νΜοι…Λ%…ν:κν ,έ;δ'Ή ωσινΜλ€ξι ψ:6%ο "άς?" χιβν πλαζ… ,; .? 60 Μ »? …%ΐη?σ ο?" γ…ιλ Ώ&λ/ψχζ΄, δ…ην &? Μ…»; . Έλι/΄΄ για α' και"), 3.3 ,, ΄ΐηι %ω9ι α…. ΝεΜ4ψΟι &… Άλυ &; ", ΄3'Ά'%' [Εδω/. Όψη; ανά ,, "%λ3%"βΜΙ; ., κ.κ…. " να"; "7" €? //"' WV των "σέξ?" * "βίο Λητώ» &] ,, ε…?) Μ…"… &; 7) ': ΕΙΚ. 1. Συμφωνητικό τού μαστρο - Δήμου μέ τούς ένορίτες τής 'Αγίας Παρασκευής Ζαγοράς Ξυλόστεγες τρίκλητες δασιλικές είναι οί περισσότερες καί µεγαλύτερες έκκλησίες τών χωριών τού Πηλίου. Έξωτερικα φαίνονται σαν μονόκλι- τες γιατί ή δίρριχτη στέγη τους σκεπάζει καί τα τρία κλίτη. T6 μεσαίο κλίτος είναι πάντοτε ψηλότερο καί φαρδύτερο από τα δύο πλαγινά. 'Η όροφή τους είτε είναι έπί- 3 Θ΄"- '… πεδη, και τότε έχει ξύλινο τα6άνι ξυλόγλυπτο… ("Αγ. 'Αθανάσιος 'Αγ. Γεωργίου Νηλείας) είτε καμαρωτή με μπαγδατί και με γύψινες διακοσμήσεις ("Αγ. Γεώργιος Μακρυνίτσας). Τα κλίτη χωρίζονται με δυο σειρες χτιστες κολώνες &… δυο ή τρείς ή τέσσε- ρες. οι κιονοστοιχίες Με; συνδέονται µε τοξοστοιχίες. Πολλές φορές στο ταβάνι, υπάρχουν μικροί θόλοι ή φουρνικα με τσατμά, που οι φαίνονται εξωτερικά ('Αγία Παρασκευή Ζαγοράς). cO γυναικωνίτης σε σχήμα Π, πιάνει τή δυτική πλευρά και μέρος από τή νότια και 6ορεινή και στηρίζεται στους εξωτερικούς τοίχους και σε τέσ- σερες ή Ξξη από τις κολώνες. Μερικές φορές πάνω από το στηθαϊο του γυναικωνίτη υπάρχει καφάσι για να κρύδει τελείως τις γυναίκες από τα αντρικά 6λέμματα ("Επι- σκοπή "'Ανω Βόλου). Πάντως οί γυναίκες δεν πήγαιναν µόνο στο γυναικωνίτη αλλά… ΕΙΚ. 2. '0 µαστρο - Δήμος (άνάγλυφΟ) και στο αριστερό από τα κλίτη. Υπάρχει και ένα ανέκδοτο πηλιορείτικο δημοτικό τραγούδι, που περιγράφει μια τρίκλιτη Βασιλική και καθορίζει τη θέση των πιστών στήν εκκλησία: Μαστορα, πρωτομάστορα και πρώτε στους μαστόρους ποδρθες από τα Γιάννενα να χτίσεις εκκλησία κάν, την τρανή, κάν' την ψηλή, κάν την στα δυό, στα τρία Ζώα να αν ή Παναγια με όλα τα κορίτσια δεξια να είναι 6 Χριστός μ όλα τα παλληκάρια στη μέση νάναι & Σταυρός, να στέκουν οί Γερόντοι . 'Εξωτερικα έχουν υπόστεγο εϊτε ξύλινο πλακοσκέπαστο ("Αγ. Κυριακή Ζαγοράς) είτε με κολώνες χτιστες ("Αγ. Ανάργυροι Πορταριάς), είτε με κολώνες μαρμάρινες ("Αγ. Γεώργιος στο χωριό 'Αγιος Γεώργιος Νηλείας). Το ύπόστεγο περι6άλλει τήν εκκλησία είτε από τις δύο πλευρές, δυτική και νότια (Παναγία Μακρυνίτσας) είτε και στή δορεινή (Αγία Μαρίνα Κισσοι")) και καταλήγει τις περισσότερες φορές άνα- …… σε παρεκκλήσια. Στήν ανατολική πλευρά έχουν τρείς συνήθως κόγχες, μέ τή μεσαία µεγαλύτερη. ,Εξωτερικα οί κόγχες έχουν πολλες φορες χαμηλά διακο- σμητικά ανάγλυφα ("Αγ. Νικόλαος ΙΙορταριάς). =Η τοιχοποιία τους είναι είτε απλή πέτρινη άσοδο΄ιτιστη, ή, πιο σπάνια σο6ατισμένη (Γενέσιο Θεοτόκου Λαύκου) ήμασ- δοµ.ική άρμολογημένη ("Αγ. Παρασκευή Ζαγοράς). 4 Μονόκλιτες Βασιλικές με θόλο. Είναι είτε μικρα ξωκκλήσια "Αγιά Τριάδα στη θέση Πάλιτσι), είτε καθολικά μοναστηριων(Παναγία Λαμπινο6ς), είτε κεντρικές έκκλησίες χωριών ("Αγ. "Ιωάννης Νιάου), "Ολες έχουν θόλο που είτε κρύβεται από τήν κλίση της σκεπης, πού φουσκώνει έλαφ…οα στήν κορυφή του θόλου (Παναγία Λαμπινοι'ις), είτε προβάλλει σαν έντονο φούσκωμα της πλακόστρωτης στέ- γης σε σχήμα μισού λεμονιού ("Εκκλησία Σταυρού "Ανεμούτσας), είτε ξεχωρίζει σαν πολυεδρικσς χαμηλός τρούλος ("Αγ. 'Αθανάσιος Λαύκου). 'Ο ανοιχτόςζτους έξωνάρ- Ν…ΡΣ .. &: Μ 8 Έ :' & .ι ;- :ε z ': UI :: Ξ :! > .. Ο .) ------------- ‘8 -"'΄ «» ....I I ............. ε ;: : … .' :ν , o :. : ; ζ΄ ; - «: " . & : 5 . ε I O P. P Ξ ‘E : ' "8 :… : Ό :! Ξ ; :: : . …Ξ ; D b: .. Ξ :' :' ' 6 |: I . -'Φ :: : : :?! :: : : : ;: : ' '? :… -- ? Β ΄΄΄΄΄΄΄΄΄΄΄΄ ' ΄΄΄΄΄΄΄΄΄΄΄΄ I. -ε . Ρ " . Ξ Ξι "& 'Ξ" ΄χ ι! "δ ? ΕΞ ΑΙΜ & """ l:- ‘5. ...... .-. ΠΞ Ξ… … "6 © . Έ 9 Δ Εξ . . ι . . . . . . δ θηκας είναι, είτε χτιστός, »… τότε είναι µόνο στή δυτική πλευρά ("Αγ. "Αθανάσιος Λαύκου), είτε ξύλινος πλακοσκέπαστος και τότε μπορεί να προεκτείνεται και στή νότια πλευρά (ΛαμπινοΌ). "Εχουν ανατολικά τρεις κόγχες, Με; από τα μικρά ξω- κλήσια, που έχουν μία (Θεοτόκος στή θέση Μούζιες Λαύκου). 'Η τοιχοποιία είναι είτε κοινή πέτρινη είτε ίσοδομ.ική άρµολογημένη. Τα δάπεδα των έκκλησιών όλων των τύπων είναι πλακόστρωτα κι έχουν με- ρικές φορές απλά διακοσμητικά πού σχηματίζονται από πελεκηµ.ένες πέτρες µε άρ- 5 μούς άπο:στρογγυλεµένα δότσαλα, ποταμίσια ή θαλασσινά (Θεοτόκος Μουρεσιου). Δυστυχως πολλά από τα δάπεδα αι>τά έχουν αντικατασταθεί αργότερα από τσιμεν- τένια βιομηχανικά πλακάκια. =Εντελώς ίδιαίτερον τύπο παρουσιάζει ή έκκλησία του μοναστηριού του "Αη- Λαυρέντη, τρίκογχη Βασιλική με ψηλοτύμπανο τρούλο, και τρίπλευρες κόγχες. Λε- πτομερή της περιγραφή δημοσίευσε ο αρχαιολόγος Νικ. Γιαννόπουλος. 8 Η σύντομη αυτή περιγραφή των τριών δασικών τύπων των εκκλησιών του ΕΙΚ. 4. "Αγιος ,Αθανάσιος (νότια (mm) Πηλίου τους ο…) τελευταίους αίώνες τής τουρκοκρατίας, αφήνει πάντα ανοιχτο το πεδίο για μια είδική μελέτη του θέµατος. "Εδω έγινε για να να τοποθετηθεΞ το έργο του αρχιτέκτονα Δήμου Ζηπανιώτη. ΕΝΑ ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΑΣΜΕΝΟ Πολύτιμο ντοκουμέντο για τή μελέτη των όρων με τούς οποίους έργάσγθηκε δ μαστρο - Δήμος καί όλοι οί αρχιτέκτονες και οί µαστόροι τής έποχής του στο Πή- λιο, δημοσίευσε ο κ. "Απόστολος Κωνσταντινίδης στο δυσεύρετο 6ι6λίο του «τα εν τω Πηλίιρ δρα παλαιά καί σύγχρονα χριστιανικά μνημεία». ' Το ντοκουμέντο αυτο είναι το συμφωνητικο που υπογράφηκε στή Ζαγορά στίς 21 Φε6ρουαρίου 1803 με- ταξυ του μαστρο - Δήμου και των έπιτρόπων τής εκκλησίας τής Αγίας Παρασκευής. Δημοσιεύεται σήμερα για πρώτη φορα σε φωτοτσιγκογραφία (sin. 1). Συνδυασµένο με το έξοδσλόγιο τής έκκλησίας, με τις πέτρινες έπιγραφές, µε άλλους λογαριασμούς οίκοδοµ.ικών έργασιών καί με διάφορα άλλα στοιχεια, φωτίζει τούς όρους με τούς οποίους έργάζονταν οί µαστόροι της εποχής αι">τής. Το κείµενο του συμφωνητικοΌ, διορθωμένο από λίγα μικρα παραναγνώσματα τής αρχικής του δημοσίευσης, είναι το έξής : 6 »διά του παρόντος γράµµατος φανερώνομεν ήµεϊς οί κάτωθεν ζουπανιότες|ο'τι έσυμφώνησα έγώ & μαστροδήµος μέ τοι") ένορττας του μαχαλα αγίας πα|ρασκευής να φτειάσω τήν έκκλησίαν τους άγιο… παρασκευήν μερο|κάμ.ατο τον άνθρωπον προς γρ΄ : 35 : τριανταπέντε τήν ήμέραν, το δέ|µουλάρι προς γρ΄ : 25 : είκοσιπέντε τήν ήµέραν, μέ αύτήν τήν τιμήν έκα|βουλαρήσαμεν να μήν πάρωμεν άλλο τίποτε δια γε- μελίκι, ούτε μαν/δηλώματα, ούτε θεμελιάτικα, µόνον να µας δίδουν από μίαν όκά/ ρακήν τήν ήμέραν, να μας κάμωσι καί δύω ζειαφέτια, καί όχι άλλο/άπό αύτά ώς άνωθεν έγράφαμ.εν, προς τούτοις και τα μουλάριά μας δταν|δέν έχει χρείαν ή έκκλη- σία να δουλεύουν, να κάθωνται, καί από τοι/έντόπια μουλάρια αν πηγαίνουν να 60η- θοΌν χάριν εύλα6ε:΄ας, να μήν έμ/ποδίζωνται από ήμας τούς μαστόρους, καί να άρ- χήσωµ.ε τήν δουλείαν είς τας/δεκαπέντε του &πριλλίου. όθεν έγινε το παρον είς δύω, καί βαστά|το κάθε μέρος το ένα, διά μανδηλώματα να µας δίδουν γρ΄: 25.|καί όχι άλλο τίποτε από τα άνωθεν σηµειωθέντα και έστω είς ένδειξιν : 1803 Φευρουαριού : 21 » …. &. μαστροδήμος 6ε6αιώνω » αναγνώστης σακελλαρίου μάρτυς » Νικόλαος Ιωάννου κασσα6 : μάρτυς » δημήτρης γιοργοδόπουλος μάρτης » νικόλαος παναγιώτου : γκίκα μαρτυρώ. » » Πρέπει να σχολιάσουμ.ε μερικά σημεία αύτοΒ του συμφωνητικου: «Φανερώνομεν ήµεϊς οί κάτωθεν ζουπανιότες>>: Ζου- πανιώτες, δηλαδή ήπειρώτες είναι οί τεχνίτες που &ναλα6αίνουν το χτίσιμο τής έκ- κλησίας. Σημειώσαµε σέ πολλές περιπτώσεις τή συμ6ολή τών τεχνιτών τής ,Ηπεί- ρου στήν ανάπτυξη τής λαϊκής τέχνης του Πηλίου. Πολυάριθμοι είναι και ο! άρχι- EIK. 5. "Αγιος Αθανάσιοςξ(νοτιοανατολική γωνία) ή...-ε τέκτονες καί οί χτίστες πού δουλεύουν στο Πήλιο. Ζουπανιώτες είναι καί οί μαστό- ρσι πού έχτισαν στά 1766 τήν έκκλησία τού 'Αγίου Αθανασίου στή Δράκια, όπως καί πάμπολα σπίτια, γιοφύρια, έκκλησίες καί Βρύσες. Οί Ζουπανιώτες τεχνίτες έρ- χονται σέ κομπανίες p.’ έναν άρχιμάστορα. "Εχουν, άκόμα καί σήμερα, µια συνθημα- τική γλώσσα για να συνεννοούνται χωρίς νά τούς καταλαβαίνουν οί άλλοι. Π.χ. για να είδοποιήσουν έναν χτίστη πού ξεχάστηκε καί δέν ένοιωσε πως ήρθε 6 αφέντης τού σπιτιού, τού λένε: «"Αι, μή ξιφλιάζ,ς, ξέπυρι 6 p’xég». Για να παραπονεθούν για τήν καθυστέρηση τής πληρωμής τους λένε: «Δέ φσάει τσάταλου». Γι αύτό καί οί Πηλιορείτες, όταν θέλουν να πούν πως ένας μιλάει άκατάληπτα λένε: Αύτος μι. λάει ζουπανιώτικα». "Αργότερα βγαίνουν καί ντόπιοι αρχιτέκτονες, όπως 6 µαστρο … Γιώργος από τή Δράκια, πού έχτισε το κελλιά τής Παναγίας στο νησάκι τού Τρικεριού, οί αδελφοί Γ. καί Π. Κοσμάδες από τίς Μηλιές πού έχτισαν στα 1865 τή Σχολή τής Βυτί- τσας µαζί μέ τον Ζ. Γεράση, καί άλλοι. «"0 τι έσυ µ. φ ώ ν η ο οι έγ ώ 6 µ. α- ΕΙΚ. Ο. 'Ο "Αγιος "Αθανάσιος (τοιχογραφία) σ τ ρ ο δ ή μ ο ς» 2 ’Am) τή φράση αύτή φαίνεται πως 6 αρχιτέκτονας έκπροσωπεϊ όλο το συνεργείο, διαπραγµατεύεται καί συνάπτει συμφωνίες για λογαριασμό όλων. «Μέ τούς ένορίτας τού μαχαλά αγίας Παρασκευής»: Μα- χαλά; = τούρκικα : συνοικία. Ξέρουμε πως πολλές'συνοικίες τών χωριών έπαιρναν το όνομά του: άπό τήν έκκλησία τους. ‘0 μαστρο -Δήμος δέν πρωτοχτίζει τήν =Αγία Παρασκευή αλλά τήν ξαναχτίζει στήν ίδια θέση. "Αλλωστε το έξοδολόγιο τής έκ- κληοία; αρχίζει από τά 1740, δηλαδή έξηντα:ρία χρόνια πρίν τήν ξαναχτίσει 6 μα- στρο-Δήμος με τούς μαστόρου; του. «μερο κάματο προς γρόσια 35 8 : ή ν ή µ. έ ρ αν : 'Η πληρωμή δέ γίνονταν ξεκοπίς αλλά µέ το μεροκάματο, μέ τα ολικά τού έργοδότη. Πόσοι ήταν οί μαστόροι τής κοµπανίας; Σω έξοδολόγιο τής έκ- κλησίας σημειώνονται :0': έξής: «άπό δεκατρ΄ις άπριλίου εος δεκάξι αύγούστου οπου φίγανε ή µαστορι εστισαν τά µεροκάματα 3.478 : προς π. 35 τούς μαστόρους έστισαν 3.043.10:, Δηλαδή για 80 περίπου μέρες πραγματοποιούν καί πληρώνονται 8.478 μερο- κάματα. Συνεπώς-ή κομπανία πρέπει να αποτελείται από 43 -45 μαστόρους. Είναι χαρακτηριστικό πως ούτε στο συμφωνητικό, ούτε 0:6 έξοδολόγιο τής έκκλησίας αναφέρε- ται ίδιαίτερη άμοι6ή τού άρχιτέκτονα. Αύτος είσέπραττε όλο το ποσό, πλήρωνε τίς τροφές καί ορισμένα άλλα κοινά έξοδα καί έδινε στον καθένα το μεροκάµατό του, αρκετά χαµηλό- τερο άπό αύτό πού είσέπραττε. "Αλλωστε δεν άμιδονταν όλοι το ίδιο, αλλά άνάλογα μέ τήν ζ άξιοσύνη τους καί το χρόνο προύπηρεσίας τους. * "Αλλες φορές ή συμφωνία γίνονταν µέ παροχή φαγητού, κυρίως στο χτίσιμο ίδιω- ξ τικών σπιτιών. Τότε το μεροκάματο ήταν χα- μηλότερο. =Ο έπιστάτης στο χτίσιμο τού σπι- τιού…τού Δ. ,Αθανασάκη στή Δράκια, δίνει στον ίδιοκτήτη σηµείωμα τών έξόδων : ΄ «ίδού συμεονού τα οσα έξοδα έχο είς άργατές κέ λυπα αλα ' είς Μέροκάµατα τούς Μαςστόρους έχον ΐ έος συμερον|Μεροκαματα 2Ο/τον 25 τύν ’I- μεράν Γρ (500, συμπληρώνει μέ μολύβι 6 , ίδιοκτήτης) ΄ διά θροφύ τού Μάςτορούς Γρ. 248» T6 χτίσιμο τού σπιτιού κράτησε 60 Ξ εργάσιµες μέρες γιατί 0:6 ίδιο χαρτί σημειώ- νει 6 ίδιοκτήτης 60 ήμερομίσθια τού έπιστά- τη προς 36 γρόσια. «Το δέ μουλάρι π.ρ & ς Υ Ρ…! σ-ι αν " ί :" o σ ι π Ξ " " ε;» Για: ΕΙΚ. 7. Βασιλ. Γρεβενά… καί Μαρ- τη μεταφορα των υλικων χρησιμοποιούσαν οι μιά… Μα.Αρ…,,ζ,ώ… . Ό "Αγιος κομπανίες τών μαστόρων δικά τους μουλάρια. ,Ιωάγνης Στό έξοδολόγιο τής έκκλησίας αναγράφεται: «1911 µεροκάματα προς 25: 1.194.15». Δηλαδή για 80 περίπου έργάσιµ.ες ήμέρες πραγματοποιούνται 1911 μεροκά- ματα τών μουλαριών, πού πρέπει να είναι γύρω στα 2δ, αφού-άλλωστε-σημειώ- νεται στόσυμφωνητικόπώς «… μουλάρια μας όταν δέν έχει χρείαν ή έκλησία να δουλεύουν, να κάθωνται καί άπό τα έντόπια μουλάρια άν πηγαίνουν να δοηθούν χάριν εύλαβείας, να µήν έμποδίζωνταιάπό ήμάς τούς μασστόρους»: Αύτοσηµ.αί- νει πως δέν έπιτρέπονταν ή μίσθωση ντόπιων µουλαριών για τίς μεταφορές οίκοδο- μ.ικών ύλικών, αλλά μόνον ή δωρεάν παροχή ύπηρεσιών, «χάριν εύλαδείας» τών ίδιο- κτητών τους. Τα μουλάρια τής κομπανίας έβοσκαν σέ κοινοτικά λι6άδια καί για δι- καίωμα 6οσκής δποχρεώνονταν οί μαστόροι νά χτίζουν ορισμένου μήκους καλντερί- µια τού χωριού, άνάλογα μέ τον αριθμό τών μουλαριών καί τίς µέρες παραμονής τους. «να μήν πάρωμε άλλο τίποτε γιά γεμελίκι»: Δηλαδή για 9 … διατροφή τους. «ο ύ τ ε 0 0: ν δ η λ ώ 0 α τ α»: "Οταν τελείωνε το χτίσιμο καί έμ- παιναν :6: ζευκτά τής σκεπής, τοποθετούσαν στήν κορυφή τής στέγης έναν πρόχειρο ξύλινο σταυρό στολισμένον μέ ένα στεφάνι ή ένα μπουκέτο λουλουδιών. ,Επάνω στο σταυρό αύτο το κορίτσι τού σπιτιού ή, άν δέν ύπήρχε κορίτσι, ή κυρά τού κρεμούσε μαντήλια, πουκάμισα ή άλλα είδη. "Οταν ύπήρχε πρόσφατο πένθος τού ίδιοκτήτη ή έχτιζαν δημόσιο κτίριο (όπως στήν περίπτωσή μας) δίνονταν το άντίτιµ.ό τους σέ χρήμα. Τα μαντηλώματα ήταν έθιμικο δικαίωµα τών μαστόρων. Σσό συμφωνητικό φαίνεται πως παραιτούνται άπό το δικαίωμά τους αύτό, στο τέλος όμως, άφού μπεί ι]Ποι> ε]Θ&Ν&ι>|οο Μίκα… και… … , , .… .;-.…ι:.'.΄--…-.----.. Κ…… ΕΙΚ. 8. "Αγιος Αθανάοιος Λαύκου (κάτοψη) καί ή τελειωτική φράση «όθεν έγινεν το παρόν είς δύο καί βαστά :6 κάθε μέρος :6 ένα»: μετανοιώνουν καί προσθέτουν: «διά μανδηλώ- µ α΄τ α ν 6: 0 ά ; δ ί δ ο υ ν γρ΄ 25»: T6 1:006 06:6 άναγράφεται καί στο έξοδολόγιο τής έκκλησίας: «μανδηλώματα τούς μαστόρους ΟΟ25>. Δέχονται v6: μήν πάρουν «ο 6 τ ε 6 ε 0 ε λ ι ά τ ι κ α»: Στή θεμελίωση τών σπιτιών ή τών γεφυριών έσφαζαν ένα ζώο (άρνί ή κόκορα), ,Αφού χύνονταν στά θεμέλια :6 αίμα, το σφαγμένο ζώο το έπαιρναν οί μαστόροι. Συναφής μέ :6 έθιμο αύτό είναι καί ή παράδοση τού γε- φυριού τής "Αρτας, όπου έπρεπε νά χτισθετ 0:6: θεμέλια καί ήγυναίκα τού άρχιμά- στορα, γιά v6: στεριώσουν. 'Επίσης οί ίδιοκτήτες, καθώς καί γνωστοί καί γειτόνοι. έριχναν 0:6: θεμέλια νομίσματα, πού :6: μάζευαν οί μαστόροι, άφήνοντας μόνο ένα- δύο πού σκεπάζονταν άπό :6 χτίσιµο «για το γούρι». «μ ο ν ον ν 6: 0 άς δ ί δ ο υν άπό μίαν όκά ρακήν τήν ήμέραν, v6: μάς κάμωσι καί δύω ζ ε ι a: φ έ τ ι α» : Ζειαφέτια=γεύµ.ατα. Ακόμα καί σήμερα στο Πήλιο οί μαστόροι απαιτούν άπό τούς ίδιοκτήτες τών σπιτιών καθημερινά 0:6: ποσότητα ούζου ή τσί- πουρου. «Νικόλαος 'Ιωάννου Κασσα62 μάρτυς>:'ΟΝικόλαοςΚασ- σαβέτης φαίνεται πως έχει συντάξει καί :6 συμφωνητικό. =Υπήρξε συμμαθητής τού Ρήγα Φερραίου, κατά τή μαρτυρία τού Χρ. Περραιβού 5. Τήν πληροφορία αύτή έπι- 6εδαιώνει 6 Φίλιππος "Ιωάννου σέ γράμμα του προς τον Ν. Μάγνη μέ χρονολογία 16 Δεκεμ6ρίου 1859. 'Ο Φίλιππος Ιωάννου σημειώνει, άκόμα, στο ίδιο γράμμα, πως «ο Νικόλαος Κασσα6έτης έδίδαξε πολλά έτη καί μέ πολύν κόπον έν τι"ρ έλληνικώ τής Ζαγοράς σχολείω, άλλ' ούχί συνεχώς' διότι ών ύγείας άκροσφαλούς ήναγκάζετο 10 πολλάκις να παραιτηθεί» 6. "Η σωστή σύνταξη καί οί ασήμαντες ανορθογραφίες τού συμφωνητικού πείθουν ότι συντάκτης του είναι 6 διδάσκαλος Ν. Κασσα6έτης, &… οί έπίτροποι τής έκκλησίας δέν είναι πολύ γραμματισμένοι, όπως φαίνεται από ,τίς ανορθογραφίες καί τήν κακή διατύπωση τού έξοδολόγιου. Στίς δεκάξη Αύγούστου 1803 παραδίδεται ή έκκλησία, χτισμένη άπό :6 00:- 0:00 - Δήμο καί τούς μαστόρους του. "Η εργασία τους περιορίζεται μόνο στο γιαπί. T6: σοβατίσματα, τα ξύλινα κουφώματα καί οί άλλες συμπληρωματικές έργασίεςΈέγι- ναν από άλλους μαστόρους. Στό έξοδολό…γιο τής "Αγίας Παρασκευής σημειώνονται άλλα έξοδα «απο δεκαξι αύγούστου εος τρις νοεμ6ριου οπου φίγαν κ αλι μαστορι». "Ανάμεσα στά έξοδα αύτά αναφέρονται καί τά έξής χαρακτηριστικά: «του μαστρογιάνι τζιαμιτζί 6:6: μιρουκάματα ιψου κή γιαλιά 153.10 ης : 2‘0 φορτοματα ξιλα κεσανίδια κε άμου αγογι του λιανζικου 0005.05 :0: ωσα εξοδεύθισαν ης το δευτερον ής την πιζουλα γρ 253.35» Γιά νά χτισθεί ή να έπισκευασθεϊ 0:6: έκκλησία χρειάζονταν πρώτα άδεια τού Μητροπολίτη. "Ενα βεράτι τού Αχμέτ τού Α΄, πού 6γήκε τον ,Ιανουάριο τού 1604 καί καθορίζει τα προνόμια τών μητροπολιτών, γράφει στο τέταρτο άρθρο «Το; έν τή έπαρχία αύτού έκκλησίας καί μοναστήρια χωρίς ίερού 60:00:13 06651; δύναται να απαλλοτριοϊ άπό τών χειρών αύτού, καί άνευ αδείας αύτού ούδείς δύναται να έπι- σκευάζη ή ανεγείρή έπί τών αύτών θεμελίων ή έμποδίζει αύτά» '. "Αδεια άπό τίς τουρκικές αρχές απαιτούνταν μόνο για :0‘: Χάσια (Πορταριά, Κατηχώρ…ι, Μηλιές, Τσαγγαράδα, Ζαγορά κ.ά), ένώ τα δακούφια (Μακρυνίτσα, Δράκια, "Αργαλαστή κ.ά.) «κτίζους έκκλησίαις όταν θέλουν» όπως αναφέρουν 6 Κωσταντής καί 6 Φιλιππίδης στή Νεωτερική Γεωγραφία τους.Β T6 προνόμιο αύτό καταργήθηκε 0:6: 1796 έξ αίτίας μερικών «συμδάντων» στο χτίσιμο τού "Αγ. Ιωάννη Μακρυνίτσας. Γι αύτό, &… άοόΝάοιοο τα… ' Τα… οΤση1ο'κΡοο :IIIl . … ΕΙΚ. 9. 'Αγιος ,Αθανάσιος Λαύκου (τομή 0:6 μάκρος) 0:6: 1800. οί κάτοικοι τού "Αγίου Λαυρεντίου πήραν ρητή άδεια από τήν Τουρκική Κυ6έρνηση για να χτίσουν τήν έκκλησία τού "Αγίου 'Αποστόλου τού Νέου, κι έπει- δή δέν είχαν έτοιμες πλάκες γιά νά σκεπάσουν τήν έκκλησία μέσα στήν προθεσμία, αναγκάστηκαν να 6γάλευν από τα σπίτια τους 9. 11 Οί έκκλησίες χτίζονταν μέ έξοδα τών ένοριτών ή μέ δωρεές καί τότε έµπαινε σέ πέτρινη ή γραπτή έπιγραφή το όνομα τών κτητόρων ("Αγ. ,Αθανάσιος "Αγίου Γεωργίου Νηλείας κ.τ.λ.). ΔΗ MOE ΖΗΠΑΝΙΩΤΗΣ Οί διογραφικές πληροφορίες για το μαστρο - Δήμο Ζηπανιώτη είναι λειψές. "Από :6: στοιχεία πού προσφέρει το συμφωνητικό καί μερικές έπιγραφές μπορούμε να τή σκιαγραφήσουμε κάπως. Πρώτα - πρώτα το έπίθετό του δείχνει τήν καταγωγή του. Είναι ήπειρώτης. Ζουπανιώτες ή Ζιπανιώτες ή Ζηπανιώτες λέγονταν στο Πή- λιο όχι μόνον όσοι κατάγονταν από το Ζαπάνι αλλά όλοι οί ήπειρώτες, όπως έξω από το Πήλιο όλοι οί πη- λιορεϊτες λέγονταν Ζαγο- ριανοί. Προτίμησα τον τύπο Ζηπανιώτης γιατί έμφανίζεται συχνότερα στίς έπιγραφές τών έκ- κλησιών πού έχτισε καί γιά νά μή γίνεται σύγχυ- ση μέ :6 συντοπίτη του καί συνεργάτη του γλύ- πτη Μίλιο Ζουπανιοπο- λίτη. "Εργάσθηκε στο Πήλιο δέκα χρόνια περί- που. Πήγαινε πρώτα μόνος του, έκλεινε συμ- φωνίες κι ύστερα έπαιρ- νε καί τούς μαστόρους του. T6 συμ6όλαιο μέ τούς ένορίτες τής "Αγίας Παρασκευής ύπογράφη- ".. κε στίς 21 Φε6ρουαρίου ‘_ …… καί ή έργασία άρχισε ' …" "(& στίς 13 ΄Απριλίου 1τ03, ΕΙΚ. 10. "Αγιος ΑΘανάσιος Λαύκου (τομή στο πλάτος) ίσως γιατί στο μεταξύ θα έπρεπε νά τΞλΞίώσΞι άλλες ύποχρεώσεις πού είχε αναλάβει. Μαζί μέ τούς μαστόρους του έχει καί το συντο- πίτη του γλύπτη Μίλιο πού σκαλίζει :2; έπιγραφές, τα ύπέρθυρα καί άλλα γλυπτά κοσμήματα, καθώς καί τίς μορφές διαφόρων αγίων σέ χαμηλό ανάγλυφο. Πιθανότατα & ίδιος γλύπτης σκάλισε σέ ανάγλυφο καί τή μορφή τού μαστρο - Δήμου στήν κόγχη τού ίερού τής "Αγίας Παρασκευής (Είκ. 2). T6 ανάγλυφο αύτο παριστάνει :6 μα- στρο - Δήμο σάν ένα νέο σχετικώς άντρα µέ παχύ καγκελωτό μουστάκι καί μέ το χαρακτηριστικό πλακαρο ήπειρώτικο κεφάλι. T6 πλατύ του σαγόνι τού δίνει έκφραση θεληματική. T6 ίδιο θεληματική έκφραση έχει καί το στόμα του. 'Αντίθετα μέ το σύνολο σχεδόν τών γλυπτών έργων τής έποχής του, πού παριστάνουν συγκεκριμένα άτομα, έδώ ύπάρχει φανερή ή πρόθεση τού καλλιτέχνη ν' αποδώσει ατομικά χα- ρακτηριστικά. Πρώτη παραγγελία παίρνει από :6 Γεώργιο Αναγνώστη καί τούς δύο γιούς του Νικόλαο καί Ιωάννη να χτίσει τήν έκκλησία τού "Αγίου "Αθανασίου στο χωριό "Αγιος Γεώργιος Νηλείας. "Υστερα γνωρίζεται μέ τον πρώτο άρματωλό τού Πηλίου, τον καπετάν Στέργιο Μπασδέκη. πού τού αναθέτει το χτίσιμο ή :6 ξαναχτίσιμο δια- φόρων έκκλησιών, όπως θα δούμε, μέ λεπτομέρειες, στήν περιγραφή τών έργων του. Μία παράδοση, πού ύπάρχει ακόμα στο χωριό Λοιύκος, λέει πως 6 αρχιτέκτονας ., … 12 πού έχτισε τόν "Αγιο "Αθανάσιο Λαύκου (δηλαδή 6 μαστρο - Δήμος) αποκεφαλίστηκε άπό τόν καπετάν Στέργιο Μπασδέκη πού τόν έπιασε v6: 1:1665: στό χτίσιμο μιάς άλλης έκκλησίας πού τού ανέθεσε. Δέν ύπάρχει τίποτα πού να έπι6ε6αιώνει ή να διαψεύδει τήν παράδοση αύτή. Πάντως 0:6: τέτοια τιμωρία δέν ήταν ασυνήθιστη άπό τόν καπετάν Στέργιο. "Υπάρχει, μάλιστα, στό μοναστήρι τής Λαμπινούς ανάγλυφο πού παριστάνει τόν κτήτορα Στέργιο Μπασδέκη να αποκεφαλίζει 0:6: γυναίκα. 'Ο μαστρο - Δήμος ήταν περήφανος για τή δουλειά του, γι αύτό πάντα στίς πέτρινες, μαζί μέ τό όν:μα τών κτητόρων 71 όσων συντελέσανε στήν κατασκευή τής έκκλησίας, σημειώνει καί :’ όνομά του, πράγμα πού δέν γίνεται συχνα στό Πήλιο. Μερικές φορές οί… κομπανίες τών μαστόρων δείξουν 0:6: έπιγραφή πού άναφέρει μόνο τήν καταγωγή τους ("Αγιος ,Αθανάσιος Δράκιας : «1766 MAETOPI ZOYHA- ΝΟΤΕΣη. *Αρχοντικα δέ φαίνεται v6: έχτισε 6 000:00 - Δήμος, είδικευμένος στό χτίσιμο έκκλησιών. Θα έ6αζε κι έκεϊ τ' όνομά του σέ έπιγραφή, όπως έκανε 6 συντοπίτης του Κοσμάς στό σπίτι τού Ντιντίκα στήν "Αλλη Mega”. "Εχτισε μόνο :6: κελλιά τού μοναστηριού τών Ταξιαρχών, ανάμεσα Ζαγοράς καί Χορευτού. ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΡΟ- ΔΗΜΟΥ "Α γ ι ο ς 'Α 0 α ν ά ο ι ο ς (1795). ‘H έκκλησία αύτή Βρίσκεται στήν έπάνω συνοικία τού χωριού "Αγιος Γεώργιος Νηλείας. Είναι τρίκλιτη δασιλική (Βίκ. 3). "Εξωτερικά :6: τρία κλίτη σκεπάζονται άπό τή δίρριχτη πλακοσκέπαστη στέγη (Είκ. 4). Τό χτίσιμό της είναι σχεδόν ίσοδομικό άρμολογημένο. 'Από τή δυτική καί νότια πλευρά περι6άλλεται 01:6 ξύλινο πλακοσκέπαστο ύπόστεγο, πού καταλήγει στήν άνα- τολική άκρη τής νότιας πλευράς στό παρεκκλήσι τού cA1000 Μοδέστου. Οί ξύλινες κολώνες τού ύπόστεγου άκουμπούν σέ χαμηλό πεζούλι. Μόνο ή Βορειοδυτική γωνία τού ύπόστεγου κλείνεται από τοίχο. πού αφήνει 0:6: 6ορεινή πόρτα. Στό νότιο τοίχο ψηλά, πάνω άπό τή στέγη τού ύπόστεγου έχει πέντε σιδερόφρακτα παράθυρα. "Αλλα δύο, καθώς καί μία πόρτα ύπάρχουν κάτω άπό τή στέγη τού ύπόστεγου. Στό δυτικό τοίχο, πάνω άπό τή στέγη τού ύπόστεγου έχει τρία παράθυρα, τό μεσαίο ΗΠοοόΘΜ'οιοο πΡο΄οογΗ ΕΙΚ. 11. "Αγιος "Αθανάσιος Λαύκου (πρόσοψη) 13 ψηλότερα καί τ' άκρινά χαμηλότερα. Κάτω άπό τή στέγη δύο πόρτες, μία στό κέν- τρο καί μία στενότερη δεξιά, καθώς καί δύο σιδερόφραχτα παράθυρα. ‘0 6ορεινός τοίχος δέν έχει κανένα άνοιγμα(ΕΞίκ. 5). Στόν τοίχο τού ίερού έχει κόγχες. 'Η με- σαία είναι μεγαλύτερη, πεντάπλευρη, μέ τρία στενά σιδερόφραχτα παράθυρα στίς EIK.| 12. "Αγιος ΄Αθανάσιος Λαύκου (έπιγραφή) τρείς κεντρικές πλευρές. Οί δύο άκρινές κόγχες είναι μικρότερες, ήμικυκλικές, χωρίς άνοιγμα. Καί οί τρείς κόγχες είναι πλακοοκέπαστες. … Πλούσιος είναι 6 έξωτερικός διάκοσμος τής έκκλησίας. Πάνω άπό τήν πόρτα τού νότιου τοίχου, μέσα σέ άόαθη κόγχη είναι ζωγραφισμένος 6 "Αγιος 'Αθανάσιος. Γύρω, σέ σχήμα πέταλου, ζωγραφική ζώνη μέ τούς Δώδεκα ="Απόο'τολους σέ προτομή μέσα σέ κύκλους, πού τριγυρίζονται άπό κόσμημα (κλήμα). 'Επειδή άργότερα ή πόρτα έγινε ψηλότερη άπό τήν άρχική, έχουν κοπεί οί δύο άπόστολοι πού βρίσκον- 14 ταν στίς άκριες τού πέταλου. (Βίκ. 6) Πάνω άπό τήν πόρτα τού παρεκκλησίού, μέσα σέ ά6αθη κόγχη, τοιχογραφία τού "Αγιου Μόδεστου. Ή είκόνα περιβάλλεται άπό όραίο πεταλόσχημο κόσμημα. ,Αξιόλογος είναι καί 6 γλυπτικός, έργο τού γλύπτη Μίλων. Περιγραφή του .ύπάρχει στό διβλίο γιά τό γλύπτη Μίλιο. Στό νότιο τοίχο ΕΙΚ. 13. Μίλιου Ζουπανιοπολίτη: "Αγιος "Αθανάσιος χρωματισμένη άνάγλυφη έπιγ.ραφή δίνει :6 ίπορικό τού χτισίματος τής έκκλησίας. Τό φόντο τής έπιγραφής είναι μαύρο, τά γράμματα καί τά κοσμήματα πράσινα. Τά γράμματα καί τά κοσμήματα είναι έξώγλυφα. "Ετος 1795 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ A "ί" ΙΔΟΥ ΝΑΟΣ ΕΚΤΙΣΤΕ EK BAGQN ΜΕΓΑΣ / EN ΥΠΟΡΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΣ ΠΗΛΙ()Υ ΟΡΟΥΣ | EHONOMAI‘I ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ/ ΑΡΧ[ΕΡΑΤΕΥ- υΝΤΟΣ Δ΄ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / ΚΥΠΡΙΟΥ ΕΙΣ ΜΗ'ΓΡΟΠΟΔΙΝ ΑΥΤΟΥ EKEI- NOT/ OTOI MEN EIEI KTITOPEE TOYAE ΤΟΥ ΤΟΥ| ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΓΕΩΡ- 15 - αµ…- ΓΙΟΣ ΥΙΟΙ ΑΥΤΟΥ / ΔΥΩ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ TE KAI ΙΩΑΝΝΗΣ | ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΙ- ΠΟΙ ΟΣΟΙ ΔΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟΝΤΕΣ| ΛΟΓΩ, ΕΡΓΩ ΤΕ ΚΑΙ ΑΙ"ΑΘΗ ΠΡΟΑ[ΡΕ- ΣΕΙ | ΕΞΟΙΝΤΟ ΤΟΥΣ ΜΙΣΘΟΥΣ ΑΠΕΙΡΟΠΔΑΣΙΟΥΣ / ΠΑΡΑ ΘΕΟΥ ΤΟΥ ΒΛΕΙΙΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ/ΠΟΛΥΤΛΑ ΑΘΑΝΑΣΙΕ ΦΥΛΑΤΤΕ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ ΣΟΥ ,'ΜΗΔΕΙΣ ΩΣ ΘΗΡΑΝΗΜΕΡΟΣ ΕΜΒΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΥΛΗΝ ΣΟΥ | ΠΛΗΓΗΝ ΘΑΝΑΤΟΥ ΛΟΙΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΥΡΕΚΤΙΩΝΤΑΣ/ΙΑΤΡΕΥΕ ΘΕΡΑΠΕΥΕ, ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΑΙΜΩΝΙΩΝΤΑΣ|Ο ΓΑΒΡΙΗΛ ΜΕΝ ΕΓΡΑΨΕ ΤΑΥΤΑ ΩΣ ΘΕΩΡΙΤΕ / ΑΝ ΗΝ ΚΑΙ ΜΙΞΟΒΑΡΒΑΡΑ ΜΗΝ ΤΑ ΚΑΤΗΓΟ- ΡΕΙΤΕ /ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΕΝ ΔΗΜΟΣ ΖΗΠΑΝΙΩΤΗΣ . Πάνω άπό τήν πόρτα τού δυτικού τοίχου έγχρωμο άνάγλυφο (μαύρο - πρά- σινο - ώχρα). Στό έπάνω μέρος τού άνάγλυφου ύπάρχει σταυρός μέ τό Χριστό σταυ- ρωμένο στό μέσο του. Πίσω άπό τό σταυρό, ή λόγχη καί 6 σπόγγος, σέ σχήμα. V. Πάνω άπό τά πλαγινά σκέλη τού σταυρού τά γράμματα IC … XC NI - KA καί κάτω τους, άριστερά ή Παναγία (ΜΡ - ΘΥ) καί δεξιά 6 "Αγιος "Ιωάννης (ΟΑΓ - ΙΩ). Στήν κόγχη τού ίερού, έντοιχισμένα πλαγιαστά, δύο άνάγλυφα κυπαρισιών. Πάνω άπό τά τρία παράθυρα τής κεντρικής κόγχης τού ίερού, τρία άνάγλυφα γιά τά όποία γίνεται λεπτομερειακή άνάλυση στό διόλίο γιά τό γλύπτη Μίλιο. "Εσωτερικά ή έκκλησία χωρίζεται σέ τρία κλίτη. Τά τα6άνια είναι ξύλινα μέ άπλά ξυλόγλυπτα. Τό μεσαίο κλίτος είναι ψηλότερο άπό τά… δύο άκρινά. Τό πάτωμα είναι νεώτερο μέ βιομηχανικά πλακάκια. Τό ξύλινο τέμπλο τής έκκλησίας, χαμη- λής τέχνης, έγινε στά 1872 άπό τόν "Αγιογιωργίτη "Απόστολο "Αθανασόπουλο. Στό τέμπλο, μεταξύ τών άλλων. έξη είκόνες καμωμένες στά 1866 άπό τό Βασίλειο Γρε- βενίτη καί τό Μαργαρίτη Μακριντζιώτη (Βίκ. 7). Τοιχογραφίες δέν έχει έσωτερικά ή έκκλησία. Στή δυτική πλευρά, σέ ύψος 2.30 0. άπό τό δάπεδο ύπάρχει γυναικωνίτης. 'Επάνω στό γυναικωνίτη ύπάρχουν δύο φαρδειές ξύλινες βαθμίδες για νά παρακολου- θούν καλύτερα οί γυναίκες τή λειτουργία. (Στό έπόμενο :6 τέλος) ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΚΡΗΣ 'Από τίς έπιγραφές τών έκκλησιών δημοσιεύονται μόνον οί άνέκδοτες. ]. Κίτσου "Α. Μακρή: 'Ο καπετάν Στέργιος Μπασδέκης καί δ γλύπτης Μίλιος. Βόλος…'ΑΘήνα 1955 σελ. 12-16. 2. ΄Υπαγόρευση κ. Γιάννη Ριζινού, άπό τήν 'Αγριά (1952). 3. N. I. Γιαννοπούλου: 'Η επί τού Πηλίου Μονή τού "Αγίου Λαυρεντίου ('Avu- τύπωσις é): τού ΙΑ τόμου τής έπετηρίδος τής 'Ειαιρίας Βυζαντινών σπουδών). 'Εν "Αθήναις 1935. 4. "Απ. Γ. Κωνσταντινίδη: Τα έν τς; Πηλίφ όρει παλαιά καί σύγχρονα καί χρι- στιανικά μνημεία. "Αλεξάνδρεια 1948, σελ. 107—113. ('Ανατυπώσεις άπό το «Φάρο- τής "Αλεξάνδρειας). 5. Χριστοφόρου Πεοραιβού: Πολεμικά όπομνημονεύματα καί βιογραφία Ρήγα Φε- ραίου. "Επιμέλεια Μ. Παπαϊωάννου. "Αθήνα 1956-σελ. 814. 6. Νικολάου Μι'ιγνητος: Περιήγησις ή τοπογραφία τής Θεσσαλίας καί Germ λι- κής Μαγνησίας. 'Εν "Αθήναις 1860-σελ. 86 7. «ΠρομηΘεύς». "Ετος Δ' (Μάρτιος 1892) Βόλος 1892-σελ. 711. 8. Γρηγορίου 'Ιεροδιακόνου καί Δανιήλ 'Ιερομονάχου: Γεωγραφία Νεωτ8ρική.. Βιέννη 1791. 9. Ζωσιμά 'Εσφιγμενίτη: Σημειώσεις είς τά έκ τής Γεωγραφίας τών Δημητριέων Μαγνητικά. "Ημερολόγιον «'Η Φήµη». 'Εν Βόλω 1887-σελ. 85. 10. K. A. Μακρή: Δύο λαϊκοί ζωγράφοι. Βόλος 1952-σελ. 31. 11. K. A. Μακρή: "Ενα μεταβυζαιτινό τέμπλο στό Πήλιο ('Ανακοίνωση στό Θ' Διεθνές Συνέδριο Βυζαντινών Σπουδών). 'Ανάτυπο άπό τά πρακτικά τού Συνεδρίου. "Αθήναι 1954. 16

Κυριακή τιΐ;'ΘκτωβρίΘυ 1937 Η'.-ΠΒΙΙΙΙΙΙ Ι.ΙΙΙΙΠ"ΉΗ.Π πικπιπΙΙΙιΙΙ ΙιΙΙΙΙιιυωυι Κ.Α-ΜΑΚΡΗ ι-ιι-ιιι |ι-ιι-ι|-|ι- Η-ιι-|ι-ί|-||-ίί-ΙΙ-||-||-Ι ME ΤΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΜΑΣ ΣΤ, ATEME ΤΟΥΣ "Ο κ. Ζηµέρης γεννήθηκε στο γειτωνικο μας Κατηχωρι. "Αφου τέλειωσε τε Δημοτικο καί tb ‘Ez' ληνικο Σχολείο στήν Πορταριά. γράφηκε στήν 'Εµπορική .Σχολ.η τού Βολου. 'Αποφοι'τωντσς απ αυ- τή διορίστηκε για εναχρονο στην Τράπεζα .(οσµαδοπουλου µµ 6 πο- δος για μια ευρυτερη , δράση τον έσπρωξε σ' ένα υπερπόντιο "ζει.- δι στήν 'Αμερ.κή. 'Εκεί stun να σκιρτσάρη το διευθυντή τής… µε. σχης «το πινέλο καί το… µολυβι» που έκτιμωντας το ταλέντο μου τού έπέτρεψε να πάρει] µια! .΄'".' τα &… το φυσικο. Σ' οι; αστο-το διάστημα αναγκάστηκαν? να ,η- on ν' αυτή. χίλια δυο επαγγελ- µατα καί να ζήση πέμπτο)…" περι- ,-.…πέτ.τιεςξ πού µέ πολλή πές" &… "έτι-τε ν &…" Με άνΞκξοξο ΒιΒλ ο του! «&… σον… στοιαλλ= κοσµο…- &- &καϊ τήν τέχνη τήν φω- τογραφικών μεγεθύνσεων. Οί πλ- λεπάλληλοι πόλεμοι τον φέρνουν στήν "Ελλάδα. "Υστερ' αν auto-.3; μένει οριστικά πιά στο Βόλο και µ' αγαπη καλλιεργεί τήν τέχνη του που Θέλει να τή στάση στο έ- πίπεδο τής μεγάλης τέχνης. . ** '0 κ' Ζημέρης είναι ένας Με… πο; άνθρωπος. από κείνους πού ως τήν τελευταία τους πνοή µέ- νουν νέοι, αγέραστοι στήν καρδιά. &στείρευτοι σε ζωτικοτητα. Ούτε το βάρος ζωής μισού αίώνα, ούτε oi φροντίδες τής μεγάλης του φα puma; τού έκοψα τα φτερά. οι λίγες ώρες που πέρασα στο έργο:- στήριό του γεμάτες εύθυμη asses-t on. στολισµένες µε χαριτωμένα & νέκδοτα σ' ένα έργαστήρι πού μέ- σα του αδελφώνονται τα σύνεργα τής τέχνης του. λογοτεχνικά βι- βλία θυμιταρια μεγάλων μας καλ- λιτεχνΞν δεν Ξέννοιωσα πως πέρα σαν. 'Εκφράςεται µε συμπάθεια για επ…. καί για κείνους από" πού τον έβλαψαν. -Καί το… &; τον ακούσουµε να μιλάει για τή φωτογραφία: -- Μια πού ή φωτογραφία είναι κάτι καινούργιο, άγνωστο o' ολους µας σχεδον σαν καλή τέχνη ιθά θέ λαµε από σας που τή δουλέψατε νά µας Ξπείτε τίς δυνατοτητες τής φωτογραφίας, κι' ακόμα πια είναι τα μέσα πού διαθέτει για τή δη μιουργία καλλιτεχνικής συγκινή σεως στο θεατή; —- Δυο κυρίως ίκανοτητες πρέπει ν&χει ε φωτογράφος: ΞΝόι ξέρει va‘: µεταχειρίζεται το σύστηµα φωτι σμού είκαί νάχει τήν ικανότητα τής συνθέσεως. πού πρέπει να πλη σιάςη τή ζωγραφική σύνθεση. Στα ηρ6τα"της βήματα ή φωτογραφία ι…τανΞενα &χαρο επάγγελμα. που : σου… άλλοτε πλατύτεοα. Δ.΄ Με τόν K. K. Ζηµέρη πρώτα βήματα στο Βόλο ήτανε δύ σκολα. Με με τήν συνεχή δουλειά σιγά-σιγα ή δουλειά µου αγαπήΘη κε. Δυο εκθέσεις μου στο Βόλο καί δυο στήν "Αθήνα είχαν μοναδική έπιτυχία. 'Απ' το κοινο τού Βολου δεν είµαι καθολου δυσαρεστηµέ νος. πολλοί ερασιτέχνες µού φέρ νουν για εμφάνιση φωτο γραφίες άλλη5.ι"α ποιήµατα Βρίσκουν τε σηµείο Ξπέψεως το σωστο … ξέρουν να χειρισθούν τη εωιοσκί=ση - Ή φωτογρπφία µπορεί να 5=η θήκη τον τ:τρι:μο΄ µις: - που 'Ο μπυρες ένος & τ=γ=αφικε'Ξ είναι: "οι. &: tine t; Ξλλ=. Οί οµορφιές τού Πηλίου είναι γνωστέ o' 3.2:; τήν Ελλάδα κ., έξω &… α τή χάρις σ:ή φωτο γραψω."- 'Ρη."" ' Π;=ςµττικΞ & κ. .:ηµέρη; ακοή εκτος. πιο"; ως το πιο cpl-no θρονί του, χύθηκε ως τήν πιο θα θεια του χαράδρα έψαξε καί φωτο γράφησε ολες του τίς γραφικό… τες. τήν ίστορία του.Με μια διπλή σύνθεση χωρικ6ιν μπροστα σέ πλή Soc µήλα. παρασ τυπικα μάς παρου mag“ τήν εύφορία τού Πηλίου. 'Οποιαδήποτε κι' άν έχει κανένας γνώµη για τή φωτογραφία δέ μπο ρεί παρά να παραδεχτή πώς & του ριτικος της προορισμοςεΐναι µεγα λος.Για το έργοτου.εί5χοµαι δ'ι'διος να μας δύτητήν εύκαιρία να μιλά ; ! κιτΣοΣ ΜΑΚΡΗΣ Ξ ως…" ' ——— Βιεείμε ς Κ , , - και αώσσωασμαια 'Ο άνθρωπος είναι πειο εύτυχής στο το" πού έχει φτερά ; "Αν αύ- τό το προϊστορικό: ονειρο μπορού=ξ σε να πραγματοποιηθή πέρα καί' πέρα δηλ. δεν είχαµε φτερά on": ad: ι χη σαν τα πουλιά ή σαν τούς αγ: γέλους θάμασταν καλλίτεροι καί; σοφωτεροι ; τί Θ&χε µεταβληΘή στο µέλλον µας, στή µοίρα µας, στίς απειλές τού γήρατος καί τού θανα του ; &… στο σώμα μας αλλά στήν ψυχή µας χρειαζονται φτερά. 'Αλ λα τί ονοµάζουµε ψυχή ; Δέν το ξέρουμε ακοµη. άλλως τε αν το ξέραμε τα ξέραµε το παν! ...ο-. Οί νεκροί. πού αγάπησα έγιναν σ"ηρί;ονταν σ' ορισµένες συνταγες. | Milton, 6 "Μεν Θέλοντας νά πει "…µε… -…στο εργο του ή Άγριο ποπ…» τον τύπο τού µή δη υπουργικού ανθρώπου τον έκανε ! Μπάρα". Μα σήμερα όµως σ»;ίς ! & μού µίλησε; "… καθαρά.: ": "& δω…: - . - "να .: της φωτογραφια; ενας" πο : φακές είναι υπέθειες Μπορώ…" & αι, …Ξ.6υ … &" κα : εως…). & σχεδιαστή: , μ . ιοτερο ένδιαφέρει & ανθρωπος i πίσω &… τή μηχανή. Για το φωτογράφο ή σύνθεση εί- δ…ζωγράφος αφαιρεί κάτι. που σο- κάρειστήν αίσθησή του. '0 φωτο γραφος οµως για να το κρύψη πρό πει να ψύξη πολύ, να ξαπλωθή χα μου ή να σκαρφαλώση σ' ένα δέν τρο … περιµένή τήν κατάλληλη στιγμή. που & φωτισµος σε τον οι ξη στήν αφάνεια. "Ετσι γνωστά μας τεπεϊα µας τα παρουσιάζει σε μιαν νέα τους οψη. 'H ύποδοχή τής φωτογραφίας αν το κοινό: σας ίκαι οποιεί; - Στήν Μπιν-σαν κάθε καινούρ γιο - τή δέχτηκαν µέ δυσπιστία. Μάλιστα πολλοί κριτικοί για κάμ = ποσα χρόνια επέμεναν να τήν a'c γνοούν. Με ή φωτογραφία έπιβλή arms κι' έπιβαλλεται αν τίς δικές της επιτυχίες. Kai για µένα τα -ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι π…ηη…η…ω (Συνέχεια εκ τής 3ης σελίδος) πνευματικών άνθρωποι…- Οί φιλολ- σελίδες των |Επαρχιών καθώς είναι σύ μιά πελώρια καί όμόγνωμη φωνή Ξξελίσσονται προς οι | ξ ί Η η . ι » . ' . νε' τόσον ωραίοι μέσ' στίς αναμνήσεις που μου άφησαν Ώστε δεν επιθυµεί πια va‘: τους ξαναϊδω. Δε τα τους ξαναγνώριζα "το, κι' αύτο γιατί τώρα τους γνωρίζω καλλίτερα καί πιο βαθειά από άλλοτε. "Εγιναν σει"… ! -=- Κύριε ! Κύριε ‘. Ξ on." ποτό πού μπόρεσα !... Είν'αι΄ δος µου δεν : ΞΏΟ… ….,- I Συνηθίζει κανένας στή δυστυχία . {nub γρήγορα παρ' (ότι το περίηε | στιγμή µι! µπιτ: w: οι"… σ1ι τή , , " » δεν συνηθίζει ομως στήν ευ Πιερ!" κι" "µε: .: τη ιζ µε κοιτα. ναι πολυ δυσκολη "Απο ενα τοπείο ' τυχία γιατ' είναι φευγαλέα καί ! μέσ' στο λίγον καιρο. πού την κα-' τεχει αγνοεί τί πραγµα είναι. | ("Από τό τελευταίο β.6λίό του:! «Η οπιίποδοε Gifes’ . Ψυχραιµία (μια φορά! Επτόρθωιι: άλτη… . λάη. υύρανσί. 'Aotpa: κι' άνθρωποι, ίδίες Η «ΘΕΣΣΑΛΙΑ» ΘΕΣΣΑΛ|ΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓ'|ΚΗΣ Μ/ 0 ΔΗΜΗΤΡΗΣ 0 ΦοιτΗτΗΣ "Πε ινε ε'3χαρισιηυένρς & Δηµήτρης. έν- θρυσιασµένρς. πολύ ενθουσιασµένος. Πα- ραπάνω µάλιστα κι' άπό 31531. "Β;ό αύ- τός είχε παλσ6ώσιι Επ' τή χαρά του, τήν ιύτυχίσ tau τήν απρόσμενη. Ξέ εις τ'. τα τη"; νοίκι ένας ψω;όφσιτητΞκσς μέσ' τήν "Αθήνα. να. ξΞ-:χτΞ; πού καί πού στό Ζέπ:'.εισ, άστεγες έπειδής lion. τα κυττΞς µία σέ τή μέ:: τα ρούχα σου να ένα… και ν΄: τ;ζέ:ι.τ:ι σαι τή ζωή στα ti,- P: :' καί ιιΞ πώ σού λείπουν ότι: &; ιι' & "όπως. να έτσι ξαφνι- κ: ή :;3 '.ιΙ11'. Με :ύρσνσκ:τί6:τσ κ: "ιο. "&" xi. :5.- I;; σκεφτεί; Η αύρ- χιτει .… "µαζι… Κι" iv καποτε στιγ- out: at “kt-q"; δει τό π:λυξέτ:ισες " ως t: : ' tilt-.2 καί τό " … τ:ιΞ -3-ι ::'τ.τ:. και νει": Μια". 6;. τα" λε το"… "Ξ :'ε "" "ότι µε! "! ". Με το" "ή Δηιήι;η έτη ή Περί…. ή τόν ouu σ ι και ως Θυµαται Ξ Μισή τη; τώρα πως την Fina: που τόν - v- : ΣΣ"; "Η: II J , :τι δύο: ,τ'…."".'.:ι; συγνώμη- ammonium. -.ι κτ:ίτ:ι :.'ι. παπαρούνα -τόν Suntan—oi: τού tin και τούτο Είτε… καί λίγο. o ν Ξιθ:;εµένη ύστερις λίγο τού… πως αύριο Θα τόν περιµένη στό Ζίππειο. tau φάνηκε τού Δημήτρη πως ψωμιά; δσύρλισε γύρω του & κόσµος ού λος καί στράφηκε απότομα καί στροβιλίι στηκε μαζί μαύτόνε καί ή Μαρίκα στά χύ.η ένος άσπρσκόκιινσυ απείρου. Κύμα mama. άνοιξε τα µάτια του δ άπλατατα, κύρτωσσ καί πάλι ήνυρθώΘηκε στηλός κι' ύστερις σόι ξεχασµένος o6: νάχε χασει καθε συναίσθησι για τό κάθε τι. τής &… πόντησε chains-rat. - Σύμφωνσι. Μάλιστα. Αύριο στις 8 στό Ζάππειο. 'Αντίό cap. για τό Δημήτρη. Πρώιη φόρα µισθός μιν λόύσε για τέτοια. δηλαδή γι' αγάπες καί ραντε6ιύδια σε κορίτσι. Kai τί κορίτσι. "Άγγελο! Πλάσµα! Είχε τό λόγο tau λοι- πόν να χαίρεται. va’: ίιθσυσιτζιται. vat κάνη σόιν παλαβός σήµερα. Σε λίγο Θα τή συναντούσε στό Ζάππειο. Είναι …… λίγο νωρίς ακόµα… 5 ή ώρα. Ηπα! Δε δε- ρυέσκι. '΄.ίρείς ώρες µόνο, .τριίς ώρίτσις. 'Ενα τίποτα για το Δημήτρη. Arne; κίνησε από τώρα γιά τό ρ=ντεδόύ! Είχε τό πρωί κάτι ψιλά στήν taint: tau. Ta: ξόδεψε σύλα για νά εύπρεπισθή Ξσύρισμα, μια καιν όργια φτηνή γρσ61τσ.' µαντάρι= aua: καθάρισµα, σιδέρωµα t5: ρούχα, πού σάν τα φόρεσε δώ καί λίγη ώ;:ι τού φα νηκε πως |ξανανειώσανι κι' πίστα. σάν τή ψυχή tau, λίγα κύττανµα στόν καθρέ- φτη. πολλή σσ6αρότη στό πρόσωπο. άν- τίυ, πρώτη φορά κι' αύτό στή σπιτονοι- κοκυρά του καί κίνησε για τό ραντεδσύ. Λίγο νωρ'ς είπαµε. Δεν πειράζει. Καθώς περνούσε τήν baa Σταδίου είδε σ' ένας ρσλσγσδικυ ένα ρυλό'ι'ια δείχνη 5 καί; 10 λεπτα. Κοντόστάθηκε. κύτταξε τό ρω; λόγι. σίµωσε or?) βιτρίνα καί µέ τό στη χτυλσ δείχνοντας τούς δείχτες έκανε τρείς …' κύκλους διξια σέ νΞλεγι, 6. 7. 8. N5: τί είνε τρείς ώρίτσιςί ”roam; κίνησε πάλι. "Έφτασε ώς τό Σύνταγµα… Λίγο από…. και θ&φθανε στό Ζάππειο. Με ήτανε νω- ρίς. ‘H πλατεία σχεδόν |ρη.ιη--καλσκαίρι µαθίς, νωρίς ακόµα, κύµα καί 1:011:39:- λίγοι σνθ;ωπρι τιποτα !. δ Θ µύθος γύρω? απ' 1: t5};- τ' Μεσαίν", ΔΕ 6αρυέ- . ήττα στραβό; τώρα . _ dado-pa άν τή υχή tau. Χα- ζιψε κυτιώντας γύρω τα μέγαρα. ασυναί- σθητα. σκούπισε τόν ίδρώτα, πού τόν !- λσυζι όλόκληρσ τό π:όσωπρ, Για μιά !: κείνη ήτανε φαίνεται βιαστική πεί οικιών-.:; a' lo: ταξί δύο τάδε SI την έφη της. κι' 25:5; πλησιάζοντας τόν : υφΞλ=κα τής τ:σχ:ιί:ς τ:Ξ ζήτησε τή μετά to) για ν' Μάζι το τ:'.γ:ι : -Αντίς γιά φωτιά τη" µια Εµ: & και τράβηξε για το Βασιλικό aim. "Εν: γι… µετά" στό δρόµο τόν χαιρέτησε δυνατά τα: χακί; να πως απάντηση, περνώντας σ΄π" το μνηµείο τού άγνωστου στρατιώτη στάθηκε για λίγο µέσ' στη. άντιληά oi στάση προσοχής! "Έφτασε τέλος στόν κήπο καί πρι'τη φορά απ' όσες είχε έρθει στον κήπο πήγε στό ήλιαν5 ρολόγι νά "πήξη την ώρα. Επί έρήκε ώρα 6 1)4. Μετρό, τόσο not! Μόρια; Δευ τό πίσ.ιψε καί ρώιησε κι' Ξ- v: κύριό. 6 1H. "Ας ιίναι τρείς φορές έφτασε ώς τή λιµνρδλα µε τους κύκνους, περπάτησε DESI-x518: µέσ' τα δρομάκια τού κήπου καί τέλος κάθησε o' ένα παγ- κά… κι' άρχισε τώρα να σκέφτεται… Τί σού είναι ενώ… κι' mom ή ζωή. ι"'Ενα µυστήριο. πού είναι µυστήριο γιατί δέν είναι τίποτε. Νόι. Δέντρα. Βουνά, πε ;,ι - ".::! και πόθοι όλα φεύγουν κι' Ερχευνται καί παλι φεύγουν κι' άλλα έρχουνται φαί- νουν1σι κι' όλα τα ίδια καί ta: ίδια, Σκέ- φτεται 6 Δημήτρης. Πρσχτές non/aunt και δεν είχε δικα… γιά λίγο ψωµί. Η χε τσακωθιί κι' δλας µέ τή σπιτονοικσ-| ΤΟύ K. τόν έρχσμό Ξρχισε κι' ή δραδυνή κίνη ση. Κόσμο; παντού. γύρω. Στά καφεννιίσ στα δεντρσ:κεπασµόνα δροµάκια στα m:- γκάκια. Τραόιόιι-. λίγο παραπέρα & Δηµήτρης και χάσκε'.. ΄Ετσι ίφαίνετσι τσύλαχιστο. Κι' όμως stout-11min: καί σκέφτεται. Μι- λίσσι Μουρ & κόσμος Επού γελάει καί περπατάει": Φωνάζει. τί κάνουν Ετσι υύλσι το"… ; Πού :είνσι ; Πού 6ρίσκυυν- tau ;"A τσ". ! χαίρουνται τή ζωη. τή gnaw. Kat-it: θλιδερα τό κεφάλι & Δηι μήτρης. Δί λές καλλίτερα χαίρουνται τή δική τους επί τήν ξένη τρέλλα αναλογί- ζεται. At λές χαίρουντ.αι τήν τρόλλα τούτης ti: 3116511; πού λέγεται ζωή ; Η… τί είδε?" και… καί χαζσυµοίρις. Οί)... "Α.,-.ρες. απροσµέτρητες. Δυό γε ρε: συζητι'ν κοντά του πολιτική. Δόξα κι' wit-i]. Κάποιοι νεαροί πειράξουν καί χαχανίζσι'- κάποιες Μπέλλος. "Ενας δυλτάριι κ:ιιαρωτός - καμαρωτός καί καθώς "& :? ψηλός λές κι' ή:θε vd: ”Ut‘ii'hffifl£5 λιγο .::-…. utopia-q κι' Όστερ να τσνίσΜλόι- ψηλά καί & χαθή΄… πρός τ' άπειρο τ΄ Μιρό- φεγγσυ σίρανρύ ! Κάποιο ζιυγαράκι πό paw: τιτι5ίζσντας δίπλα του καί χάθηκε λιγωμέσάπό γλυκόλογσ στα σκοτεινά ενός Μαρόκου. Tatum σ' όλους Θεό μου, ; Βσυί;ει t' ανθρώπινο μιλίσσι και κείνος δ άρχιμόυσικόςκεί τα πού διευθύνει τούς μουσικ:ίι:υς ψηλό. άπ τήν όξόδρα τού φαίνεται τού Δημήτρη µέ τίς τόσες tau κινήσεις σάν ένας άρχιπαλαβός πού …διιυ- θύνει συµφωνία "µε… 'Εχει νυχτώσει πια για καλό… "& & Δηυήτρης κει στε- κεται ότι… Μπραμ; Για τή Μαρίκα ; Ούφ΄ αδερφό. "ίσως καί. να µήν τού περ- νάει η… καθόλα: επ, τό νού. Auto; κοιτάει τώρα ψηλά δέ στόν εύ;ανό. '1" Ξ:τρα τρεμρλαυπυρίζσεν at: at:- ρέωµα. τα δέντρα γύρω tau ίσκιοι πανύ- ψηλρι τ:νίσανε κι' :… ψηλα κι, άλα- Με θρπίζσυνι. 'H έν:ιλαµπή της φωτι- σµίνης πολιτείας άχν: φωτεινή |ανι6:ίνιι απ' τα σπίτια τα θισρ:τα κι' ως πάνω ξιχύνειει κι, αύτή. "Οία παίρνουν δια- στάσεις κι' δλδ και µεγαλώνουν. τό φεγ γάρι όλόκληρσ κατφωιό υιού θεατρο σύρανό μοιάζει άλητ=π:ιιδρ χαµόγελαστό π΄ όλως τούς κρρρίδιύιι, Ito: καθώς πή- ρε για σκούφο tau κάποιο µικρόύλικσ νεράκι. Οί εγώ…… κι' ή ζωή γύρω του βόσκουν… 'H πλύση καί τ' άψυχα τη… τα. T. αντίθεση! (6 πρώτοι panama: τριλλ=ί. Οί δεύτερό: ήσυχσι τρελλσί. Απ.κογφοΔΗΜς Καθένας Βλίπεις µέ τήν τρέλλα 'Απσχαυνώθηκι τώρα δλότελσ δ Δι τρης.Μέσα του venue-q τή σκέψη σάν ένα απ…… κενό. 'Ολες οί από - tau ίσια τού είναι αδιάφορες. Καμια τιν συγκιτεϊ, an τόν "αυτό"… κι' ή φτώχεια tau x.’ a πατέρας µας… κι'-ή σπιτονοικοκυρά πού ζη ' τα νυίκισ. "ίδια καί τα τριµµένα µι tau κι' ή Μαρίκα καί τό ραντεβού 8 δώ στό Ζάππειο. "Αλήθεια τό pzvt: τό ξέχασε. τί τόν µόλ ει ; "Ετσι καμένα ρωτάει κάποιον για τήν 9 1)ί. Μπρό! τα" τό ραντεδόύ. Ι δέν Gawain-u. "Οµως πότε πέρασε κι' τή ή ώρα ! Γιατί va: µή σταθή κι' ι όπως στάθηκε ιι αύιός; ΔΗ έχει τι τις κι' ή ώρα t πατα να σκεφτή. va‘: 1 ση ; 'Ολα τα βρίσκει σωστή; Στό δι της οι 6ρίσκει τίποτα γιά να σκι… καί v2 σταµατήση κι' αύτή λίγο ; είδε τσίχα mum πού στάθηκε µόνος καί σκέφτεται τόσο πολύ ; Κι' ή παύσει τό Με… κι' αύτή χωρίς κάν γρ va': στσθή. λίγο να -.σκεφ:ή ; Τα Ετσι σάν τούς άνθρώπσυς. σάν τ' δισ σάν τή ζωή ; περίεργο ! 'Ω:τι µοναχα αύτός : φτεται ; τόν άνησυχεί mum ή σκέψη Δηµήτρη στήν sip-xi]. Νυμίζει πώς διι ρει αύτός απ' όλους. ='Λπ' t’ άνθρώ καί t‘ άψυχα, Με γιατί ; Γιατί; Μ'. νοιώνει τώρα. Κυττσίει γύρω tau. ' γελάνε κι' άλλοι μπλα" δυνατά, Z1 ράκισ Μα…… ή µουσική γύρω Ea νιι. Στό δρόμο κυλάει τραµ" κι' σύ νητσ μέ τό yap-{a ρυθµό τους. 'Ο κόι κι' οί φορώ… ζούν κι' am; σκι τσι! 'Ω τί έκανε. ‘H ώρα κι' mam κυ ή Μαρίκα πιά κι' αν ή….θι Bl νάφ 'Eto: είναι ή ζωή. "Ολα Ερχονται φεύγουν. Κι' άν κάτι θές να συναντι καί μαζί tau να outing πρέπει νι πετύχης στό δάδα tau μπροστά 'Eto: είναι ούτε. Πιτανόιώνιι τώρ Δηµήτρης… Πώς έχασε τη Μαρίκα... til: γύρω του μ' απορία. Ποιός τόν είχει σύτόν; Καθένας τή:ζωή tau ζεί. θίνες τό δρόµο tau παύσει... Και τ κι' aura; τινάζεται. δλόκληρυς άν… ται, κι' Baum; φεύγει απ' tau. Τρι: ως τό δρόµο και μαζί κι' no“); µέ άλλους τούς άνθ:ώπους. τούς tail} τάχα καί Είφρινσυς, χάνεται στής η σκόνης πολιτείας τούς δρόµους ίΟκτωβρης. 'Αλμυρος ΑΠ. ΚΟΥΦΌΔΗΜΟ] ΚΩΣΤΗ ειτε!!! Ο ΄ΚΠΛΛ|ΤΕΧΝΠΣ, ΚΓσΛΛσέηήΓΗΜστ Τ: τελευταία χρόνια έχει πέσει τόσο ποιητικό καί πεζογραφικό ύλικό στή δι- βλιειωλειακή διτρίνπ από τή χοριίσ των νέων. π ύ θύμισε… κανείς να "τιµά &νά- 4 lap: τή ζωτικότητα καί τίς απαιτήσεις … της Λας φιλόλογικής γενιάς, πού "χι- ta: για τα αντικαταστήση τήν παληα. κ'.ί;χιτα αν όλων ή παραγωγή µπορεί νι΄'΄' .. . . -' µατς. τί via: έχουν τούτο ta καλό: Ψ:- χνωι μέσα στα σκυτάδια της .µ.εταδατι- κής Ριπή; εποχής να δρούν καινούριους δώρα; 'Ο νέος τό Εχει Με: στό αίμα tau. θί- λει ! 5:567: in: τή ρουτίνα. ν' άρθή στα Μεση στις π:ληις πως καί ν΄ ανοιχτή τό “mam; λόγια. το γίνη ξ!ηγ ;. Ξύλινων τίς προσπάθειες από δια- πιστώνει". Ιλ "πως. πε] πιό πολύ ou "ψητά; χρησιµοποίησε τήν Ξ:νηστ, στη ρουτίνα να να λύτρωση τον ό του καί να 6:13 τό δρόµο tau—luv πρωτό- tuna δρόµ:-ιίνσι 6 Κώστας Βιτάλη; Στό πρωτ: tau 6ι6λίσ ιι'ΕΙ δασκαλί- Με» µας µίλησε για τούς σκοπούς tau up ιο | Χι: έξήγησι τό λόγο για τόν όποτε άκου .λσύθησι τε δρόµο. στόν οποία καί "µια 513ίζει μέ τόση πίσ η 'H έπυχή µας εί- ναι εποχή τα"; σύτρκινήτου. τού αεροπλά- 68 … ή: "(99% ίίλιΕτ|ς- . Δέν µπορούµε να ταξιδεύω… ακόμα µέ τό κάρο, 'Η ίπρχή µας σηµαίνει κίνηση- Κ:' ή κίνηση flu: ζωτικότηιτα. 6 : t a:- λ ι σ µ ό :. όπως em: τόν όρο & κ. Βιτάλη; ‘ "Απ' cut-I", τήν κοινωνιολογική αντίλη… ψη ξικινΩντσς µιταφίριι an)“: tau τις πεποιθήσεις καί στήν τέχνη κι: Ωδικά στό διήγηµα. πού καλλιεργεί… Πώς μπο- ρεί τό δ mugs: vi ύ: ερή κι' ή ύπόΘε- σή του να έΞιλίσσετσι αργά. νωχελικά καί new; Πρέπει κι' arm: να ποίρη ζωή. γοργόιητσ καί κίνηση Να τό διακρίνη.- πως να τό πούμε-6 διταλισµός. ΄Ετσι ύστι;' από τή «Δευκαλίων μας δίδει καί τόν καινούριο taua των Β……- ΚΩΣΤΠ ΓιηΝΝηκοΠοτΛι τή ζωή. γεμάτα ζωή καί γιό τή ζωή Είναι γραμµένα Ito: για να mac: τσι εύχάριστα. Βούρτσα καί νά άφή καλλιτεχνικός κι' αίσθητικός όπολσύι Γεράκι πνεύµα κι' ασυναγώνισιη όπιγι ί ματικότητα. µέ περιεχόµενο τήν από] ! Εκλογή τού σύσιώδσυς απ' τό ίπσυσιί , δίνουν τήν mum”. τού άρτι… ox: 5‘"- Έξι ;ΐέίΐιι Ραντ?"- Σέ λίγες σειρές µπορεί να µας κή ρισσότερα από όσα Θα µας Έλεγε ένα ί λα διήγηµα βγαλμένα από χέρια άι νού. K:’ από… απ' όλα τίποτι τό ; ριττό και τό άχρηστο. "Ολα µετρ… ζ καί πολύ καλά 6αλμίνε μέσα στό συ ' σθη ατικό αύθορμητισµό. πού τα δια σφαίρες. Με λίγανει. Κι' πληθ.… είναι. πώς titaw: I οίτύπσι τού κ. Βιτάλη… Τύποι σιναιι µατικσί. καλλιτιχνικοί καί μέ ήθικό ξίις, πού σπάιισ αύτός τίς “Mutant; 6;ίσκει κανείς pica: στή σύγχιρνη νωνια τής ύ.-ης. ΕΞ; δίνει τόν φηµισμένο καλ*ιτέ πού γόρ:σε πιά καί πού & κόσμος ζ να Ξ:ιναπ1ρη τή φήµη. πού τα") Μι BMW: τό κοινό να τόν άποδσκιυι Ντρέπιτσι καί κλαίει. Ι'έρσσε κι' ι καιρός νά δώσε :: άλλου χέρια τό ! να ξαναζωντανίψη τό τραγούδι tau. E θάνατός τής τέχνης του σηµαίνει καί θανατό tau. Ινώ στα χέρια τής νιό Με ζωή ξανάρχισε τό 6ιρλί. Μας δίνει τόν παράξενο από… τή Μίκα. πού ζή τήν ρίκσγινιιακή ζωή είνιι [κενή για κάθε θυσία. την tau: ληθινή ίστσρ|α µιας παραστρατημί Διλής. τό γι στο ψυχολογία και φ. δισµό πρωτόξύπνημα ενός παιδιού, δίνει τούς τύπους :… διηγημάτων τόσο πραγµατικούς καί τόσο ζωνταν "Αν προσθέσουμε καί τούτο πως διηγήματα του κ. Βιτάλη τα δισκο κι' ένα προσωπικό ύφος δέν θα ιίµι µακρυα απ' τήν πραγματικότητα. "Εκ όµως, πού αναντίρρητα είναι πραγµα την: είναι τούτο: "Ο Βιτάλ…- ohm: I

. . --ι... - …1>….ι-ς .. ... .….ι-*..…-… ! Χ.Ά. " Π*"'ϊ1 ΤΗ Ε«κΛΔοΣ [ "ΑΠΔ Γι]! ;: … ι'…1Γ|!ΑΣ| ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΘΝ ΙΚΗΣ Πι΄΄.ΙΔΞ]ΙΛΣ | ΑριΘξ κΔιε 1 & έ ""? , -' Γι' τ ---. υ..…. … … ……4 ΚµΙ ΘΡΗΣκ…ΥΜ…ιΩµ ,Εν ,Λθίναις τΈ 25-4-1968 ΔϊΕΥΘΥΝΣΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑ " ΓΡΑΦΕΙΟΝ " Πρός 'Λριθ,πρωτ. 57610 ήζδ… 5? Τούς Δ/ντάς Παιδαγωγ.'Λκαδπμιων, Γενικούς'Επιθ/τάς Μέοπς καί Δηµοπ… κΉςΕκπ/οεως,,Επιθ/τάς Δημοτικϊς 'Εκπ/οεως,Δ/ντάς ,Εκκληοιαοτικων Σχολών,Δ/ντάς Προτύπων Σχολείων. ΘΕΜΆ " Διανομή διαφωτιοτιΜοΈ έντόπου " TO ΜΑΥΡΟ ΜΕΤΩΠΟ " "Εχομεν τήν τιµήν νά σάς άποστείλωμεν ουνπμμένως άνά δύο (2) άντίτυπα €" του διαφωτιοτιΜοΠ κειμένου " TO ΜΑΥΡΟ ΜΕΤΩΠΟ " τό πε… ριεχ6μενον του δποίου παρακαλοΠμεν δπως άναπτύξητε είς τούς ύφ, ύμάς ύπαλλήλουςζ- ' 'Ο Διευθυντής π.ά.α. Π.ΒΟΥΔΟΥΚΗΣ /ζπζ;ΉΩΞΐ ς Κοιν/οις ν/ϊ ρ ;ΐΐΞξ ........ ιΜρω&ες αντιγξμφον - . , #3 Ο &ΜΥµαΞςΡχψς……………… Δ/νσεις του Υπουργειου & μετά των συνημμένων.- €25Π ΐ'… ΄΄ 'ν' 4 - -" ' ' .….....-. ,. T0 ΜΑΥΡΟ ΜΕΤΩΠΟ ‘H 'Εθνική ΄Επανάστασις τής 21ης ,Απριλίου έγινε διά νά άπαλλάξη τήν χώρο… μας άπό δύο μεγάλα δεινά. Τό πρώτον, ήτο ή θανάσιµος κοµ|στική άπειλή,ή όποία ως δαμόκλειος σπάθη έπεκρέ- ματο όπεράνω τής κεφαλής τού 'Ελληνισμού. Τό δεύτερον ήτο ή παλαιά πληγή τής φανλοκρα- τίας ή όποία ώς ύπουλος νόσος έφθειρεν κάθε ίκµάδα τού "Εθνους καί τού έκλειεν τήν όδόν πρός τήν ανάτασιν καί τήν προκοπήν. ‘H έπανάστασις, έστράφη εναντίον καί τού κομ|σµο΄ύ καί τής φαύλοκρατίας. Διότι καί οί δύο συστηματικώς κατετυράννουν καί έβλαπτον βαρέως τήν χώραν καί έματαίωναν διαρκώς όλα; τάς έπιπόνους προσπαθείας της πρός κατάκτησιν μιάς άσφαλεστέρας καί καλυτέρας ζωής. Μέ τήν Κομ|στικήν άπειλήν µονίμως άνωθεν τής κεφαλής της καί με τήν φαύλοκρατίαν διαφθεί- ρουσαν τό πάν, ή ιΕλλάς ήτο άδύνατον νά ίδή πράγματι καλυτέρας ήμέρας καί νά όποκτήση κατά τρόπον σταθερόν τήν µοίραν τής όποίας ήτο αξία. Διά τούτο, τό "Εθνος έπανεστάτησεν έναντίον καί τού ένός, άλλα καί τού άλλου έχθρού της. ‘H 21η 'Απριλίου, ήτο ή δυναμική άνα- µέτρησις των 'Ελλήνων κατά τού κομ|σμού, άλλα επίσης καί κατά τής φαύλοκρατίας. ,Από τόν πρώτον έπρεπε νά σωθώµεν, από τήν δευτέραν, νά άπαλλαγώμεν. Βεβαίως, κομ|σμός καί φαύλοκρατία δέν έταυτίζοντο, συχνά µάλιστα ένεφανίζοντο αντί- θετοι ή καί έμάχοντο μεταξύ των, άλλά καί οί δύο, ό καθείς με τόν ίδικόν του τρόπον μάς ώδήγουν πρός τήν αύτήν κατεύθυνσιν, τήν καταστροφήν. 'Ο κομ|σμός τό έπραττεν ένσυνειδήτως, ως ξένου προγεφύρωμα, έθνοπροδοτική 5η φάλαγξ, αγκάθι είς τόν κορμόν τού "Ελληνισμού. ‘H φαυλοκρατία τό έπραπεν άσυνειδήτως, έξ άντικειμένου, από τήν φύσιν της. Διά τούτο oi κοµ | σταί οί όποϊοι έβαλον τόσον Moo-c.3565; κατά των ύγιων στοιχείων τού Έθνους, ούδέποτε ήνώχλησαν σοβαρώς τούς φανλοκράτας. Τούς φαυλ0κράτας τούς ήθελαν διότι, έφθειρον µέ τήν νοοτροπίαν των καί τάς πράξεις των τό "Εθνος καί ήνοιγον κατ' αύτόν τόν τρόπον τόν δρόμου είς τόν κομ|σμόν. Τό "Εθνος ένίκησεν είς τό Βίτσι καί είς τόν Γράμμου, συνέτριψε στρατιωτικός τούς κομ | στάς, άλλα φανλοκράται πολιτικοί, έπρόδωσαν τήν νίκην. 'Απεκατέστησαν τόν κομ|σμόν. Τού ήνοιξαν τάς πύλας. Τόν είσήγαγαν είς τόν έθνικόν χώρο… Καί βαθμιαία, με τάς πράξεις ή τάς παραλήψεις των έ8ηµιούργησαν έκ νέου τήν κομ|στικήν άπειλήν, είς σημεϊον ώστε νά κιν- δυνεύωμεν σοβαρούς πλέον νά χάσωμεν ότι μέ τόσον αίµα είχομεν διασώσει. ‘H 'Επανάστασις, ώς δυναμική έφοδο; εναντίον όλων των άντεθνικών ή άνασταλτικών τής έθνικής άναγεννήσεως δυνάμεων, έπληξεν βαρέως καί τόν κομ|σμόν καί τήν φανλοκρατίαν, τούς παραμέρισεν καί ήνοιξεν τήν λεωφόρον τής εθνικής άναγεννήσεως. Τώρα, οί δύο έχθροί τού Έθνους καί τής ΄Επαναστάσεως, μαίνονται. Κοµ|σταί καί φαύ- λοκράται δίδουν ούσιαοτικως τά χέρια των, αίματωμένα των µέν, βρώµικα των δέ, εναντίον τής "Επαναστάσεως. "Εχουν συμπήξει ένια'ι'ον µαύρου μέτωπον μέ έναν κοινόν σκοπόν : Νά μαται- ώσουν τήν έθνικήν άνάπλασιν, διότι αύτή θά σημάνη τήν όριστικοποίησιν τού θανάτου των. Είς τήν νέαν 'Ελλάδα δεν θά έχουν θέσιν οί κοµ|σταί, ούτε όμως καί οί φαύλοι, διότι διά τής άπο- μακρύνσεως των δευτέρων, οί πρώτοι δεν θα έχουν πλέον εύκαιρίας διά να τάς έκµεταλλεύωνται καί νά δρούν. Τό γνωρίζουν καλώς. Τό άντιλαµβάνονται πλήρως. Βλέπουν τό έδαφος νά γλυστρά όλονέν καί περισσότερον κάτω άπό τούς πόδας των. κάθε ήµέρα πού περνά καθιστά καί βεβαιό- τέραν τήν µή επιστροφήν των είς τήν δημοσίαν ζωήν τής χώρας. Διά τούτο, συμμαχούν άντι- κειμενικώς κατά τής 'Επαναστάσεως. Τό μαύρου μέτωπον πέραν πάσης τυπικότητος καί ύπο- κειμενικής προθέσεως, αποτελεί οι?σιαστικήν πραγματικότητα. Τό βλέποµεν καθημερινώς. Οί φαυλοκράται, διαψεύδουν ότι ύπήρχεν κομ|στ1κή άπειλή. Οί κομ|σταί αρνούνται ότι ύπήρχεν φαυλότης. Οί φαύλοκράται, λυπούνται διά τούς «πολιτικούς κρατουμένους» ώς άποκαλούν τώρα τούς κομ|στάς. Οί K011 |σταί, θρηνούν διά τήν άνατραπεϊσαν «δημοκρατία…. Καί oi μέν, καί οί δέ, σύμφω- νούν ότι ή 'Επανάστασις πρέπει νά φύγη άµέσως. 'Αλλά ματαίως φωνασκούν αµφότεροι «Δεν ύπάρχει πλοίου δι' αύτούς. Δέν ύπάρχει όδός». Κομ|σμός καί φαυλότης είναι ήδη νεκροί. "Ισως δέν τό ξέρουν. Θά τό μάθουν. Καί ή 'Επανάστασις θά όλοκληρώση τό έργον της καί θά καταστήση τήν ΕΛΛΑΔΑ, «ΕΛΛΑΔΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ».