ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ XEIPOTEXNIA‘Z …. & ΄Αθήναις τή .......... 1.6.1]....ΐ.1…9γρν…αρ…ξψ…196ξ. "Οδός Μητροπόλεως 9 Τηλεγρ. Διεύθυνσις 1 6 ΕΛΛΕΝΤΕ ΄Αριθ. Πρωτ. ………………………………………………… 7… ……………………… Κύριον Κϊτσον ΜακρΉν 'Αφεντούλη 22 'Επιστολή σας άπό 13-1-1962 Αναφερόµενοι εις την εν επικεφαλιδι επιστολήν σας, γνω- ρίζοµεν υμίν ότι, εγκρίνοµεν τάς διά ταύτης προτεινοµένας μετακι- νήσεις κατά τόν µηνα Ιανουάριον €. €. ήτοι, 10 ημέρας διά Θράκην και νησον Θασον καί 1Ο ημέρας διά Πελοπόννησον και Ζάκυνθον. Μετά τιµΞς | …. o ΄78ζ΄ΞΣΧΞΣ7π ς Δι;µ66ντής "|? "Ο ώ/ », 18 €"(> &)» Σ…'.11'1.ι,ι1>ΑΝοΣ «». .Ν΄ΙΚΟΓΛΟΥ "κ… ; Κοινοποίησις: … ΤµΞμα ΛογιστικοΌ - ΤµΞμα Γραµµατείας καί Προσωπικού ΧΓ/ετ

• ," '/:Χ 2 .; τ'ιί ;-ς. +] ( "» 0i άγωυιόιαι΄ liis κεραµι΄δα8 ΥΤΟΣ 6 παράξενος τίτλος, πού θυµίζει σκωπτικό χαρα- κτηρισµό, δέν είναι δικό µου ευρηµα. Αγωνισταί τής κε- ραµίδας αύτοχαρακτηρίζονται αύτάρεσκα παλιοί τεχνίτες κεραµάδες σέ µιαν έπιγραφή πού χάραξαν έπάνω σέ νωπό κερα- µίδι μέ κάποιο αιχµηρό έργαλεϊο. 'Οταν στέγνωσε, τό έψησαν καί τό τοποθέτησαν στή στέγη παλιου σπιτιου στά Κανάλια Καρδίτσας. Τώρα 6ρίσκεται στό µικρό πρόχειρο Λαογραφικό Μουσειο τού χωριου, πού σέ λίγο άποχ'τάει τή δική του κατάλλη- λη στέγη, έργο αγάπης ένός πλούσιου καναλιύτη, τού 'Απόστο- λου Λιασκοδίτη, και µέ τή φροντίδα τού Συλλόγου Καιναλιωτων Βόλου καθώς καί άλλων τοπικων παραγόντων, Δια6άζουµε πρω- τα τήν έπιγραφή στήν όρθογραφία καί τή στίξη 1111;: H αγονιστε τησ Κεραµιδας / εινε η εξης 1ο κοπτησ Π. Κα- πούλας | 2ο Απλονοντες Αη. Καπούλ ας / Χρίστος Καπούλας / η ειπολιπη ε΄ι΄νι η λασπάδες | Βασίλειος Χορχούδας Βασ. Καπούλας / 1927 'H έπιγραφή ειναι χαραγμένη στήν έξω κυρτή έπιφάνεια «611- ζαντινού» κεραµικού διαστάσεων 39Χ25 έκατοστων τού µέτρου. "Ag σχολιάσουµε τό περιεχόµενό της. Τά δυό κοντινά χωριά Κα- νάλια καί Φανάρι ύπήρξαν 6116 16 χρόνια τής Τουρκοκρατίας κέν- τρα κεραμικής, τό πρωτο γιά ύλικά οίκοδοµικής, τού6λα καί κεραμίδια, καί τό δεύτερο γιά είδη αγγειοπλαστικής. Θυµίζω έδω τό άρθρο µου «Κανατάδες τού Φαναριού» δημοσιευμένο στό ΒΗΜΑ στίς 20 Φε6ρουαρίου 1966. T6 κατάλληλο χωµα τής περιο- χής καί ή έποχιακή απασχόληση των κατοίκων στήν καπνοκαλλιέρ- γεια δηµιούργησαν τίς συνθήκες για τήν ανάπτυξη αύτής τής τέ- χνης. T6 κεραµάδικα των Καναλί- ων 6plaK61av: νοτιοανατολικά τού χωριου. T6 διαφορετικό ά…"… νο τής δουλειάς τους έδωσε καί έντελως άλλη µορφή στίς έγκατα- στάσεις τους. Στό Φανάρι 16 έρ- γαστήρια είναι μέσα στό χωριό, σέ κλειστούς χώρους καί έχουν πρωτόγονους άγγειοπλαστικούς τροχούς. Στά Κανάλια 6611111616- νε έξω από τό χωριό, σέ ύπαίθρι- ους ή µερικά στεγασµένους χώ- ρους καί δέν είχαν τροχούς. Δια- φορετική καί η ιιορφή καί λειτουρ γία των καμιν.'ων τους "Eva 6116 16 πιό δέκα. .Ο έ το ρια κε- ραµεικής στά Κανάλια ήταν τής οίκογένειας Κο…ούλα…. τής όποίας τέσσερα μέλη µνηµονεύονται στήν έπιγραφή µαζί µέ τό 6οη€ό τους Βασίλειο Χο:νο΄'…α. ‘H λέξη «6- γωνισταί» έκΦράζει, 6έ6αια, κά- ποια πψηφάνεια µά ταυτόχρονα ύ πογραµμίζει καί τή΄σκληρότητα τής δουλειάς τους, όπως θα τήν περιγράψουμε σύντομα. Πρώτα έπισ.1…'. ΄ι:ιίνιτνε τήν κατάλ- ληλη «χωματερή» τόπο µέ πολύ καί σχετικά καθαρό αργιλόχωµα - κι but 110v16 στήνανε τό 1359161116- οι τους. Αφού αφαιρούσαν από 16 χωμα τίς μεγάλες ξένες ύλες -- πέτρες, ρίζες κ.λ.π. — τό ανακά- τωναν µέ άφθονο νερό καί τό έχυ ναν στίς «καρούτες», μεγάλες ρη- χές στέρνες στό έδαφος. 'Εκεϊ τό λασπόνερο κατακάθιζε καί σιγο- στέγνωνε. "'Οταν πιά έφτανε σέ μιά πυκνότητα κατάλληλη γιά ζύ… µωµα, αφαιρούσαν τόν πηλό 6116 τήν καρούτα κατά στρώματα. T6 έπάνω στρωμα έδινε τόνπιό λεπτό κοκκο «λιπαρό» πηλό, κατάλληλο µόνο γιά λεπτές έργασίες μα δύ- σκολο στήν έπεξεργσσία καί £665- σ9ητο στή συστολή τού στεγνώµα- τος. T6 αμέσως έπόμενο µέ τόν πιό χοντρόκο-κκο «τραγανό» πηλό χρησιμοποιείται για τήν κατασκευή µεγαλύτερων κεραμεικων. Στό τρί το, τέλος,ε έχουν κατακαθίσει µι- κρά κοµµάτια άσ6εστόλιθου πού µέ τό ψήσιµο άσ6εστοποιούντα΄ι κι όταν αργότερα ύγρανθούν δη μιουργούν μικρά 11 μεγάλα σκασί- ματα. Γι' αύτό τό τρίτο στρώµα είναι άχρηστο. Στά χοντρά ά……- κείµενα, όπως 16 τού6λα καί τά κεραμίδια, ζυµώνεται µέ 16 πόδια όλη ή λάσπη έκτός 6116 16 τελευ- ταϊο στρωμα. Αι΄πή τή δουλειά τήν κάνουν οι λασπάδες τής έπιγρα- φής καί είναι τρομερά κουραστι- "Υστερα οι απλώνοντες σχημα τίζουν σέ έπίπεδη επιφάνεια σανι- διού ένα στρωµα λάσπης πάχους δύο περίπου έκατοστων καί ό κό- πτης πιέζει έπάνω στό µαλακό σύ τό στρώµα ένα µεταλλικό πλαί- σιο στίς διαστάσεις τού κεραµι- διού, 46X2 6 έκατοστά περίπου. "Ενα τέτοιο πλαίσιο σώζεται στό Λαογραφικό Μουσείο τού χωριού. 'Οταν προχωρήσει λίγο περισσό- Μοντσόπουλος ( Η αρχιτεκτονική των έκκλησιων καί των μοναστηρι- ών τής Γορτυνίας Βι6λιοθήκη τής έν 'Α8ήνα'ις 'Αρχαιολογικής Έται ρείας. 'Αριθ. 38. ’Ev 'Αθήναις 1956, σελ. 139). Καί ο! σηµερι- νές κεραµουογικές Βιοµηχανίες & ποτυπόνουν µέ μηχανικά μέσα τόν τίτλο τους. Μά oi ταπεινοί µα- Τα") |('ΙΤΣΟΥ A. MAKPH 1116901 τού Θεσσαλικού χωριού προ 6αίνουν σέ αξιολόγηση τής δου- λειάς τους, αναφέρουν τόν κατα- µερισµό τής έργασίας καί παρα: θέτουν τά όνόματα των μελ&ν του συνεργείου. Συναντήσαµε στήν πλατεία τού χωριού 16 γέρο Βασίλη Καπούλα, έναν από τούς αγωνιστές τής κε- ραμίδας, πού αναφέρονται στήν €- 'Η ένεπίγραφη κεραμίδα . ΕύάγγΘος Καπούλας πιγραΦή έδω καί μισόν αίόνα. Μι- άει µέ πεοηφάνεια μά καί παρά- πονο γιά τή σκληρή δουλειά των κεραµάδων τού παλιού καιρού. Πο λύς ό κόπος, λίγες cl άπολα6ές. 'Η σκληρή δουλειά δέν τόν τσά- κισε. Στητός καί καλοχτισµένος σηκώνει µέ άνεση τίς πολλές του δεκαετίες. οά πρέπει νά ύπογραµµίσουμε τίς πολύτιµες Θηρεσία πού προ- σφέρουν 16 µικρά Λαογραφικά Μουσεία των χωριων. Ξέρω τίς τιρρήσεις για κακή έπιλογή, για έπαναλαμ6ανόµενα έκΘέματα, γιά τίς φιλοξενούµ΄ενες «αντίκες», αύ- 16 16 ύποπρο΄ι'όντα τής 6391.11163- κής 6ιομηχανίας πού κατασκευά- ζονταν είδικά γιά νά ανταποκρί- νονται στά γούστα των µικροαστι κων στρωμάτων στίς χωρες τής ΄Εγγ 'Ανατολής, τά «BONS POYRc L ORIENT» τού 19ου αί- ώνα καί πού έκστασιάζουν «κυγι- ες» τής έποχής μας. Διασώζουν, όμως, καί προ6άλλουν πολύτιµα τεκµήρια τής παραδοσιακης µας ζωής πού ή θά καταστρέφονταν στήν αφάνεια ή θά έπεφταν στά χέρια &δίσταχτων γυρολόγων "Ας συγκεντρωνουν 16 µικρά αύτά Μου σεϊα όσο γίνεται 1116 πολλά άντι- κείµενα. KI άν σέ µερικές περιπτω σεις δέ γίνεται σήµερα ή 6111710- γή καί ή σωστή έκθεση, Θά γίνει αύριο. Παράδειγµα τό 61105131116- τικό Λαογραφικό Μουσείο Καναλί- ων πού έτοιµάζεται. έντελως αλλη µορφή στίς έγκατα- στάσεις τους. Στό Φανάρι τά έρ- γαστήρια είναι µέσα στό χωριό, σέ κλειστούς χώρους καί έχουν πρωτόγονους αγγειοπλαστικούς τροχούς. Στά Κανάλια Βρισκότα- νε έξω από τό χωριό, σέ ύπαίθρι- ους η μερικά στεγασµένους χώ- ρους καί δέν είχαν τροχούς. Δια- φορετική καί ή µορφή καί λειτουρ γία των καµινιων τους. "Ενα από τά πιό δ;::. ο έ ":": plot κε- ραµεικής στά Κανάλια ήταν τής οίκογένειας Καπούλα, τής όποίας τέσσερα µέλη μνηµονεύονται στήν έπιγραφή µαζί µέ τό 60η€ό τους Βασίλειο Χο:γοι.΄-"α. 'Η λέξη «&… γωνισταί» έκφράζει, δέόαια, κά- ποια περηφάνεια µά ταυτόχρονα ύ πογραμμίζει καί τή΄σκληρότητα τής δουλειάς τους, όπως θά τήν περιγράψουµε σύντοµα. “pint! έπιση.ιαίνανε τήν κατάλ- ληλη «χωματερή» τόπο μέ πολύ καί σχετικά καθαρό αργιλόχωμα κι έκεί κοντά στήνανε τό έργαστή- οι τους. ΄Αφού αφαιρούσαν άπό τό χωμα τίς µεγάλες ξένες ύλες -— πέτρες, ρίζες κ.λ.π. — τό ανακά- τωναν μέ άφθονο νερό καί τό Ξχυ ναν στίς «καρούτες», μεγάλες ρη- χές στέρνες στό έδαφος. ΄Ε.κεί τό λασπόνερο κατακάΘιζε καί σιγο- στέγνωνε. "Οταν πιά έφτανε σέ µιά πυκνότητα κατάλληλη γιά ζύ- μωµα, αφαιρούσαν τόν πηλό από τήν καρούτα κατά στρώματα. T6 έπάνω στρωμα έδινε τόνπιό λεπτό κοκκο «λιπαρό» πηλό, μόνο γιά λεπτές έργασίες µά δύ- σκολο στήν έπεξεργασία καί εύαί- σΘητο στή συστολή τού στεγνωµα- τος. Τό άµέσως έπόμενο μέ τόν πιό χοντρόκοκκο «τραγανό» πηλό χρησιµοποιείται γιά τήν κατασκευή µεγαλύτερων κεραμεικων. Στό'τρί το, τέλος, έχουν κατακαΘίσει μι- κρά κοµµάτια άσ6εστόλιθου πού μέ τό ψήσιμο άσ6εστοττοιούντα΄ι κι όταν αργότερα υγρανθούν δη μιουργούν µικρά ή µεγάλα σκασί- µατα. Γι' αύτό τό τρίτο στρωμα είναι άχρηστο. Στά χοντρά ά…- κείµενα, όπως τά τού6λα καί τά κεραμίδια, ζυµώνεται μέ τά πόδια όλη λάσπη έκτός άπό τό τελευ- ταίο στρώµα. Αύτή τή δουλειά τήν κάνουν οί λαοπάδες τής έπιγρα- φής καί είναι τροµερά κουραστι- ΄. "Υστερα οί απλώνοντες σχημα τίζουν σέ έπίπεδη έπιφάνεια σανι- διού ένα στρωµα λάσπης πάχους δύο περίπου έκατοστων καί ό κό- _ πτης πιέζει έπάνω στό µαλακό σύ τό στρωµα ένα µεταλλικό πλαί- σιο στίς διαστάσεις τού κεραµι- διού, 46X26 έκατοστά περίπου. "Ενα τέτοιο πλαίσιο σώζεται στό Λαογραφικό Μουσείο τού χωριού. 'Οταν προχωρήσει λίγο περισσό- τερο τό στέγνωµα οι όρΘογωνιες αύτές πλάκες τού πηλού τοποθε- τούνται έπάνω σέ ξύλινη κυρτή έ- πιφάνεια καί έκεί στεγνώνουν παίρνοντας τό καµπύλο σχήμα τους, άνοιχτότερο στή µιά µεριά, πιό κλειστό στήν άλλη.' Έτσι, στό στρώσιµο των "…µε… πάνω στή στέγη, τό ένα κα6αλικεύει τό άλλο καθως ή άνοιχτόιτερη καμπύ- 'λη τοποθετείται πάνω στήν πιό κλειστή. "Υστερα στοι6ιάζονται όρθια γιά νά όλοκληρωθεί τό στέ γνωµα, πού περιορίζει τίς διαστά σεις τους κατά 1 ως 3 έκατοστά. Στά τού6λσ τό άρχικό στρώµα τής λάσπης είναι χοντρότεοο, γύ- ρω στούς 8 πόντους, καί τά πλαί- σια µικρότερα. 'Αργότερα χρησι- μοποιήθηκαν καλούπια πού δηµι- ουργούσαν 66αΞες λακού6ες στίς δυό µεγάλες έπιφάνειες τού τού- 6λου γιά νά αποδέχονται τό 606:- GTOKOVIGI'JCI καί τό χτίσιµο νά γί- νεται στερεότερο "Υστερα γίνεται τό ψήσιµο σέ χτιστά καµίνια καί όχι σέ πολύ ψηλές θερµοκρασίες. A616 φαίνεται από τό κοκκινωπό χρωμα των κεραμεικων γιατί τά χωµατα τής περιοχής γίνονται γκριζωπά όταν περάσουν τούς 800 περίπου 6αθμούς Κελσίου. Τήν έ- πιθυµητή θερµοκρασία διαπίστω- vow από τό χρωµα τής φωτιάς τού καµινιού. "Οταν άρχιζε νά «άσπρί ζει» ή φλόγα καταλά6αινσν πως ή θερμοκρασία έφτασε στό όριο πού ήθελαν. Τά σπίτια τής περιοχής είναι λιΘόχτιστο καί οτύλα χρη- σιµοποούσανι µόνο σέ μερικούς µε σότοιχους, όταν αύτοί δέ γινότα- νε από τσατυ.α. Επίσης συχνά μέ το ι5λα ιτιΐ'΄ τον? ο." ντυινάδες των τζακιι3ν να: τι"… '.-α'ειρείων Οί κεραμάδεςτων Καναλίων ά- κολουθούν μέ τήν έπιγραφή τους, µακριά παράδοση πού τήν παίρ- νουν άπό τούς 6υζαντινούς συντε- χνίτες τους καί τή συνεχίζουν κα- τά τήν Τουρκοκρατία σ΄ όλόκληρη τήν "Ελλάδα. 'Αναφέρω πρόχειρα ένα κεραµίδι, στίς ΄ι΄διες περίπου διαστάσεις µέ τό δικό μας, µέ τήν έπιγραφή «1643 κε-κουια Νος κε- pan» πού βρήκε σ' έκκλησάκι τής Γορτυνίας καί δημοσίευσε 6 NIK. κατάλληλο . -————— Tofi KIT20Y A. MAKPH στόροι τού θεσσαλικού χωριού προ 6αίνουν σέ αξιολόγηση τής δου- λειάς τους, αναφέρουν τόν κατα- µερισµό τής εργασίας καί παρα- Θέτουν τά όνόµατα των μελων τού συνεργείου. Συναντήσαμε στήν πλατεία τού χεριού 16 γέρο Βασίλη Καπούλα, έναν από τούς άγωνιστές τής κε- ραμίδας, πού αναφέρονται… στήν έ- ων πού έτοιμάζεται. κών στρωµαιων υιιχ λ…" up, "Εγγύς 'Ανατολής, τά « ONS POYR L' ORIENT» τού 19ου αί- όνα καί πού έκστασιάζουν «κυγί- ες» τής έποχής µας. Διασώζουν, όμως, καί προ6άλλουν πολύτιμα τεκμήρια τής παραδοσιακής μας ζωής πού ηθά καταστρέφονταν στήν αφάνεια Ii θά έπεφταν στά χέρια αδίσταχτων γυρολόγων. "Ας συγκεντρώνουν τά µικρά αύτά Μου σεία όσο γίνεται πιό πολλά άντι- κείµενα. KI αν σέ μερικές περιττό σεις δέ γίνεται σήμερα ή έπιλο- γ΄ καί ή σωστή έκθεση, ea γίνει αυριο. Παράδειγµα 16 ύποδειγμα- τικό Λαογραφικό Μουσείο Καναλί- .…

ΜΑ» Τετάρτη 4' Δωρεά… 1974 Γ άτες ιικροαστοί ισΠΗΣΩ άπό έργο τού κ. ΤΟ ΄ΓΌ AIEIN- E ΥΙΠ|Ο'Μ'ΟιΝιΗ γέμισε Μορί- σίφ-νιδίασιε ή στό πρόγραµ- εΐναι «ρεαλι- προεκτάσεις 'σ:ονιστικές » είναι πρωτο- κύρια στοι- ιό χορό». ’I- 01916:; του 0" τραγωδία καί τραγούδια. πώ νά κατα- ς γίνεται νά 1v1‘0'11Ko’1 »πώς 10ΥΛ0Υ ροπηιμέ…νο, νά (: καί &…» ος' τί είναι τί ή …. πώς :ιη τι ή Γικόλφω, pain: 1101.- κν- Μπορεί… ’E- Κλασσική ιιττο δημοτι- 'ό γίνουν µιέ ως δάσκαλοι κού έργου µέ ; και έξπ»ρε- καθαρά άνυ- .-τιικιέ.ς, µέ δο- ζνικ-ής δηλαδή στοιχεία µου- λαδή κατ, 43- σ τ o 1- µουσική ; δέν παίζει :;ολοιγεί, σκέ- ου νά πρέπει ;ΐδος' Θεάτρου ‘0 στή σκηνή ;ιστο-ν µορφο- του είναι &- ΄ι'κή, τό λεξι- κατόοτικτο [ιερά επίθετα, ός τρόπος έ- μρισµός τού κακούς, δη- 0 K. Περγά- ΄ιµα καί τούς πικούς πυρή- να τούς έκ- παραµυθιού. ιεϊ, τούς µε- ενώνει. έχει ώστόω, του τήν έµ- 'Ενας προδό- ραγορίτ.η.ς" ύ- Μονος, έχει του σέ µιά τότε βύθισε Μία του καί ιό άπόόληπα rel-51619119101110; κοντός άκαύει . Eva: οί όλ- υι, οί µανά- τών σκοτω- δολοφόνου &- H; έπιχειριή- Ηταν τολµη- 0'16 σν- ' νά κερδί- ς µέ τόν τά ίασ- ως στό ή διαλεκτι- στάνταρ… πρός: καί ή πας & κόσμος Ώλητος. Τό ιαί oi ήρω- τραγούδια. ιό, νά ή 6 ι του. Αλλά νικά; 'Ο µύ- Βιέξοδο η άοµονία». |. Χατζίσκου τα τού έργου : φωνητικοί Μις. όταν "έθεσαν σ' ρ Επιστρα- "be-1010., αν… τό …… εύφαρία του 7116: νά στηρίξει ενα άναίοθητο έργο. T61 τραγούδια του, όλα παρόμ'6Ιλιη.τα, άνειξάρτητα 61116 τίς «δραµατικές» άνάγκες, είναι τόσο ώραϊα πού τελικό παρ…… τό κοινό, γιατί λειτουργούν σάν στα» µοιχαοτι 0'1’ αύτ-ιά του. «Τό τραγούδι τού χαφιέ» πού με- λοποίησε πώς δέν τόν άνάγκασε V61 παραδεχτη πώς μετέχει σέ µιά ευκο- λη σχηιματοποίηιση καί .μυ9…ιία; ‘0 K. Περγιάλης, ύστορα από τόσες προσφατες όμπει.ρίες, έπι.μόνει v61 πιστεύει πώς 6 χαφιές έχει µητέρα ρουφιάνοι, πατέρα χαιφιέ καί &&… πόρνη στίς ΄'Γζιτζιφιές. Τέτοια μυ- Θοποίιηση, σήμερα τουλάχιστον, δόν ,συντ…είνει στήν έξήιγηση τού φαινο- µόνου. Τελευταία όπωρία: "Οπως παλιότερα δ Μαρκόπουλος, Έτσι τών ρα καί ό Θεοδωράκης χρησιμοποίησε τή φυσαρµόνικα γιά νά ντύσει τό λόγο τού συγγραφέα. Τί τούς Μην] τάχα νά καταφεύγουν 0" αύτό τό νόθο µουσικό όργανο πού παραπεµ- πει κατευθείαν στήν ψευδοροιµαντική ψηθεί… Στό ΜΙΚΡΟ ΘΕΑΤΡΟ παίζονται ΤΑ ΜΙΚΡΟΑΣΤ|Κ.Α τού Γιάννη N1:- γ.ρεπόντη. Είναι .µιά όπιλογιή άπό µι- ιερά στιγμιότυπα, σκόρπιες φράσεις τραγούδια καί σκιέτς άπό τή συλλο- γή τού ποιητή. Ραχοικοκικωλιό τά woo στά όπιτυχιηιµέ4να τραγούδια πού ε΄- γραψε 6 Α. Κηιλαηιδόνης. 'Ο Νε- γρεπόντη…ς έχει Ένα σπάνιο αύτι΄. Συλλαµι6άνει καί καταγράφει µέ τήν πιστότητα µικροαστής 11100110011116- λος (καί θά µού συγχαρώ… τό x01— ρακτη-ριοιµό) τό ρυθµό K01i τήν κί- νηση τού μαέστρου 11‘1013111111Eplvofi λό- γω. Βασικά λειτουργει ως λαογράφος. Πιστεύω πώς στό μέλλον οί «προσοδ- λες πού κιορφιολογιεϊ, οί σύντοµοι διάλογοι, παροιµιακοί 0i περισσότε- ροι & 006011016; κ Λιουκ&τος Μόρι- σκε, άραγε, νόµιμο v0’1 λέγαµε «οί μιικ.ροαστικοί παροιμιόΘυµοι»; -«Κα- λά τώρα 6 Μάρξ, ό Μάρξ τόν είδα- µε κι αύτόν.. .») θά &…τειλ.όσουν πη- γή έρευνας 1101i «ηθογ…γροιφίας». Πιρ6ς τό παρόν τουλάχιστον η προ- σφορά τού ύλικού µέ σταµατά. "Y- στερα στέκομαι στή «Μιμης…» αύτού τού ύλικού. ‘O Νεγρεπόντης µέ τά «στιχάκία» ερχεται νά προστειθη τρίτος, K1 όχι τελευταίος, στή σειρά τού Τοιφορου καί τού Μπόστ, πού σ' ΄΄λλους χώρους ό καθένας 6΄ρήκαν τόν οί…κειο ρυθµό καί τή σωστή άν- τιστοιχία µέ τό IbAlKé πού µιµήθη- καν. . Στό έργο πού είδαμε τά νούµερα δέν Έχουν επιτυχία, όξω από τόν έξοχο «Μονόλογο». Σ' άπό ό 0-1117- γραφέας πέρασε τή φαινομενολογία καί Ξφτοισε στήν κριτική. ΄'Ειξ οι)… καί ή καινούργια μου- αυτή τού Κηλαη'δόνη ουτε προσθέτει τίποτε στήν παλιά ούτε άναδείχνει 161 νέα κείμενο. Η παράσταση. είναι όρκούντως µι- κροαστική. Δηλαδή άντί νά υπηρε- τησ… τό κείιµενο, προσπαθει νά τό δείξει. "Ετσι διαφωνιει µέ τήν Έντι- µη πρόθεση τού συγγραφέα πού δέν παίρνει θέση έξω άπό 1'6 φαινόµε- νο πού παρατηρεί. "Αντίθετα στήν σκηνή µέ τή ουμδο.λιή τού K. Γέρου γίνεται προσπαθεια γελοιοποιήσεως, όκτίθεται ένα φαινόµενο στή χλεύη τών ψωδοδιανοούμενων τούς όποίως όµως ό Νεγρεπόντης ξ-εσκεπάζει δε- όντως στό «Μανόλογο». Τό «Μικρό θέατρο» δέν έχει ειµ- πειρους ήθοποιούς, Ιδιαιτερα γι τό τό είδος. Μόνο ό K Δοξαρας. ηθοποιός δοκιμασµέως, επιασε τό δεσπόζοντα τόνο τού συγγραφέα. Δέν ελειψε τό αι άπό τήν παρά- σταση, ουτε καί η ε…ι&µία. ”E- Μια τό ύφος καί η παιδεία νά ά…ούν» σωστά, όσα Μιά θΕΔΤΡΔ ΑΘΗΝΑ (Μι… 10. τηλ 837..330 Φέρτης - αλα…) ":… «'Ο δ…αλοφ. ΑΘΗΝΩΝ (Β……ιω ιο. πλέι. 3235.524, Μι)… ~— Ζουμπουλάκη) Φώκνερ: :Ρέκ6ιεµ για µια μοναχή». ΑΙΓΛΗ (Δάφνη, τηλ. 902.725. 'Ελλη- …νική Λαϊκή Σκηνή) Δ. Φωτιά…: ι'Ο Μακρυγιάννης». ΑΚΑΔΗ"" ('ίπποκράτους και "Ακα- δηµίας, τηλ. 625.119 «'Ελεύθερη Λαϊ- κή Σκηνή») Ηερούδα: «Δόξα καί Θάνα- τος τού Χοακίν Μουριέπα>. AKPOHOA ("Ιπποκράτους 9. τηλέφ- 614.481. Χρονοπούλου —- "Εξαρχά- κος). "Επιθεώρηση: «Χούντα γιόκ. …: προχώρα». AAgMI'IePA (Στουρνάρα 53, τηλ. 527. θίασος Κ. Καρρά). Ο' Κέα… «Κόκκινα τριαντάφυλλα γιό µε…» ΑΛΙΚΗ ("Αµερικής. τηλ 3244.146. Α. Βουγιουκλάκη) Γ. Ρούσσου : «Μαντώ Μαυρογένους»: ΑΛΦΑ (Πατησίων 37. τηλ 538.742. Ληναϊος —— Φωτίου). Α. Ητεκώ: «Ο! Ρόζενµπεργκ δεν πρέπει νά πεθάνουν». ΑΝΑΛΥΤΗ (Πατησίων 72 και Άπω- νιάδου. τηλ. 839 739. Θίασος Κ. 'Α- στη - Κ. Ρήγοπουλου) Κ. Moup- σελιΞ: «το αύτι τού '.Αλέξαν6ρου> AHOIXTO 885EA‘I'P0 (Κεφαλληνιας 070) r. Μιχαηλίδη | σ' H Δίκη 18ω3ν5εξ>. ΑΥΛΑ|Α (Πασαλιµάνι, τηλ. 422.019. Γκ. Μαυροπούλ ου) Κατσαµπή «Μιά κυ- ρία στά µπουζούκια». ΒΕΑΚΗ ιΣτουρνάρα 32. τηλ. 523 522 Λαϊκή Σκηνή Θεάτρου Τέχνης) "τα… µια από: «'Η '|σα6έλλα τρείς καρα- ENA ΑΓΝΩΣΤΟ EPI‘O TOY ΄θΕ0ΦΙΛ0Υ NA ΑΓΝΩΣΤΟ έργο τού Θεό- ' Ε φιλου προκαλει πάντα κάποιο όνδιαφέρον. Ο φουστανελάς αύτός ζωγράφος είναι ίσως ό πλη- ρόστερ: δημοσιευμένα νεοόλλη.νας καλλιτέχνης. "Ενας όγκώιδιης τό- µας της β' ΕιμπτΟΩι*Κης Τραπέζης μιέ έπιιµόλεια τού Γιάννη. Τσαρού- χιηι, όποτελει τή δάση., πού συµ- πληρώνεται άπό πληθος ειγχρωιµων καί .µαυρόασπρων δηµοσιεύσεων έργων του σέ 6ι6λία, περιοδικά, έφηιμιε.ρίδες καί επιστολικό 5191161- ρια. Η πρόσφατη έκδοση << Ελ- ληινες ζωγράφοι» είναι µιά σηµαιν- τιικιή συμβολή στή γνωριµία µέ τό εργο τού Θεόφιλου Μά πάντα K6111 ΄καινούργιο µάς περιμένει &- πό τήν σπέρνει)… παραγωγικότη- τα τού ταπεινού τεχνίτη πού μέ τό έργο του έδωσε τήν πιό γνή… σια έκφραση τών πόθων καί 11% κ.αηιµών τού έλληινικού λαού Εγινε ηδη µιά πρώτη προσέγ- γιση µέ τόν κόσµο 11% Θεµάτων του Μυθολογία, αρχαία ιστορία, Βυζάντιο, ,Ετιανάισταση τού 1821, πόλεμος τού 1897, Μακεδονικός άγρια/ας, ΈρωτόΚιριτος, τυποι χω- ρικων K101i µικ.ροαστών, εϊικόνες &- πό τή ζωή τού χωριού καί της πό- λης, τά (Wu-116069111110 τοπία του. Πτυχές άπό τό πολύτιτυχο τής Ρωμιοσύνη.ς, μέ τό μύθο της, πού εκινάιει &… χρόνους µακ ριν0ύς, μέ τά 6α0ωνισμιένα της 6ήιματα, μέ τό φυσικό πεδίο όπου αιώνες παλεύει, µέ τίς μικιρές της στι- γιμές καί τις μεγάλες της ωρες Τ ό πορτραίτα των Βασιλέων Εκεινο πού κάνει έντύπιωση σ' δποι ον εξετάζει τά θέματα, πού ζωγράφισε ό Θεόφιλος είναι τό στι τά πρόσωπα τών 6ασιλιάδων της Νεώτερης Ελλάδας παρουσιά- ζονται µόνο µιά φορά µέσα στίς πολλές έκατοντάδες τών δημοσι- εν.μένων έργων του Πρόκειται γιά τά πορτραίτα τού Όθωνα καί της Αµαλίας της συλλογης Χαρ. Πο- ταμιάνου. Τό θέµα δέν τό επανέ- λα6ε, άτι" όσο είναι γνωστό, σέ καμµιά άλλη περί…… ένώ ύ- τιάρχουν θέµατα πού τά ζωγραφί- ζει σέ όκτώ παραλλαγές από τήν άρχή της καλλιτεχνικής του στα- "τινα: (Γ' Σεπτεµοριου. τηλ. 819. 982. Διαµαντόπουλος - Μιχαλακοπω λος). Φά'ιφερ: (A: "µε… τούς δολοφόνους». ΣΙΝΕΑΚ (Πανεπιστηµιου, τηλ. 620. 320 Αλεξανδράκη - Γαληνεα) Μπέρµιγ- καν: « 'Η δίκη τών Μέλλον: ΣΤΟΑ (Μπισκίνη 55. Ζωγράφου. τηλεο. 7770.145). 'λριοτοφόνη: (hm-13¢. ΤΕΧΝΗΣ (Σταδίου, τηλ. 3228.706) Μπρεχτ: δρόμος και αθλιότητα τα? Γ' Ράϊχ» XATZHXPHZTOY (Πανεπιστημιου 38 7.248 Χατζηχρησιος, Καλοί» τα. Ντ2όρ, Λει6αδιτης. Στολίγκας) ο πιθεώρηση: «'Απ' το πουλί στη Βουλή). ΚΛΕΙΔΗ2ΜοΣ (Φανάρι Διογένη. Πλάκα 845)" Καραγκιόζης, κά9ι δράδυ3 8. 30 µ. µ. ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΑΘΗΝΩΝ ΑΑΒΟΡΑ. Ki71K, & τρομερός (A) ΑΕΛΛΩ! ΓιλμνόστηιΘες άµαζόνες (A) ΑΘΗΝΑ: Έζόγεροη καί αίµα (Α) ΑΘΗιΝ…:ΑΙιΟιΝι Τό : όλο φαγοπότι (A) ΑΛΕΞ: =Ο πρωτο αλος ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (Καλλιθέα): «‘H Παναγία" "Ελλάς καδαρεΤ τήν Δυναστείαν» δόν. ΄Αλλά καί τή μοναδική φο- ρά, πού έιµιφανίι ο-νται στό έργο 10V οι δύο παλιότεροι 6ασιλιάδες, χαρακτηρίζονται «συνταγµατικά», όπως τούς παρουσίαζε η έπίσηιµη ιστοριογραφία: « 'οθω συντα- γιματιικός Βασιλεύς της Ελλαδος τό 1854», «Αμαλία συνταγματι- κή Α΄ Βασίλισσα της Ελλάδος» Τό « Ελέιω Θεού», πού ήταν ή m001711101111<16111nrroc καί στήν προσω- ταγμάτων] καί στή µετασυνταγµα τιικιή περίοδο, δέν ύπάρχει. Δέν μάς ένδιαφ>έρουν, &… τά πο- λιτικά φρονήματα τού Θεόφιλου … µέ τό Μαζί"… του µυαλό ΤΟύ ΚΙΤΣΟΥ ΜΑΚΡΗ εύκολα μπορούσε νά πέσει καί σέ πλάνη.. Μάς ενδιαφέρουν, όµως, τά θέµατά του γιατι αυτα Μπαρί- νονταν στή ζήτηση τής λαϊκής του πλατείας. Θά πρέπει όδώ νά ση… μειώσουµε πώς ό Θεόφιλος άν- τλούσε τά θέματά του κυρίως από λιθογραφίες καί χαλκογραφίες καί πώς τέτοια έντυπα µιέ προσωπο… γραφίες τών 6σσιλιόιδων κυκλοφο- ρούσαν ευρύτατα από έκδσιικούς οικους της Αθήνας. Συνεπώς είχε προσιτά πρότυπα H 111000101110- γοαφία παρουσιάζεται συχνά στό έργο τού Θεόφιλου (Κοντός, E~ λειυθειριιάδης, Κοντογιάννης, Γεωµ- πίινιηι5ες κ.α ) Τό έργο είναι ζωγραφισμένο µέ λαιδοιµπτογιά σέ πανί διαστάσεων Ο, 55Χ1, 88, αρκετά κατεστραμµέ- νο γιατί Θρίσκοντα…ν σέ ταδέρνα. '.Αρχίζουμιε άπό τόν τίτλο του. Ε- χει ση|µειωθει ή σηµασία τών 1i- τλων στά έργα της λαϊκής τέ- χνης' δέν είναι απλή ένδειξη τον %µατος, αλλά ενα Θύμα έκφρα- 0'111K6 στοιχεΐο "Ag Θύμι: στόν ιδιο τό Θεόφιλο. Μέ τούς µε- γάλους του τίτλους αλλοτε ζητω- κραυγάζει (Ζήτω ό Μέγας Αλέξαιν δως… .), αλλο λοτε έξαίρει (ο πρως Μάρκος Βότσαρης. .), αλλοτε ει- ρωνεύεται ( Ερµης... Θεός 11% κλε- τπών) κι αλλοτε καιηγοοει (...ή Αύτψοατώρ σας: Ευδοξ…ια του Ευ- ΟΡΦΕΥΣ (&. Βουλιαγµ.): Σάν τόν… µνό άνεμο Α) ΟΣΚΑΡ): Οί Κινέζοι στό Παρίσι (K. —i3 HAi’KPATiON: Γυµνόστηθες άµαζΘες ί΄ Ακατ.) ΠΑΛΛΑΣ (&. Βουκουρ.): 'Εκτελ…ής ύπερόνω τού νόµου (Α) ΠΑΛΛΑΣ (Παγκράτι): Τό μεγάλο Μου πότι (Α) ΠΑΝΕΛΛΗΝ|ΟΝ: Έρωτικές κρυφές σν- ναπήσεις (Α) Fill—KM: Έξηεοση καί αίμα (1A) ΠΛΑΖΑ: Εκτελεστής ύποράνω τού νό- µου (Α) ΠΤΙ ΠΑΛΑΙ: Έ…ελεστής υπεράνω τού νόμου (Α) ΡΑΔΙΟ ΣΙΤΥ: ιΟ έξορκιστής (1A) PE: Γυµνόιπηθες άµαζόνες (Α) ΡΙΒΟΛ|(: Αξεξουαλικές έµπεψίες στά γρα- φ=ια ΡΟ*:ΔΟιΝ Οί «em-11010151; τού πιν6κιο (Κ) POEY: Έκπλ…ής υπεράνω τού νοµου ( Ματ. ΣΕιΛιΕΚΤ: Κίγκ, ό τροµερός (Α) ΣΤΑιΡ: O Κινέζος νονός, στο… της Μαφίας ( ΣΤΟΥΝΤΙΟ»: "Ένα όµορφο κορίτσι σάν καί µένα TII'I T01”: Σάι: τόν γυµνό όνεµο (1A) TPI1A1N10N: Κραυγές τρόµου µετά τόν 6101101116 (Α) TPO‘I'lleAA Έξέγερση καί ώµο (Α) Φ|ΜΠ:ι Οι Κινέζοι από Παρίσι (*Κ--13) ΦΛΩΡιΑ.: 'Ο 6ιιολιοτής στήν στέγη (Κ) τών φιληδόνων, 16 δτιοϊον οί συµ- φεροντολογικοί ύπολογισ.μιοί τού πανιισχύρου πρωθυπουργού E13100- πίου d‘v1E16i‘n6101001v ). Ο τιτλος της ζωγιραφιας είναι: « Η Παναγία Ελ άς καθαρει τήν Δυναστείαν>> 'Ας σηµειωθεί πώς στόν πίνα- κα δέν έιμφανίζεται ή αλληγορία της Ελλάδας, 16100 συχνή στό Θεόφιλο. Εικιονίζεται ή άφιξη στήν παραλία, πρίν από τήν έπι6ί6αση στήν «ΣΚΥΛΑ>>. Παναγία όνοµά- ζει ό ζωγ.ρσφος µας τήν Ελλάδα 0 αυτή τή ζωγραφιά, κι αύτό εκφράζει Θρησκευτικά: σε6ασμό κι …… πρός την τιατρίδακ γιά λο- 7011p101cr116 της 0110 1011; ενεργούν αύ- τοί πού διώχνουν τό Με…) όα- σιλικό ζευγάρι. Τό ρήμα «καθα- psi» τού τίτλου είναι συ.µπίληµα 101‘ καθαιρώ Kooi καθορίζει), Εφρα- οτικότατος νεολογισµός τού άγράµ µατου ζωγράφου. Πολλοί από τούς γραµµατικούς σολοικισµούς του "ε΄- χουν θαυµαστή εκφραστική δύνα- μη. Θυμίζω, πρόχειρα τήν παθη- τική µετοχή «awomovmetic» 11'0- έκφραστικ.ότερη άπό τή, σω- στή γραµματικός, ένεργητική «αυ- τακτονήσας». Κατά τόν τίτλο, ή Ελλάδα δέν καθαιρει τούς δυό δασιλιάδες, άλ- λά τή Δυναστεία. Ετσι ενώ... ται τό νόημα. Δέν ήταν, 6έ6αια, φλόλογος ό Θεόφιλος γιά νά ζυ- γιάζει μέ άκιρί6εια κάθε λέξη συνείδητα τόν παρασύρει ή διαθε- σή του, πού εΈναι κοινή μέ τούς &- πλούς του πελάτες Ας ύπολογί- «πουμε καί τούς στενούς του δε- σμούς μέ τόν κόσµο της ΒΠροσφυ- γιάς στίς παράγκες τού Βόλου. .. .. .. .. .. .. |- Η ζωγραφιά παρίστανε τή οτι- γμή πού τό ζευγαρι άιφίνει τό ελ- ληνικό ε5αφος γιά νά μπεί στό πλοΐο «ΣΚΥΛΑ>> ‘O Όθων φοράει τή γνωστή φουστανόλλα του, &- πό την οποία τόν τρα6όιει ένας άξιωµσιικός. Ενας άλλος τόν 11161— νει … τό µπράτσο, ένα?) ένας τρίτος τού δείχνει µ…έ τό ιφος τό πλοιο. Αυτού διαβάζεται τό όνο- µα: Νικόλαος, Λε…σαικος. ΄Ασφα λως πρόκειται γιά τόν Πέτρο Λεω- παω. Ετσι έληξε ή δασιλεία τού O— , 1101’; όταν πρωτοπάτησε τό πόδι του στήν Ελλάδα ήταν, κα- ΛΑΟΥ: ΄Αντίο Μόζικο (Α) ΛΕΝΟ-ΡΜΑιΝ: Φράουλες καί άμα (Α) ΛΟ(ΥΖ 1 ΤΑ…? ΘΑ: 'Ανώμαλες …ισΘήσεις )Ακ.ατ. ΝΟΥΛ.Α: ‘0 61181111111111; τού &… τού καράτε (Α) MA1PI1A1N ΝΑ". ς (1A1) . : Φράουλες καί αίµα (A1) ΝΑΝΑ: Ρίκο, & &σύλληιπτος (Α) Ο πρόκτωρ τής Λιοα6ώ- …ΝΑΣΙΟΝΑΛ: Μιά Σουηδέζα σωστή μα- θήτρια (A1) ΝΙΤΣΑ.: Σεξομανία (.Α) ΝτΑ:Λ.ΙΑι: Σέρπικο (Α) Ο.ΑιΣΙΣ: Κύκλος άνω.μοσλίο:ς (1A1) 0‘A1I‘A1: ’Av'rio θεϊε Τόµ (ιΑ) ΟΛΥΜΠΙΑ: "Αγγελοι σκληροί καί 6105i- λιικτοι (Α) Ο.ΓΌΤΙΑιΣ'ίιΑι: Καζίνο Ρουαγιάλ (Κ) ΟΡΦιΕΟ: Ο ξερσκέφαλος (Κ) ΠΑιΡΘιΕιΝΩ.Ν: Λάθος στόν έρωτα (Κ) n1l‘K101A10‘:0 έντιµώτατος 6170111101 τίς γυναικες (A) PEI'TINA: Νανά (Α) «ιππεύς ωραιος μέ χ.ρυσην ένδυµα aim» Μερικά χρόνια αργότερα άν- τηιχούσε τό άντιοΘωνιικό τραγούδι. « Έως πότε ή Βξέυη άικιρίδα -- έως πότε κονφός Βαυαιρός - ΘΌ΄ι δυ- ζαίινει τή δόλια πατρίδα —— é7E1p- &)" αδέρφια, εμπρός». Πίσω του γονατισιή γνωστή «στολή Αμαλίας», µιέ πα- ραδοσιακά έλληνιικά στοιχεΐα. Τής παιρασιό(ει μιά άλλη γυναικεία µορφή., πού δέ διακρίνεται κα- Βορά γιαπί στό σημειο… αύτό είναι µιειγιάιλ.η ή φθορά τού Ξργου. 'Η σύνθεση τών µορφών είναι παρατωκιτι»κή, καθώς απλώνεται στό µήκος μιάς στενόµακρης όπι- φάνειας, K011i υπάρχουν δύο ουιμ πλέγιματα., της Αµαλίας µέ τή γυ- να.ίικα πού της παραστόκει καί τού ο…… µέ τόν άξιωματικό πού τόν 101101166121 άπό τή φουστανέλλα. T6 θύμα προέρχεται πιθανόν 611116 λιθογραφία της όπιοχης άλλά δέν είναι πιθανή µιά λιθογραφία σέ τέτοιες άναιλοιγίιες διαστάσεων, μέ τό μάκρος τριπλάσιο από τό ύ- φος. Ο Θεόφιλος συχνά αλλάζει τή σύνθεση, ανάλογα µέ τήν έπι- φάνεια, πού έχει νά διακοσµήσει. Κι έδώ πρόκειται γιά σπιτική «πάντα» πού 6.ρέθηκε σέ δεύτερη χρήση στήν ταβέρνα. Ολες 0'1 µορφές έχουν φορά &… πό τά δεξιά πρός τά άριστερά αν καί ύπάρχει όλαφριά άντίιρρο- κίνηση στά κεφάλια τών δύο ξΞιωµατικών. Χρωµατικά τό εργο είναι μιά δοσματική αντίθεση ανά- μεσα σέ δυό χρωματα, ένα ψυ- x016 καί ενα ζεστό, στό γαλάζιο καί στό άλ.κο κόκκινο. Ουρανός, θάλασσα, οί στολές 11% ώξιωµατι- κών, η φορεσιά της γυναίκας καί άλλες λεπτοµέρειες εΤναι σέ γαλά- ζιο χρώμα διαφόρων άπτοχρώσεων. Η στολή τής 'Αμωιίας, τό γελόκι καί οί καλτσες τού Ο… και το σειρήπια τών άξιωµατιιοών E1— ναι κόκκινα. Τ' άλλα χρωματα σέ έλαχιστο ποσοστό, λήψη ώχρα, λι- γότερο πράσινο. Αν τό έργο δέν είχε καικοπάθει 116100, έτσι πού πολλά σημεια του νά μαντει΄:ονται περισσότερο παρά νά φαίνονται, θά μπορούσε νά στα- BET δίπλα στίς καλ*λίτερες δημιουρ- γίες τού Θεόφιλου, στό «Λίνου… Κεµπέκ; καί τούς «Πηλιορέιτες ΡΙΝΤΑ: O έκτε λεπτής τής νύχτας (Α) ΣΙΝΑΝ: 0'1 ερωτικές ανησυχίες μας pa- ότι… {A} ΣΙΝΕ NIONT: Κ…. & … "ο"… (A) _ Κ… Μ…… το… (A ο…… Οί Κιιοζοι 0'16 Παρίσι (Κ-13) ΦΡΥΝΗ: H Μίλωνα τα": Σικάγου (Α) ΧΑΡΑ: Φρα… καί αίµα (Α) ΑΠΟΛΛΩΝ: Έιρωτικός κύκλος (Α) Α.,ΡΜΟιΝι|Ά,: Δραπέτης δίχως άσυλο (A) ΑΤΤΙΚΟΝ Η ετυμηγορία (Α) ΔΕΛΦΟΙ: Αιϊφνιδιασιµός (A ) ΖΕΑ: 'Ο έντιιμ…ατος όμως: τίς 7U- ναϊκε.ς (A) ΚΑιΠιίΤΟι:Λ. Τό ύπφλαµπρο άστρο (Κ. --1ι ΟΛΥΜΠ…|.ΑιΣ: Κιέριον (K—I‘S) ΟιΛΥΜΠ|ιΟΝ: Ο Κινέζος νονός, Εκδικη- τής της Μαφίας (Α) ΠΑΛΛΑΣ: "Εγκληµα 016 K016011101 (A) ΣΠΛΕΝΤΙΤ: Οί Κινέζοι στό Παρίσι (1K. —~'| ΤΕΡΨΙθΕΑ;: ΄Ηδονή (ιΑ) ΧΑ'ί' ΛΑ'|'Φ: Μπείτε ο. λό Ιταλικό (Α) ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΄ΒΙΒΛ|ΟΠΩΛΕ|Α Αμαλία. Φοράει τή' ΝΤΟΝΩΤΑ1 6 61091110117111 xiv λίγο τη τού χθεσιινού µε… .Λυρική Σκηνή, έί μοναριχικών δηλώ 1ι'ιΡΟέι6η κατά Τήν στής συνεντούξιεω Πλήθος κόσµου από τίς 8 µ.ιμ. ο…: Σκηνή. κι… όγραφαν, στά έλλ τίς έξι'ις Φρόσω . «Ενώ ό έ.λ vita-1011 γιά τήν Μεινουιχίιν φλερτο΄φ κρατίσ». . (OK-0110177690 λιιΚιές δηλώσεις 1 . «ι'Γιοχούντι 1 καί φύγε». . «ιΜενουχίν τι λί σου». . «Γιεχούντι : Συγχρόνως 6 | ριλαμι6άνονταν 111' ΕΠ"… ΝΩ Η ΓΙΝΩι τροπή τού όξιωκολουΘε μέ τήν «έλληνιικ' καλό"… Φέτος 1‘i11 δηλώσεις τού. θι μέ τήν δι=ατυπωι€ ρ.ιστικές άκυρώσ όμιφανίσεώς δόντι πυκνώναπαι μέ 11 σταθερότητα. Χθές. &… που Φωνιική 'Οοιχι' λαντ, είδοποΐ νά λάθη μόνο οτιι6άλ ’A16111v ότι δέν "ελιάς τιικιή άπάιντπιι έλληνιικής πλι Στό μεταξύ έκφ άνησυχίες. 5… 1 σον τά ξένα σι τελικά κατορθωσ΄ ΄ΑΘήνα, δέ δεΧθο πως έμφανιοΘούι λίστ καί άρχιιµο πικρατεϊ ή σκιέψτ µοινιική τής Βιιό Μιλτιάδης Καρά χήιστιρα τών Ποιοι ΧωοσΦ&ς. Μιά & τό σχέδιο 017616 έστω μία συιναυΣ γρπαιµ;µατινσιµένες να συγικιο:οτήιµατι χει αρχιμουσικιό 4 οί δοκιμές πού 4 ειναι πολλές πε; (Η ΄ Γνωμοδοτι (WWI mung Κ…" ι …' Μιά Σύνθεση; τος 'ΟΜτά Λο Γενική Συνέλευσιν ρα- Δειπέραν καί το': Γραφείο: τού Σά γιατί" (Καποδιστρί θέματα ήμερησίας ! 1) "Ε…… Πιτ ιππικού Συ.μ6ουλίου 2) "Έκθεση "Εν 3) "Εγικρισις ’l01 4) "Εγκρισις Πρι 5) 'Α…λλ…ή . μελών τού Διοικητ πικρό Συµβουλίου. '6) Διάφοροι 6M γησεις. 'Εν περιπτώσει ή Συνόλευσις Θέλει Δεκε:µ6ρίου 1974 : κόρον 711v µ.µ. είς μέ τά αύτά Θέµατα. "Ev 'Αθήιναις τή 'Ο Π. ΔΗΜ. ΒΑΡΙ ‘O γενικός ΠΑΝ. ΜΑ.Κ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Διά '11-'11: ύπ΄ &

, ""Κ|ΤΖογ΄ Α. ΜΑΚΡΗ . χ & ΄οΝκΑΔκ τε. z ΖΞι"ΡΑφο( & ?0ω81% ..8! 33? Prior. >ΘΞΈδΒ έξω!!! Ο .. 24€… νδ; 'Η σειρά ""Ελληνική Λαϊκή Ψξχνη" τοπ 'Εκδοτιποσ μας Οίκου προγραµματίσΘηκε µέ τί φιλοδοξία νά &ποτελ€σει όπείΞΏυνη καί Ξρτια είκονογραφημξνη παρουσίαση τών θησαυ- ρών της έλληνικης λαϊκής καλλιτεχνικής παράδοσης.'Εγκαινιάστηπε µέ τη "Λαϊκή Ψ€χν1 το6 Πηλίου" τοδ Κίτσου Μακρή ιοί συνεχίστηκε µέ την "'Ελληνική Λαϊκή Φορεσιά" τΞς 'ΑγγελικΗς Χατζημιχάλη καί τά "'Ελληνικά Παραδοσιακά Κοσμήματα" οσο "Αγγελου µελη. βοριΞ. σε τή μελέτη το6 Κίτσου Μακρή "Χιονιοδίτες Ζωγράφοι" παρουσιάζεται η πλούσια ζωγραφική παράδοση ένος µικροδ δοεινοΞ χωριοΞ της 'Ηπείρου, τών Χιονιάδων. ?οειΞστη. καν πέντε χρόνια συστηματικης Ξρευνας καί µελέτης τον γνωστοδ λαογράφου γιά νά ολο- κληρωθεί τό Ξργο αύτ6. Οί δυσκολίες ύπ5ρξαν πολλες καί µεγάλες επειδη οί ΧιονιαδίΞεε ζωηράφσι άφησαν "εργο σκορπισμένα σέ κάνω άπό έκατό µικρά δυσπρόσιτα χωριάι 'Η πρόθεση της "Μέλισσας" νά γνωρίσει στό έλληνιπό ψιλότεχνο κοινό, τμηµατικά έλ- λΞ συστηματικά, τή λαϊκή µας τέχνη σέ δλες της τίς έκδηλώσεις συνδυΐζεται άναγπαστι- κά µε τη δυνατότητα έξασσάλισης δπε58υνων καί προετοιµασμξνων µελετητδν, πρΞγµα πού είναι πολύ δύσκολο στην &ποσπασµατικη καί &νοργάνωτη έλληνική πνευµατική ζωή. ""τσι, η σειρά παρουσίασης των σχετικών έκδδσεων νά προσδιορίζεται άπό τίς δυνατότητες πού παρέχει η χώρα µας, με μοναδικό γνώμονα την ύψηλή στάΘµη τών μελετών καί την άρτια έκδοτικη έµφάνιση.'Η Διεύνυνση της "Μέλισσας" Exam πλήρη συναίσθηση τών.μεγά!λων δυσχεριδν πού Εµφανίζει µιά τέτοια προσπάθεια, την Ξνναρρύνει οµως η Ξπίγνωση της σπουδαιότητας πού Έχει, εί8ιπά σήμερα, η &σομοίωση τών γόνιµων στοιχείων της ξννι- κής µας κληρονοµιάς. Με την έπιστράτευση δλων τδν πνευµατικδν δυνάµεων πού διαθέτει 'ζ'χώρα µας στον τοµέα αδτδν, μέ την πείρα τών συνεργατδν της καί µέ το σύγχρονο Ego- πλισμ6 της Ξχει την πεποίθηση πώς νά έπιτ6χει στούς µεγάλους της στόχους.Οί τέσσερις πρώτοι τόµοι &ποτελσΒν Θετική έγγύησηγι'αδτδ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ? "!! έργασία αύτή έπιχειρεί µιά πρώτη καί μερική έφαρµογή τής όρχής πού 6 συγγρα. φέας της διατύπωσε στόν πρόλογο τού βιβλίου του "'Η Λαϊκή Ψέχνη τοό Πηλίου". "Έγραφε East πώς " ή µελέτη τής λαϊκής τέχνης µιας Ελληνικής περιοχής δέ μπορεί νά έχει Εστω καί σχετική πληρότητα χωρίς παράλληλη γνώση τής τέχνης όλων τών περιοχών τής χώρας μας καθώς καί τών γειτονικών λαών". Ψεχνίτεςρ µόνοι ή σέ συνεργεία, ξεκινούν άπό διά- φορες περιοχές καί περιτρέχουν όλόκληρη τήν 'Ελλόδα, καί πιό πέρα όκόμα. Οί πιό όνο- µαστοί έκπρόσωποι τής πηλιορείτικης λαϊκής τέχνης έμαθαν τήν τέχνη καί δούλεψαν καί σ'Ξλλους τόπους. 'Ο γλύπτης Ηίλιος πρίν δουλέψει στό συνεργείο τού αρχιτέκτονα Δήμου %ηπανιώτη στό Πήλιο, έργάζεται στήν πατρίδα του Ζουπόνι, τό σημερινό Πεντάλοφο, κι &- νήκει στό συνεργείο τοπ πρωτοµάστορα Γιώργου Κρύστα, όπως &πέδειξαν πρόσφατες έρευ… νες.1 Κι & ίδιος δ &ρχιτέκτονας, όπως φανερώνεται άπό τό έπίΘετό του Ζηπανιώτης, χα- τόγεται άπό τό σηµερινό Πεντάλοφο, ήν καί τόν συναντοήµε σέ κατάστιχο τής έκκλησίας τού ?ωτήρα ταγορΞς, παιδί όκόµα, να προσφέρει χρήµατα γιά λογαριασμό τής µητέρας του Κατερίνας. 'Ο Θεόφιλος πρωτοζωγραφίζει στή Μυτιλήνη, σχηµατίζει τήν είκαστική του γλώσσα στή Σµύρνη, µένει τριάντα χρόνια στό Πήλιο καί ξαναγυρίζει στήν πατρίδα του "υτιλήνη, όπου συνεχίζει νά ζωγραφίζει ώς τό θάνατό του τό Μάρτη τοή 1934.2 "Ο Παγώ- νης έρχεται στό Πήλιο άπό τό ήπειρώτικο χωριό Χιονιάδες έτοιµος ζωγράφος. "Οχι, με… βαια, ώριμος &κ6μα. Κι ό γραφικός του χαρακτήρας γίνεται πιό στρωτός µέ τα χρόνια. 'Από τό πρώτα του έργα είναι καί οί τοιχογραφίες στήν έκκλησία τής 'Αγίας Μαρίνας Κισ- σού -1802- όπου όπογρόφει ώς Παγώνης Χιονιαδίτης, μέ τή σημαντική Προσθήκη "Ex φυλής Πασχαλέδες". 'Επειδή ή θέση τού Παγώνη, καθώς καί τού γιού του 'ΑΘανόσιου, είναι ση- µαντική στή λαϊκή ζωγραφική τού Πηλίου, όδηγήΘηκα στή σκέψη πώς έπρεπε νά &νιχνεύσω τίς ρίζες τής τέχνης του. Κι &κόµα νά ξεκαθαρίσω τή σημασία τής φράσης "Eu φυλής Πασ- χαλόδες", πού γιά νά τή βάλει σέ τόσο έπίσηµη θέση, ed πρέπει να τής έδινε κάποιο ί- διαίτερο βάρος. 'Η έργασία, λοιπόν, αύτή πρέπει νά Θεωρηθεί σέ συμπλήρωμα τής µελέτης γιά τήν πηλιορείτικη λαϊκή τέχνη. "Ετσι άρχισε στό 1975, καί συνεχίστηκε πέντε καλο- καίρια συνέχεια, ή έρευνα στήν "Ήπειρο, τή Δυτική Μακεδονία, τή Θεσσαλία καί τήν 'Α- καρνανία. 'Αρχικός δδηγός ή ώραία συναγωγή στοιχείων γιό τούς χιονιαδίτες ζωγράφους πού έκανε & ντόπιος ίερέας Γεώργιος Παίσιος.3'Αρχειακό ύλικό έλάχιστο βρέθηκε γιατί ή περιοχή δοκιµάστηκε σκληρό &πό τόν έµφύλοο σπαραγµό. Διγοστή καί ή σχετική Βιβλιο= γραφία.'Η έρευνα κάλυψε πάνω άπό έκατό χωριό καί όχτώ μοναστήρια, όπου ύπήρχαν πλη- ροφορίες ή ένδείξεις πώς ύπήρχαν έργα χιονιαδιτών ζωγράφων. Οί πληροφορίες όφορούσαν &ποκλειστικό τό &γιογραφικό τους έργο. "Η "κοσµική" τους ζωγραφική έµενε έντελώς &- µνημόνευτη. Καί πρόκειται γιό τό πιό ζωντανό καί δροσερό τµήμα τής χιονιαδίτικης ζω- γραφικής. Βρέ0ηκαν είκοσιδυό σπίτια διακοσμηµένα, άπό τό όποία µερικά διατηροήσαν τίς τοιχογραφίες σέ καλή κατάσταση, τό περισσότερα σέ μέτρια καί σέ µερικό ύπήρχαν µόνον ίχνη. Γέροντες µας μίλησαν καί γιά Ελλα διακοσμημένα σπίτια πού καταστράφηκαν ή έπι- --ψ: "."-ύ; : ; -; . 2 σκευάστηκαν µέ θυσία τής ζωγραφικής τους διακόσµησης. Είναι πολύ πιθανό πώς ένα με- γάλο µέρος της άνήκε σέ χιονιαδίτες. Παλιές φωτογραφίες, σχέδια, άνθίβολα, έπιστολές, μαγνητοφωνηµένες συνεντεύξεις καί άλλα στοιχεία, έκατοντάδες φωτογραφιών καί έγχρω- μων διαφανειών πού τραβήχτηκαν σέ κάθε τόπο, άποτελούν τό όλικό πάνω στό όποίο στη- ρίζεται ή Εργασία αύτή. Πρώτος ό συγγραφέας της έπισηµαίνει τήν άνεπάρκειά του. Γιά τό λόγο αύτό θεωρεί τό βιβλίο τούτο όχι όλοκληρωµένη µελέτη άλλά έκτεταµένη παραπομ- πή τού βιβλίου του γιά τή λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. 'Λπό τό συγκεντρωµένο φωτογραφικό ύλικό δημοσιεύονται έδώ άντιπροσωπευτικά δείγ- µατα άπό άγιογραφίες, έπιγραφές, τοπία, προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, άνθογραφίες, πού καλύπτουν όλη τή γνωστή µας περίοδο δραστηριότητας τών χιονιαδιτών. 'Επίσης δη- µοσιεύονται παραλλαγές ένός άπό τά διακοσμητικά θέµατα πού συναντούμε συχνότερα, γιά νά µπορέσει ό άναγνώστης νά διαπιστώσει τό ποσοστό έλευθερίας μέ τήν όποία οί παρα- δοσιακοί µας ζωγράφοι χειρίζονται µερικά σταθερά θέµατα. Θερµές είχαριστίες άπευθύνονται σέ όσους µέ εύγένεια καί προθυµία βοήθησαν τήν έρευνα καί ίδιαίτερα τόν παπά-Γιώργη ΠαΤσιο, τό γιατρό Βασίλειο Χρήστου, τό συνταξι- ούχο δάσκαλο Στέφανο Ζωγράφο άπό τούς Χιονιάδες, τό δάσκαλο Βύρωνα Βαρζώκα άπό τό Κα- πέσοβο, τό γυμνασιάρχη κ. Φραγγούλα καί τόν κ. Βασδεκά άπό τό Σκαµνέλι, τόν κ. Γιώργο Μπαλτή άπό τήν Πυρσόγιαννη, τόν παπά-Δηµήτριο Βουζοπλή άπό τούς Νεγάδες, τό δάσκαλο ' καί συγγραφέα:κ. Κώστα Λαζαρίδη άπό τό Κουκούλι, τή δεσποινίδα Μαρία Παπάζογλου άπό τό Τσεπέλοβο, τήν κυρία Μπακόλα άπό τό Δίλοφο, τόν κ. 'Αντώνη Γεράση άπό τό Γοργοπό- ' ταµο, τόν έπίτιµο γυμνασιάρχη κ. Στάθη Λαµπρίδη άπό τά Πάνω Πεδινά, τή δεσποινίδα Νι- καίτη Κοντούρη, ήθοποιό, άπό τά Κάτω Πεδινά, τό διευθυντή τής "'Ηπειρωτικής ΄Εστίας" κ. Δηµοσθένη Κόκκινο, τήν έπιτροπή τού περιοδικού "'Αρµολόι", τόν πεζογράφο κ. Γιάν- νη Βατζιά άπό τό Μεταξοχώρι 'Αγιάς, τό γιατρό κ. Λάνταβο πού ύπηρετούσε στήν 'Οξύνεια Καλαμπάκας, τό µοναχό Σεραφείµ άπό τήν 'Αγία Τριάδα Βυθού, τό γιατρό κ. Λαυρέντη 'Α- γορίτση άπό τή Δράκια Πηλίου, τόν Πρόεδρο τής 'Βνώσεως Ζαγορισίων κ. Κλεόβουλο Βλαδί- κα, τόν έπίτιµο γυµνασιάρχη κ. Στάθη Οίκονόµου καί όλους τούς ίδιοκτήτες σπιτι"ων δι- ακοσμηµένων άπό χιονιαδίτες ζωφράφους. OI XIONIAAEZ ΑΠΟ TA META TOY 680v AIQNA ΩΣ TA ΜΕΣΑ TOY 2006 T6 µικρό αύτό χωριό βρίσκεται στήν έπαρχία τής Κόνιτσας, κοντά στά άλβανικά σύ- νορα. 'Αφίνοντας άριστερά τό δρόµο Κόνιτσας - Νεάπολης, ένας µέτριας βατότητας έπαρ- χιακός δρόµος φέρνει στήν Πυρσόγιαννη. 'Από έκεί σκυρόστρωτος, όχι σέ καλή κατάσταση, δρόµος περνάει άπό τή Βούρμπιανη καί προχωρεί πρός 16 Πληκάτι. Πρίν φτάσουµε σ'αύτό ύπάρχει άθλιος χωµατόδροµος, πάλι άριστερά, πού όδηγεί πρός τούς Χιονιάδες. 'Από τόν άριθµό τών σπιτιών πού σώζονται ή πού κείτονται σέ έρήπια φαίνεται πώς οί κάτοικοί του ποτέ δέν ξεπέρασαν τούς τετρακόσιους. Τό 'Επιτελικό Γραφείο τού έλληνικού 'Υπουρ- γείου τών Στρατιωτικών µάς δίνει στά 1880 τόν άριθµό τών 348 κατοίφρν.4 'Ασφαλώς στη- η ρίζεται σέ έπίσηµα στοιχεία τουρκικής άπογραφής. "Αλλωστε, ένα χρόνο άργότερα, σέκοι- ___ **… ….-.-…..…….…… 3 νοτικό φορολογικό κατάλογο έμφανίζονται 85 φορολογούµενοι οίκογενειάρχες, πού μέ µέσο όρο 4 µέλη κατά οίκογένεια µάς δίνει τόν άριθµό 340. "Αν 6 μέσος όρος 4 µελών κατά οί- κογένεια φαίνεται μικρός θά πρέπει νά ύπολογίσουµε πώς μερικές οίκογένειες είναι όρφα- νές άπό πατέρα -σηµειώνονται µέ τό όνοµα τής χήρας- καί σίγουρα άλλες θά ήταν καινούρ- γιες, πρίν όλοκληρώσουν τόν κύκλο τής παιδογονίας των. Χαρακτηριστική ένδειξη γιά τή θέση τής γυναίκας µέσα στήν κοινωνία είναι τό ότι οί χήρες δέν άναγράφονται μέ τό βαφ- τιστικό τους όνομα δίπλα στό έπίθετο άλλά µέ τό άνδρωνυµικό, π.χ. Γιώργαινα Μανδρίτη, Νικόλαινα Τζουβάκα, Νικόλαινα Πασχάλη κ.λ.π. καί μόνο μία άπό τίς έξη χήρες άναγράφε- ται µέ τό βαφτιστικό της, ή Δέσπω Χρήστου.5 Δυστυχώς, οί περιπέτειες τού χωριού έξαφά- νισαν σχεδόν όλα τά κοινοτικά καί ίδιωτικά έγγραφα πού θά έπέτρεπαν νά έχουμε πληρέ- στερη είκόνα τής κοινωνικής, οίκονοµικής καί πολιτιστικής ζωής τού χωριού. Πάντως δέ φαίνεται νά παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο στήν περιοχή. Θά πρέπει νά σηµειωθεί έδώ ότι στόν τόσο κατατοπιστικό χάρτη τής 'Ηπείρου, πού σχεδιάζει στά 1833 6 Κοσμάς Θεσπρωτός,6 δέν έµφανίζονται οί Χιονιάδες, πού…µόνο στό κείμενο µιά φορά άναφέρονται άπλώς άνάμε- σα στά χριστιανικά χωριά τής Επαρχίας Κολλόνιας.7 'Ακριβέστερα στοιχεία γιά τόν άριθμό τών κατοίκων έχουμε άπό τό 1913, δηλαδή µετά τήν άπελευθέρωση τής 'Ηπείρου. 'Ο πραγµα- τικός πληθυσμός, σύµφωνα μέ τά στοιχεία τής Στατιστικής 'Υπηρεσίας τής 'Ελλάδος, στά 1913 ήταν 300 κάτοικοι, στά 1920: 288, στά 1928: 280, στά 1940: 239, στά 1951: 65 /µε- τακίνηση τού πληθυσμού τών όρεινών οίκισµών πρός τά άστικά κέντρα μέ τόν έµφύλιο πόλε- μο/, στά 1951=105, στά 1971: 14. Στά 1976 βρήκαµε 12 µόνιμους κατοίκους πού στά 1979 έγιναν 9. 'Η είκόνα είναι άποκαρδιωτική. 'Εδώ καί µερικά χρόνια έπαψε νά λειτουργεί καί τό Δηµοτικό Σχολείο τού χωριού. Δέν ύπάρχει ούτε µικροµάγαζο. 'Η οίκονοµία τού χωριού ήταν κυρίως κτηνοτροφική. 'Εν τούτοις, 16 όνοµα τού χωριού µάς παρέχει καί µιά χρήσιµη πληροφορία= χιονιάδες ήταν οί µεταφορείς πιεσμένου χιονιού άπό σκιερές όρεινές τοποθεσίες πού "χορταίνουν τήν πολιτείαν τό καλοκαίρι χιόνια", κα- τά τήν έκφραση παλιού ήπειρώτη λόγιου. 'Η μεταφορά χιονιού άπό διάφορες περιοχές δέν περιορίζονταν μόνο πρός τίς πολιτείες τής 'Ηπείρου καί τά κονάκια τών πλούσιων Τούρκων µά έφτανε ώς τήν Κέρκυρα όπου "κομίζουν χιόνια µέ τό πλοίο, καί πίνουν οί άρχοντες καί εύγενείς Κερκυραίοι τές λείµονάδες καί λοιπά καταψυκτικά καί δροσιστικά ποτά".8 'Εκτός άπό τούς κατοίκους τής Πρεµετής, τών βουνών τής Λιαπουριάς καί τής Χειμάρρας, καί οί κάτοικοι τών Χιονιάδων άσχολούνται µέ τό ίδιότυπο αύτό είδος έµπορίου, ίσως μάλιστα σέ μεγαλύτερο ποσοστό γι΄αύτό καί 16 χωριό τους παίρνει τό όνοµα Χιονιάδες, όπως συμβαί-… νει καί µέ άλλα έλληνικά χωριά, π.χ. Χαλκιάδες, Χουλιαράδες, Καρβουνάδες, Μελισσουργοί. Οί περιορισμένοι πόροι τής περιοχής άναγκάζουν ένα ποσοστό άπό τόν άντρικό πληθυσ- µό νά άσχοληθεί µέ τεχνικά έπαγγέλματα. κάθε χωριό είδικεύεται σ'έναν τομέα, ή Πυρσό- γιαννη καί ή Βούρμπιανη στήν οίκοδοµική, 6 Γοργοπόταμος στήν ξυλογλυπτική, οί Χιονιά- δες στή ζωγραφική. 'Εστίες ζωγραφικής δραστηριότητας ύπάρχουν καί άλλού, όπως τό Καπέ- σοβο, ή Σαμαρίνα, ή Γαλάτιστα, τό Φορτόσι, τό "Αγιον "Ορος. Θά ήταν ύπερβολή νά τά χα- ρακτηρίσουμε καλλιτεχνικά κέντρα. Δέ δημιούργησαν καμµιά ίδιαίτερη σχολή στόν τομέα ...........-.....!;ιιιιιιιιιιιΞίΞ;ΞΞ=ι----ι … µ…, 4-4 Γ 4 τους. "Εβγαλαν καλούς, μέτριους καί κακούς τεχνίτες στό ύφος καί στό έπίπεδο άντίστοι- χων δραστηριοτήτων όλόκληρης τής τουρκοκρατούμενης ΄Ελλάδας. Μοναδική, ίσως, έξαίρε- ση οί ζωγράφοι άπό τήν Κλεισούρα τής Δυτικής Μακεδονίας πού έργα τους συναντήσαµε στό χωριό τους, στό Νυµφαίο καί στό Πάπιγκο. Κατά τό δεύτερο µισό τού 19ου αίώνα, κι άσφα- λώς έπειδή δέχονται τήν άκτινοβολια τής πρωτεύουσας τού έλεύθερου "Ελληνικού Κράτους, διαµορφώνουν ίδιαίτερο ύφος, λαϊκό-νεοκλασσικό. XE µερικές περιπτώσεις φτάνει ώς τήν άπομίμηση γλυπτικής, μέ πλασµατικές ζωγραφιστές κόγχες μέσα στίς όποίες άποδίδονται µόνο µέ σκιοφωτισμ6 άρχαιότροπες µορφές. Θεοί, Μούσες, Καρυάτιδες, οί 'Εποχές τού Χρόνου, οί αίσώπιοι µύθοι, 6 χορός τών Μουσών μέ τόν 'Απόλλωνα, είναι τά θέµατα πού τούς άπασχολούν.9 'Επίσης, ή κύρια έπαγγελματική δραστηριότητα τών μαστόρων σκορπίζε- ται πρός διάφορες κατευθύνσεις μέσα καί έξω άπό τήν 'Ελλάδα καί έλάχιστα καλύπτει τίς τοπικές άνάγκες σέ θρησκευτική καί κοσμική τέχνη. Τά σπίτια τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρµπιανης είναι σχετικά πενιχρά µπροστά σέ δημιουργήματα τών µαστόρων τους σέ άλλα μέρη.100ί ζωγράφοι τών Χιονιάδων, µέ τό τόσο πλούσιο έργο, έλάχιστα δείγματα τής τέχ- νης των άφησαν στό δικό τους χωριό: λίγες καί µεταγενέστερες τοιχογραφίες στήν έκκλη- σία τού 'Αγίου 'Αθανασίου, µερικές φορητές είκόνες καί ούτε ένα διακοσµηµένο σπίτι. Τό τέµπλο τής έκκλησίας τού Γοργοπόταµου δέ συγκρίνεται µέ τό θαυµαστό τρυπητό ξυλό- γλυπτο τέμπλο τής Μητρόπολης "Ιωαννίνων πού έγινε άπό τεχνίτες τούυ χωριού αύτού. 'Η είδίκευση κάθε χωριού σέ έναν τοµέα έκφράζεται καί μέ χαρακτηριστικές φράσεις, όπως "Ποιός έχτισε τόν Κόσμο; -Oi nupooy1avvi1cgf", "Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι:". Κι έδώ δέν θά πρέπει νά φτάσουµε στήν όπερβολή νά πιστεύουµε πώς όλοι οί "αντρες πού δέν άσχολήθηκαν μέ τήν κτηνοτροφία γινότανε χτίστες, ζωγράφοι ή ξυλογλύπτες. 'ονοµα- στοί καί πέρα άπό τήν περιοχή είναι οί λαϊκοί µουσικοί τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρ- µπιανης. 'Από τήν Πυρσόγιαννη κατάγονται καί άξιοι λιθογλύφοι, οί λεγόμενοι πΞλΞκάνΞι, μέ ίδιαίτερη έπίδοση στίς σκαλιστές προσόψεις τζακιών, όπως 6 Γιάννης Νίτσος, & Baci- λης Στύλος, 6 Γιώργος Παπανικολάου, 6 Γιώργος Βατσκαλής καί άλλοι. ΄Υπάρχουν πληροφο- ρίες καί γιά χιονιαδίτες ξυλογλύπτες. Κατά όμάδες, τά λεγόμενα "µπ'λούκια" ξεκινούσαν άρχές τής άνοιξης γιά νά 6110106- ψουν µέ τό τέλος τού φθινόπωρου. Βασικά χρονικά όρόσηµα ήταν οί γιορτές τών δύο καβα- λαρέων άγίων, τού "Αι Γιώργη τήν άνοιξη καί τού "Αι Δηµήτρη τό φθινόπωρο.'Π άναχώρη- ση τών µπουλουκιών συνοδεύονταν άπό µικρές άποχαιρετιστήριες γιορτές.Τό είδος τής προ- συµφωνηµένης έργασίας καθόριζε καί τή σύνθεση, σέ άριθµό καί είδικότητες, τού κάθε μπουλουκιού. Πολυάριθµα τών χτιστάδων, µικρότερα τών ξυλογλύφων καί µέχρι πενταµελή τών ζωγράφων. Τό γενικό σχέδιο καί ή έπίβλεψη τής όλης δουλειάς άνήκει στόν πρωτομά- στορα. Γύρω στά 1800 συναντούµε γιά τόν πρωτοµάστορα τών χτιστάδων τό λόγιο χαρακτη- ρισµό ά ρ χ ι τ έ κ τ ων /Δήμος Ζηπανιώτης, µοναστήρι 'Αγίου 'Αθανασίου Λαύκου 1795/9 καί τών ζωγράφων i σ τ ο ρ ι 0 γ ρ ά φ o ς | Μιχαήλ, μοναστήρι 'Αγίας Τριάδας Βυθού 1802/. , , … …,- ζ! 5 'Η έπαγγελματική συσσωμάτωση τών χτιστάδων καί τών ξυλογλύφων άκολουθεί τόν παν- ελλήνιο τύπο τού ρουφετιού ή ίσναφιού."Ετσι είναι όργανωμένοι οί "κουδαρέοι"/χτιστά- δες/ τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρµπιανης καί οί "ταγιαδόροι"/ξυλογλύπτες/ τού Γοργο- πόταµου, πού παλιότερα λεγότανε Τούρνοβο.12 Στήν έπαγγελματική συσσωµάτωση τών ζωγρά- φων άπό τούς Χιονιάδες ύπάρχει κάποια ίδιοµορφία πού θά τήν έξετάσουµε άργότερα. ‘H μικρή κοινωνία τών Χιονιάδων δέν παρουσιάζει, τουλάχιστο άπό τό 180 αίώνα πού έχουμε σίγουρες πληροφορίες γιά τή ζωγραφική τους, τή βουκολική γραφικότητα μέ τήν 6- ποία παρουσιάζεται γενικά άπό τούς παλιότερους ίστορικούς ή ζωή τού έλληνικού χωριού, "Εχει τίς κοινωνικές της διαστρωµατώσεις. Αύτές δέν άντιστοιχούν µέ τά στρώματα τού κόντρα-πλακέ, όπου 0i διαφορετικές κατευθύνσεις τών ίνών τού ξύλου συμβάλλουν στή συν- οχή καί στερεότητα τού σύνολου. 0i σχέσεις τών διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων είναι έ- νεργές καί άνταγωνιστικές. Οι κοτζαμπάσηδες παίζουν βασικά, καί γιά δικό τους όφελος, τό ρόλο τού διαβιβαστή τών βαρών τής τουρκικής φορολογίας καί τών έκκλησιαστικών είσ- φορών στά κατώτερα στρώµατα. Στό µοναδικό φορολογικό κατάλογο, πού τυχαία διασώθηκε, τού 1881, παρατηρούμε πώς ή γενική τουρκική φορολογία καταµερίζεται, μέ άστάθµητη σέ μάς άντικειμενικότητα, άνάλογα µέ τήν οίκονομική στάθµη τού κάθε νοικοκυριού. Τά δικαι- ώµατα τού δεσπότη καθορίζονται µέ βάση τά τέσσερα γρόσια καί µέ συντελεστές άπό 1 ώς 3. Πέ άγνωστα σέ µάς κριτήρια καθορίζονται τά άλλα κοινοτικά βάρη, όπως ή κατασκευή γέφυ- ρας, οί δρόµοι, 6 µισθός τού δραγάτη. Σηµειώνουμε πώς οί αύξοµειώσεις στόν καταµερισ- μό τής γενικής τουρκικής φορολογίας κατά νοικοκυριό δέν είναι άκριβώς άντίστοιχες µέ τίς κοινοτικές έπιβαρύνσεις. Οί έπαγγελµατίες πληρώνουν καί φόρο έπιτηδεύµατος χωρίς, πάλι, σταθερούς συντελεστές. 'Από τό φόρο έπιτηδεύµατος φαίνεται πώς οί ζωγράφοι έχουν άπό τά ύψηλότερα είδοδήματα στό χωριό. Μέ τόν τουρκικό Νόµο "περί βιλαετίων" τού 1859 έµφανίζεται καί στούς Χιονιάδες τό άξίωµα τού µ o υ χ τ ά ρ η, οίκονοµικού διαχειρι- στή. Στά 1892 μουχτάρης είναι 6 "Ιωάννης Δηµ. Βούρης, άδελφός τού ζωγράφου Ζήση Δ. Βού- ρη. Φαίνεται πώς oi μουχτάρηδες, κατά κανόνα άπό τήν τάξη τών κοτζαμπάσηδων, έδειχναν μεγάλη σκληρότητα στόν καθορισμό καί τήν είσπραξη τών φόρων. Κυκλοφορούσε στούς Χιονιά- δες, τέλη 19ου αίώνα, ένα καυστικό σατυρικό τετράστιχο " "Ερµο παληκάρι - Πάρε το χαμ- πάρι - Βάλανε µουχτάρη - "Ολα θά στά πάρει". Μόνον έμµεσες καί άσαφείς πληροφορίες έχουµε γιά δυαδική δράση πού ν'άπέβλεπε στήν άρση ή μείωση τών κοινωνικών καί οίκονομικών διαφορών. Αύτές, άκόµα καί στά έξωτερικά, μά τόσο άποτελεσματικά, στοιχεία τους, όπως οί φορεσιές, κατοχυρώνονται καί άπό τήν 'Εκ- κλησία, όπως φαίνεται καί άπό τήν έγκύκλιο τής 24ης 'Οκτωβρίου 1803 τού 'Επίσκοπου Κο- ζάνης καί Σερβίων πού καθορίζει µέ λεπτομέρειες τή γυναικεία φορεσιά τών τριών κοινωνι- κών τάξεων καί άπειλεί µέ άφορισμό καί καταγγελία στίς τουρκικές άρχές όποια γυναίκα ντυθεί μέ φορεσιά άνώτεΡης τάξης.'Επίσης, στίς άπεικονίσεις κτητόρων ή δωρητών έκκλη- σιών ή φορεσιά τών "άρχόντων" είναι έντελώς διαφορετική. Συχνές είναι οί άτομικές προσ- πάθειες γιά µεταπήδηση άπό ένα στρώμα σέ άλλο άνώτερο ή καί γιά µίμηση τού τρόπου ζωής 6 τών άνώτερων στρωµάτων. Χαρακτηριστικό σύµπτωµα στήν τέχνη, κυρίως στή ζωγραφική, εί- ναι ή έπίφαση πολυτέλειας,δηλαδή ή άποµίµηση άκριβών καί δυσεύρετων ύλικών µέ άλλα φτη- νά καί προσιτά. "Eva µέσο διαμαρτυρίας είναι καί ή πολιτική σάτυρα. ‘0 δάσκαλος 'Ιωάν- νης Μ. Καραγιάννης συντάσσει " Εκ τού προχείρου καί µερικά ποιήµατα, έν τών όποίων ά- ναφέρεται είς τήν κακήν διοίκησιν καί διαχείρισιν τών ΐοινοτικών πραγμάτων 616 τής τό- τε Δημογεροντίας" γράφει 6 Γεώργιος Παίσιος. Διαφορετική είναι ή αίσθηση τού χρόνου στά διάφορα κοινωνικά στρώματα. Στούς κτη- νοτρόφους είναι κυκλική καί µικροπρόθεσµη | χειμώνας-άνοιξη-καλοκαίρι-φθινόπωρο/, στούς έµπορους καί χειροτέχνες-ζωγράφους γραµμική /πρίν άπό τόσα χρόνια-πέρισυ-φέτος-τού χρό- νου/ καί στούς κοτζαµπάσηδες κάθετα γραµμική | 6 παραπαπούς µου-ό κακούς μου-ό πατέρας μου- τά παιδιά μου/ έπειδή ένα άπό τά ίδεολογικά στηρίγματα τής κοινωνικής τους έπιβο- 1 λής είναι καί ή "εύγένεια" τής καταγωγής τους άπό "καλή σειρά". . Γιά τήν ύπαρξη σχολείων στούς Χιονιάδες oi κάπως σίγουρες πληροφορίες φθάνουν ώς τά 1826, τότε πού δίδασκε µέ άκτινοβολία καί στά κοντινά χωριά 6 Κωνσταντίνος Δηµητρι- άδης Κοσκινάς. 'Ο Γεώργιος Παίσιοε μάς πληροφορεί πώς σχολείο λειτουργούσε "ύπό τήν ίδίαν στέγην τής παλαιάς ΄Ξκκλησίας άγ. 'Αθανασίου οίκοδοµηθέν διαµέρισµα, Εχον τήν είσοδον έκ τής θύρας τού γυναικκωνίτου, καί τό όποίον κατηδαφίσθη κατά τήν άνέγερσιν τής έκκλησίας κατά τό έτος 1866". Κάποιο σχολικό κτίριο φαίνεται πώς χτίζεται στά 1858 µέ δωρεά τής Αίκατερίνης Χρήστου ΠαπΞ.14 ξάξά τή μαρτυρία τού Γεώργιου Παίσιου είχε µόνο µιά μικρή καί σκοτεινή αίθουσα διδασκαλίας καί διαµέρισμα γιά κατοικία τού δάσκα- λου. Στή θέση τού σχολείου αύτού χτίζεται στά 1905 16 σχολικό κτίριο πού ύπάρχει καί σήµερα. Δύτό χαρακτηρίζεται "εύπρεπέστερον" καί "όπωσδήποτε ύγιεινότερον" άπό τό προη- γούµενο. Είναι στόν τύπο πολλών σχολικών κτιρίων τών τελευταίων χρόνων τής Τουρκοκρα- τίας στήν "Ήπειρο. 'Η χρήση ντόπιων δομικών ύλικών καί μερικά στοιχεία τής τοπικής άρ- χιτεκτονικής τό έντάσσουν άνετα στό ύφος τού χωριού. 'Ο ζωγράφος Παγώνης, πού έρχεται στό Πήλιο γύρω στά 1800, δείχνει άπό τό γραφικό του χαρακτήρα καί τίς άνορθογραφίες του πώς ξέρει κάποια κολυβογράµματα, χωρίς νά εί- ναι βέβαιο πώς φοίτησε 05 σχολείο τού χωριού του ή σέ κάποιο άλλο τής περιοχής. Είναι σχεδόν βέβαιο πώς πολλές φορές στή μαθητεία τής ζωγραφικής περιλαµβάνεται, τήν έποχή του, καί ή διδασκαλία τής γραφής, άπαραίτητη στήν άσκηση τού έπαγγέλµατος. 'Ο γραφι- 16g χαρακτήρας καί ή όρθογραφία τού Παγώνη βελτιώνονται βαθμιαία στό Πήλιο. 'Ο χιονια- δίτης ζωγράφος Χριστόδουλος άντιγράφει στά 1846 τήν "'Ερμηνεία τών ζωγράφων " τού Διο- νύσιου άπό τή Φουρνά τών 'Αγράφων µέ στρωτό γραφικό χαρακτήρα. 'Αργότερα, άπό τό τελευταίο τέταρτο τού 18ου αίώνα, στό σχολείο τών Χιονιάδων γί- νεται συστηµατικότερη διδασκαλία. Δάσκαλοι άλλοτε είναι ντόπιοι καί άλλοτε προέρχονται άπό διάφορα ήπειρώτικα χωριά, τή Ζίτσα, τή Βούρμπιανη, τήν Πυρσόγιαννη, 16 Tofipvoao. Τήν έποπτεία τού διορισμού τών δασκάλων είχε 6 Μητροπολίτης Βελής καί Κονίτσης άλλά ή µισθοδοόία βάραινε τό χωριό. T6 σπίτια τών Χιονιάδων είναι λιθόχτιστα διόροφα, σέ τετράγωνη τά περισσότερα κά- … …. - ". .…-- --…..… τοψη καί μέ σχιστπλιθική έπικάλυψη τής τετράριχτης ξύλινης στέγης. Σπάνια έχουν έ- ξωτερικά κάποια άπλή λιθανάγλυφη διακόσμηση. T6 τέμπλο τής έκκλησίας είναι άπλό ξύλι- νο. Θά πρέπει9 όµως, νά σηµειώσουμε έδδ πώς ή σημερινή έκκλησία χτίστηκε στά 1866, δη- 1006 σέ έποχή παρακµής τής παραδοσιακής ξυλογλυπτικής. Ξέρουμε, άπό πολλές άλλες περι- πτώσεις, πώς τό τέμπλο τής παλιάς έκκλησίας δέν ξαναστήνονταν στήν καινούργια, πολύ περισσότερο άν είχε φανερά σημάδια φοράς από τό χρόνο. Πολλές φορές συναντούμε, σέ νάρ- 0ηκες ή γυναικωνίτες, τµήµατα θαυμαστών ξυλόγλυπτων τέμπλων πού άντικαταστάΘηκαν άπό µέτρια νεότερα. 'Η γυναικεία φορεσιά, όπως φαίνεται άπό ςωτογραφίες τού τέλους τού 1θου αίόνα, άκολουΘεί σέ γενικές γραµμές τή φορεσιά τής περιοχής Κόνιτσας. Κατά τήν ϊ- δια έποχή στούς άντρες έχει έπικρατήσει ή εύρωπαίκή φορεσιά. Προσωπογραφία, όμως, έργο τού χιονιαδίτη Θωµά ΜαρινΞ, παριστάνει άντρα πού φορεί φαρδύ κόκκινο φέσι µέ µαύρη φούντα, άσπρο πουκάμισο, σκουρογάλαζο γελέκι, όμοιόχρωµο έπενδύτη καί ίσως φουστανέλ- λα/άπεικονίζεται δς τή µέση/.1Ξ 'Από τά στοιχεία πού έχουµε σχηµατίζουµε τήν τυπική είκόνα τής ζωής όλων τήν μι- κρόν δρεινδν χωριδν τής 'Ππείρου, χωρίς τή λάμψη µερικΞν ζαγοροχωριδν. Η ΕΠΑΓΓ?ΜϊΑΤΙΚΗ ΣΥΣΣΩΜΑΨΩΣΉ ΤΩΝ ΖΩΓΡΑΦ9Ή Γιά τήν έπαγγελµατική δργάνωση καί 16 διδασκαλία τής τέχνης στούς Χιονιάδες δέν ύπάρχουν παλιές γραπτές μαρτυρίες, πράγμα πού άφησε έλεύΘερο τό πεδίο σέ κάθε μορφής είκασίες, άπό τίς οποίες δέν ξέφυγε παλιότερα καί 8 όποφαινόµενος."Επαγγελματική δργά- νωση καί έκμάΘηση τής τέχνης είναι άλληλένδετες σέ μορφές χειροτεχνικδν συσσωµατώσεων κατά τήν Τουρκοκρατία. T6 έθιµικό τους δίκαιο καθόριζε όχι µόνο τούς όρους άσκησης τού έπεγγέλµατος άλλά καί τίς συνθήκες καί τά στάδια μαθητείας μέ τή βαθµιαία άνάληφη 31o καί µεγαλύτερων εύθυνΞν κατά τήν παραγωγική διαδικασία. 'Ο Εύριπίδης Σούρλας µιλάει χω- ρίς δισταγμό γιά 'Αγιογραφική Σχολή τήν Χιονιάδων.16 ‘0 δρος Γχολή έδδ είναι άβάσιμος είτε μέ τήν έννοια τού 'Εκπαιδευτήριου τήν πάρουµε είτε σά µιά "σχολή" τέχνης µέ πρωτό- τυπο καί ίδιαίτερο ύφος.'Ο ίδιος δέν τό ξεκαθαρίζει. Πιό προσεκτικός καί πλησιέστερος στά πράγματα 6 Γεώργιος Παίσιος µιλάει γιά "µακροχρόνια σειρά τής Οίκιακής 'Αγιογραφι- κής Σχολής τήν Χιονιάδων".1?Μέ τόν 600 "οίκιακής" άποκλείει τό ένιαίο έκπαιδευτήριο. Ούτε µέ τήν έννοια τής καλλιτεχνικής σχολής τόν χρησιμοποιεί γιατί 6 ίδιος μέ πολλή σε- μνότητα σηµειώνει στόν πρόλογο τού βιβλίου του: "Κατά τήν σύνταξιν τής παρούσης, ήμε"ις? µή έχοντες είδικότητα τινά περί τά τοιαύτα, δέν έπιχειρήσαµεν νά έπιφέρωµεν κρίσεις έπί τήν έργων τών Χιονιαδιτδν άγιογράφων. Τούτο είς άλλους έναπόκειται. "Οσα έγράψαµεν καί γράφοµεν σήµερον περί αύτδν, ταύτα άναφέρονται είς τό ίστορικ6ν τής 'Αγιογραφίας µέρος καί άποβλέπουν είς τήν έν µέρει πλήρωσιν ένός κενού, τό δποίον έδηµιουργήΘη άπό τής άρ- χής άκόµη τής έµφανίσεως τής τέχνης αύτής είς τό χωρίον τούτο". Είναι φανερό πώς µέ τόν 600 'Αγιογραφική Σχολή έννοεί τήν άγιογραφική παράδοση, πού πραγµατικά ύπάρχει στό χω- ριό του. ‘0 ίδιος σέ πολχά σημεία τού βιβλίου του άναφέρεται σέ διάφορες "Υ€νΞΞζ" ζω- … ΄γράφων. 'Βπίσης 6 Παγώνης, όταν τοιχογραφεί στά 1802 τήν 'Αγία Μαρίνα Κισοού, στό Πήλιο, , ! ι ? .---.-- 8 γράφει στά κιονόκρανα τής μεγάλης αύτής τρίκλιτης βασιλικής τό ίστορικό τής άγιογρά- | φησης καί δπογράφειι "Χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί χιωνιαδύτι Εκ φυλής πασχαλάδες". !!ιόφερτος άκόµα στό Πήλιο κρατάει τήν ήπειρύτικη προφορά τού δνόµατός του καί σηµει- ώνει τόν τόπο τής καταγωγής του. 'Αργότερα, όταν έγκατασταθεί μόνιµα στή Δράκια τού Πηλίου, θά όπογράφει ώς "δρακιώτης". Αύτό άλλωστε, τόν διευκολύνει καί έπαγγελµατικά γιατί στή Δράκια καί όχι στούς Χιονιάδες πρέπει νά τόν άναζητήσουν πιθανοί νέοι πελά- τες του. Είναι συνήθεια τόν συγχρόνων του νά σημειώνουν τόν τόπο καταγωγής των. 'H Ρα- λάτιστα, ή "Αρτα, τό Φορτόσι, τό Καπέσοβο, οί Μηλιές, τό Νεµπεγλέρ, τό Λινοτόπι καί πολλά άλλα µέρη έµφανίζονται σέ έπιγραφές άγιογραφιύν.0ί σαµαρινιύτες πολλές φορές βραχυγραφούν τόν τόπο τής καταψνγής των µόνο µέ τά σύµφωνα "σ.µ.ρ.ν.". Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι μέ πολλόυς τρόπους σηµειώνουν τήν καταγωγή τους : "Ex κόµης Χιονιάδες", "En Χιονιάδων", "άπό χωρίον Χιονιάδες", "Ex Χιονιάδες", "Χιονιαδίτου", " Χιονιαδίτη", "Χι- ονιάδες","άπό Χιονιάδες τής έπαρχίας τού 'Αγίου Βελάς". Στήν έπιγραφή τής 'Αγίας Μα- ρίνας Κισσού τό πιό Ενδιαφέρον σηµείο είναι 6 προσδιορισμός "Ex φυλής Πασχαλάδες". 'ο Χριστόφορος Περραιβός στήν "!Ιστορία τού Σουλίου καί Πάργας" πού τύπωσε στά 1857, γρά- φει στή σελίδα 17 "Είς τά τέσσαρα ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυλαί, φάραι κοινύς όνοµαζόµεναι". Σά άλλα σημεία τού βιβλίου του άναφέρεται στή "Φυλή τόν Εοτσαραίων", στή "φυλή τύν Ζερβαίων" κ.τ.λ. δηλαδή σέ γνωστές σουλιώτικες φάρες. 'Επίσης & Γεώρ- γιος Πα'ι'σιος σόκοΆ΄ά ΄;βι'α44ρΜ ε.…ψά-.ψκ………ω Υψ…άποσθέτει Μ" πλα στά όνοματεπώνυμά τους "Eu τής γενεάς Πασχαλάδων", "Eu τής γενεάς τόν Τσάτσαίων Πασχαλάδων", "Μαρινύς". 'Η έπιτόπια έρευνα, σέ συνδυασµό μέ τίς ένδείξεις τού Παγώνη καί τού Παϊσιου, ξεκαθάρισε τό θέµα. Οί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων δέν &κολούθησαν τή συντεχνιακή έπαγγελ- ματική δργάνωση άλλά συνέχισαν τό χωρισμό σέ φόσες, κοινωνικές όµάδες πού στηρίζον- ται στήν κοινότητα καταγωγής άπό τή σειρά τού πατέρα. 'Η "φυλή" τού Παγώνη καί ή "γε- νεό" τού Παίσιου είναι ή γνωστή φάρα µέ τήν έσωτερική της διάρθρωση καί ίεραρχία. Te- λικά άποδείχτηκε πώς οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ύς τό τέλος τού 180v αίύνα άνήκαν σέ δύο φάρες, στούς Πασχαλάδες καί τούς Μαρινάδες. Στίς άρχές τού 19ου αίύνα δηµιουργείται ένα παρακλάδι τών Πασχαλάδων, οί Τσατσαίοι ή Ψσατσαίοι Πασχαλάδες. Γενάρχης τύν Toa- τσαίων λογίζεται & "ίστοριογράφος" Μιχαήλ.18Τό "Τσατσαίοι" ξεκίνησε άπό σκωπτικό καί µέ δυσκολία έγινε αποδεκτό άπό τούς ίδιους. Βασικά οί φάρες τόν Χιονιάδων παραμένουν κτηνοτροφικές, μέρος µόνον άπό τούς άντρες τους έπιδίδεται στή ζωγραφική. Γύρω στά 1880 μέ 1900 οί ένήλικοι άντρες ύπολογίζονται γύρω στούς 140 καί οί ζωγράφοι τήν ί-. δια περίοδο είναι 11 ή 12, δηλαδή ποσοστό 8 στά εκατό τού ένεργού άντρικού Ηληθυσμού. Οί Πασχαλάδες κατοικούσαν στή συνοικία πού βρίσκεται βορειοδυτικά άπό τό κέντρο τού χωριού καί είχαν κοινό τους έργαστήριο, όπου γινότανε καί ή µαθητεία τόν νέων ζωγρά- φων, ένα ψηλό κτίριο πού οί ντόπ΄ιοι τό έλεγαν "ή κούλα τών Πασχαλάδων". 'Η πούλα τύν Πασχαλά5ων έπεσε τήν έποχή τού Μεσοπόλεμου καί στή θέση της έχτισε καινούργιο σπίτι …η fit-n ….. παραθερισμού δ συνταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος. ΐύζεται σέ έρείπια τό παρά- σπιτο τής κούλας. 'Από τά μέσα τού 19ου αίώνα πολλοί έργάζονται καί στά σπίτια τους. Σώζεται σέ καλ, κατάσταση τό σ.ι τι όπου έργάσθηκαν οί Παοχαλάδες Ζωγράφοι Γεώργιος, Πατθαίος, Ζήκος, 'Απόστολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος. Οί Μαρινάδες κατοικούσαν χα- µηλότερα καί σ ζεται, όχι σέ καλή κατάστ «an, τό κοινό τους έργαοτήριο, πολλοί παςρ- ,? ω . νσυν έπύνυμο τό έπαγγελµατικό τους Ζωγράφος. Στίς αρχές το' 900" αζωυ1 έχουµε σςγου- on μαρτυρία πές δ Σωκράτης Ζωγράφος διατηρούσε έργαστήριο καί στά Γιάννινα.19 Στά έβγαστήρια αυτό οί µικροί µαθητευόµενοι ξρχιζαν από βοηθητικές δουλειές, όπως τό τρί… φιμο τήν χρωµάτων πάνω στό µαρµάρινο "τριβίδι" καί τήν προετοιμασία τύν έπινανειύν. "Υστερα προχωρούσαν στό γέµισµα δροιόχρωµων έπιφανειύν Επάνω στό γενικό σχέδιο /ού- β Με, φορεσιές έδαφος..../ καί σταδιακά άναλαβαίναν περισσότερο'ύπεύουνες έργασίςς ύσπου, όριµοι πιά, νά φτάσουν στή σχεδίαση καί στό Γωγοάφισμα λεπτο µερει?υ /πρόσωπα, πτυχώσεις, κεντίδια..../. τό έπάγ ελμα έδινε στούς χιονιαδίτες ζωγράφους άνεση οίκονομιπή που τους έπέτοε… πε νά ζούν µέ κάποιαν άρχοντιά. Μεταφέρω έδύ περιγραφή τού 1947. "?τξ µετ.ςασή µας στούς Χιονιάδες έπισκευΘήκαμε καί τό 'Αρχοντικό τού Ζωγράφου. Σεργιανίσααε το "Αρχον- τικό αύτό, όπως βρισκότανε τήν έποχή έκείνη, τριγυρίσαμε τίς κάµαρες καί τούς όντά- - δες, περ …εργασθΞκ… τήν όµορφη αύλή του πού ήτανε στολισµένη µέ λογιωο λογιζ !! τρ…- - ανταουλλιές , περιεργασθήκαµε τούς ζωγραφικούς πίνακας πού ήτανε &γςµη …µςρ…πΟς &π6 Ω; αύτούς- κρεμασµένοι στούς τοίχους τού μεγάλου όντΞ μέ τά βαρει στρωσίδια καί τά μιν- ' , τέρια του, φάξαµε τις παληές σκαλιστές κασσ Μλ ς πού ήτανε φυλαγµένα δευτΞρια χα: αχ- λα προγονικά κειµήλια... καί σ'δλόκληρο τό χήρο τού σπιτιού περιχυµένη µιά έρχοντιά καί ένα ξεκούρασμα τού µατιού μέ τίς γλάστρες πού ήτανχε κρεµασμΞνες σέ όλα τά παράθυ- ρα τού δντ5, γεμάτες μέ βασ' …ι%Ο"ς πεί παππφΞδες…--" . mKaC στό σημαγ…ένο .- 9γαστήΏι τύν Παρινάδων βρήκαµε τό καλοκαίρι τού 1978 στοιχεία πού έπιτρέπουν τήν άνασύνθεση μιάς παρόμοιας είκόνας άρχοντιάς, τόν µεγάλον δντΞ µέ τά παράθυρα, τήν πλουνισµΞνη ! , * .,΄..΄ ξ»… ,? ,, , άι ! , |. η, προσελα και µεσα της µερικα από τ… κιιμη…ια που χρησιµοποιούνται σ…ήν εργασια µας πα- , τή. Μερικοί άπό α-!τούς εχουν τή δυνατότητα νά σπουδάσουν τά παιδιά τους, µ'όλο το; 21 έχουν πολυµε ,λείς οίκογένειε ς. ! , , Ο… , ; …,, .Οι… , Από τα μέσα τού 190υ αίωνα οι ζωγραφοι νε.αίνουν κοινωνικά και αρχιζουν να παίρνουν άξιώματα. "Ο άγιογράφος Μάνθος Ζωγράφος, "μεταξύ τών ίθυνόντων τού χωρίου", ' πρωτοστατεί στήν έκλογή τής τοποθεσίας όπου θά ΧΏιστεί τό καινούργιο σχολείο στά 1853. 'Ο Μιλτιάδης !. Ζωγράφος κατευθύνει, στά 1905,τήνκίνηση γιά τήν άνέγερση τού νέου διδακτήριου τού Δηµοτικού Σχολείου. "Αλλος δμότεχνός του, 6 Νικόλαος Παπακώστας, είναι ταµίας της 'Βπιτροπής γιά τήν άνέγερση Παρθεναγωγείου στά 1912. Ψωρα πρ έπει νά έξετάσουμε γιατί οί, άρχικά κτηνοτροφικές, "φυλές" τήν Xbovbééwv "|! ο Ο έξελίσσονται σέ µικτές, χειροτεχνικΞς και κτηνοτροφικ ..ς, χωρίς οι ζωγράφοι τους νά ι - " ll όργανωθούν σέ ίσνάφια, έπαγγελµατικές συσσωκατύσεις στίς δποίες κριτήρι.' ει:πετοχ1ς 10 είναι ή όσκηση όρισμ€νου έπαγγέλµατος καί όχι η κοινότητα καταγωγΞς άπό πατρική σει- pa, παρ'όλο πού "στό τέλος του 18ου αίόνα βρισκόµαστε µπροστά στό σαινόμενο= ι κτη- νοτροφική πατριό, ποό η συνείδησή της όταν σχεδόν όποκλειστικό δεσµευμένη άπό τό έν- στιχτο, τώρα κάτω άπό την έπιροη τόν όρεινΞν όστικδν κέντρων, ελευθερώνεται όπό την &στική ίδεολογία".22Είδαμε παραπάνω πώς οί ζωγράφοι &ποτελοόν μικρή μειοψηφία στό σύνολο τόν κατοίκων τοό χωριοδ. Προσθέτουµε τώρα πώς την ίδια µικρή μειοψηφία αποτε- λοΞν καί µέσα στη φάρα τους, &φοό στό συνολικό όριθμό ταν µελ3ν τους πρέπει νά περιλά- βουμε καί τίς γυναίκες ποό παίζουν Ξνεργό ρόλο στην παραγωγική διαδικασία. Δέν £626- βουν από τς φάρα γιατί οότε όλοι οί γιοί κτηνοτρόφων παραμένουν κτηνοτρόφοι -µερικοί τρέπονται πρός τό ζωγραφικη- οδτε όλοι οί γιοί τόν ζωγράφων παραµένουν ζωΥ0όφοι - µε- ρικοί ξαναγυρίζουν στήν κτηνοτροφία. Προφορικές µαρτυρίες γερόντων &ναφέρουν καί περι- πτώσεις ζωγράφων πού, σέ περιόδους αίχμΞς τόν κτηνοτροφικΞν έργασιδν, έγκαταλείπουν για κάποιο διάστηµα τή ζωγραφική.'ο θεσμός τίς φόρας, στεριωµ€νος άπό µακροχρόνια πα- ράδοση, αντέχει 01¢: άλλαγές τα… συν€ηκΞν, έστω κι δν δέν &νταποκρίνεται πιά στίς και- νούργιες άνάγκες. Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, δν καί προέρχονται άπό τρείς φόρες μΞ κοινότητα καταγω- γης από πατέρα, έχουν ποικιλία ξπώνυµων. Α6τό όφείλεται στίς συνηθισµένες την εποχή Εκείνη αλλαγές ξπόνυμου. Μιά μερίδα τους παίρνει τό Ξπόνυµο Ζωγράφος, όπως γίνεται σέ δλόκληρη την "Ελλάδα καί µ'Ξλλα ίπαγγέλματα : ΒαγενΞς, ΧαλκιΞς, Σαµαράς, Σαράφης, Ma— ραγχ6ς κ.τ.λ. "Αλλοι χρησιµοποιοπν τό πατρόνυµο, Κώνστας Θεοδόση, ΖΞκος Γεωργίου. Πολ- λοί Μαρινάδες όπογρόφουν μέ τό έπί8ετο Παπακώστας. Φόλος, Ελλοι κάνουν λόγιες "βελτι- ώσεις" τοδ Ξπόνυµου. 'Απο΄τήν οίκογένεια Καραγιάννη κατάγεται ό ζωγράφος Ήιγαήλ Καρα- γιαννίδης & δάσκαλος &δερφός του προγωρεί περισσότερο, κάνει τό Ξπώνυμο Βελανίδης | χαρΞς, µαπρος, µέλας|. 'Ο γιός τοΞ Παγώνη όπογρόφει γιά ενα διάστηµα Παγωνίδης, γιά νά τό &πλουστέψει &ργότερα σέ Παγώνης.23Ψό όνομα τ€ν'Τσατσαίων ξεκίνησε &πό παρατσού- κλι. 'Ιδιότυποι είναι οί μετασχηµατισμένοι χαίδευτικοί τόποι βαφτιστιεΞν όνουξτων : 'Α- ναστάσιος- Τάτσης, Γεώργιος - Τζότζος, Κωνσταντίνος … Ήτοόλας. Οί σχέσεις &ν5µεσα στίς φάρες δέν είναι ξχΘρικέξ, δν καί σηµειώνονται µερικές φο- ρές €παγγελµατικοί &νταγωνισµοί καί προστριβές.24 Συχνές είναι καί οί έπιγαµίες.25 'Η ιξωγαµςα, δηλαδή & γάµος &νάµεσα σέ ότοµα από διαφορετικές ίνόσεις αίματοσυγγένειας, ηταν σέ παγκόσµια κλίμακα επιθυµητή καί πολλές φορές έπιβεβληµένη γιό λόγους εόγονίας πού είχαν διαπιστωθεί έμπειριπό-26 'Έπάρχουν καί κοινές φιλικές οντογραφίες Μαρινάδων καί Πασχαλόδων, σόν «στη πού δημοσιεύεται στό βιβλίο τοδτο. Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΛ?ΤΠΡΙΟΨ?ΤΑΣ ΤΩΝ ΧΙουΙιΔΙΦΩπ ΖΩΓΡζΦΩΗ 'Από τό µικρό αδτό όρεινό χωριό ξεκινάει ένας µεγάλος &ριΘµός ζωγράφων. 'Ο Γεώργι- ος Παϊσιος &ναφέρει 31 δνόµατα καί 251 ίπιγραφ€ς. 'Από τότε & κατάλογος ε6ρόνεται µέ |, , , , " ,. η? τίς δηµοσιεύσεις καί Ελλων Ερευνητδν. Ετσι, προστιΘεται µια ίπιγραφη του 17:9,c µία … 3 ?: 11 28 u - ρ … " | , & 30 a (I του 1785, ουο του 1813,29μία του 1843 και δυο του 1852, χωρις ομως να προσθέσουν . καινούργιο ονομα ζωγράφου. Σήμερα, υστερα από πολλές προσωπικές Ξρευνες, µΞς είναι γνωστά 62 ον6µατα ζωγράφων,31χωρίς νά αποκλείεται να υπάρχουν καί αλλοι. 'Ξπίσης δε- κάδες αδηµοσίευτων έπιγραφδν. τό σπουδαιότερο οµως είναι πως, ξνδ οί χιουιαδίτες ανα- φέρονται παντοδ μόνο σαν άγιογράφοι, σήμερα γνωρίζουµε τό Έργο τους σέ π.πα πλατύτε- ρο φάσµα, τοπιογραφία, προσωπογραφία, νεκρή φυση, &ν80γραφία, διακοσµητική. Μόνο για τούς Παγώνηδες ξέραμε περισσότερα, κι αυτό επειδή δούλεψαν στο Πήλιο. Σε 101 χωριά xaf πολιτείες ξαπλώνεται τό έξαπριβωγΞνο Έργο των χιονιαδιτ6ν ζωγράφων. Κατά τήν &… ρίυµηση.τοδ χάρτη που δημοσιεύεται στο τέλος τοδ βιβλίου, φορητές εΐπ6ν€€ καί τοιχο… γραοίες ύϊάρχΟυν στά ξξΞς µέρη: 1.Αγία Παρασκευή, 1. "Αγία Τριάδα Παλαιοχωρίου, 3."Α- γιου υρος-Καρυξς, 4. 'Αγριά, 5.'Αετόπορτα, 6. ΄Αηδονοχώρι, 7. 'Ανήλιο Πηλίου, 8. "Α- νω Πεδινά ΖαγοριοΞ, 9. "Άργος "Ορεστικό, 10.'Δργυροχώρι Κόνιτσας, 11."Αριζα "Αλβανί- ας, 12."Αρτα, 13. 'Ασπράγγελοι, 14,'Αχερουσία, 15. Βασιλικό, 16. Βήσσανη, 17. Έίτσα, 18. Βλάστη, 19… Βόλος, 20. Βρυσοχώρι, 21.Βυθός Δυτ. Μακεδονίας, 22. Γκοντοβάσδα Κα- λαμπάκας, 23. Γοργοπόταµος Κόνιτσας. 24. Δαφν6φυτο, 25. Δελβινάκι, 26. Δεσποτιπ6, 27. Δίκορφο, 28. Δίλοφο Ζαγοριοδ, 29. Δράκια Πηλίου, 30. 'Βλάτη, 31. "Ελαοος, 32. 'Ελεύ- ιερο, 33. 'Ελεοσσα Πρεµετδς, 34. 'ΒξοΧή. 35. 'ΓΡσέΧα 'Αλ6ανΐ1ςν 36- Ζίτσα, 37: 'Ιωάν- νινα, 38. Καβαλάρι, 39. Καβάσιλα, 40. Κακ6λακπος, 41. Καλλιφώνι Καρδίτσας, 42. Κήπ0ι Ζαγορίου, 43. ιισσός Πηλίου, 44. Κλεισούρα Δυτ. Μακεδονίας, 45. Κόνιτσα, 46, Κουπλέ- on, 47. Κουποδλι Ζαγοριοδ, 48. Κουτοελιό, 49. κτίσματα, 50. Κυψέλη ΚΗπ96ροΞς 51. Λακ- κώματα, 52. ΑιγοψΞ, 53. Μαζαρδκι, 54. Μακρινίτσα. 55. Μελισσουργοί 56. "εοδπη/Κάτω/, . ή!) 57. Ηεταξοχώρι ΑγιΞς, ου. Μόλιστα, 59. Μοναστήρι Γιουγκοσλαβίας, 60. "ονοδξντρι πα- γοριοδ, 61. Ήπισδούνι, 62. Νεγάδες, 63. Νεοχώρι "Αρτας, 64. Νεοχώρι Πηλίου, 65. Πικέ- νωρ, 66. Έταµούχαρη 'Ανατ. Πηλίου, 67, 'Οξυά, 68. 'Οξύνεια, 69. ΠΞΆες, 70. Παλαι6µόο- "ως, 71. Παλαιοχώρι, 72. Παλιοσέλι, 73. Πάπιγκο Ζαγοριοδ, 74. Πεντάλοφος Δυτ. ΗαχεΞο- νίας, 75. Πεκλάρι, 76. Πολυγυρος Δωδώνης, 77. Πρέβεζα, Υβ.Πύργος, 79. fiwymvtavfi, 80. Σιάλεσι "Αλβανίας, 81. Σίδερη, 82. Σκαµνξλι Ζαγοριοδ, 83. Xxenanté, 84. ZnaeapaCOL Πάρ- γας, 85. Σταγιάδες Καλαµπάκας, 86. Σταυροσκιάδι Πωγωνίου, 8?.Ψσεπέλοβο Ζαγοριο8, 88. Τσουκαλάδες, 89. Φιλιππιάδα, 90. Χιονιάοες, 91. Ψαρράδες Πρέσπας, 92. Boéppntavna 93. Πληπάτι, 94. Νεστόριο, 95.Δεσαοτιπδ Πρέβεζας, 96. Πυρσογιαννη. 97.Καπέσοβο. 98.Μανα- υπ, 99.Πρεμετή '1λβανίας, 100. Τρίκαστρο Πρέβεζας, 101. Αυλώνα 'ΑλΒανίας.΄Π παράθεση τόσων ονοµάτων, δυο κουραστική κι "αν είναι, δίνει παραστατική είκ6να τής δραστηριό- τητας των χιονιαδιτΞν ζωγράφων. Θα παρατηρήσει, οµως δ αναγνώστης στο χάρτη πως τα µέ- ρη µέ εργα χιονιαδίτικης ζωγραφικής είναι πυκνά γύρω από τό χωριό των ζωγράφων, Βατε- ρα &ραιώνουν για να γίνουν σποραδικά στή Θεσσαλία καί τή Δυτική Μακεδονία. Μέσα στό αλλο κείµενο µπαίνουν µόνο τα ονόματα, οί τόποι καί οί χρονολογίες που χρειάζονται γιά να διατυπωΘοδν καί να τεκμηριωΘοσν οί απόψεις του συγγραφέα. Λεπτοµερέστερα στοι- - ! χεία, καθώς καί τή σχετική …σέ κάθε περίπτωση- βιβλιογραφία θά βρει o αναγνώστης στίς 12 παραποµπές. Πρόθεση τάς σημερινΞς Εργασίας είναι νά δόσει μιά συνοπτική είκόνα καί νά έρµηνε6σει τή χιονιαδίτικη ζωγραφική. σέ ομάδες, τά "μπουλούκια" τόν μαστόρων πού όναλάβαιναν μεγάλα χτίσματα είχαν τεχνίτες μέ ποικίλες είδικεύσεις. Καθένα άπό τά µαστοροχώρια όταν "ξξειδικευμένον είς τάς οίκοδοµικάς τέχνας' άλλο έβγαζε κτίστας, πασταδόρους/διακοσµητάς|, µαρµάρογλύφας, ! άλλο ξυλουργοός καί ξυλογλύπτας, άλλο ζωγράφους". 2'Ωστόσο, ένω οί άλλες είδικότητες άποτελοδσαν ένα συγκρότημα καί ξρΥαζότανε σχεδόν ταυτόχρονα, οί ζωγράφοι πήγαιναν συνήθως υστερα άπό λίγα 6 πολλά χρόνια γιά νά κάνουν τή γραπτή διακόσμηση. "Έτσι, ξνδ τό άρχοντικό τάς Πο6λκως στη Σιάτιστα χτίστηκε άπό μαστόρους τάς περιοχϊς Κόνιτσας στά 1752 µέ πρωτομάστορα τόν 'Ιωάννη Δημητρίου,33 6 ζωγραφικό του διακόσµηση γίνεται στά 1Τ59. Τό άρχοντικό Χατζηµιχαήλ /Κανατσοόλη/ χτίζεται στά 1757 καί τοιχογραφεζται δοτερα άπό 54 ολόκληρα χρόνια, στά 1811. T5 άοχοντικό Μανούση ένω είναι χτισµένο στά 1762 µνηµονεύει σέ τοιχογραφία του τήν έµφάνιση ξνός τεράστιου "όρνηου" πού έγινε στά 1787. Τό άρχοντικό τσιατσιαπά στήν Καστοριά έπισκευάζεται ριζικά στά 1754 άλλά & τοι- χογραφία µε τήν άποψη τάς Πόλης άπό τόν Κεράτειο κόλπο έχει χρονολογία 1798.34 Τά na- ραδείγµατα Θά µπορουσαν νά πολλαπλασιαστοδν. Ψό ίδιο γίνεται καί στίς έκκλησιές. Π.χ. ή 'Αγία Μαρίνα Κισσοδ ύπάρχει Ήδη στά 1741 κά είκονογραφείται άπό τόν Παγόνη στά 1802,3516 καθολικό τοδ μοναστηριοδ 'Αγίου Νικολάου Πάου, κοντά στήν 'Λργαλαστή Πηλίου, χτίζεται στά 1778 καί τοιχογραφείται στά 1792 µέ 1?94.3ΘΒίδικά στίς έκκλησίες, δέν εί- ναι σπάνιες οί περιπτώσεις νά γίνει & άγιογράφηση τµηματικά, κατά άραιά Χρονικά διαστή- ' ματα καί άπό διαφορετικούς ζωγράφους. 'Ακόµα καί όταν οί άγιογραφίες είναι υγεια, ταυ- τόχρονες μέ το χτίσιµο τής έκκλησίας δέ σημαίνει πως καί οί ζωγράφου άνΞκαν τό ίδιο συνεργείο. Αότ6 φαίνεται καί άπό γράµµα τοΠ 1893 πού άπευΘύνεται στό χιονιαδίτη ζωγρά- φο Θωµά Παπακώστα ίΜαρινάε "Φίλτατέ µοι κυρ Θωμά χαίρε. 'Ην πρώτοις μου άναγγέλω ύµάς ] άµα λάβητε τήν παροδσαν µου άµ€σως νά έλθΞται ένας Ex τα. δύο η εσύ % & άδελφός σας διότι σήµερον μέ Ξφώναξεν κάποιος Πέτρος Παπαδόπουλος τραπεζίτης έκ τοδ χωρίου K00086- 10a καί μέ έρώτησεν άπό ποίον μέρος είναι οί ζωγράφοι οί καλοί καί άν γνωρίζω κανέναν έγώ δέ ξσ6στησα 'Υμάς μετά τοδ άδελφοδ σας διά νά έλθητε διότι κάµαν Νέον 'Εκκλησίαν είς τό χωρι6ν τους καί χρειάζονται ζωγράφοι. άμΞσως άμα λάβεται τήν παροδσαν µου νά κινήσετε νά ΞλΘΞτε Ξνας χωρίς άλλο ένταδθα διά νά προβΞται είς συµφωνίας καί μήν άργο- πορείται διότι έτυχε νά άκούσω έσω ένας νά συσταίνει τόν Σαµαρινιώτην ζωγράφου. άλλά έγό άκούωντας α6τό τά λόγια Ξλαβα µέρος πρός δμΞς. σάς περιµένω ταχέως. µή έχων έτερον Διατελδ. ‘0 πρόθυµος φίλος σας Χαραλάµπης Χ. Π/απα/Δόπουλος, Ζαχαροπλάστης".3? T6 γράµ- μα δείχνει καί τόν επαγγελματικό συναγωνισµό άνάµεσα στοάς χιονιαδίτες καί σαµαρινιό… τες ζωγράφους. Οί τελευταίοι, μάλιστα, είχαν όργανώσει δίκτυο πληροφοριοδοτδν-προπαγαν- διστδν στήν περιοχή Ψρικάλων, όπως νά φανεί µέ πολλά στοιχεία όταν δλοκληρώσουμε καί δηµοσιεύσουµε, µέ τή βοήθεια πολύτιµου συνεργάτη, τήν έργασία γιά τούς ζωγράφους τΞς Σαµαρίνας. Αύτό λοιπόν πού σηµειώνει ή 'Αγγελική Χατζηµιχάλη πως "πολλοί άπό αυτούς 13 |τοός µαστόρους/, οί πρωτοµάστοροι, άναλαµβάνουν κατ'άποκοπήν καί τήν ξκτέλεση 105 ζωγραφικοϊ καί ξυλόγλυπτου διάκοσµου 106 0111100“385x51 μερική μόνον έφαρμογή, όπως 1.x. στό σπίτι τοΠ Γεωργίου Σβάρτς στ"Αµπελάκια, δπΟυ σέ έπιγραφή άναψέρεται πώς " Οότος 6 Πεντάγωνος καί περικαλλής Οίκος ξ0εµελιόθη παρά 106 'Ιωάννου Ζερμπήνου έν ότει 1787 Μαίου κ … έχρωµατίσθη παρ'αότο6 κοσμηθείς άλλως παρ'α='1τοΞ".39 Ηπορο5µε λοιπόν νά συµπεράνουµε πώς οί χιονιαδίτες ζωργάφοι ξεκινοΠσαν µέ τοός βοη- θούς τους κι όναλάβαιναν διάφορες τοιχογραφικΞς έργασίες. "Οταν οί βοηθοί ήταν προ- Χ χωρηµ€νοι στήν τέχνη, καί συνεπδς & συμβολή στό Ξργο σηµαντική, στήν έπιγραφή Εμπαι- ναν καί τά όνόµατά τους, µετά τό όνομα τοπ πρωτοµάστορα. Συχνά παρατηρο5με όνοµα πρό άναφέρεται δεύτερο ή τρίτο σ€ µιά ξπιγραφή, οί µεταγενέστερη νά παρουσιξζεται πρό- το, πού σηµαίνει πώς τελειοποιήθηκε πιά στήν τέχνη κι Έγινε πρωτοµάστορας οί δικό του συνεργείο. Πολλές φορές, βέβαια, Έχουµε ίσότιµη συνεργασία δύο όμπειρων ζωγρά- φων. Στήν &κκλησία τοσ 'Αγίου Νικολάου "ελισσουργδν πέντε άδέρφια χιονιαδίτες συνερ- γάζονται στήν τοιχογράφηση/1846/. Φαίνεται πώς µερικές φορές οί βοη€οί ?ηταν άτεχνοι καί αότό δυσκόλευε τό ζωγράφο. 'Ο Θωμάς Ηαρινάς γράφει από τό ρωσικό μοναστήρι τοδ 'Αγίου "Όρους, στίς 2 µαρτίου 1900, πρός τόν άδελφό του Χριστόδουλο: "€ά &ποβάλω καµ- π6σους δεν ήμπορδ νά διορρόνο τεσσάρων άν€ρώπον δργασία ρουχα καί πρόσωπα καί πληκτη- κήν έργασία έκουράσΘην ....Ξάν δέν δργασθδ ποίως Θά τά τελειώοη ό τήχος καί τ'ρα όπου ξγινες καλά νά ΞλΘης. διά τό "ίκο τοδ Γιώργη νά του κάμω τά Ξξωδα καί ρούχα διπλά νά ν ' u... ξχη..". ανας άπό τούς βοηθούς του είναι καί & δεκαοχτάχρονος Νικόλαος Παπακώστας, 106 σέ λίγο προηγούµενο γράµµα τοδ Θωµά πρός τόν όδελφ5 του Χριστόδουλο …23 Δεκεμβρί- I I a ! η l , ., ,… Δ.1 ου 1899-προσθετει με το οικο του γραφικό χαρακτηρα λιγες χαιρετιστηριες λεςεις. Μερικοί άπό τούς ζωγράφους, όταν Έβρισκαν συνθήκες κα Ες µόνιµης έργισίας σέ μιά περιοχή, µένουν ό…ιστικά ξκεί, παντρεύονται ντόπιες, κάνουν παιδιά καί Θεωρο3ν τόν , ? ι ξαυτό τους "πολιτογραφημΞνο" στήν καινούργια τους πατρίδα.Σπάνιες ειναι οί περιπτω- σεις συνεργασίας χιονιαδίτη ζωγράφου με συντεχνίτη του άπό άλλη περιοχή, όπως 105 Ξι- , χαήλ κού στό 1785 συνεργ1ζεται µέ τόν Δηµήτριο Μπορµπουτζιότη /"- άπό 16 'Επταχύρι ΚαστοριΞς/ στήν αγιογράφηση της Μονής "Αγίου 'λΘανασίου στό χωριό "Αγιος 'Ηλίας No- µοί Κοζάνης. "Αλλωστε, καί τά µπουλοόκια τόν χτιστάδων τής περιοχής, µ΄όλο πού οί κου- δαρέοι ήταν δργανωμένοι οί συντεχνίες, "αποτελοΞνταν συνήθως άπό Εδελφοξάδεροα το8 42 , , " Πρωτοµόστορα καί άν περισσευε Θέση έπαιρναν και κανέναν αλλον λίγο πιό ξένο". Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥΣ "Η 'Αγιογραφία. Γιά τίς'ρίζες τής ζωγραφικής τόν Χιονιόδων προτείνονται διάφο- ρες έκδοχές, 106 όμως δεν Ξχουν σίγουρα άντικειρενικά στηρίγµατα. Κατά µία παράδοςη, οί πρώτοι&γιογρόφοι τόν Χιονιάδων όπήρξαν µαθητές τοδ Πανσέληνου. Συγκινητικός πατριω- τισµός κάποιου συντοπίτη λόγιου πού πίστεψε πώς µέ τέτοιο πρόγονο ή &γιογραφία τοδ χω- άποχτοδσε τίτλους εύγ€νειας.'Ήκτός άπό τήν έλλειψη κάθε ίστορικοΞ στοιχείου, ιδια ή τέχνη των χιονιαδιτδν δέ µαρτυρεί τέτοια καταγωγή. "Αλλωστε καί μεταγενέ- 14 εροι ζωγράφοι µέ µαρτυρηµένη µακρόχρονη διαµονή στίς Καρυές δέν έπηρεάζονται καθόλου 6 τήν τέχνη τού µεγάλου τοιχογράφου τού Πρωτάτου."Λλλη παράδοση λέει πως ή τέχνη τους οΠλΘε άπό τήν 'Ιταλία. κτηνοτρόφοι άπό τό χωριό 'Αετοµηλίτσα έγκαταστάθηκαν στούς Χιο- άδες καί όταν κάποιο βαρύ χειμωνα έχασαν τά κοπάδια τους άπό τό κρύο, πήγαν στήν 'Ιτα- α καί έµαθαν τήν τέχνη. '0ρισμένα "φυσιοκρατικά" στοιχεία τής ζωγραφικής τους θά μπο- σαν νά ένισχύσουν µιά τέτοια έκδοχή, άν δέν ήταν κοινά χαρακτηριστικά τού ύφους δλδ- ηρης τής έλληνικής άγιογραφίας κατά τό 18ο καί 19ο αίύνα. Αύτός ό συνδυασµός βυζαντι- στοιχείων μέ φυσιοκρατικά άνταπσκρίνεται καί πρός τίς προτιμήσεις τής πελατείας.Ψ6 ινοτικό Συμβούλιο Καζακλάρ, όταν προσκαλεί ζωγράφους σέ διαγωνισµό γιά είκόνα τής Πα- γίας /1895/, άνάµεσα στούς "άπαραβάτους δρους" πού Θέτει είναι καί & έξής= "..δέον νά γραφίσωσι πάντες οί ένδιαοερόµ:νοι Ζωγράφοι έπί τό τελειότερον, &κολου8ούντες βυζαντι- v ρυθμόν µετά τού φυσικούλ. 'Ππίσης είναι συχνή ή προτίµηση πρός τήν έλαιογραφία ε"ιτε δρους συµφωνιών είτε σέ έπιστολές;"καί τές εζκόνες νά τές ζωγραφίσης καλά κατά τήν φωνίαν νά είναι τού λαδιού". Τέλος, κατά µιά τρίτη έκδοχή, οί χιονιαδίτες κατάγονται τό Βυζάντιο, μετά τήν "Άλωση πέρασαν στήν 'Ιταλία όπου καίξϊηΡεέστηκαν άπό τήν τέχ- τΞς 'Αναγέννησης. 'Αναζητωντας έργασία &ποβιβάστηκαν στήν παραλία τής 'Ππείρου, στήν ιφέρεια 'Πγουµενίτσας, κι άπό έκεί κτηνοτρόφοι τής 'Λετοµηλίτσας τούς µετέφεραν στό ιό τους, όπου ξεκαλοκαίριαζαν µέ τά πρόβατά τους. "Από έκεί of ζωγράφοι πέρασαν καί αταστάθηκαν στούς πιό πολιτισµένους καί έλληνόφωνους Χιονιάέες. Έήν όποψη αύτή ύπο- ,ριζαν καί οί παλιοί άγιογράφοι Σωκράτης Μ. Ζωγράφος, Ρικόλαος Ζωγράφος-Παπακώστας, 43 στόδουλος κας Θωμάς ΜαρινΞς καί & Πολύκαρπος Ζωγράφος. Σεβαστή καί ή΄παράδοση καί φορείς της, μέ δέν ύπάρχουν άντικειµενικά στοιχεία πού νά τή στηρίζουν. 'Έκείνο πού μέ σιγουριά μπορούµε νά δποστηρίξουµε είναι πώς ή περίπτωση τής χιονια- τικης ζωγραφικής έντάσσεται στό γενικότερο φαινόµενο τής έξειδίκευσης δρισµένων χωριδν κάποιον χειροτεχνικό τομέα άπόρροια τής φτώχειας άλλων πόρων. "Ρίγαγη καί λαγούς βγά- ι & τόπος µας" είπε χαρακτηριστικά παλιός χιονιαδίτης. 'Η οίκογενειακή διαδοχή στό έ- γγελµα έξηγεί, ως ένα βαθμό, τόν περιορισμό σέ μιά μορφή άπασχόλησης. Βασικό πρακτικό ς βοήθημα, τουλάχιστον γιά τό είκονογραφικό πρόγραμμα, ή "'?ρµηνεία τών Ζωγράφων" τού ονυσίου. Κυκλοφορεί σέ χειρόγραφα άντίγραφα άπό τά δποία µερικά είδε & Γεώργιος Πατσι- καί ένα ύπάρχει στό σπίτι τού χιονιαδίτη άκτινολ6γου γιατρού κ. Βασ. Χρήστου στήν 'A— 'α.44 'Βλάχιστες φραστικές διαφορές έχει άπό τήν έκδοση τού A. Παπαδόπουλου-ΚεραμΞως, ιΙ6 έγινε στά 1909,"νύν τό πρΞτον πλήρης κατά τό πρωτότυπον αύτής κείμενον".45 Φυσικά, τό κείµενο τού Διονύσιου δίνει τεχνικές όδηγίες, καθορίζει τό θεματολόγιο πολλές φορές µε σχολαστιπές λεπτομέρειες, άλλά έλάχιστα µπορεί νά έπηρεάσει'τό ζωγραφικό ύφος. ME βά- ση τήν ίδια περικοπή τής "'Ερμηνείας" τού Διονύσιου μπορούν νά γίνουν, καί έγιναν, έργα ίντελδς διαφορετικά. "Αλλωστε, όπως θά δούµε΄παρακάτω, ούτε στίς περιγραφές τού Διονύ- σιου έμειναν πιστοί. 86 πρέπει νά &ποκλείσουμε καί έφτανησιώτικη έπίδραση, µ'δλο πού τά 'Εφτάνησα γειτο- 15 ύουν µέ τήν "Ήπειρο καί είναι συχνή ή έπικοινωνία ανάµεσά τους. Στά *Εφτάνησα συντελεί- ι ολοκληρωτική άνατροπή τής βυζαντινής παράδοσης. Τό έργο τόν Δοξαράδων, τού Καντούνη, ύ Κουτούζη καί των άλλων έκπρόσωπων τής έφτανησιώτικης ζωγραφικής δέν έχει ούτε τήν άχιστη σχέση µέ τή βυζαντινή τέχνη. Σ΄αν κύριο έκφραστικό της μέσο έχει τό χρήµα, άντί- Εετα πρός τή γραµµικότητα τής βυζαντινής παράδοσης. Δραµατικές κινήσεις, τολµηρές έφαρ- µογές προοπτικής, θέματα άγνωστα στήν όρθόδοξη ζωγραφική παράδοση. 'Η χιονιαδίτικη άγιο- ιραφία συνδέεται κάπως με τό έργο τύν κρητικών ζωγράφων πού καταφεύγουν στά 'Ήφτάνησα στά τό 170 αίώνα, όπως & 'Ηλιού Μόσκος, & 'Ιωάννης Μόσκος καί ίδίως & Θεόδωρος Πουλά- Inc, τού όποίου επίδραση συναντούµε περισσότερο στούς σαµαρινιύτες &γιογράφους. 'Η λαϊκή γιογραφία τού 18ου καί τού 19ου αίύνα "εχει άρχίσει άσυνείδητα αύτό πού άπό τά μέσα τού 19ου αίώνα θά πάρει πιά τό χαρακτήρα προσπάθειας γιά "βελτίωση" τής βυζαντινής ζω- γραφικής, άρχικά στήν 'λΘήνα μέ τό Θείρσιο46κι άργότερα σ'όλόκληρη τήν 'Ελλάδα. Οί διά- φορες συγχωριανές όαάδες -χιονιαδίτες, καπεσοβίτες, σαµαρινιώτες κ.λ.π.… δέν εξέφραζαν όιαίτερες τάσεις, πέρα άπό µερικές µικροδιαφορξς. Τό ζωγραφικό ύφος τής ξλληνικής άγιο- γραφίας έπηρεάζεται άποφασιστικά άπό τά άγιογραφικά έργαστήρια τού 'Αγίου " Όρους. T6 cog τής άγιορείτικης &γιογραφίας καί πρίν άκόµα άποσαφηνιστεϊ καί κωδικοποιηθεί άπό τό Εργαστήριο τύν 'Ιωασαφαίων, έπηρεάζεται όλο καί βαθύτερα άπό τή νεορωσική &γιογραφική σχολή. "Εχει πιά ξεΘυμάνει καί στή μεγάλη αύτή όρθόδοξη χώρα ή παράδοση τήν μεγάλων &Υι- ωγράφων όπως & Ρουµπλιήφ47 καί & Θεοφάνης & "Ελληνας.48 'Η αύστηρή τέχνη πού έκρωσίζει τή μεγάλη βυζαντινή παράδοση δέν &ποτελεζ πιά πρότυπο των άγιογράφων τού 19ου αί6να. οί µορφές των άγίων, κάτω άπό δυτικοευρωπαϊκές επιδράσεις πού έντείνονται κατά τήν περίοδο τού Μεγάλου Πέτρου, άρχίζουν νά παίρνουν έγκόσμια φυσικότητα. Τήν αύστηρή χρωματική κλί- µακα διαδέχονται βαθµιαία γλυκύτερες συγχρωµίες, Κατά τό 19o αίόνα ή ρωσική αγιογραφία Επηρεάζεται άπό τή Σχολή των Ναζαριν5ν τής Πετρούπολης. 'Η Σχολή αύτή ίδρύθηκε άπό τό ζωγράφο "Αλεξάντρ 'Ιβάνωφ, παλιό στέλεχος τής "άδελφότητας τού Λουκά" τής Ρώµης. '0 Θείρ- σιος, πού τόν άναφέραµε παραπάνω, µαθήτευσε στό ναζαρηνό ζωγράφο 'Ιούλιο Σνόρφ φόν Κάρολ- φσεντ. Θά διαφηνήσουμε µέ τήν άποψη τού Δηµητρίου Παπαστάµου πώς ή ναζαρηνή ζωγραφική στήν 'Ελλάδα "παραμερίζει τή μεταβυζαντινή καί λαϊκή παράδοση καί άνοίγει καινούργιο δρό- µο στήν &γΘοφραφία"49 άφού, άπό άλλο δρόµο, ή-λαϊκή άγιογραφία έχει δεχτεί τίς ΐδιες &- πιδράσεις. 'Η επίδραση αύτή τής νεορωσικής ζωγραφικής έχει έπισηµανυε'ι έδύ καί πάνω &- πό 50 χρόνια."Ψό δραστηριότερον κέντρον άσκήσεως τής ζωγραφικής είναι τό πασίγνωστου των 'Ιωασαφαίων...άληθής μοναχική σχολή όγιογραφίας, τής όποίας at είκόνες κοσµούν έκ- λησίας τού "Αθωνος καί άλλων ελληνικών χωρών ...'Η άγιογραφική αύτη σχολή έλευθεριάζει διότι είς τά παλαιά βυζαντινά είκονογραφικά θέµατα έφήρμωσε τήν Εύρωπαϊκήν καί νεορωσσι- 50 κήν τεχνοτροπίαν". Είναι βεβαιωμένα πώς οί περισσότεροι χιονιαδίτες ζωγράφοι γιά τούς δποίους ύπάρχουν βιογραφικά στοιχεία, τελειοποιούνται στήν τέχνη µέ άσκηση στό "Αγιον "Ορος. Στή βιογραφική σύναξη τού Γεωργίου Παίσιου συχνά συναντούμε τίς φράσεις "µετέβη μετά τού άδελφού του είς "Αγιον "Ορος, "οπου είργάσθησαν άμφότεροι έπί µίαν σχεδόν εί- η 16 ; οσαετίαν", "ούτος άηότερον µετέβη καί είς "Αγιον "Ορος έργασΘείς έκεί έπί σειράν έτών", ετξβη καί ούτος είς "Αγιον " Ορος όπου παρέµεινε έργαζόµενος κατά διαστήματα έπί µίαν καετίαν", "άργότερον µετέβη καί ούτος όπου είργάσθη έπί έτη όλόκληρα", "έκμαθών τελεί- τήν άγιογραφίαν παρ'αύτού έν 'Αγίω uOch". 'Εκτός άπό τήν έπίδραση τών άγιογραφικών έργαστηρίων τού "Αγίου "Όρους, θά πρέπει σημειώσουµε καί τίς ρωσικές χαλκογραφίες, καί άργότερα Έγχρωµες λιθογραφίες, πού κυ- οφορούσαν εύρύτατ4στήν 'Ελλάδα. Στό ρηµαγµένο Εργαστήρι τών Μαρινάδων βρήκαµε τό μισό 8ς ρωσικής λιθογραφίας µέ τήν Παναγία Ραλακτοτροφούσα τού 1893 καί µία ρωσική χαλκο- φία τού 'Αγίου "Όρους. Στό µικρό έργαστήριο τού Θωµά Χρήστου στό χωριό 'Αγία Παρασκευή άρχει άχρονολόγητη ρωσική έκδοση μέ άγιογραφικά πρότυπα. Θά πρέπει νά προσθέσουμε καί ; χιλιάδες τών ρωσικών φορητών είκόνων πού βρίσκονται σέ πολλά µέρη τής 'Ελλάδας. 'Η έπίδραση τής νεορωσικής άγιογραφίας έξηγείται πρώτ'άπ'όλα άπό τή σημαντική της 'χγςου "Όρους. 'Η, τσαρική τότε, 1…-'-'ωσία σέ µιά προσπάθεια έπιβολής βολή στό χώρο τού στό "Αγιον "Ορος διοχετεύει ένα χείμαρρο άπό χρυσάφι, πολύτιμες πέτρες, είκόνες καί ΄βλια. Πρίν άπό τόν πρώτο παγκόσµιο πόλεµο ή ρωσική µοναστηριακή περιουσία τού "Ανω ολογίζεται σέ 125 έκατοµρύρια δραχµών τής έποχής. 'Ρκτός άπό αύτό, ή Ρωσία είναι ή µό- , µεγάλη όρΘόδοξη χωρα μέ τό ίδιο, σέ µεγάλο ποσοστό άγιολόγιο, άντί0ετα μέ τήν Καθολι- ' 'Ξκκλησία πού έχει τό δικό της. Μή καί σ'άλλες παραστάσεις πού Ξγουν σχέση μέ τό δόγ- ύπάρχουν διαφορές άνάμεσα στήν δρθόδοξη καί τήν καθολική άγιογραφία, όπως π.χ. στήν ράσταση τής 'Αγίας Τριάδας. ΤΞλος, κάποιος άπόηχος άπό τίς Ξλπίδες γιά τό "ξανθό γένος" ,ταίνει άκόμα τίς καρδιές τόν άλύτρωτων. " Ούτος |6 Ειχαήλ Κ. Ζωγράφος/ είς τό άκρον νικιστής καί σφόδρα άγαπών τήν Ρωσσίαν είς τήν δποίαν ήλπιζε τήν άπελευθόρωσιν τής ύ- 06λΟυ τότε πατρίδος Μα€"ο5?Όστ660 Ξ!!€686 %αί Έμµεσες έπιδράσεις έρχονται καί άπό τήν ταλία. Τό γενικό πνεύµα τής έποχής µέ τήν άνάπτυξη έµπορικών καί ναυτικών κέντρων, τό ' νοιγµα τού ύπόδουλου έλληνισµού πρός τήν Ρυρώπη καί τά Βαλκάνια, τά καινούργια ίδεολο- κά ρεύµατα καί τήν …λλαγή τής μορφής τής Θρησκευτικότητας, στρέφει τήν άγιογραφία πρός .. - ο , . _ φυσιοκρατική άπόοοση των µορφων.'Από τά πρωτα γνωστά εργα χιονιαδίτικης ζωγραφικής, ως είναι ή άνυπόγραφη είκόνα τού 'κγίου "Αθανασίου καί τά Έργα τού Κώστα Θεοδόση ώς , , ιό τοπία τού Παγώνη στήν "Αγία Μαρίνα Κισσού και τις τοιχογραφίες τού ίστοριογράφου Μι- χαήλ στήν 'Αγία ?ριάδα Βυ€ού µεσολαβεί µισός αίώνας στα€ερής άνόδου µέ μερικά στοιχεία "ξγκοσµιοπσίησης" τής άγιογραφίας. "Υστερα άπό άλλα πενήντα χρόνια οί τοιχογραφίες στό 8εΐζοχώρι "Αγιάς δέ-χνιτνν µιάν έλαφριά ι'πποχώρηση πρός τή γλυκερότητα. ]*ρισκόµαστε τώρα στά µέσα τού 19ου αίώνα. Στίς άρχές τού 2Οού, µέ χαρακτηριστικό παράδειγµα τίς τοιχογρα- φίες τού 'Αναστάσιου Μ. Ζωγράφου, ή άγιογραφία είναι πιά μιά ζωγραφική µέ θρησκευτικά δέματα.Στόν επόµενο µισόν αίώνα ή τάση αύτή έκφυλίζεται σέ γλυκερή πλαδαρότητσ, μέ μεριΐ . πές µικρής έκτασης άντιδράσεις, κυρίως άπό τούς άδελφούς Χριστόδουλο καί Θωµά Παπακώστα. Κοσµική ζωγραφική. Πολύ πλατύ είναι καί τό πεδίο δραστηριότητας τών χιονιαδιτών ζωγράφων στήν κοσµική ζωγραφική, µέ τοιχογραφίες στά Ζαγοροχώρια κυρίως καί στό Πήλιοτ τοπία, νε- 17 ρές φύσεις, προσωπογραφίες, ίστορικές σκηνές καί διακοσμητικές συνθέσεις. Πολλοί χιο- ιαδίτες είναι συγχρόνως καί &γιογράφσι καί διακοσµητές σπιτιών. Δυστυχώς ή ξρήµωση τών ρεινών χωριών, οί πολεµικές περιπέτειες καί ή άγνοια µας στέρησαν όπό τό µεγαλύτερο µέ- ς των δροσερών αύτών έργων. Σέ πολλά χωριά άκούει ό έρευνητής πώς ζωγραφιές στόλιζαν γκρεµισµένα σήμερα σπίτια ή πώς τοιχογραφίες καταστράφηκαν άστοργα σέ έπισκευές. "Αλλού τό έργα έχουν ότογραφές καί χρονολογίες κι άλλο" είναι άνυπόγραωα. 'Υπ0γραμΜένες είναι …! τοιχογραφίες στά σπίτια: Γκινόπουλου, Ήεγάδες /χείρ Νικολάου Πασχάλη 1836/, Εαδδέκη, καμνέλι /χείρ Γεωργίου K. 1857/, Tnénn, Σκαµνέλι/Λιάτσης 1863/, Γεννάδιου, Σκαυνέλι χείρ "Αλεξίου Π.Κ. 1878/, Πολυχρονιάδη, Μεγάόες / Μιχ. K. Καραγιαννίδης 1869/, Βακόλα, ίλοφο| χείρ 'Αδόµ καί 'Αναστασίου Βούρη 1885/. ME γνωστό άπό άλλες πηγές τόν τεχνίτη ίναι οί τοιχογραφίες στό παράσπιτο Τριανταφύλλου στή Δράκια/Παγώνης 1832/ καί στά απί- τια: µέσου, Ψσεπέλοβο /'Αναστάσιος Παπακώστας Μαρινάς µέσα 19ου αίώνα|, Σαραβάνη, Δράκια ηλίου / 'Α8ανάσιος Παγώνης γύρω στά 1870/, I. Φιλίδή, Καπέσοβο | 'Ιωάννης 1925/ καί ή ζωγραφική διακόσμηση στό τζάκι τού Μιχαήλ Λούρα στήν Πυρσόγιαννη | Θωμάς Χρήστου 1930/o έ βάση τεχνοτροπικά καί θεματολογικά στοιχεία, καθώς καί άπό πληροφορίες τών νοικοκυ- έων τους,.σέ χιονιαδίτες άποδίδουµε τίς τοιχογραφίες στά σπίτια! Γεωργίτση στό καπΞσο- ο, Π5γολου, Βάσω, Έζάνογλου, Κοντοηώτη καί Παπάζογλου στό …σεπέλοβο, Πλακίδα καί Κόκ- ορη στό Κουκούλι, Έαρζώκα στό Καπέσοβο, Στούπη καί Κοντούοη στά Κάτω Πεδινά. 'Λπό τά . κινητά Ξργα, αν καί &νυπόγραφα, µπορούµε µέ άπόλυτη σιγουριά νά αποδώσουμε στό Χριστό- δουλο Παπακώστα τίς δύο προσωπογραφίες, άντρική καί γυνακεία, πού βρίσκονται στό σπίτι . τού Γ. Παίσιου στά Γιάννινα, στό Θωµά Παπακώστα τήν προσωπογραφία τής 'τασινής Παπακώ- στα πού βρίσκεται στό σπίτι τού Στέφανου Ζωγράφου στούς λιονιάδες καί στό Θωµά Παπακώ- στα τήν προσωπογραφία τοϊ Γιαννούλη Παπαχρήστου πού βρίσκεται στό σπίτι τού 'Αντώνη Ρε- ράοη στό Γοργοπόταμο. Προσωπογραφικό Ξργο πρέπει νά Θεωρήσονμε καί τήν πρώτη αγιογραφία τού Πεομάρτυρσ Ρεωργίου, πού έγινε άπό τό χιονιαδίτη.ΖΒκσ Μ'>Θΐξ…ιόεκατρείς μόνο μέρες , : - .! … 520 ,: : ο , µετα τό µαρτυρικό θανατο του νεαρού ηπειρωτη ίπποκόυου. Η δπειπονιση ένος προσωπου που µόλις πρίν 5πό µερικές µέρες κυκλοφορούσε ζωντανό στά Γιάννινα είναι άσφαλώς προσωπο- γραφία.Τό θέµα θά γίνει αγιογραφία όταν ξξαπλωθεί από τή Ρούµελη ώς τή Φιλιππούπολη.53 -…. Στό ζωγράφο Σωκράτη Ζωγράφο άνήκει καί µιά ζωγραφιστή παρόλα στό σπίτι του ιτέφανου Ζω- γράφου, Χιονιάδες. ‘H έρευνα στα χωριά τής "Ηπείρου δ€ απορεί νά Θεωετθεί Ξξαντλητιπή γιατί πάµπολλα σπίτια είναι κλειστό, άλλα µισογκρεμισμένα καί σέ µερικά, γιά τά όποία ύπάρχουν πληροφορίες ότι είναι ζωγραφισµένα, δέ µάς ξφησαν νά µπούμε. 'Ωστόοο, τα έργα κού γνωρίζουµε δέν είναι ζνπελώς ανεπαρκή γιό vi σχηµατίσουμε τήν είκόνα τής χιονιαδί- τικής κοσµικής ζωγραφικής. Κάλύπτουν µιά περίοδο εκατό περίπου χρόνων, άπό τά 1836 ώς τά 1930, "Οπως θά πρόσεξε & αναγνώστης, τό µεγαλύτερο ποσοστό σπιτιών µέ ζωγραφική δια- κόσµηση βρίσκεται στά Ζαγοροχώρια. Είναι ή περίοδος πού οί κάτοικοί τους ξενητεύονται , στή Ρουµανία ή στή Νότια Ρωσία, πλουτίζουν ξκεί µά δεν ξεχνούν τήν όρεινή τους πατρίδα. ? _ ~ u * - ,. 'Εκεινο πού κάνει έντύπωση ειναι ή έπίδραση του εύρωπαικου µπαρόκ καί του ροκοκό υ 18 ή διακόσµηση σπιτιών καί ξκκλησιδν. T6 φαινόµενο δεν παρατηρείται µόνο στούς χιονια- ες ζωγράφους 0610 άποκλειστικά στή ζωγραφική. 'Λσφαλδς 16 πρότυπα είναι χαλκογραφί- . "Εχουµε !πισηµάνει τό εόρωπατκό χαρακτικό πρότυπο τοιχογραφίας 106 1844 σε σπίτι 16c z1101ac,54ptflc 6ysoypa0txfig σύνθεσης 106 πατέρα Παγόνη καί 660 προσωπογραφιδν 106 60- ση Παγώνη.55'Βπίσης, & Εµφάνιση τοπ ίδιου θεµατος σε άποµακρυσµΞνους μεταξύ των τόπους διαφορετικός χρονολογίες καί άπό πολλούς τεχνίτες, δείχνει πώς σίγουρα δπάρχουν χαρα- ά πρότυπα. τό Θέµα π.χ. 106 κοµ!νου καρπουζιοό µε τή ψ€τα καρφωµίνη Επάνω του τό αντο6µε στό Πήλιο, στη Σιάτιστα, στ"Λμπελάκια, στήν ΄00ρυ καί 016 Ζαγοροχώρια. T6 ίδιο - συμβαίνει καί µ! όρισµίνη άποψη τΞς πόλης πού τή βρίσκουµε στό σπίτι 106 Γεωργίου .ρτς 1798, 106 Δηµητρίου Σβάρτς 1811, 106 Κοίλη Κοµνενόκη στό Νόλυβο Μυτιλήνης 1838, -6 πιτς" στην Καστοριά, της Ποίλκως στή Σιάτιστα. Στό βιβλίο 10610 δηµοσιεύονται πα- λαγίς, άπό χιονιαδίτες ζωγράφους, Ενός άνΘοδοχείου πού µπαίνει άπό κάτω µέσα σε κυ- ό σχήμα Ενώ δεξιά καί άριστερά ξεπετάγονται άνήσυχα µπαρόκ διακοσµητικά. 'Η £06600- ποθ μπαρόκ Εκτείνεται σ'όλόκληρη τή λαϊκή μας ζωγραφικό, Εκτός άπό μετρηυΕνες ξξαιρέ- , µπαίνει στό χώρο τΕς ξκκλησιαστικπς ζωγραφικής διακόσµησης, στόν Εκκλησιαστική ξυ- ΄ υπτικ6,56 στούς φεγγίτες, στά φευτοπαράΘυρα καί στό κ!ντηµα. ΣΕ όλους τούς τομείς τίχνης παρατηροδνται παράλληλα οαινόµενα. πΕσα στό γενικό πολιτιστικό κλίµα όναπτόσ- ' & τό δραστηριότητά τους καί οί χιονιαδίτες ζωγράφοι. ' : 'H δπαρζη χαρακτικΞν προτύπων άπό τό εύρωπατκό µπαρόκ συνδέεται μέ τήν Εμφάνιση καί δοση όρισµξνων µοτίβων, άλλά δίν ΕξηΥεί τό φαινόµενο. 'Λσψαλδς, τουλάχιστο κατά 16 ' ι…αίόνα, δεν Ηταν άπρόσιτα καί άλλα πρότυπα, κυρίως νεοκλασσικά με την πρόσθετη 611L- άζλία τής "!πίσημης" τίχνης 106 νίου Ελληνικο6 Κράτους. 'Ο νεοκλασσικισµός, µ'ΕΒο ποθ χεται κατά την όΘωνική περίοδο άπό τή ΒαυΈία, παρουσιάζει μιάν Επίφαση δντοπιότητας βαδίζει παράλληλα µέ τόν καθαρευουσιανισμό. "Ας σηµειωθεί 868 πώς τήν ίδιαν Εποχή … δηµιουργοσνται µερικό άπό τά ώραιότερα δηµοτικά µας τραγοόδια, όλοι οί λαϊκοί ζωγρ&- : Επιγράοουν καί δπογράσουν στόν καθαρεύουσα. Νοµίχω πώς τό ψαινόµενο συνδέεται 111113 ;;..ρ. µε τόν Επίδραση 106 λογιοτατισµοσ καί περισσότερο με τή βυζαντινή-ξκκλησιατική "ίσα, άφοσ οί γνωστοί διακοσµητ€ς σπιτιδν είναι καί &γιογράφοι. Χαρακτηριστικό είναι .ς…σΕ σπίτια διακοσμημξνα άπό χιονιαδίτες ύπάρχουν δπογραφξς στόν τόπο "χείρ...", όπως αµε παραπάνω καί µόνο στή νεοκλασσική ζωγραφική 106 σπιτιο8 106 Γιάγκόυ Μπ€ζη στην π 00600, 6 ντόπιος ζωγράφος όπογράφει " Ηικόλαος Παπαγιάννης Εποίει" σε τοιχογραφίες ΐ…παταστράφηκαν κατά τή µετατροπή 106 σπιτιού σε ξενοδοχείο. v000 κι άν τό πρότυπο είναι ξενόφερτο, 6 Επιλογή του άλλά καί η συµπεριφορά 0'06- έξαψη"… άπό ίθαγενείς παράγοντες. Συνεπδς αδτό πού Εχει σηµασία είναι 6 λόγος 'ς προτίμησης µπαρόκ ξ ροκοκό διακοσµητικδν Θεμάτων καί δεύτερο & συμπεριφορά σ'αότά, αδή ό τρόπος µε τόν όποίο 16 χειρίζονται καί ποιες θεληµατικΕς ξ άθίλητες άλλαγξς 'Ερουν σ'αυτά. Τελος, νά Ερμηνευ0εί η συμπεριφορά αδτή. " , , Η & πιστεύω πώς στήν ξπιλογή 106 θέµατος τόν κύριο λόγο Εχει & πελάτης και γιά τόν τρο- 19 το άπόδοσής του την εόθόνη Έχει & ζωγράφος. Οί νοικοκυρέοι τόν ζωγραφισµξνων όπό χιονια- 'ίτες όρχοντικδν είναι, κατά κανόνα, μετανάστες στη Ρουμανία καί στό νότια Ρωσία.Πολλξς είναι οί μαρτυρίες γιό Ζαγορίσιους πρό φεύγουν όπό Eva κοινωνικό περιβάλλον με κλειστό κτηνοτροφική οίκονοµία, έργόζονται, µορφώνονται καί πλουτίζουν στίς 'Ηγεμονίες. Οί τσε- τελοβίτες 'Αναστόσιος Τσολάκης καί "Αναστάσιος Τσοόφλης πλουτίζουν στό Κισνόβι καί άφί- 57 . . . .'Από τό Κουκουλι "οί Πλακιδαιοι ταξιδεύ- ονταν στό Εεσσαραβία, όπου πλοότισαν καί όπόχτησαν τεράστια κτηματική περιουσία"…58 Ρε- νουν σηµαντικό ποσά για έκπαιδευτικοός σκοπούς. νικά δε ζοόν τόν περιθωριακό βίο τοδ μετανάστη. 'Ηπειρότες συμµετέχουν στήν όναγΕννηση ' τξς ρουµανικός λογοτεχνίας. 'Ο µεγάλος πρόδρομός της, & 'Ιωάννης 'Ηλιόδης-Ραντουλ€σκου, γιός έλληνίδας καί έλληνοµαθής, μεταφράζει τό λυρικό ποόµατα το!! ήπειρότη "Αθανάσιου Χρι- στόπουλου.59'Ιδρυτ6ς τοό ρουμανικοό 'ΕΘνικοό Θεάτρου είναι & "Ελληνας Κ. 'Αριστίας. 'Ο Ξσκαλος τοδ.Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, άπό τό Δολιανά, μορφόνεται στό ξακουστό ξλληνικό |1ολείο τού Βουκουρεστίου, τήν περίφηµη "ΑόΘεντικ6 Σχολή" πού είχε σχολάρχη τό ζαγορίσιο είσπρο Φωτιάδη. Στό Γαλάτσι καταφεύγει, στό χρόνια τού ΑλΞ Hana & οίκογένεια τού Κων- ττιντίνου Ρόδου, δωδεκόχρονου τότε. 'Ο µικρός φυγάδας µπΞκε στό σχολείο τΞς πόλης αότΞς 'γιά νά συνεχίσει & ληνικές σπουδές".6ο Ήνηµονεύουµε έδδ καί τό γεγονότα στό 'Ιάσιο καί τό Δραγατσάνι στά 1821. 'Εννοείται πώς στό ζαγοροχώρια, από τίς άρχΕς τοδ 1Βου αίόνα .] !τ3ρχαν σχολεία καί βγΞκαν σηµαντικοί λόγιοι. 'ΥπΞρξε, μάλιστα, όπόφαση καί προσπάθειες -' πιό τήν ίδρυση στό 1815 Πανεπιστήμιου στό μοναστήρι τοδ Ρόγκοβου, κοντό στό Έσεπ€λοβο.61 ' "Ολα τό παραπάνω ποΧό άπΕχουν άπό τό να δώσουν υιόν ξστω καί άχνό είκόνα τϊε ζω6ς . Ιτό ζαγοροχώρια. 'ΑπλΞς ξεχωρίζουν µερικό στοιχεία πού && µΞς βοηθήσουν νά πλησιάσουμε τόν πρΞτο παράγοντα, τόν πελάτη καί τίς…προτιµ6σεις του. εύγει &πό τό χωριό του νέος, Ξιι χωρία κάποια παιδεία, από ενα περιβάλλον µέ άργή Ξξξλιξη, συντηρητικό καί όπρόΘυµο ττήν &φοµοίωση ξένων πολιτιστικών στοιχείων. Στά όστικά κέντρα τΞς Ρουμανίας καί τίς νό- τιες.Ρωσίας τό γο6στο που διαµορφώνεται άπό ίνα καθυστερηµένα "περιφερειακό" εόρωπαϊκό :παρόπ. λδτό μεταφέρει καί στόν τόπο του. Είναι καί Ένα στοιχείο κοινωνακΞς διάκρισης. ι!ν είναι &πλΞς ό εόπορος πού διακοσµεί πλούσια τό σπίτι του, είναι 6 ταξιδεµένος µε τό λεπτό "εδρωπαϊκό" γοόότο. Ζτό συνολιπό πολιτιστικό πλαίσιο δπόρχουν, βέβαια, τό ίδιαίτερα στρωµατικό στοιχεία,… όπΙρχουν όμως καί τό κοινά, τό όποδεκτά άπό όλα τά στρώµατα, όπως είναι οδ.ΧΏρΟί καί τό τοαγοόδια, τό σπίτι καί οί κατασκευαστικές του µέθοδοι, δρισμ€να Έθιμα, φυσικά η γλώσσα καί η θρησκεία, παράγοντες ΞΘνικΞς συνοΧΞς σφυρηλατηµξνοι άπό τό χρόνο καί ίόιαίτερα είσ8ητοί σ€ συνθήκες Τουρκοκρατίας. Τά κοινό αότό διαστρωµατικό στοιχεία λειτουργοόν μέ τό δύναµη τής παράδοσης καί συνυπάρχουν µε τά &πείσακτα. "Ετσι, & µπαρόκ διακοσµητική ίσιρµόζεται σέ παραδοσιακός άρχιτεκτονικΞς σπίτια, στολισµένα µε ντόπια όφαντά καί άλλα ταραδοσιακά.στοιχεία.Από ξδδ καί πέρα όρχίζει & ρόλος τοό δεύτερου παράγοντα, τοδ ζω- τσόσου. 'Η σωστή Ενταξη τόν διακοσµητικών Θεµάτων στό συγκεκριµµΞνο χδρο καί ό κάποιος *. Έγπλιματισµός τους τό κάνει νά µήν.ξνοχλοδν σΞν ξένα σώµατα, µ'"ολο πρό δέν ξχει όλοκλη… ll εί άκ6μα η άφοµοιωτική διεργασία πού συντελείται βραδύρυθµα στά Θέµατα πού είσάγον- l | στή λαϊκή μας τέχνη. 'Η εύκινησία τών µπαρόκ καί ροκοκό διακοσμητικΞν συγκρατείται , … μετριάζεται άπό μιά παραδοσιακή λαϊκή άντίληΦη. Ψά χρώματα τού φόντου είναι κάπως ι., &. ά, συνήθως σκούρο λουλακί % άχρα. Δέν πρόκειται γιά άνοιχτό καί διάφανο.γαλάςιο πού Γι' .νακαλούσε στη µνήµη τήν άπεραντοσύνη τού ούρανού. αίν όπορακρύνει δπτικά τά χρωµα- | Ενη &πιφάνεια διευρύνοντας τό χώρο, μά τήν…κρατάιι στά Θέση της μ! κάποια βαρειά καί …… ς πρωτόγονη αίσθηση. οί χειροτΕχνες ζωγράφοι ξπηρεάζονται άπό τό πολιτιστικό κλίµα τάς κοινωνίας μξσα . όποία έργάΓονται, γι'αύτό καί τά θέματά τους Εχουν άλλη μεταχείριση στά 3αγσροχό- . 'καί άλλη στά υεγάλα …άστικά …ύ ηµιαστικά κέντρα µε µεταποιητική καί μεταπραττικη δρα- ΄ ριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα τό τοπίο. Στά άρχοντικά τάς Τιάτιστας, της Καστο- ' Αµπελακίων, τού Μόλυβρυ καί τού Πηλίου συναντούµε τη συγκεκριμµ€νη πολιτεία , τσν "πανοραµική άποψη. Είναι η Πόλη, η Βενετιά, & Φραγκφούρτη, η 'Λταλάντη κ.λ.π. νά τοπία ά άποτελούν αύτοτελείς άνότητες μ!σα στην όλη διακόσµηση,.άνδ παράλληλα ύπάρχουν καί &? .. ρά άνωνυμα η φανταστικά τοπία πού άπασχολουν ρόµβους, ελλείψεις, κύκλους η διαχωρι- χει ταινίες, σχήματα ίνταγµίνα σε κάποια διακοσµητικη σύνθεση. 'Λντίθετα, στά Ζαγο- 'ώρια ύπάρχει μόνο τό άποσπασματικό φανταστικό τοπίο, συνήθως λίγα δέντρα, ίνα κάστρο, . σπίτι, σε μιά τυπική άπόδοση βασισµξνη κατά κανόνα οί τρείς όριζόντιες χρωµατικξς … ίες, πού περιβάλλονται άπό πλαισίωση. T6 τοπίο ύφίσταται µόνο σάν τµΞµα συνόλου, σε i τουργεί µόνο του. Θυµίζει τά φανταστικά τοπία των εύρωπαϊκόν διακοσµητικόν πιάτων, : . ? ' ίσως δεν είναι &σχετο μ'αδτάι ΄ … … ΄ τα άνθοδοχεία, θεµα τόσο συνηθισµένο στή λαϊκή μας τέχνη.-€νύ στή ζωγραφικά τού - … ίου, της Σιάτιστας καί τάς…Καστόριάς είτε άκουµπάει σχεδόν στην κάτω Επιφάνεια τού ναίοιου είτε στηρίζεται σέ κάποιο βαρύ Έπιπλο, στά Ζαγοροχώρια στέκεται µετξωρο Η &" -υµπάει σε κάποιο άνάλαφρο διακοσμητικό γυτικό θέµα. "οπωςετό τοπίο, Ετσι καίττό άν- . ' '? " οδοχείο. στά άστικά καί ήµιαστικά κόντρα & όργάνωση της διακοσµηµίνης όπιφάνειατ εί- ' ία ι περισσότερο λογικη καί µε συγκεκριµµ€νες… άναφορξς. Τό τοπίο Εχει τάύτότπτα. τίς πι- # σσότερες φορ€…ς… είναι… ενα… …άπό τά λιμάν…ια τάς ναυτικός καί Εµπορικός δραστηριότητας |1… &…: (,…ι-΄… - 'Ελληνων. αντιθετα, …στά Ζαγοροχώρια η όλη …σύνρεση βασίζεται οί διακοσμητικά -δ…ιά- "ί "…'… . ετσι νά πληροφορησει -η νά όπενθυμίσει,µ€… Θέµατα πού λειτουργούν Ρ.ι εση πού δέν… ίνδιαφξσ ο.;μ.Ι ι΄ικ' . - ' στολίδια, όχι σάν ταρ,...σ..ς. ,'λπουαιάζουν οί χαριτωυ€νεε καί εύλύγιστεε πλαισιώ- κ,…»(λ η,|,…'. .εις …µέ…τό παχγνίδι τξν κοιλόκυρτων γραμμων)που,δινουν κίνηση καί…… Ελααρ…άδμ……ψά πλα΄ίσια Ο! ων χιονιαδιτων ειναι τετράγωνα, κύκλοι, ίλλείψεις …καί ρόµβοι - σπανιότερα αύτοί. Πρό- θεση κοµψότητας φανερωνουν τά ζωγραφισµένα πάνινα παραπετάσματα, τραβηγρ€να… γσρι' άπό την πλαισιωση, π…ού τά συγκρατούν κορδόνια νδ φούντες στην άκρη, 'θξµα πού …τό'σνναντούµε -' "Η' ' καί …σε αλλες …βαλκανικίς χωρες,62 Κι ξ-δω η άπόδοση εχει κάποια δυσκαμψία, µάλιστα πιό ίσθητη δπειδη μαντεύεται προσπάθεια χάρης. '0 χειροτεχνης ζωγράφος, πού ερχεται άπό τό- -ρεινό κτηνοτροφικό χωριό του, δίνει τη δικη'του Ερμηνεία στό ξενόφερτο διακοσμητικό ,η Καί πρέπει νάγπαραδεχτούµε πώς η άντινοµία αύτη Ξχει άρκετη γοητεία. Είναι άξιο- ωτο πές νωρίτερα, κατά τά τελη τού 18ου καί τίς άρχξς τού 19ου αίύνα, χιονιαόίτες …ιοι, καί κυρίως & Μιχαήλ Μιχάλη Επιχειρούν µπαρόκ πλαισιύσεις σξ…ξπιγραφίς Εκκλη- ΄ οπως στόν "Αγιο 'Λχίλλειο Πεντάλοοου,177/4; [ καί στό µοναστήρι τύν Σταγιόδων, "Αργότερα & ίδιος στην 'Αγία τριάδα ΒυΘού, 1802, άποδυναµύνει τη µπαρόκ πλαισίω- ς |π5Υ9αφης περιβάλλοντάς την µε σ!0νρσκόκκινη παραλληλόγραµµη 1211 δεύτερη πλαισί- ] 'λργότερα 6 26:31 Ρικζ6λ δπιχειρεί μπαρόκ πλαισίωση Επιγραψύν στόν "Αγιο Γεώργιο " -χωριού, 1843, καί στήν Αγία Παρασκευή τού ίδιου Χωριού, 1852, άλλό µξ…βιαστικ!ς - µας πινελιίς. :α προσωπογραφία έχει κάποια δόση στήν Ελληνική λαϊκή ζωγραφική, κυρίως ο! τούς ΄ρες η δωρητές Ξκκλησιύν. Στήν κοσµικό λαϊκή ζωγραφική σπάνια Ξχουµε όπζεύθείας …πογραψίες. 'Από.όεύτερο χέρι είναι ο! µορφές τού Ρήγα καί τού Σουλτάνου…στή σύνθε- ' Παναγιώτη Ζωγράφου…" Πτύσις τής Κωνσταντινου|όλεως" η1838- καί τού ίδιου τά πορ- τού τσάρου Νικόλαου, τύς αύτοκρότειρας Βικτωρίας καί τού βασιλιά τός Γαλλίας Φί- στη σύνδεση "'Η δικαία άπόψασις τού Θεού διά την…άπελευθ€ρωσιν της 'Εχλάδος", &- .ίόια σύνθεση.ό "Όθωνας καί η…'Λμαλία µπορεί ν; Εγινανόπό τό φυσικό.,'Επίσης άπό . 'εο,χ[ρι είναι λ σκηνή τύν γάµων τού ΝαπολΕοντα, στό σπίτι τού Ράδου…στό…!σεπ€λοβο, δν Ξ.!ΐ!ίύΞ!ΞΙ Παπακώστα. 6; Τό ίδιο ίσχύει γιά τίς µορφός τού Ρήγα καί…τού 'Υφη- - …άπό τό Θανάση παγόνη στό σπίτι του στό Δρόκια.'Λντί0ετα, οί προσωπογραφίες πού . ; α "8" ' - s . … …ονται στό σπίτι τού Κανατσούλη -Σιότιστα 1811; είναι όπωσδηποτε άπό τό φυσικό, εί- ,- … ιστικ€ς καί σανορόνουν όξιόλογη δεξιότητα. … 'Η.προσωπογραφία, άκό τά Ξργα τουλάχιστο πού μάς είναι προσιτά σηυερα. όρχίζει νά . …ρχείται…άπό τούς χιονιαόίτες ζωγράφους γύρω στά 1900. Είναι συνολικά τ!σσερες καί την.ξπό…δύο στούς συνεργαζόµενους άδελαούς ζωγράοους Χριστόδουλο καί Θωμά Παπακύστα, &, , λ' δες. Πρόκειται…γιά πολύ άζιόλογα εργ. πού είναι χαρακτηριστικά {fig στρξφύς τύν - …Άιτύν αύτύν πρός ύφος περισσότερο "λόγιο", "όπως συμβαίνει την ίδιον Εποχή καί :ρσωπογραφίες χαιροτεχνύν ζωγράφωνιάπό άλλες περιοχές, όπως τού Ήρωα τύςµ!!ηλιορεί-- '|πανόστασης τού 3818 Νικολάου Ραντςοπούλου, πού βριίσκεται στά γρασεία,τύς Κοινό- τΙακρινίτσας, έργο άγνωστου πηλιορείτη ζωγράφου, πιθανότατα τού Νικόλαου !. 'Λνα- - "τη, καθός καί τού Οίκονόµου άπό…τά ?λµπελάκια Κισσόβου, ίδιοκτησίας οίκργόνειας "'η… . :. '… ' '… -‘ ι …. - ΄.Ωί δύο προσωπογραξίες τού…Σριστόξουλου Παπακ'ωστα παριστάνουν δύο γεροντικά πρό- . , . …ξντρικό καί γυναικείο, σε κροτσρή…καί, κατά τό σηµερινό-ίδιοκτητη τους παριστάν 3…τοός γονιούς τού…ρωγράσου 7αναστάσιο καί Χρύσω. T6 ότι οί δύο ζωγραοι!ς άκοαελούν , µι όποδεικνύεται καί όπό τίς ίόίας άκριβύς διαστάσεις τους, 53 Σ 37΄ξκατ. τού µ!- …τό όµοιόµοργσ ξλλειψοει6Ες καστανόχρωµο σχηµα µεσα στό όποίο τοκόιετσ8νται οί ΧΙ! ; καί τό γαλάζιο 3ρύµα πού σκίκξξει την δπόποιπη Επιφάνεια τού πίνακα. [οί τά δύο . ΐτόνονται κατά πρόσωπο µ! μιάν'ξλαφρότατη στροφή τού άντρικού πρός τά δεξιά καί τού ,η &, . ι ι . ' | | .; Ώ J PI . I ! ' & J ο I " . .Ψ' «' ι ι I | ι . ' . ι .. ο ( ,... ΙΧ… : " » : | " & . . . η . ι ο . ι I s . …κι . | ' : . . ι . .» | . J ι . | ; ο 4 ι : . &» ! κ » ι | ».. ο & ! J ! 3 " ι ο …. & . J ι ο ι ! & Ψ ! ι & ο ι ' " | α : & .l u I ι! & . α…. ι ! . ' ι ο Η . » ι .! Ώ . Ν . ι ! . ,. : ! ι κ ; ι ! ο | ι ! &… ι ι π * ' J J 22 '€ν'*' γυναικείου πρός τ'&ριστερό, Ετσι δατε, δπως 06 είναι κρεμασµένα τό ενα δίπλα ελλ., τα βλέματα να συγκλίνουν καί να'δημιουργείται ενα δέσιμο οίκειότητας αναµεσα δυό ζωγραψιΕς. * τό ίδιο ελλειψοειδές σχήµα περιβάλλει καί τίς δυό, ανεξάρτητες µεταξύ των, προσωπο- …ες τοπ αλλου αδελψοδ, τοό ΘωμΞ Παπακώστα. Είναι στίς ίδιες περίπου διαστάσεις µε τά τοό Χριστόδουλου, 55 Χ 45 ή προσωπογραφία τής Στασινής Παπακώστα καί 59 X 49 του ινοδλη Παπαχρήστου. 'Εδδ οί µορφίς είναι εντελώς κατά πρόσωπο καί τα δύο χρώµατα τοό αν είναι διαφορετικά. 'Η δργ6νωση τής ζωγραφικής Επιφανειας με μιαν ελλειψη πρό εγ- ' ται μέσα σε παραλληλόγραµμο δεν είναι αγνωστη στήν Ελληνική παράδοση. Χαρακτηριστι- ιραδείγµατα τό έργα " T6 προπατορικόν αµάρτηµα" καί " 'Η Ξζωσις από τόν Παράδεισο" Γ. Καστροαύλακα στόν "Αγιο ΉηνΞ τοπ 'Ηρακλείου, µέσα 1Βου αί., τό σχεδιο "έ. Φεραίοςΐ Ηικ. "οσχοβόκη, µέσα 19ου at. καί πολλά χαρακτικά, όπως ή "Παναγία Θεοτόκος "Ελευθ- 106 ξερομόναχου Γαβριήλ από τή Σκόπελο-1819, καί "Τόν ΄Δγίων Πάντων ό Θειότατος Χο- . τοσ Παναγιώτη Μυτιληναίου -1858, καθώς καί µια ανώνυµη παραλλαγή τής χαλκογραφίας …, πρό βρίσκεται στήν "Εθνική Πινακοθήκη.64 'Ωστόσο µεγάλη διάδοση παίρνει κατά «& τοπ 19ου αί6να µε τίς χαρτονένιες πλαισιόσεις φωτογραφικών πορτραίτων, ποθ ερχονται ες από τη Δυτική Εύρώπη' πολλ!ς Εχουν σήµατα παριζιόνικων Οίκων. "Η σόγκριση των ποτραίτων α6τδν µε &γιογραφικό εργα τόν ίδιων ζωγράφων δείχνει πώς 'εδΘείας !παψή μ! τό ζωντανό πρότυπο τοός όδηγεϊ ο! ρεαλιστικότερη απόδοση. 96 χρδµα χασει τή γλυκερότητα των &γιογραφιδν τους καί γίνεται αόστηρότερο, αποδίδονται µε λεια οί ρυτίδες του προσώπου, οί τενοντες τοπ λαιµοό, οί λεπτοµ€ρειες τής φορεσι8ςι .τηριστική τής "λόγιας" επίδρασης είναι καί ή προσπάθεια φυχογραοίας µε τό σφιχτό -α τής Χρόσως Παπακώστα, ή κουρασμ€νη !κφραση του 'Λναστόσιου Παπακώστα, τό δφος …εποίθησης 106 Γιαννούλη Παπαχρήστου καί ή συγκρατηµένη αδταρ€σκεια τής Στασινής Πα- τα. Οι δύο χιονιαδίτες προσωπογράφοι δεν φαίνεται νδ όγνοοόν τελείως τό Εργο τόν ,οων τής 'λθήνας. Σαφείς λόγιες Επιδράσεις εχει καί ό 'Δναστάσιος Μιχαήλ Ζωγράφος πού στα 1902 τοι- φεί τό πρόστωο τής εκκλησίας "Κοίμηση τής Θεοτόκου" στό χωριό ΠΞδες. 'Η Quota 106 κ από τόν πατέρα του, ή "πλ&σις" τοδ 'Δδάμ καί τής Έδας, τό προπατορικό αµάρτημα, - ση από τόν Παράδεισο καί οί συνεπειξς της διαδραµατίζονται σε λιτά τριδιόστατα 1o- τα γυμνό κορμιά εχουν ξεφύγει &πό τήν παραδοσιακή σχηματοπο(ηση, οί πτυχώσεις τόν ότων είναι µαλακές καί πέφτουν µ! φυσικότητα, & ουρανός πίσω από τόν 'Λβραόμ µε τα ωτά ώχροκόκκινα σύννεφα Έχει δραματικ6τητα. ΄ H χιονιαδίτικη ζωγραφική ξεκινάει από Ένα καθαρό λαϊκό δφος µε Έντονες βυζαντινές 'αεις, περνάει βαθµιαία στό "βυζαντινοαναγεννησιαπ6", όπως το χαρακτήρισε νεότερος ι€ίτης ζωγράφος, πιό σωστα σε ενα κρόµα,παραδοσιακδν με νεορωσικό καί δυτικοευρι - Γστοιχεία για νό καταλήξει σε µια προσπαθεια "λογιωοόνης" πρό κραταει, όµως, όρκε… .σιε καί αλήθεια. Παραλληλη είναι & πορέ€α΄δλδκληρης σχεδόν τής ανεπίσηµπς έλλπνι- ' . '. ο! λ' .. ,?!) ζωγραφιµΞς. > .- … 'Απ6 τήν τρίτη δεκαετία τού 2005 αίόνα &ραιώνουν ραγδαία Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι σ , . αί ή τέχνηχξόσξ€ήόός µιόν εύκολη και πλαδαρή &ραιοφόνεια. Λύτή ή γλυκερότητα ύπηρχε :… . - ' -1 α' J …Ξ J 3 " σέ παλιότερες γενιές σε πολύ µικρότερο βαθμό. "Αν δέν ύπήρχε τό όργο τύν νεότερων, . J .." L. g! λ ="… : Γ " ' ο '" 3? μεγιστοποίησε καί Εκανε &ναήρομικά αίσθητ€ς τίς &ουναμίες αύτΞς, ή γενική είκόνα…τής :" ΄ ' -"4 " " ιαδίτικης ζωγραφικής θά ήταν καλλίτερη καί δεν θά ξπΞσυρε τίς αύοτηρξς κρίσεις τού .ΐλ… ?" & Κόντογλου πού, σέ γράµµα του πρός τόν Rani-“atone τούς διαγράφει όλουςιΨ οί συγχω- ”of σου δεν ήξεραν να α»γραφίςουν". ϊήµερα πού γνωρίζουµε καί τίς παλιότερες οάσεις χιονιαδίτικης όγιογραφίας καί τίς &ξιόΝογες διακοσμήσεις σπιτιύν καί τό Ξργο τδν κισυίνων ξκπρόσωπων τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής µπορούμε νά κρίνουμε πιό δίκαια Η! & |. J . νά πούμε στό σεβαστό γέροντα τύν Χιρνιόδων "οί συγχωριανοί σου ήξεραν νά ζωγραφίζουν". ΦΕΓΡ-??Σ κανατπΡΙ…πΜ ΠΕΡΙΠΝ?… ' *Η δλλοτε πρόσκαιρη κι Ξλλοτε μόνιύή Εγκατάσταση των χιονιαδιτδν ζωγράφων οί µεγέ- ταση τού !λλαδικοσ χώρου είναι ξπόµενο νά Επίδρασε τόσο στό ζωγραφικό τους ύφος αί οτί θέµατά τους. "Οπως σηµειόσαµε, τό μικρό όρεινό χωριό τους &ποτελούσε τό όσ- ριο άπό τό όποίο, ύστερα΄&πό μιά περίοδο µαθητείας, ξεκινούσαν γιό τήν όσκηση τής ς τους. T6 πολιτιστικό κλίµα τής περιοχής πού εργαζονται, τό Ξθνικ8 καί κοινωνικα ροβλήματα. Η θέση και ή ίδεολθγια τής πελατείσς διαµορςωνουν τα εργο τους. Θα στα- . «aunt σέ τρία χαρακτηριστικα Έργα χιονιαδιτων ζωγραφων : στόν "' Αγιο Γεωργιο εξ 'Ιω- . νων τού…ζψ1838, στούς "Γάμους τού ΠαπολΞοντα" τού 'Λναστ. Παπακώστα γύρω ,- 1850, στό "Ψοπίο τού θεσσαλικού κάµπου" τού 'λθαν Παγωνη περίπου στα 1870, χα( σε σχέδιο.0ί τίτλοι των "Γέρων" καί τού "τοπίου" δεν ανήκουν στούς ζωγραφους, τούς δω- µε βάση τό θέµα. ϊτό 1838 Εχει συντελεσθεί ή δηµιουργία τού µικρού ξλληνιτού Κράτους, & πρδτος του ρνήτης είναι πιό ξήύ καί &φτό χρόνια νεκρός ζπό τό δολοφονικξ χέρια τύν &ντιπξλων. ή πρωτεύουσα Ξχει μεταφερθεί &πό τό παύπλιο στήν 'Λθήνα καί ό "Όθων µέ τούς Βαυα- , διοικούν τήν 'Ελλόξα. "Ωστόσο ή Θεσσαλία, ή "Ηπειρος, ή Μακεδονία καί πολλά νησιά .υν κάτω όπό τήν τουρκική κατοχή. Έρισκόµαστε στό Γιόννινα, τήν πρωτεύουσα τής 'Ηπεί- Have 16 χρόνια από τό θάνατο τού "Αλή Hana, τού -Ξστω καί &πό πολιτική σκοπιμότη- 8νεξίθοησκου. Υδρα "ού ύπ&ρχει τό ελληνικό Κράτος οί τούρκοι επιχειρούν νά €κτουρκί- όλους τούς ύπηκόους των γιό νδ µήν ύπόρχουν !λληνικ€ς διεκδικήσεις στό Ξδόαη πού χουν. "Η παλιό πληγή τού ήπειρωτικού Ελληνισµού, ό ξξισλαµισµός, παρουσιάζει Έντονα τάµατα ξαναζωνταν€µατος. 'Αποδίδει ή δοκιμασµένη µ!θοδος, ό συνδυασµός πιξσεων καί χΒν. "Τό θρησκευτικόν καί Εθνικόν αίσθημα λίαν ήσθενΞς συνεκρότουν τούς χριστιανούς τής πατρίους πε:εοιθήσεις, καί at figmuéaaug ξγξνοντο σωρηδόν. Είς τούτο δέ, τα μεγι- συν!τεινεν καί ή µεγαλη &µ&θεια κλήρου καί λαού, ή γενική ξλεεινή οίκονοµική κατα- ις τόν χριστιανδν καί ή πολλαπλδς όλική όνακούοισης των ξξωμούντων". "Οσο κι αν … 31) µτ΄ . ε . ι . : J & . . . . . , & . . ! . . . . .. . , .! . . ι . . …' : & . . . Ώ . - >…- . . . . - . | J J γ . . Ώ . . ' ' 3:κ . Ν | - . . . . 1 . . : ' . 5 . . . . Ν . . .! Ώ . ' - Με»; µια… , . & . . . . & . . & . ' . ., . ι … . J ε - . . '! | χο… … . . & I ι . - . . . ' Ι ο ι . . . ι . . . | | Β . . , . ι . . . . ς, . | , 24 , ο Dc , ΄ - ' 4 αι ό Εξωυ6της νπτοχριοτιανύν" -&οφαλδς ύπήρξαν καί τέτοιες περιπτωσεις κανόνας ειν ρ … : Ο , … & ' σικό και ή &ντίδραση, διάχυτη μ γίνεται σκληρό όργανο τού κατακτητή. Υπάρχει, αν , 16 6 Υ ξνη ΏΏως Οζ κάθε &ντίδραση πρός τήν 'Βξουσία, Έτσι κι &δΒ, δηµιουργειται Β' P. ανωµ . τ" 90 . Ψ ' . . υ !!- E τό &πό τόν Κοριό τ6ν'λίτωλ6, οί ΝεομΞρτυρες Κωνσταντινος από τήν Υδρα, ι κ ς , | ο . , , . - μ." 'λγιο Ααυρίντιο τού Πηλιου, Νικολαος…&π6 10 Μξ . " , . , . , . 1 6 | . > . Ο -νιαδίτης ζωγρόοος Ζήκος Μιχαήλ δεκατρείς µέρες μετ&'τό θάνατο τού Γεωργίου καί 2005- .νια πρίν τον ανακηρύξει ή 'Εκκλησία "Άγιο, τόν ζωγραφίζει με αωτοστξφανσ κα στ" ; ,αίρος τής είκόνας γράψει τό πρδτο σύντοµο Συναξάρι με τολµηρές ξκορξσεις,…:πωζδ , Ε- ίος κηρίτι τόν Χριστόν Θεόν &ληθινόν, καί δι'αύτό καταδικάζετε διό θάνατον . τα…µ … & ιου…είναι µι! υρκική πολιτική τού Εξισλαµισμού. 'Η ζωγραφιά αύτή.τοδ νεοµ&ρτυρα Ρε ργ ιραλΕα πολιτική πράξη τόσο τού ζωγρ&οιυ 600 καί 105 ΧρύσαυΞου Λαϊν8 πού τή, παρ:;γιιΐΞ;' τα &π6 αύτό, 16 εργο κατέχει σηµαντική θέση στήν ίστορία της λαϊκής µας ζω;ρ;φιταΞ Ζου είσαγει τή οουστιν!λλα στήν &γιογραοία. Βέβαια, & Ζήκος Μιχαήλ δεν τίνος. ρωκ ταν- . ν&ει τή φουστανΕλλα στό χωρο τής ξκκλησιαοτικής ζωγραφικής. Προηγείται Έσποο ζνσ νος &πδ 16 Φορτόσι τής… Ηπείρου, πού στά 1788 ζωγραφίζει "στανικως" τό λήσταρχοοσι:π6- τη Σκότουλα µ!σα'στήν…!κκλησία τής Κοίµησης τής θεο;όκζυ στό:χωριΐ ι:Ξζ;χ:;;ι; ξ;ήν :? 65 ,αύτό Ζμεινε &γνωστο στό β&Φος μι ς κκλησ ας ο | , ;:Ξ;έ ΛΞΞ.!;Ζ;λΐΐωΐΛντί8ετα, τό Εργα τοσ…χ,,νια6ίτη ζωγράφου γνωρίζει τεράστιζ"ΞιαΞοζ- ο! χιλιαδες χαλκογρεοίες καί ζωγραφικές Επαναλήψεις.'ιπανωτξς οι Εκδόσειε;χ:ι6λγ:τΞ ν σχεδόν πανοµοιότυπες με 16 Έργο τού Ζήκου, &πό τό οποίο προέρχονται: ζου ακων "τε "38, τού Κύριλλου µοναχού στά 1845, του Παναγιώτου Κ. στό 1859, τού ';ω ννουε κα; ή ,- 65. 'Bla10v1661g οί τοιχογραφίες καί οίοορητΕς είκόνες. ΚαΩιΞρόνεται ρισζι;δν τόπο κα- ορική &να4ρίβεια "& Εξ 'Ιωαννίνων" Ενω όλοι οί νεοµάρτυρες αναφερονται µ…έ… & ασ" αγωγής των καί όχι τού μαρτυρίου των. Στήν είκ6να & 'Αγιος καρουσι&ζεται ο κήτ εσ:ηπε- -υστανΕλλα καί κόκκινο οίσι. T6 φόντο είναι γαλαζοπρ&σινο καί διακόπτεται, στ Ι:ανν(- που του .υΦρυς τής είκόνας, &κ6 οριζόντια ςωνη µε σχηµατική παρίστασταση τΕν τ τνποπόί- ί τήν περίπτωση τού 1εωρχιου παρατηρείται 16 γενικότερο φαινόμενο ή…ς ι'Κ. Ο Ιανό καί ρεα- ξς Επαναλήψε.ις τό αρχικ&"&ιν ' ετων. !!! τίς διαδοχικ "του &γιογρι'ικων θεα "# ζ I "Κική ΈβδτΌΉ΄ & Χ""6 ιταλ. , "" . , "Π , ιδια &µιτ&βλητος &γιογριοικός- ξκαναλαµβαν6μενος τύπος. ……, ' Β' 5 ) ' ϊς» ? …) αν:νι Ξ)? ΄ η » . … ξ . να 3 ' ι93- * ι ι.- , . . !, α . . ;, η :. … ο". 'ν' ο, 00- 3 ο & ν|1γο,'1/| κι' ιοΙνι' ςιδιΞ If. Οι" σπ 1! ΄…ΐδ΄΄ '» ' ο, : … 25 ΝαπολΕσντα, !ργο τοσ Χιονιαδίτη :Αναστάσιου Παπακώστα-μαρινΞ, γύρω στό 1850. Κατέχει δεσπόζουσα Θέση στόν όλη διακόσμηση. T6 Θέμα προξρχεται σίγουρα όπό χαρακτικό πρότυπο πρό δέν βρέθηκε μεχρι σήµερα. 'Η σύνθεση είναι µ€σα σε ηµικύκλιο πού περιβάλλεται &π6 τό συνηθισµένο στούς χιονιαδίτες µοτίβο τΞς τραβηγμΕνης µε κορδόνια κουρτίνας καί πλαι- σιώνεται άπό πολύχρωμο σχηματοποιηµΕνο οδράνιο τόξο. '3 010106000 αδτ6 χρησιμοποιείται κυρίως στίς ξκκλησίες γιό νά περιβόλλει τόν Παντοκράτορα καί συνεπδς φανερώνει µεγάλο θαυµασμό πρός τό Ναπολέοντα. Είναι γνωστό πώς πρίν Ξπό την "Επανάσταση τοπ 1821 οί "Βλ- ληνες καρτερο6σαν τό Ναπολέοντα ώς Ελευθερωτή, 300 αίτός ξξ€ψραζτ τό πνε8µα της Γαλλικ5ς 'Βπανδστασηςι 'Ο Χριστόφορος Περραιβδς τυπώνει στην Κέρκυρα -1798- & -Υμνο εγκωµιαστ…χ6 πρός 16 "novanap1t", & Κοραής όποβάλλει 6πόµνηµα πρός τό µεγάλο Κορσικανό καί ζητάει "τήν ΕλπιζοµΕνην 6π'αδτοσ απελευθέρωσιν της 'Ελλόδος". Στό Παρίσι, όπως σηµειώνει ό ?"- σας,"µυστικη Εταιρεία συνεστη, όδεία καί !µπνεόσει 106 ΝαπολΕοντος, µονοµερ5…σκοπόν Excu— σα την &πελευο€ρωσιν της 'Ελλόδος". 'Ο 9. Κολοκοτρώνης αφηγείται πώς όταν οί…Γόλλοι κατέ- λαβαν τά 'Βπτίνησα "&πεφαρίσαμεν νά δπόγωµε είς τό Παρίσι διό νδ εδρωµε τόν Βοναπάρτε". ΄Μακρός µπορεί νδ γίνει & κατάλογος τόν ξλληνικόν ένεργειδν καί Ελπίδων μ! κξντρο 16 Na. πολξοντα.'Υπόρχσυν, όµως, καί οί &νοιχτοµότηδες πού καταλαβαίνουν πόσο µάταιες καί απο- ξπροσανατολιστικΕς είναι τετοιες Ελπίδεςα 'Ο 'Λνόνυµος "Ελληνας στήν "ΦΕλληνιχή Νοµαρχία" έτου βροντολαλείι" Τήν είσθε, Ξδελφοί µου; τόσον είκολόπιστοι....'Ιδετε καί τό τωρινό πα- ;ραδείγµατα όπου & πολυποίκιλος στροφή 13€ γαλλικης…στόσςως µες παραστΕνει. '0 δυνάσςης των μ! ταξίµατα µεγάλα καί μέ τοιαστα µ€σα &πόκτησεν όσα κατά τό παρόν ε,.τ-ζ66 'Η ζωγραφιά τοπ τσεπ€λοβου γίνεται 20 μΕ 30 χρόνια µετά τό θάνατο 106 Ναπολέοντα. Πρίν πεθάνει είχε διαφε6σει τίς Ελπίδες πού καί & γαλλικός λαός καί Ελλοη σκλαβωµΕνοι εί- χαν στηρίξει σ'αδτόν. Γιατί λοιπόν συναντοσµε στό Τσεπέλοβο αδτη τήν καθυστερηµένη εκφρα- ;ση λατρείας πρός τό Ναπολέοντα; , 'ο Κωνσταντίνος Ράδος γεννήθηκε στό ΤσεπΞλοβο στό 1875 καί Εµαθε τό πρδτα γράµµατα εστό περίφημο σχολείο του. ΐΛπό ξκεί ουνΕχισε στό Γιάννινα τίς σπουδ€ς.του, μό στά 1787 &,Εξ: ξναγκόζεται νδ φύγει γιό τό Γαλάτσι τ6ς Ρουμανίας Επειδη ό καποδς-του Βασ. Ρξδος πιάστηκε γκαί σκοτώθηκε &πό τόν 'ιλη ΠασΞ, τοδ όποίου τόν τυρρανική διοίκηση κατίκρινε καί 0010006- σε. Χτό Γαλάτσι συνεχισε τίς ξλληνικΕς σπονδξς του καί παράλληλα μάθαινε ίταλικό καί γαλ- λικ&. 'Λπό !κεί, μετά τό θάνατο τοδ πατίρα.του, πηγαίνει στην ϊίζα της 'Ιταλίας κι Εκεί &νακατεόεται στό λαϊκό Επαναστατικό κίνημα τόν καρμπονόρων. Κατά τό Ραλλορωσικό πόλεµο &- κολουθεί τίς δημοκρατικξς στρατιές τόν Γ&λλυν. Είναι & πρώτος ποθ συνίλαβε την ίδία µυστι- κής !παναστατικης όργόνωσης για την &πελευΘξρωση της 'Ελλ86ας καί τη ρίχνει στό ΣκουφΞ πού "πρώτη σορό στη !!όσχα, στό 1812, κάποιο βράδυ σ'Έναν κύκλο 'Ελληνων, όκούει τόν Κων- [" σταντίνο Ρόδο νδ µιλάει γιό Εθνικόν &γ6να".υ' 'Ο σπόρος γιό τή Φιλική 'Εταιρεία είχε πέσει. Αραστήριο μέλος της καί ό Ρόδος. Μετά την κήρυξη της 'Επανάοτασης &ναλαμβόνει συµφιλιωτι- ! Ες πρωτοβουλίες μεταξύ τδν όπλαρΧηνδν καί διορίζεται ΐπαρχος στην "Άνδρο καί την Τρίπολη. ετό την δπελευθ€ρωση γίνεται προσωρινός Διοικητής Ναυπλίας καί δύο φορές ώηφίζεται πληρες- ι ' … » Υ v | & & ο Z -‘ : γ .? : ο . ." ΄ι ! … : .νΡ' .. ι ! . ι 4* | - ' Ώ ι Ρ . | . . :: Ο'! ν ζ.»! . »; . . ; δ .. ο. ' Ψ J ι… . » " ] Ψό΄ …! 5 3 . πι ια .Ι ; .I s . " 6 "Ο ο & J -ψ . χ &. Ο .. . : : ο '- 'Ο ", ξ … ι » I- , Ψ & | 3 . : - ο . , ,! - . Δι. ι ο: . ., ς ι . ο ι . α ! v ‘r J 1 ;! …,» ! χ . | Q \ J ( ] |» , . Ώ . 3΄ .… ι ι l‘ … 26 .! Άι .ιος στή Συνέλευση τού "Άργους. nag λοιπόν Ξνας δημοκράτης σάν τό Ράδο ζωγραφίζει στό σπίτι του τή µορφή ξνός όπο- Ώ ' . τη τύν δημοκρατικδν ίδεδν; Δυστυχός ή γενική ξκτροπή τού 'Λγύνα άπό τή λαϊκή δηµο- τική του κοίτη καί οί Εξελίξεις τού.νξου ξλληνικού Κράτους παρασύρουν καί τό Ρόδο, γίνεται άντισυνταγµατικός καί μετά τό Θάνατο τού Καποδίστρια άναγκάζεται νά παραι- τ ο ,; & …ι γιατί "οί νίοι κυβερνήτες ήταν συνταγµατικών άρχδν"."8΄Ηί τ!τοια ίδεολογική Eat- Εν , _ ; ήταν φυσικό νά µήν &πογοητευθεΐ άπό τό Ναπολξοντα, τόν άνθρωπο πού θαύµαζε στά νιά- Ο". ν . , ο… . … …Ψό έργο είναι άπό τά ώραιότερα δείγµατα τής λαϊκής ζωγραφικής τού 19ου αίύνα. Στίς .? Ώ " . . ληλες όµόκεντρες ήµικυκλικίς ζωνες που.περιβάλλουν τό θεµα Εναλλάσσονται, σε διάφο- 'ι ' …" ' ' . , … . τόνους' το ώχροκοκκινο καί το γαλαζοπράσινο. Μέσα ο! ούδ!τερο γκριζοπράσινο φόντο : . | , | . " " . ! =άλλουν εντονα οί µορφές τού Βαπολ€οντα καί της 'Ιωσηφίνας, στίς όποίςς πυριαρχεζ & & σπρο τού φορέµατος εκείνης καί τού παντελονιού Εκείνον. Οί φιγούρες είναι σχετικά πές, πιάνουν τό µισό περίπου τού όσους τύς ζωγραφιάς καί τό όγδοο τού πλάτους τηςι 'Ξχουµε ξδδ τήν Εξαρση, μέ τό µεγεθος, τον κύριων προσώπων τής σύνδεσης. Οί λαϊκοί εωγράφοι, όταν τό Ξργο τους δεν Εχει άλλα στοιχεία ή πρόσωπα γιά νά φανεί ή διαφορά 'ξκας άκό τούς ήρωες, τότε τούς ξξαίρουν σχεδιάζοντάς τους µεγάλους σχετικά µξ τίς .τάσεις τού Έργου, Ετσι πού τά πόδια νά άκουμπούν στήν κάτω πλαισίωση καί τό κεφάλι λησιξζει τήν !πάνω. Κάποιαν άμΌΧανία.προκάλεσε ή Ξνταξη τού, άσφαλδς παραλληλόγραμ- &, >" : ! χαρακτικού πρότυπου στό ήµικυκλικό σχήµα τού δπανω µίσους της άΦίδας στό σπίτι τού -….,Προσο€τει δεξιά καί άριστερά δύο άσαφή καί μονόρωαα άρχιτεκτονικά µέλη, Ετσι πού 4…ύριο θεμα παραρίνει σχεδόν τετράγωνο. 'Η ξκτΕλεση είναι ξπιµελημ!νη καί µε άξιόλογη ΄μτική εύαισδησία. 'Ο λόγος τού κεφαλιού τού Πα ολΕοντα πρός τό κορµί δέν ξεπερνάει 1 πρός 5. ΄ 'ο 'ΛΘανάσιος Παγώνης, στά 1870 περίπου, διακοσµεί τό πατρικό του σπίτι στή Δράκια. δωμάτιο όποδοχής, τόν "καλόν όντά", ζωγραφίζει διάφορα µπαρόκ διακοσμητικά , τίς ωπογρ1φίες τού Ρήγα καί τού 'Υψηλάντη καί µερικά τοπία τού Θεσσαλικού κάμπου. Ψό ο…καταστράφηκε άπό τούς σεισμούς τού 1955, όταν πιά τό σπίτι ήταν ίδιοκτησία Σαραβά- . εκτός άπό µερικά τµήµατα πού διασώθηκαν καί βρίσκονται στή συλλογή Μακρή στό Βόλο. :Ξς άπασχολήσουν 865 τά τοπία τού θεσσαλικού κάµπου. Τόν ήξερε καλά ό ζωγράφος τόν το αύτό γιατί κάθε καλοκαίρι τριγύριζε στά καμποχώρια καί πουλούσε φορητίε είκόνες …τίς Ετοίμαζε τό χειμώνα. Πήγαινε µετά τόν άλωνισμό, τότε πού οί χωρικοί είχαν χρή- I, 'Ώϊως Εγραφα παλιότερα παρουσιάζοντας τήν τοιχογραφία αύτή, "ό ΄λθανάσιος Παγώνης ,…µ€ κοφτερό μάτι τό καμπίσιο τοπίο. Τά χαμηλά σπίτια τόν κολίγων µισοσκςπάζονται &- …ούς µαλκ€ύς κυματισµούς τού !δάφους. 'Η ταπεινότητά τους τονίζεται καί κ! τήν άντί- Ή…πρός τά φηλά δέντρα καί τόν πύργο τού τσιολικΞ, πού ύαώνεται άλαζονικός στήν άκρη ;…χωριού". 'Ο ζωγράφος μας Έκανε καί τίς τοιχογραφίες στό µοναστήρι της Φανερωµένης ς…χωριό Καλλιφόνι στόν κάµπο της Καρδίτσας. Οί τοιχογραφίες αύτ€ς Εχουν σχεδόν κατα- - -.' …κι- - - . ισπ.". Δ-|-,.Μ' -'ν…'.Π1ψτ*|-,-"Ψ"ιπ'γ΄ι'-ψ"…µ'"-ρ ε…! 27 -φεί άπό νεότερες οίκοδοµικές έργασίες στό καθολικό τού µοναστηριού. Είναι φυσι έζησε κάµποσον καιρό έκεί καί νά συνέλαβε τό ύφος τού τοπίου ώστε νά µπορεί νά 1 ώσει. 'Ο Κωνστ. Παπαδημητρίου, µιλόντας γιά τόν παλιό Δήµο Καλλιφωνίου γράφει επ τό 1881 µόνον ή κατοικία τού µπέη /τό Κονάκι/, διεκρίνετο άπό µακράν ώς λαμπρό )'όµηµα μετά τύν έντός τού περιβόλου άποθηκύν".69 Οί μακρινές άλλά συγκεκρξμµένες "πολιτείες τού θρύλου" στά άρχοντικά τύν βορειο- δίτικων άρχοντικύνΐίΞΞλΞίό;ΐξύξϊνές πολιτείες καί τά γνώριμα τοπία τού 19ου στό ιο, οί φανταστικές διακοσµητικές µικροτοπιογραφίες των σπιτιύν τού Ζαγοριού, έχφρά- τό πολιτιστικό κλίμα κάθε τόπου καί έποχής. 'Ο "Αθανάσιος Παγώνης ζωγραφίζει τό το- 0616 γύρω στά 1870, όταν ή νέα πόλη τού Βόλου μέ τή ζωηρή έμπορική καί βιοτεχνική κίνηση δίνει τόν τόνο τής ζωής σέ όλη τήν περιοχή. 'Η λαϊκή τέχνη τού Πηλίου είχε ίσει τή θαυμαστή άνθισή της µέ Eva πνεύµα αίσιόδοξης στροφής πρός τό οίκείο καί τό …μερινό. Τό συγκεκριµµένο, τό άπτό, τό άπευθείας γνόριµο άντικαθοστά τό µακρινό, τό ΄ δεύτερο χέρι. Στά πρωτοπόρα σχολεία τού Πηλίου έδύ καί δεκαετίες έχουν έδραιωθεί πρατήρηση καί τό πείραμα. 'Ο 'Αθ. Παγώνης παρατηρεί καί καταγράφει, όχι βέβαια µέ φυχρή ματιά τού έπιστήµονα, περιγράφει χωρίς πρόθεση μετάδοσης γνώσεων. Τό έργο του έχει µόνον άλήθεια, έχει ζωντάνια, κέφι, µέθεξη. Δέν καταγίνεται σέ λεπτομερειακές γραφές. Τά σπίτια του άποδίδονται περιληπτικά, τά ζύα του είναι µονόχρωµες σκια- ίες, τά δέντρα κρατούν µόνο τά καίρια χαρακτηριστικά τους. Βλέπει τό θεσσαλικό το- µέ κάποια είρωνική διάθεση, αγαθή όµως καί καλωσυνάτη. Μ'ύλο πού πολλά άπό τά έκ- .τικά του µέσα τά κληρονοµεί άπό τόν πατέρα του, πού ύπήρξε καί & δάσκαλός του στή ραφική, δηµιουργεί ένα άνανεωµένο ύφος. "Από τά τοπιογραφικά έργα τού πατέρα του, ς άρχές τού 19ου αίώνα, "ως τίς δικές του τοιχογραφίες µεσολαβούν άρκετές δεκαετί- "ο,τι στίς πρύτες δεκαετίες τού αίόνα άρχισε νά σχηµατίζεται, στίς τελευταίες εί- πιά µορφοποιημένο καί σταθερό. Στούς Χιονιάδες, μέσα στό ρηµαγµένο έργαστήριο τών Μαρινάδων βρέθηκε πρόσφατα, &- εσα σέ πολλά άλλα στοιχεία, καί ένα σχέδιο σέ χαρτί, διαστάσεων 33 Χ 44 έκατ. µέ παράσταση τής γέννησης τής Θεοτόκου. Κάτω άπό άπανωτά στρώµατα µολυβοκόντυλου ύπάρ- λεπτόγραμµη χαλκογραφηµένη σχεδίαση, άπόδειξη πώς ή σύνθεση άντιγράφονταν µηχανικά ς ίδιες διαστάσεις γιά φορητές είκ6νες. Τό σχέδιο δέν έχει φωτοσκιάσεις, φωτοστέφα= καί λεπτομέρειες σέ φορέματα καί σκεύη. 'Η τεχνική τής έποχής νά γεµίζονται µέ &- όχρωµη µπογιά πρύτα οί μεγάλες σχετικά έπιφάνειες καί ύστερα νά ζωγραφίζονται οί τομέρειες καί τά "φύτα", καθιστούσε Εκρηστη, άν όχι άρνητική, τήν άρχική σχεδίαση τομερειύν καί φωτοσκιάσεων. Τό χρυσό τού φωτοστέφανου έµπαινε στήν τελευταία φάση , Εργασίας μέ φύλλο καθαρού χρυσού καί τό κυκλικό του περίγραµµα σχηµατίζονταν µέ αίχρηρό διαβήτη, τό "κομπάσο". Μέ βάση τό σχέδιο αύτό έγινε ή φορητή είκόνα "Γεν- *ιον τής Θεοτόκου" πού βρίσκεται στό παρεκκλήσιο τού 'Αγίου Παντελεήμονα στή Βούρ- ανη, στίς ίδιες άκριβύς διαστάσεις καί μέ τήν έπιγραφή "1822 Χιονιάδες". Είναι σχε- ll ΛΨΛι-ι,Γ-'11πΓι|ιπι -ι ιιι ι -ιιΛΡ Ρ. ιιιιιΠιι 28 σίγουρο πώς τό σχέδιο χρησιμοποιήθηκε όχι µόνον άπό μιά γενιά ζωγράφων. '0 χειρο .ς Χαρακτήρας τής χιονιαδίτικης ζωγραφικύς έπιτρέπει τη µηχανική &ντιγραφή τού ίδι …τ0ς άπό πολλούς ζωγράφους. Δ€ µπορέσαµε νά βρούµε άλλο άντίγραφο γιά νά φανεί ή πγ ική συµβολή τού κάθε εκτελεστή στήν ποιότητα τού χρώµατος, στή σχεδίαση τών λεπτοµε , στή φωτοσκίαση καί στήν άπόδοση τού βάθους …τό σχέδιο προδίδει τρισδιάστατη άντί . "Αλλωστε καί ή σύνθεση χωρίζεται σέ τρία έπίπεδα βάθους αντίστοιχα µέ τρείς, i06- ες σχεδόν, ξπάλληλες ζώνες τΞς έπιφάνειας.Πρώτο πλΞνο…κάτω ζώνη: ή σκηνή τού λουτρού µικρής Μαρίας. Δεύτερο πλάνο-µεσαία ζώνη: ή αγία "Αννα µισοξαπλωµένη, δίπλα της 6 κείµ, τό τραπέζι καί δύο κοπέλλες. Τρίτο πλάνοοέπάνω ζώνη: ή µισανοιγμένη πολυτελής ή καί τα κτίρια. 'Ο Διονύσιος έκ ΦουρνΞ περιγράφει Ξτσι τή σύνθεση "Σπίτια καί ή &- "Αννα κειµένη έπί κλίνης μέσα είς παπλώματα, ακουµβίζουσα είς προσκεφάλαιον' καί δύο ΄τζια όπισθεν βαστάζουσιν αύτήν, καί Ξυπροσθέν της άλλο κορίτζι ριπίζον αύτήν µετά δίου΄ καί άλλα πάλιν κορίτζια έβγαίνουν άπό πύλας βαστάζοντα σαγητό, καί ύλλα πάλιν ότωθεν αύτύς καθήμενα πλύνουσι τό παιδίον είς λεκάνην' καί ύλλον πάλιν κουνεί τό ίδιον έν ώ εστί τό παιδίον". Τό σχέδιο δέ συµφωνεί µέ τήν περιγραφή, κι ές Έχουν οί νάδες στό έργαστήρι τους τήν "'Βρµηνεία" τού Διονύσιου, ήντιγραµµένη΄μέ τό χέρι ξ- &πό αύτούς. Στην περιγραφή δέν αναφέρεται ή παρουσία τού 'Ιωακείμ, ένώ στό σχέδιο 'χει. 'Αντίθετα, άπό τό σχέδιο λείπουν τά δύο κορίτσια πού κρατούν τήν "Αννα, καθώς έκείνο µέ 16 "ριπίδιον". Τέλος, & Διονύσιος µιλάει μόνο γιά σπίτια ένώ στό σχέδιο χει καί κωνική σκηνή. Ε Π Α O Γ Ο Σ " Γιά νά μπορέσουµε νά σχηµατίσουµε γενική είκόνα τύς έλληνικύς λαϊκής ζωγραφικής ι άπαραίτητο νά προηγηθούν Ξρευνες σέ όλα τά κέντρα της καί νά δηµοσιευθούν οί σχε- ς μελέτες, πού κι αύτές αργότερα µπορεί νά αναθεωρηθούν μέ βάση τή γενική είκόνα ή ιγενέστερες µονογραφίες. 'Εκείνο πού δέν πρέπει νά φοβόμαστε είναι & απόριψη & µερι- ίναθεώρηση, όπό µας τούς ίδιους € από Ξλλους, παλιότερων απόψεών µας. Στήν "Ελλάδα, ., Ψάχνουμς 01E τυφλά καί άβοήθητοι, τά ξεστρατίσµατα είναι πιθανότερα άπό άλλες χώ- ……µέ συγκροτηµένη πολιτιστική ζωή. Τώρα πού τελείωσε ή μικρή αύτή έργασία βλέπω πώς ερικές λεπτομέρειες ύπάρχει διαφορά µέ προηγούµενες θέσεις µου. Τό µόνο πού ζητώ ι τόν άναγνώστη είναι νά µού εύχηθεί ν'άξιωθώ νά &ναθεωρήσω καί τή σηµερινή έργασία. Η Α Ρ Ά Η Ο Π Π E Σ ικτωρία Ηικήτα-Σκαρτάδου, 'Ο γλύπτης Μίλιος στόν τόπο του.'Ανάτυπο άπό τό περιοδι- . "'Αρµολόι", "Οκτώβριος-Δεκέµβριος 1977 Ιϊτσος 'Α. Μακρύςν ΞΞέΞξλος."Βκδοση " "Ελληνες ζωγράφοι", έκδ. οίκου ΝΕΛΙΓ"Α, 'Αθή- να 1974, σελ. 440 Γεώργιος Παίσιος, ίερεύς, 'Αγιογραφία καί αγιογράφοι τών ξιονιάδων.'Ιωάννινα 1962 |," Ι "ΓΙ,Ι-Ι΄ΠΓΙ'ΙΙΙΙ -ι|ιιιι--ΙΠ- Ι-ΙΙΙΙ'ΙΠ" .πιτελικ6ν Γραφεΐον 'Υπουργείου των Στρατιωτικδν, 'οδΟιπορικά 'Ηπείρου καί Θεσσα ….'ΑΘήνσ, 1880, σελ. το; κογενειάρχες υποκείμενοι σε φορολογία κατά τό τελευταίο τέταρτο του 19ου αίόνα: μήτριος Ησνδρίδης, Γιώργαινα Μανδρίδη, Ζήσης Τολη, Νικόλαινα Τζουβάπα, Δημήτρης Ρ, .-ος, 'Οδυσσεύς Τζουβάπας, Θεόδωρος Σίμου, Ν. Παπαϊωάννου, "Αναστάσιος K. Ζωγράφος, εώΜ…ς Φίλος, ϊ>…6λαος Φίλος, Λάµπρος Φίλος, Ζήσης I. Μάτσα, 'Ιω6.υνης Η. Μάτσας, Ιωάννης Η. Ματσος, πιπ6λαος Δ. Ρούρης, Λημήτριος Ροδρης, Ήικδλαος Γ. "έτος, 'Ιωάν- ης Γ. Εσόρης, 'Αδάµος Δ. Έο6ρης, Δημητρης Α. Ήο6ρης, Γεώργιος Α. Ρούρης, Θανάσης K. οδλας, 'ΑγγελΞς Ι. Φίλης, Δημήτριος δίλης, !!ιχαήλ Ζωγράφος, ΘωµΞς Ήτούλας, Δημήτρης σχαλης, 'Αποστολος Ντούλας, Γεώργης Πασχάλης, Νικόλαινα Πασχάλη, Νικόλαος Δ. Διά- «ης, Γεώργης ΤζΞφος, 'Αποστολος Τζξφσς, Νικ5λας ΤζΞφος, Κώστας Θανάση, Γεώργης Η. του, Δημήτρης Η. Χρήστου, Γρηγόριος !!. Χρήστου, Νικόλας Η. Χρήστου, Δηµήτρης Άστον, '4ναστάσιος Δ. Χρήστου, 'Αποστολος π. Ζωγράφος, Υιλτιάδης Κ. Ζωγράφος, Δηµ€… ης Τόλη, '4ριστοτξλης Τόλη, 'Αποστολος Θεοδοσίου, Κώστας Παπακώστας, Χριστόδουλος νακώστας, Διονύσιος ΕξαγΞλου, Γεώργιος Βλάχος, Δηµ€τρης Σαπούλης, Κώστας Θεολ6γης, ι6τριος Η. Παϊσίου, Νικόλας N. Παπακώστας, 'Ιωάννης Παϊσίου, Κώστας Κυρζίδης, Χρι- έδουλος Κυρζίδης, Μήτσαινο Καραγιάννη, Κώσταινα ΚαραγιΞννη, Χριστόδουλος Τόλη, Σταδ- , Οίκονδυου, 'Αλ€ξιος Λξντζος, Ευάγγελος "Ξωάννου, 'ΛρσΞνιος Χριστοδούλου, Ρεύργιος . Δεντζος, Όε6ργιος Θανάση, Κώστας Τόλη, Δημήτρης Π. πόνος, Τόλης Καραγιάννης, Λη- ,ριος 'Εξ&ρχου, 'ϊωΞννης Ρ. Σπουρτης, Χαράλαµπος Ρ. Σποδρτης, Γεώργιος "Α. Δηµητρι- …ς, Δέσπω Χρήστου, πένθος πόνος, Ευθύμιος "Αργύρη, Γεωργιος Κώτας, Ξενοφών Διδασκά- υ, Θεολόγος 'Αργύρη. Κώστας Έσδλας, Τόλης Ψζέφος, Χρηστος Ρ. Κορµάζος,τ|ςΡμώ τιξ>.; µε Θεσπρωτοδ … 'ΑΘανασίου Ψαλίδα, Γεωγραφία 'Αλβανίας καί 'Επείρου."Έκδοση ΄Ετσι- ας 'Ηπειρωτικδν ΗελετΞν, 'Ιωάννινα 1964, χάρτης έκτ6ς κειµένου. …υ παραπάνω, σελ. 9 pi Θεοπρωτοσ, σελ. ??α καί 22β χειρογράφου του. … Τουρξτσογλου, Γραπτή Λµαζών ξπ "υµφαίου.΄Αρχακλογικά 'Ανάλεπτα ΄Αθηνδν, 1968/3/, ντοπίζεται το πρότυπο -'Αµαζδνα ΖΑΤΤΉΙ- τοιχογραφίας στο αρχοντικό "ιχαήλ Ν. …. -υ ρλη.- Ήικ. Φίστα,Τ6 τέλος ένος βιβλίου.Θεσσαλονίπη 1971, οπου επαναλαµβάνονται οί "τηρήσεις του 'Ι. ΤουρΞτοογλου, χωρίς αναφορά της πηγης, καί προστίθενται περισσό- -ες πληροφορίες γιέ τή ζωγραφική των αρχοντικων τού Νυµφαίου. - Ευδοκίας "Ιωάννου, Παπαγιάννης, & κλεισοΞριωτης ζωγράφος τοΞ Νυµφαίου. Περ. "Μακεδονική Ζωή", Μάϊος ΄8, τεξΧΟζ 132, σελ. 45 . οιοδιπδ " '1ρµολδι" ΛεκΞµβριος 1976, σελ. 28-30 ριοδικ6 " 'Αρµολ6ι" Δεκέµβριος 1976, σελ. 9. 'Αποστ6λου Βακαλοπούλου, 'Ιστορία του Νέου 'Ελληνισµοσ. Β΄Τουρκοκρατία 1453-1669. αλονίκη 1964, σελ. 311 γίου Παϊσίου, ίερΞως, τα σχολεία των Χιονιάδων επί Τουρκοκρατίας. ΧΆΙΙΙΙΠΣζΨµΜΏγ ΙΙΠτΠΓΙ΄ΓΙΙΠΓΙ "ΙΙΙ -ι΄ιιι--ΠΙ- Ι-ΙΙΙΙΙΠΙ| 30 Ιωάννινα 1966, σελ. 7 -. ΄Ιωάννου Λαµπρίδου, Περί τόν εν 'Ηπείρω 'Αγαθοεργηµάτων.1880, σελ. 191 …. 'Ανήκει στον κ. 'Αντώνιο Γεράση, Γοργοπ6ταµο, παλιά Φούρνοβο. -. Ευριπίδου Σούρλα, 'Η 'Αγιογραφική Σχολή τδν Χιουιάδων, 'Ξπαρχίαε Κονίτσης.Περιοδι- κό "'Ηπειρωτική 'Ηστία", 'Οκτώβριος 1954, τεδχος 30, σελ. 929-933 .. | " . …. … '. Γεωργίου Παισίου, ίερέως, 'Αγιογραφία καί Αγιογράφοι των λιονιάδων, 'ιω&ννινα, 1962, σελ. 8 !. όπου παραπάνω, σελ. 20 , '. Ηαγνητοφωνημξνη συνέντευξη µέ τον τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, Α5… γουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή, Βόλος '. Ευριπίδου Σούρλα, οπου παραπάνω, σελ. 931 1. Παράδειγµα & πατέρας τοσ δάσκαλου Στέφανου Ζωγράφου. ΓεννήΘηκε στίς 13 Φεβρουαρίου 1876, παντρεύθηκε στίς 26 "Ιουλίου 1898, στίς 5 'Ιουνίου 1901 άποχτάει τήν πρώτη του κόρη 'Αγλαία, στίς 23 Δεκεµβρίου 1903 τή Μογδαλινή, στίς 14 Αύγουστου 1005 τήν 'Αρετή, στίς 30 Νοεµβρίου 1906 τό Στέφανο, τήν 1 Δεκεµβρίου 1910 τήν "Όλγα. . Χριστ. ΠερραιβοΠ, :ΞΞΞΣΞΞ:Πρ6λογος Πίκου ΒΞη, 'Επιµέλεια-σχ6λια Η.Ή.Παπαϊωάννου. 'Αθήνα 1956, σελ. 83 , . +. Κίτσου Α. Μακρή, 'Η λαϊκή τέχνη τοδ Πηλίου. 'ΑΘήνα 1976, σελ. 209 4. Μαγνητοφωνηµένη συνέντευξη μέ τον τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, 18- γουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή, Βόλος . Κίτσου 'Α. Μακρή, Οί "φυλές" τΞν Χιονιάδων καί ή ήπειρώτικη χειροτεχνική ζωγραφι- κή.'Εφηµ. T0 ΒΗΜΑ ,15 Μαίου 1977. 'Αναδημοσίευση στο περ. "΄Αρµολ6ι", άριΘ. 4-5. Αυγουστος - Σεπτέµβριος 1977 '-. Φρειδ. "Ένγκελς, 'Η καταγωγή τής οίκογένειας, τής ατομικής ίδιοκτησίας καί το!! Κράτους.'Αθήνα 1966, σελ. 100, 103, κ. a. "?. Κίτσου 'Α. Μακρή, Γλυκειά ζωή στή Γκοντοβάσδα, 'Εφηµ. TC ΒΗΜΑ, 28 ,Ιουνίου 1979 . Δημ. Μακρή, 'ΗπειρΞτες &γιογράφοι. Περ. "Μακεδονική Ζωή", τεδχος 93, 1974, σελ. 52 .. Δημ. Μακρή, Δύο Θαυµάσια εκκλησιαστικά μνημεία τής Κλεισούρας. Περ. "παχε&ονιπή Ζωή", τε6χος 138, Ποξμβριος 1977, σελ. 34 . Δηµ. Κ. 'λγραφιώτη, ‘0 χιονιαδίτης άγιογράφος Ειχαήλ Ζήκος καί ή συντροφιά του στό Μεταξοχώρι 'Αγιάς.Περ. "'Βπειρωτική "Εστία" τεδχος 303…304, 'Ιούλιος=Λδγουστσς 1977, σελ. 507 - 521 .1. Κατάλογος χιονιαδιτΠν ζωγράφων με µία ενδεικτική χρονολογία. Κώνστας Θεοδόσι,1Τ47 - Κωνσταντίνος,1760 - Κωνσταντίνος Ήιχαήλ,1764 … 'Ιωάννης 'Α- θανασίου,1793 - 'Αναστάσιος 'Αναγνώστη,1793 - Παγώνης Κωσταντή,1801- Ήιχαήλ Κων- σταντίνου, 1802 - Μιχαήλ 'Ιωάννου,1805 - Γεώργιος Μιχαήλ,1812 … Γεώργιος,1813 - Ζήκος, 1822 - Γεώργιος Ζήκου,1828 - Γιώργις δάσκαλος Μιχαήλ,1824 - Ζήκος Ζωγράφος, -Ζξχος Γεωργίου,1828 - 'Ιωάννης Πασχάλης - Νικόλαος Πασχάλης, 1838 - Ματθαίος Γε- |' " Tn τ'ι1ι-ιι πΓ1"|ιιι -- επι . "-..Πι- ". nun-unnu- 31 Γεωργίου,1838 - Χριστόδουλος Γ. Δ. ,1846 - Κωνσταντίνος Γεωργίου, 1846 - 'Ιωάννης κου, 1857 ~ πικολαος Γεωργίου, 1847 - Ξ;;;ξλΞέη=ου, 1852 - Γεώργιος Κ.,1857 - Μιλτιξ 6ης Δ.Ε.,1857 - Αναστάσιος Κ. Παπακώστας,1856 - Νικόλαος Γ. Πασχάλης,1861 - Λιάτι 1863 - Μιχαήλ Κωνστ.Ζωγράφος,1867 - Μιχαήλ Καραγιαννίδης,1869 - 'Δναστάσιος Μιχ. Ζ. γράφος,1863 … 'Αποστολος 11ατθ. Ζωγρξφος,1872 - 'ΑΘανάσιος Κωνστ. Ζωγράφος,187Ο - Κω σταντίνος Κωνστ. Ζωγράφος - Δημήτριος "ικ. Πασχάλης,1877 - Ματθαίος Γεωργίου,1878 - 'Αναστισιος Κ. Ζωγράφος,1878 - "Αδάµ Βούρης, 1885 … Ζήσης Δηµ. Βούρης,1885 - 'Αναστά- οιος !!. Ζωγράφος,1872 - Παντελής Π. Ζωγράφος,1872 - Στέφανος Η. Ζωγράφος,1871 … ’A- στάσιος Κωνσταντίνου,1882 - Χριστόδουλος 'Αναστ. %ωγράφος,1885 -'Αθανάσιος Παγώνης, 1885 - ΠαΌλος ’I. Γιοδατάπουλος - Σωκράτης Η. &Δγράφος,1875 - 'Αλξξιος Ν.Κ.,1878 - Κωνσταντίνος ΄Ααοστ. Ζωγράφος,1892 … Νικόλαος 'Ι. Παπακώστας,1906 - Πολύκαρπος 'Αν. Ζωγράφος,1895€ξ Θωµάς 'Αν. Ζωγράφος,1923 - 'Ιωάννης,1925 - Σωκράτης Χιονιαδίτης,1926 -"ε&ργιος Η. "Έξαρχος,1932 - Θωµάς Εδαγγ. Χρήστου,1966, 'Αθανάσιος Διάτσης,1966. ϊερικΞς φορές στον κατάλογο εµφανίζεται το ίδιο 6νοµα δυό φορές καί σε κοντινές χρο- νολογίες. Στίς περιπτώσεις αύτές τό ονοµα µπήκε γιά δεύτερη φορά μόνον στον ήταν σί- γουρο πάς πρόκειται γιά δυο συνονόματους ζωγράφους. Π.χ. & Κώνστας,1747 καί & Κων- σταντίνος,1760 δέν είναι το ίδιο πρόσωπο, οπως υποθέτει & Γεώργιος Παϊσιος, γιατί τά Εργα τους Ξχουν σηµαντικές τεχνοτροπικξς διαφορές. 'Βπίσης & Γεώργιος,1813 δεν είναι & ίδιος µε το Γεώργιο Εήκου,1824 γιατί στο µοναστήρι τδν Γενεσίων τής Θεοτόκου δια- 'µάζουμε τήν επιγραφή "διά χειρός ζωγράφων Γεωργίου καί Γεωργίου ξκ Χιονιάδων τής έ- παρχίας τοπ 'λγίου Βελλάς εν Ξτει σωτηρίω 1813" καί σέ φορητή είκ6να το6 ίδιου µονα- στηριοΕ=" Δξησις τον δούλον του Θεοδ Μιχαήλ ίστοριογράφου. 'Ιστορήθη δέ διά χειρός Γεωργίου καί Γεωργίου τδν αύτοδ Ηα8ητάδων εκ Χιονιάδων". 'Ο Παδλος Γιοδατόπουλος κα- τάγεται άπό τό γειτονικό χωριό ΄Ασηµοχώρι, άλλά υπήρξε µαθητής χιονιαδίτικου εργαστή- ριου. Γεωργίου !!€γα, Σιάτιστα." Αθήνα 1963, σελ. 11 Γεωργίου Μέγα, όπου παραπάνω, σελ. 10 Βικ. Κ. "ουτσ6πουλου, Καστοριά, Τά 'Αρχοντικά.'ΑΘήνα 1962, χωρίς σελιδαρίΘμηση.οδλ- ασ 20β Κίτσου "Α. Μακρή, Δύο λαϊκοί ζωγράφοι..Β5λος 1952 -, σελ. 19 καί υποσηυεί.ωση 28 Χαρ. Χαρίτου, 'Η µονή ΄Αγίου Νικολάου Πάου 'ΑργΞλαστήε. Βόλος 1972,σελ. 61-62 Γεωργίου Παϊσίου ίερ€ως, "Αγιογραφία καί 'Αγιογράφοι των Χιονιάδων. ΄Ιωάννινα 1962, σελ. 105 'Αγγελικής Χατζηµιχάλη, Λαϊκή 'Αρχιτεκτονική καί Τέχνη.Περίληψη οµιλίας στον "Κυ- ιλο Τεχνικών" τήν 29-5-42, δημοσιευµένη στό Δελτίο του Κύκλου αήτοδ άριΘ. 28 'Αγήοορώ- ίτσονριάδη,αΈδησπί6λοςου Σβάρτς στ 'Αμπελάκια. 'ΑΘήνα 1928, σελ. 17 Αρχείο Κίτσου Α. Μακρή, Βόλος II Λ1"λΨΙ|Ι-!ΙΛΨ'ΤΠΙ| -ιιιιι-ι-Λ'- ΡΠΙΙ|Ι|Λ.| …. ΧΧ 32 fl L Άρχε ο Κίτσου '4. ΝακρΞ, Βόλος . Γιάννη Μαυρομάτη, τό ξεκίνηµα των µαστόρων της Πυρσόγιαννης ΆονΕτσης.Περιοδικ6 "' πειρωτική 'Κστία", Μαϊος…'Ιούνιος 1978, σελ.341 3. Γράμµα τοδ απογόνου τους Βασιλείου Κ. Χρήστου, γιατροδ, 1? 'Ξανουαρίου 1978. 'Δργει Κίτσου "Α. 'ακρ5 . Χάρτινος δερµατόδετος κώδικας σέ μέτρια κατάσταση, διαστάσεων 19,5 I 14 εκατ. Τελίδε 356 καί τρείς μέ μεταγενέστερα συµπληρώματα. ‘0 αριθμός των σελίδων µονος γιατί & σε- λίδα 351 είναι δυο φορές. "'Εγράφη διά χειρος Χριστοδούλου Γ.Δ. 18Δ6 απριλίου 25". "Έχει μικρές διαφορές μέ τό δηµοσιευµένο τις τον Ηαπαδ6κουλο…ΚεραρΞα κείµενο. Π ν ο,. ο , "Πίνεξ της παρούσης βίβλου" γίνεται ατ6 Χριστόδουλο "Πιναξ ακριβής της βίβλσυ". Παρα- , & , η…. α , , | ._ ,… … : " |]? , ι Ο .. . λειπει την .φιεςωεη 1η τεστοκςκαι αειπαρΘινω Lap α . …πισης παραλειπει το Πασι τοίς των ζωγράφων παισί Προγυµνασία καί Παιδαγωγία". 'Απλοποιεί καί τή γλωσσα. Γράφει κ ο ν τ & άντί π λ η ο ί ο ν, Ξ ξ ω αντί ? Γ ω & ε 9, δ ε ί ν ν 0 n ν &νςζ & ε ι- , [Κ , ι ' : , . : , κ ν υ ο υ ν, β ο 8 ι α αντι β 0 α ς, κ & µ ε αντι ποι η ο ο ν, φ α λ α κ ρ ό ς αντί ' . φ α ρ α κ λ ό ς κ.λ.π. Στην περιγραφή του Αγίου Βασιλείου παραλειπει τ6ν, &σφαλδς ακατανόητο σ'αδτόν, χαρακτηρισμό "µιξαιπ6λιος". "?χει καί µερικές προσΘΞκες π.χ. δν- ΄ " ο " λα 1 ΄ ο 5 τα" ν ΄…ι ο δν λα π ' καί τολυτελ" woof v " " 'Ο "Α τι φ ρων …μ|ρα φ ρ.µα ι …ραγε Lap ρ… ……μ ρα . … | η … ….μςτα , : ,γιος ΘεαγΞνης έν Θαλασρει ρισΘείς τελειοδται" γράφει " 'Ο αγιος Θεαγένης Ξν βάθει Θαλάσσης ' ριφΘείς τελειοσται". οι " … | ΄,ς Τέχνης, καί αι κύριαι αυτης | » n . Διονυσίου της εκ ΦουρνΞ, :Ερμηνεία τΞς Ζωγραφικ πηγα , εκδιδομΞνη µετά προλόγου νυν τό πρδτον πλΞρης κατά τό πρωτότυπον αυτΞς κείμενσν, στο τοδ 'Α. Παπαδοπούλου-ΚεραμΞως. 'Εν Πετρουπ6λει 1909 Νίνα - Μαρία 'Αθανασογλου, 'Ο ζωγράφος Γικηφ6ρος Λύτρας.'Αδηνα 1936, σελ. 10 Ι.Ν. Λαζάρεφ, 'Αντρέϊ ΡουμπλιΞΞ.ϊδσχα 1960 /ρωοικα/ ΗΙδξΕΣΞΧΧΆΧ1ΈΧΧΆΜ13 Ε.Ν. Δαζ5ρεφ, Θεοφάνης & "Ελληνας.Μ6σχα 1961 /ρωσικά/ Alum-“1".- Δημήτριος Παπαστάρος, 'Η επίδραση της Ναζαρινης σκέψης στη νεοελληνική έκκλησιαστι… . κή ζωγραφική. Αθηνα 1977, σελ. 19 . . Η , Ν . Γεγάλη 'Ξλιηνική 'Έγκυκλοπαίδεια "Πυρσου", λήµµα ΑΘΩΣ, Αθήνα 192? - ι . , . - ή . Γεωργίου Παισιου ίερ€ως, (αγιογραφία καί Αγιογράφοι των λιονιάδων. Ιωάννινα 1962, σε). . 26 , , , ο! -. l I | ,. . Δηµητριου Σ. Σαλαααγκα, ' Ηεοµάρτυς Άγιος Γεωργιος ΙωΞννίνων. Αθήνα 1924. ωτο- γραφία τοδ Ξργου στη σελ. ?, περιγραφή του στη σελ. 160 Κίτσου 'Α. ΠακρΉ, ΟΗΑΈΟΟΠΡΑΡΠΙΞΘ ΠΓΒΟΩΠΞΞ ΔΕΚ PAYS ΕΛΣΚΑΠΙΠΠΈς ΡΈΈΏλΕΨ LE XIX SIECLE. Ανακοίνωση στό Βαλκανικό Συνέδριο της Έάρνας. Θεσσαλονίκη 1976 . Κίτσου 'Α. Μακρή, "Ενα ευρωΈαϊκ6 πρότυπο βορειοελλαδίτικης τοιχογραφίας. '?φηµερίδα ' ΒΗΜΑ, 'ΑΘήνα 25 'Ιουνίου 1978 . 'πιπικπςΧεπκκκκηεΧππκκΧκκκκεκει Κίτσου ' . κακρΞ, 'Η λαϊκή τέχνη του Πηλίου. 'Αθήνα 1976, σελ. 146, 147,270 IIATAFI/F‘IflrTnll -ι an: . ι-ιιΛ- Ι.. ΙΙ ΙΙΙΛΙ| 33 "Ελλαδος, Επιµξλεια Στέλιου Παπαδόπουλου,? 1εοελλ. ,νικη Χε "(. "Έθνικηε Τρ" απεζης τις τεχνία. Κεφάλαιο "Ev λογλυπ κη Κώστα Η. Λαζαρίδη, 'Ο εθνικός ΣΙΧΧΕΧΕζΣΧΣΕΧ3ΧΣΙπξ "αγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος , . , καί οί ξ6νικοι ευεργέτες από τό Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ. 34 καί AS "| " του Κίτσου gA. Maxpfi. 'Αθήνα 1969, σελ. 62 , , | . , » Κόστα Π. Λαζαρίδη, 'Η οιαΘήκη τοπ Ευγενίου Πλακίδα κα τό Κουκούλι - Ζαγοοιου. Γι νινα 1969, σελ. 1O Δημητρίου Έ. Οίκονοµίδου, Περί ταν πρωτεργατ1ν της ρουμανικΞς λογοτεχνίας.ΐΑθηνα Κώστα !!. Λαζαρίδη, 'Ο Ξθνικός αγωνιστής ..ωνσταντινος Ραό ος καί οί εθνικοί ε6εργξ- τες από το Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ. 9 , . Πληροφορίες για την πνευµατικη ζωή στα Ζαγόρια1 Κ.Π.Λαζαρίδη, Φδ πνευματικό Ζαγόρι. ΄ . . … | Γιάννινα 1969. 'Βπίσης:"ανΘου Οίκονόμου, "εγξ#ςς. Αθήνα 1977 ΞλΞπε Ε χρωμες όναπαραγωγΞς στό βιβλίο ΑΤΑΥΟΞ ΓΟΞΟ!!Ο?, ΓΙ? 9ΓζνζΡΙΈ ) "ΓΟΙΚ" ΨΠΝΞΤ, Δυτική Γερµανία 1972, σελ. 265, 269. 'Επίσης ΨΌΏΥ Α"? Τ" ΓΓ"ΑΓΙλ, Βουκουρέστι 1955, .- . ".- .... .- ". ι…- .... -ι:- ..…- .. .… .... - . .. I ι . . είκόνα σΞ γυαλί &π6 την Γρανσυλβ ανία, 190ς αιώνας. Πινακας εκτός πειµξνου χωρίς &- ριτ…ο . …ιηση . Κίτσου 'Λ. ΚακρΞ, "Οταν οί "Ε.λληνες περίµεναν τό Μα ολεΟντα &. ελευθερωτ΄. 'Έφημ. το κυρα, 14 'Iovxcou 1963 . ΐτξλιου Λυδάκη, "Η ίστορία τΞξνεοελληνικΞς ζωγραφικΞΞ."Έπδοπη ΚΠΕλισπα", "Αθήνα ,» 1976, σελ. 4.29 . Κίτσου 'λ. Τακρη, 'Εζωγραφίσθη στανικδς. 'Ρφηµ. ΤΟ Τ""Λ 11 "ε …ττ Μι ΡρίΜ υ 1966 . "Ανωνύµου το!! "Ελληνας, Ελλη ικη Νοµαρχία. ?ν 'Ξταλία 1806. Ε΄"Γ ΠπΕοπη 'ΑΘήνα 1948, σελ. 165-166 . Γ. Λααπρινοδ, 'ορφές του Ει …ο ιένα. 'Αθηνα 19Δ5, σελ. 22 … - ο ο . Κώστα Π. Λαζαρίδη, O εθνικό Μ&γωνισ ης Κωνσταντινος Ράδος καί οί εθνικοί εεργΞ- τες αν 55 τό Τσεπελορο. Γιαννινα 1971, σελ. 1? , τ' , _ | | . Κωνστ. Παπαδημητριου, 'Γπαρ ία Καρδίτσης. "Θεσσαλι,κα Χρονι:15", εκνακτη εκδοση. Α- θηνα 1955, σε,. 219 II λΨλΨΙ/Ι-!ΙλΨΤΠΙΙ -ι III - ——Ilf\— Ι.. ΙΙ|Ι|Λ'|

ως… Μ Νέφη… Μψι-ψ…ζ … κο… … Εά……………Μ'…[ τ==9.=.ι…. 25 (Μ…… 2’ ΠρσΠ΄Γσζ 2& &… (τα… κεραία. πι7=ε.…>΄΄άΗ " !'(΄Ρ…΄6'Ψ' … "Θέα" Μόνο "Η… Ένα Μ'ηύν ωΝΧΛιµ…η… ()6…ΐγΜη, 1ω γήΜόυζ΄ΡιΜπ ι/ …. 1ω Ν60λ%ι'ιι'ΓΨι Η . . ,2………- , ψω- εγω……" Λώ'…΄ ίιε-=ε:., ένα Με» αυτό αρ…ωσςη … …να-"> … 4Φ…€-4…΄)…α Η… φάτε! …' υ βανάδιο ω…φυωμη ωςΠς%υ. ίν.… πρ|ομσπϊέ…' ζ… ξανά…)- σδψΝ΄6ι νοημα… κ…έμ΄'ες…- κ; "Μιμή δω ©"… Με… ΄ΐι'κόΨΥα… ζ" τ"€"σ': "θα"… " 6ν37:νζ Ρ(ήαΜναΨςνη &…) Μ 1… Μωβ-' … Γιν'Γ1 ΐΜ'ι'΄")0Ήα'ώ Lev) M &€ι, l _ . …; Βλανπγο Μέ'Ψ(1ώ?ΜΛ"00 ΉΌτ'…Ά ΠΜ " "…" Γ'"ο(""7" " α"α"ω…΄- Η α…ι'ιίιι΄ω…ώ' » μτλοψ…α) ». μ'Μγλ…ι-.…, µ Χιοι'1/λ…υµµ΄ …… αν…» …και, ως…»… .… βάψει ΘΥΜα1Μ…6Μ,…Ψ … νφ…'……' … µ…Χλ…κν… … αν… ""… I να ηςς…€ηόρχ… ΕΔΑ.; ς… ςιω…ΜοΉΜαΠ4| && λφα να" Λ6ΝΉ(βώ 0ΨυΞ[ίτ'ο από "ο l Ά"; πι…) !… &… φωτα-ω… να εΛκ€μαώω θα)"; σε… &…. βσ'|΄Ια(΄ &… Μ Η" ("#9 , Μ 6Μ0.'οια…… &… όΜ…α … Μ|τ… λυση σαν…"… '΄"='ί'1"Κ'΄ή ""ένα?" 1260 δω Μέλι". (360 …… ζω λη…μιΩ .ΩΨ Οι Σίλ1ζ€υ.έΉιΜΚθ'΄ Χζη ΐή'ΐ'7 an Obvf‘fivm (him; …,ιψ'ιΜ|΄ιιν… €κς'.΄ | όχι… 434 “Valli-«H44 “W "'…Θθ-%Ν &, Mic-MW» Ccu>~whm mad-W «Μα…… (κ: Ν…… να …' αν… Μ?" "& "…" 'Χ …' 9 . . . , . & , αμ εντ-Μα σργ:…ε-Λ…… :! µϊμµω«η &" δελτίον»… "Η" .ξ… Λ'Μ1Μ" … Ρινι'+ΛΥ0νιΜ υπ… Μ……" Ρόδο 60046 Μαι … '"€"'…΄ Β…". Μα … " (Μ " βο' ζα,ψΜνη΄ ΏΙϊνη Ακ.€(έκΑ Λάγ-Λ…%α 0……Υ""΄ Μάζα"… Μ6 Μια" όΜψ!΄" '" Ω…'Υνια΄μ ψ "Μία? ΓΜί'1ιΔ 641!έΐώ΄ίιν ΕΜ …μ"'…΄ λα:Ι"1Μ- Idyvu ”Caeaui'A‘;\6\ ο+[Πσ€άίΣΆ αινίηι/>:ζ14|ςμ€ΐΜ Μ ε+α'η τις… 6144 Γι…ίιΛΡΝίΜ "ΙΛΙΟΝ! Φαν-109")!!! |!4ΝΜνώ #ιιιΧιι΄τ, …,…νΜ" θα hangar; Hem να γι'… "ως." ΑΝ…"… σ…Ν4"ν…ί'α €Μ΄α+6 & νε…άΓά6Τη 19% . ν… ΌΜΐ.…;Ά…ι &… ανν-Μ… Μαφία"… οι …) «|… ανάψω … ιΜλ'ς"΄΄'΄""ν …" ,… !) το Νϊυ ζ΄λΝΏΏµς' ιης.€όι 1… ο( η" … 10 €Ψά΄ινηθ … . . | ' ΄ & _ .… ,, .. ,΄……΄- ) 2 Β…θ€σ'ςν, …… Νεο-«Μέε…ωΓω &… Β'Ψν……' Λαξ-'… Ζ…οψ…'… 96ΐ6΄ώΝ…Η "(43€ - ,,,-,, … γ'. , , &… πω…… ωρα Λ… Η Μ'"ΚΜΡ'…' "&…- α=ΜΝι΄ Ό… ϊ""Υ'Θ & . , | δρ"… ς) σΡΘο΄%Γω εΝΧμνια|. .ν'΄λµξ)ΌίβΠ πω .…ι… ΡΑΝ &… αλφα"… µας… αψαΜε'α Πψ1πΐω 14 (Χι/664»! & ΟΡΜαυ'ι'ιι |3… αυτό; |… 'γύιιιηα' &… παλιΠιρο Π€%ιή(ςτης3. να …μρλµΜ µπεζ… … &… που» αν"! … αιτχα'η … ήή-νι+, ηΛΘαΗ΄|6ω από 1-4 μήν-ντ'…- αν»… ια… µετά υφάλων… 66" ωω…'αυ3 θα µπο- ?ώια?ς να ς;Ρχι6ςψς … … δ?ηΜα…… 'μένα… Με.» & Λι:ειςε…'ιαε (Mug-’14“; {rug (ύπουλο: , να" µ » βαση, το Κι?" Λ0Χε-ειιιιω ανάψει. Η… Ina—«nun! …' ι.", ιι044ιιΜινωΔ… ΑΛ." , άΨναι , ω & έ…ψώαω µι... … Έλβις) ΑΝ σπιν… >.… 1… χΘ|6νεγώ ΄άΛ|6΄΄1ωη … 11»… Μες!»- 0401… αργΜιΛα…αι ; νι νωέΜ.'1α να… …; ….) Μ γρ)…» χι…είΧ ώΜ%νσ "Μία"… aw «Ισλαµικό Mot/«:14: μ…; ν κ+αΜµΕ γςιΐ-ι|λδ ω…….: (ς Μαξ 1ι=θι'ιΜξ ;φςΠυηιι.,4 5-6- 1Νωη:…΄ (πάψω ("θα…-ς… κατά"? ι… ναών μι "µαμα "+,µ€Μ,… Χσι Μακ… ιςωξχτη µ,. " Ά:ιΗαΉ…»,Μ θίν1κ(…ω ; εκ. , … …… θα αρα!" )|θ('-αΘι/)ν€4… Ο" Nina» QU- Λ:. (,";1΄-6ιι-΄σωβι Η… 62" Ο"…ιδυν|Μ , , …, α…τωα " καρµµ; οΘο'΄Μ4α | …αω…;σογώ΄ Νένα] ωχ…ω| "(Θωμά, βιιαγόαΉ,7Μτ- » ή" 00" 61… (εκανε-Γ (Με." "η, χατλι , λΏψ4'΄Μ µπαµ-Τ…, ντα Γε€11…') κς'τ».Μι΄| ,Ψν …κμ….'΄ µάσκα … , … 6Ψ΄1α)| Μ…"ΥΔθ'΄ .ν'ιύµα΄λΩη7.. ) . … 76… Με:μ.………= σπιτι.π«' Πολη… εφο)φΏ(1αμαΐύ;Ξ . Δ | φ"ι&3ψ …71(ι' Ή Ρο], ΛΩΥΜΠ) 6ηηΛθΨ0! λούνα… να": θα …€σΜ…ηαι π3ΡΛι0..) ι… (|… ΝΟς'λωΛ1|… & να - … . r , , … …. η" :… , , . "*. (Αλαν… 'κψ ηςλ€…ς1ι…1΄ οψυει, €ΜΜ» Πωλ8νι πµ αµα "µας… …. filmy)“ ξ |Χϊ"αρχµ| μια…" … ; +ΜάΩ|/) & & . & & ΔΟΥ-79 &" "" (…ή-Οιψ…Ρε "να … ……ια4 ή"… "φακό… Η… "ΑΝ" ΜΜΜ δ … Ά"ψ & "(τόξα-ά ' Μω΄Μνιη(… ΆΨνΠι; …… …. µας.….) µια"… αλ… εαν :… ϊν….'σ, , … περι…'ξ αν! καλεί τη εγώ !) Ασεπ… ο) c, αν…"… «& id) of €."… (., …και "για … Λοιπά… mama“; . . Ε " , - αγςκέ)ιΓ1ζ|| "ν|λνπνέ)' ΑΙΜ… µηύ.,ςχ "664 G M9 léh'uo (v1(n_~a ΜΕ… (& την. "ι.-η …… … …>ςΟΜεψΜ΄κ (rammed, toka'fl‘, εε'&φ-'ιέςι, 1.561) µηακραΜ; µπθκε)6(ν| Χ | Χ … Μ……) γινω…) ("αγαπώ, &αγέ… ,,,. ) αν ο… -…ςωηή …. αγ…". &… ς.... ' #8 … µμ… , ν…"… …. ….Ψαη…ω(ν1ένψι, "'γω… . εντ-Ν'» άΞι 3"'΄ίΐαί 1/5 ν'- & γιέ." & κω.='…… Μά΄΄Μ …' »… " ' Ρ -……;γ%. &» ?). ΓθΗ "& ΐ…,η'ω ΐ Χ€|6'ι1€…'ι … »… Μα…… |4? κε…Λ,Ή'( …η θ'… Add»? 4441, Ce}.‘f‘ifi‘ "»." Raw”) ΜΜΜ «φ… .… Αι εηω Λ&/ΜΜν Έξι). άςΐ- »… … …. 49; &……" Η… €α€Μ;… Manage (Η /!΄ι+ Μνςα€Μ…. Οι…] 46101: 624.21, 44… Μ ΧΑ 'ιλιζ…' τω…". προσπάθεια νά Σίκα->α€ι€αψΣ Μ|Ώΐί…α. … €'Νψ».> "…κι."ο(…΄ ΜΧλΛρτ 1. μν1ιιγι…ξ/ % ….) &: “(gamma/34 {am ο)"Μς έξι… λ='ένειν&ο:… 0634 φ…… να µιλαµε. για meow/“(u µανα ί…-…ωµµ1μ…ν γώ… με," αν. «,»… ηφακάΓαιηι µ' άζβα ξανα Μ…Γ…ω "& μ ονμµσ……'6αφί … ω… … να κ……Μ, &, αν… Μ……) Καμίγ … (mum Τα! … 0… -Δ µε:-τσ να… ογμρρςσΩ1 %ω(… αρένα , Μίνι» αν... … «πχ, … Η ζεί-Λη θα Πηιοθιοπ4΄ Με, 1?" «α. 4% (και; με. δω υγιή… Ηρώο για»; 4 μια… ι &" …να " |…" . Δ ΐ0)Γ#ν…κ Η)" 674 ΜΜΜ Β)φ…«΄ … νά ή…& %… Ψ΄Ή ι δΧ4Γά'" " (η ……η "| _ ' ψ '…Ψο1Λα€ά. κά…… Μ Έθνικ," . Π »… …… η (κατα. * "… 6…)΄'άω ΛΧ(%1 ΄"… ξ? ('463Η30)) ! ' " Ψ χεΐααΜι - Άπω 4… απλη… σα…-τ'… ι… έξι/011… …… %… ΑΠΘ… , '… κάµω άρα… πµ Η…" . ") ρέει Με "τη αυ:ληα"τ=… 61%6'άρΘΡιτξ[ΝΜ) ανοίγω chum να 1… ιο…ιζς')…ε, . | ΜασΣαΗ, επ…»… … Μπαρ… αµα/ω) .φΛ?…ι… ο… |… &… ……. Μα … … Ντάνι … (364“)..th µ…… …: Μι… …ΜΑόπ µας… ς;Μ…'ς για … … &) (:-αξια) [& »… Βιζ'Μ??. 1Μα |1?" επ' … Μάρω-'» αμ; μπλα… … βί7θ;θ ευαγή-ι…" μια "(|)/΄Μ…' ότι,… &… θΜΝι'ΞΗ. Το"; ρ &: Οί /|#Μ # | "#0 α,… ΠΜ… 74/5" 8741 6 ρ, &" ΜΜΜ)" αι "διά …. ,- Η …7"ψ΄ "" |)… αν …" μας… " (45? (Hun/Arum. (We: JED-11'“? Ila,- όθΌ…σθ no]; zen) qu-(~q o/lww m ε.φ.?) αµ…΄ω.:ιη "αν… [Με |…4,Χψ- 14€ …Χλιιο θα 7ιι6>ά)2η4… .ΐ)ινίυ Η αΆαγώ 86" αν… 6…Γ……αή & να. α…>κ΄νΜ … "&… ότι 66(ΜςΌωζν "10 ι…νΜ'ιω΄1 … Ήτανε» qu—n— … ιπ:.>…… …).Ια… (. . που αμ παρ'ξαη θα…… &… νήσων….) ω:Δυ,΄ ί…΄6ωΓµ ρυιακ…ω- …" μόνοι "Μ :… "7 . , . ". . να να ωηφχ…οι να κάψα… κιι΄ΧΝ1ιχ…ι…… (uneven-1 "γ…-ΜΜΜ Μι, …. &»; 1.χ'χη ηλ."; … 6ιηυνιΓ…2 … Μ΄]ιΉωμι Μι-π4ο µ... ,τ.Ω…. χ(;ω… ι.... ήΨΆ=νκ…Μ ως»… ΨςΓ.φα χα. Γιωλσ…ΐδΝ1 ». Χορό. ελα-ι να: ίρι.Γ%νη ,…Ε΄εωφιέ,ζ((ω'Μ,αψαωσξ οι… 9x);- r—“"' 3) πα…-…;… Δ, μ…χ…->……- β,μω«ψ4 (να… πω…. Μακ! … Η…!)"'""΄ µ...,2ι-; Θα'αΜώ… 4431) ω=,Χ22έ… 8. Ν. ζ,Πι€ψΘ & ήκΛόΘ!0 …… ΘΘζέώΜ:"Μ η» ΙΗ΄ 04% Η διιςα.ψικη'ΔψΜ΄ … β/λη……ώα Χιθ-ι.! αν! Με»… …; δδ…ωω3 Ι%ιξγκ/α1.Α/€ΔΥ( |??? Η)… 41 . . 7] να…… ζωή.-.»: &… Ωω…» &… %……"3 |…" … "> 535 τα'.))΄!Ο ,… τα" «500΄ΐΓΩΜ || . " |)ΨΏ€1 ένας/Η ωηιΜψΜω΄ ν…;κυ(6 ΄υω/ ΜΜΜ… δω./μ.… &… κ?…1……. (Εξω… 37" "ή " Χαμ…" "" … "(Μάη επ…/&» "ως" ,! ι=τ4κ..»… ΧψιΉ:θΜ…΄ & ω…Μ7€> όΐ;Μ "ιν |λ?(έ « … Μ…." &… " ένο/…η Ροζ" "β0ιζ-'έ ,;,|ΜΕ)΄ήΖ,, φψα; ((εξ/γαβ%Μ) |?φ&|γ'φώ7|φωΡ010… [: Ia/ !ΧζΥΡώίΜΏ&/ Ice. )ας."6Έ€εμ ΡΜ'ιι΄Άιυ, 5Ν;7έ8ν9 βάω?ψ"µ΄΄ : άξιζε"? |ΏΜ΄ ΡΜ, Η: Διέα|νμβιώ, Βαν ψ") σΓουΗΗώ| |…" |ζά?Γ"δ"'"4/| …ψ(λζ;ώ΄ Μό.ιΡ0&Ζ|- 6,'ά/, flax/43446144 IIAQ'I'Y’Luv’ |Θήασ ΜΞΨΙ νο|΄-:|΄ι9|τν [& "αυτό) Οίσυ3ηΤ,γζ/ ζαρ…π…ψ |… …φ€άωΘω ιΜμ…΄%ι…| Ώ…" &…"… Ψ"'΄7΄Ή 6 "Μ' λαών) εν%πΆ7'ψι=ω1 [Θέα σκάλας…) Σων", κυ|ί4 έ??κ'΄7…΄ ά€'Ρ=ν| "΄Μΐά"ΟΨδθΡώζ Μη Πί'ν"΄)ά β|'ό"8|α…,.,΄|/ & έλη/9: δΐΧον'Μ |"ω;%=)α%??ψα΄ 79" ΄Ζιτ'άΜ και"΄"'΄'Ω'| θ'ΣλΨΏ# ’Io loll/“~02 ή… Μ΄ΚΝ%Ψ"΄2" …! "" ΄Υ"΄΄"??ν΄ή &… ανά για:-7604", "Άλτα- «Μάϊο; )… ω: λαών… "'χω να Μαγιό"… … αΨ%… "ν|66''ΐ€ω " να"! "&" Μ΄) |τψώ'λι&) "Μ'/µ.… ,ό/|ώ :, &: ε….1µ>7α .'Ψ""Ά΄ΓΜ7 …΄'"΄΄ … |… 116%"- Ά.… . Το (86 επ…? . για λε… Μ…» 06 "Ο…" ("& Ψάαψ> Ογα/06#φ6ΐ… netball/M . " "(΄΄/'" θ'ω:ντ#…… και /:ι47,'Ήε'1.…' ανά:) Μ΄"! σε…, Θίλζ!3&- Α…,,λ,7΄ 0+ka- ζΠά΄ …η" ;ζ0ψ"……ή δω… /'ι1€ά……- |" "&, ιωχ=κΜΛ … …φΚω-ΉΗµύ άι… και"… Δ…- β:Ρθη ΐ'Ά(Μς… & 165"! "" "?"΄'α;%" ;;Μ""ΜΜ΄Γω Πέμ/ασ [&& Μ ς΄ΥΚΜν"'… Χ"?Ώ. & 0Γ'ΛφίΦ|»4 ΜΜιΆ΄΄',Μ Γ΄(ΠΙΗΙΜ΄Ηί΄7 |/γ4,),… ", ”lama-(oug- (Nd/”ch. µία… &… Η "ή", ή… η…», &"… ο.….(σΚ.…|-σ ήίγαήεΝΨ,, ς'κα /ι1-ι%γο..7… » …αΘ??"ψΜ(Η Χωλ να "ζΐθβΜ4…Ρΐ ω 6-,-ψσωιιω μας» &… να)… Θεάς". όυθ?ς΄-7 1… νύφ€θην-4:µ ΡΜκΡάι',άΜΜ Μα 6'ΤΜΨ΄""7΄ό " "΄΄'άλ΄ "6104114 απ΄ Mafia/01 ammvrf'wm (αν. ΄…ει…΄ΐ'΄Μ-"Ώ'"-΄ 044%" Μα %ΜΉχΥ… έκλαψα-.…) (Ράιν-ν “Fawn.“ |α-1 landing/Luca fail?” ("κ΄ &… |Ζο'Ώ|ια… "" Δαµ…' άρα/|4. ΐά'|;άψψ ι . ια » ΄ .… . . (’75“”‘ “(I [& "εξ' «΄….(ΓΡΜ…-νωΜµα, [΄Νν1--η:=;,|μ… &'΄4:&Γ΄α……., [Σω]… ελέαΝ-/,ΩΡΓΐ (0. ,για η|τ'αηιγµ 66). 33! ]! , Δ …. τ 6 ύΐϊο|όΟ ; Γ Η µια,, ("ϊ αλά Μ Έλι.) θάόΜ'>1ϊή ψΘι'ιιά …, lav Plo- υ€ά μάτια β(/7ή «Μ… ωχΖΘ… Μ ΜΜΜ … & το µ)"? 06? Μ.β.Γ.Δε.κµ.Θ,ι…κ.ΛΜ. %? p ; ;ή, αν. *. *,-34.134 …: | κατά ηλψη0ει'α Και \ "Έχουν. »'ΓΧΦ.Χ.Ψ,ε Α. |3Χ.Δ.Ε.Ζ- Η.Θ.Σ,Κ…Λ…Μ… Ν.Ξ.ο.ΧΝχ.Ρ.Σ Τ.Υ.Φ.χ.φ,& Α.Β.Γ.Δ.Ε»Ζ. Η.Θ.:.ΚΛ, Μ. Ν',=.ο.π. 9% γ. φάμε Α…Β…ς,Δ,;ε.Ζψω.κ.Λ……Μ , ! Κ|16ψΆ. "αφή , Α4 Μ': 28%»… Μ…. 0424 Μπα. ! Ή …. .… µ΄… &…" Μύρο τα"! … …αν & "να…" …… να νυν ' ζ:…φψώυ Ravi/(ll H'flllibu ξανά Μ., τη Με?) πΌΛν;ψ9' ;, ,ή,Ν.… :.». σαι-0017 t1- ‘yffC’J .»>,………φ πψ'π+ιΜ ενά "(το ΄΄ ζω; µισά"; Θ',.) ""Μας"… ΄€?ιµννιΜ/3 , π,, ,, , ) …'Μι" : 'Η» 2"! U ”VIZ Η &: Ρ"/υά/ "η: ……,πω…;4 "η. τικ-ι Οι θκγ #! Μινγκ" "να " ΄ "τ'???" 1" ' να… & "' ……Μψ winch-b n ' alcgmij … "«θα ,, ;ρνηυ…ίιψ ," ρη…υωοφ ' οψη Οι Θ.…|…,Ο µια…» Σ΄ ‘14me M m km L/I Μ "€… ", 7Όγ .η|΄ ,, ( &), …" 46 Χ!? )λ !ψ|… ", 30179! ων …" "[«/11, >"… Μ ,»… ι, ;µρμι…;ω… /'"ΗΜΔ ω,… πριν ' 94 Η?" :…-Ηψψ 7" …! ν ν ινΑ4;α ι ' , ντι. Μ-ΡΥΌ(| ι.,|μι;Λτ; ι… ψκ.-= ,, ς7ΐυ;ψ|…οαππ Η," µυµµ :.] "Μ…-πρ 31434" να ,/ΐ13|)λΓ"ν"Μ """)? ."%Μ19 "|, Ψ,')υΜπΧΜ ,Ηη!)7υ=|! (μι; υ|λ,οµηο|( ' (µια… 4,5) μακό.) "Μανέ/γ "» νΜυχυ; Μπανκ μιν… …η… α…&αψ) αν γ:τ,;…ΐ.,ν …!… ΄(γ.:µ;…4 ψ.…,;,… 9Μνν»α ' ν…… #8] Με. "(ο; οι» flu? Μ Ψ |Ά…'7/7ζ ΄ " … ΜΜΜ "νικά-σι Μη4ρπ…| ιν ,"Λι ("από"); ΄…"ι(.φ47| ΄%"λ7ΜΜ ΄ι:Λυ;η/ ,…'Μνιζ01] "…με…- …; βαν µήν ων;>γω …; "νίκη; »ψαυψορ 'να για) & ίΌ…;΄…,φρή…σ =.>-…/Μν,/ 02 49% Μαέ…" \ η?» Αψ4ν|ι … …για; ΄Μ4( ΄… "Μι? €…» …,..,ωΜ » Φα…),#" ,"Μ, …, ,", ' ΡΜ"… phi/>520 ΝΑ…… ?, ι; …;4.|νω ΜΑΗ; 4Λιιω&", , …. πως, ,… ;ρ.;…ζ ", ?,Υ επ…", ..", ,οι/…) ??" ' "ΑΧ"… |"… '?/τ΄""" :) ,… νηµά- 4ως ΜτΜη;€ ,; ηµς…ηι.: µια ' ιν" Μ.,? &, ' "μέ μου… "πω/040 Π(σνιρ…φθ;α ,΄;,ι…Μθο »… …ι:%οων …)4 "π Από να"? µου," υΜ;ρ.# ." νέο/ψ νι΄ρ &; 'Μ|,ψγµ4.; να" …αΜ…άο&€ Μι .+πΜωω ιο … Μι;ιφω υ:Λρ4Μ΄ΧΜη ι.: ο……» … i ο-.Μυζον Μλ=Υ3'>νψ>θν a.) ο… #9 αν? "η? Ο)ψ>…σ 1).71, Όΐ/"ν …ι,3,…,;ι3 "ουχ: Μ'…» :.;),1.»…θ ",… επ…"… » : η…?) Ι .Ο…) , …'ι,΄-!ι.' "" 'ο| 331, πι… ') ) …,.….,%ό … Μ…=υο ω-…:Χρ…ς 3-94"… Όλι-19… γ!;ε.ννΗΝΐ(ι "Με ουκ) π,Μίιοα ι;………΄:?? !'7'ι""(Ρ (ο ,…" "»΄,!…ιά…# ,)»; # Η? η], . | ως καί/: |% ya} naggljrv-vm «a U4 ?ι|)λ' θα &&: γ,.) "η, |…" …" Λη ' (aver/1.741,...) ,," πμ.-Ν… |,»π,:1 4.2,.1Θι1 |9 : |" Μ…" ΄ Μη οί? … 6460 ;ή (,;Μ 47) το ν ί»1;,υρυ(ρ ΄΄ Μ.€|μ'/9 …? Αν,/ε, »; ;|η|σ "Η, µιΜΛ…/0 "Ο . |2…,ΐι!7/ |- ,- >|Μ…άχ0%Ρ >…) «..-9 )?.1…)η% "Η€,ξρρ./θ Μ :»… ώιµ--η/;ρΌμέαµ »;ρ.'νγ: 4: ωΒ]ΡΚ "…" ]µ;µημπλυν up“ ου (η ωµ.ιογ…αωκ ω…Χ,φµπ ,-…µ> &" 2.149" ως» >??? ……9,ρτ….7ό' Α'") ως» 4, Α "η δΜ/'"Ώ "19 :'7θζ%'"ΐ/ &&"… 97ΛΞ»ΜψυΝ "2 4014179117 |"?! ν-2Α72νι/ " ΄Μ'τ.π ,? η/Λ,λ ":" οΜ;…"…Π 4,4, …ι/ι΄'"…'ψρ /΄"΄"'΄ ι…ΜΜιω ι,-…9'΄………=-.… *…(Μ1 Μου ΜάψΜ…έ . …» "0 η &… ΜΜΜ") & … µα όλφ1ιγρ, δ…α…ς "(Ο Μ ΄ 6e …… η άγΝ '. - )όγΜ Μ&Ψδω …… α"0ν;) :) , & θφω…α ψοώ' α aaur- µωρο: … Μ/ "» ΄Θφ9… && … ΜΜΜ ΄"-"΄΄'?ξ. …ή… .; ,λΜω …' Μ-Μ Μ|Ωωϊλ 66 &"); προ(ς' % "τον…" ν λέγαν … … … Μανέ… Μ ω.….… … ΡΜΈ;σά ! όπλων ΄ ΄ ΄΄ " ΜυωΜ΄……. (? ", , &… η; σ.,.Ζ, ,… θα). ωµεν4,… :… Ματ η κατά… ι|+,' :… λιµένα.) αν » Μή 2 . f. .; . "αν... |αέϊς.; ως… &: ιοειγυµωιΨ; 1ΜκιΨ…Μ …|?€΄#"Θ |Μ"Μι Δ'6)"'ΏθΨ.ι |Η»! "Η. αν!" α…' & αχ…" µε. Μάικ" εν: ναι…… λΗκ' Μµµ1ώ( ΜαγΠθΉη οι"µιοδσηη ' Μ- α…" ως» "και . 06 τη…… Μχολ'ιη.ν, … Η ζ…Μ.λ' «44: " ως…" ωρών-ω… %μ…1ώ… ι….- ια την"; "ο…" πω Μέρα:-α Μ 14 ψώνια το άΜ…ψ% & …"Μµ7 … Μα) µ.. I‘d/19914 "Η… "…"/Μ χ… οι… … Ζάρα-… ,. τα' "|" … μην…… ,"… τα πιο Μ..."… …' Η… µια 34τν"|ΜΜ'|α . . 1€΄' . τα "' πώ…Μ'Ψι "αφού… …' αν "και; Μ…… "να… Το .Πο "µας. …… Ώς το Μδ1αιΓό )ωλωάω-ΦεΜ 06 Μπό- 3Μ΄0 … για ΛοΨ-΄άΨ (Mr-ma: "λη Ν » ψήφω- EM“ (Π…"ν……Τ "Η?" χ………χ & δ %? 11 |; ' ψ . ,… , . επτά." τω…… …' έΨνκ(-&… µαλάκα… Μ.Λυ-1οώΜ. Ό Ώ . . …… 461?- ">… :… , χ …' ξ , . : Λ ξ . Ηθη ο Λαική") απ' τα! Η)": 10 |?" ("ή "ψ"… ," Όχι.-: "(εδώ." & € € . & Ά . |ωρΙίΨΜνι'ιΜ"7 ή" ιί(εΜ#.'Ω /'γο Μέσα… από :… παλι, "|, &-ααπυυΠα,,που " ,; , …' ι … --- : ξ … . Κοπφ, Με…) να πια…"… :; ολα; ω. ετών?" " 4ϊ"1Ώ3 (""΄"ϊΐ ξ ,… ,… € .ζι αλλά? ζι΄ψΆΜ &…" Κιν "… ' '- , ." "|"… &&… ΄ # dry/h '… … άι? Gnu-$9 €") "Η &" "ή :… non/l &… θνΜαγγγ … #θ6ξα|η, θα. (? Η, &… " δηλ ". #6)" (ctr-1104““ &… µου… "|! … » "και… ι|+ι΄ &… Άρεως… #… &… Μα Μάρι-κ ψέµα; ως… &: "πιγσ)(ωΓ0 1Μαέσ…Μ ω|€4΄Μ4Μω ΜΜΜ: ΕιθΗΗι'(η …' Λίλη . . … . : 'Η- … "ως ,… »; αχ". "+. ["|-ια" (,"… #…Μ,… Λόικ" "ιαµµ/α: ( ΉΠνι)ίΉη …:…μ.Λαη., .? _ " ι…΄ Με "ΜΜΜ 00 τη…"! Μχά'/ηιΉ, " ή Η IA ζΨΜι% «(win (4‘ wéara Μ0Μα…, ι?(αΛ1ρ1… α…. :: τέτοια"; ΛΩΜµ" … βοεµό| … "να madam Μ &"…΄γ% &… Μή……'ω| τα," πάνω, 2.4.. [tr/la (gin/1 . 7a.: ΠΔ-/).-'ω΄… … Χ… "ια …… Μ...»… …' Μ… μια παω%4…'|ε.. η ,"… [τ΄ Adm/w "Θωθ… ιζ…'΄ … "µια." Μιλ…" Πχ.-κ' Το ΄.δ΄Σε "μάς. …… Ώς, ρ,… ,… &…,ω …… To" άρια … ινηΜ,'6κι , αν…" το ονδΙαψό »ω)ωό1…-φε… Η "από… εδώ…]? και για ΛοΧλ=…'άΨ Ούρα]… "Η", γνήσιες»… επ…… flower-“maul ‘A, , c) ( , ( #2? ' ν 'β€Μ 74 ΤΟ…/89" & µια. έ Ψγµ ("& |…εχωα;ι;η Η. |Η; 70υ(3Μ… Μέγ.: 46 & ι , 1191: Κι), ΔΗ]; , και 43; & Χ Ψ &. . με)" :; "Μαρί; αλ; τη αν…" …. |4; &…" ειι/…&ωιµε, … εχω; Δίκαια!) "+, & ξ α. κ Ά |ω"αΜ""…Θ [Ε΄ Με=Μα΄:Ω |!!! Μέσα… από &… ρίξε, && ζ>Ωιινι2ιωΠµ7|ηουι- ς _ µέ, % [felt-191 κανει, να ηαρ|κψη… 44 ολη Μ 6ΐ6>οιΛα "& "Υ6΄Λ€)") ί…"…Μ+ζξ΄ = με… Μη… με») (σε ?… |1φφς &… &εψηω εη|φ,ψ µε… β'"εΡόδωιΐΚΜΘι€ άπω ?… &6>(6εν) "λα", && εψαχνα ,Μ4Μ Πρώτες JAG να Γ΄,/70… ("Ι" Μ Ε! - & ») ;"" ζωικά &… &Ξων|χ…γ…η Λ……" και/ρ, "με; "φ…… Ρ'ί/"&ς λογω ώ… γ΄ | Δ: :… αστέρια ,|ωη:φ ΄()(,ηψ|.42Υη μας ιωνΡμ…χ "23 Για… &", μμ Από" ;) € . &" ξ &… "… |3€24Μ,ηαΜί#γ… &: µαυκΩψ€ι "6 "ενώ" … Ντη"? ("Μ΄-1 Λ.&-Μ…, &: ξ "Μ…… ώ"΄Μ … α΄#ψίι'η … ιδή-α'… αν, Μάσκα (: &… ίζωψ33.%΄ :… Μώ…η, Δίψα/|7 € € ' & . Ζζθ. . , ., τ .- … 6>'(ΐίή », Σ…")… " εγραψα… "τα [6ώΜφγωηώΉ &; &," Μ,,χιτΜ#΄9 Φ α(καν74…ν … "τα… (Νότη ι… .… Μαµά…" & &)… "Η'-β… έξω," µε τα &? άξ& , Ό 44" ιζ.|΄ Ι", &'|όι1(Λτη ΖΨ)ΙΚ'Ψ6Μ Δν4 |ςΖ/ , α,,- ;6' …λ ; Μ : . & 5…- φ…µεα…ι άγια… Ε--# Μ … & ξ … ., & Ν. Μ…ιΜΜΜ, ΙζιΓ/1ψ|4'.… μχ;Μ…4 I ’IJ‘k‘W' (“f/(=2 ,(1‘1 ’5" ξ; ); σό…Μιω Αετιά… Κ-/; Η… 68. ή 3 &! ( . " | … Ν Ξ (& Λ .. &.» ω.#Μ. … ω…"|Ψαν… ΜΗ"- Μ- 13.431; λ.τ. |616ιΉπα "αίµα, "7ΜΨΜω ": γ." ". Δψί. "ιζ !…, Μ- ,?" ίωΜ…ια 1786, δω. 34 Λρ|Μ- ΆΝ?|β# Ετέακ:« ωµά. 6ίι7ιη v 05 872"? «& ΜψΐΘΜ.ν| *… *-1 ""…… ΐ'΄Μ'"Υ;θ '" ΄'"Ψ 4% ! . [Σ΄ " "μβΜ…1 Μ Θ-ΜΛμ ΑΡΗ"… |Η!) U » . &. Σάξ) (ΐ7|ΡΜ0 {do Οζ Π(€ι'φϊυ 63, ώ(Μ Μαμά…) Ναυή 6Ό6Μ4ΓιΟΜΗΜ (3436614 &… ι'ιυ€|ί?α΄?ΛΝν από των" ι,ωτ€Χμ»α …& να» &… ζωα… ψ >?!" &? [23,17 7ν»ιΜρΥώ… Aw Ανω ο)…» & αν)… Pal-61]" άχ4 …, …;- … ω,… (,… (ζουµ. 30] μ… ΐ'ζλ6…ξ για, Μα…… 84664 Μ … 6%ωι€ι0Ρ… ά…,ΏΨ τΨίά&» ΜΜΜ ΜτΨ……α'Μΐ 4"… Χ…€4ά Μαι=Μ…' #ίΜΜΠΉ 4ΡΜά,κπψ από … άν4γ…ά«΄θ) "Μ …'Μ΄1 …ΐ"'΄ Γ&΄΄'0υΜ ψρθψά" ……α …μάθω &… Ευα…» …? Οάδάό(Θ … ω & Λ€ΜΨ?ά…Ν( 1» µ' "θα"… Μ πω Μ!θψα4 µπάλα 0… µια… µα .΄ΐ'#Ψθι … "ΜΜΜ…" Για …θο€π, Ά Ψ'έΜ "από… αΠοβυΜκγΜΜ & ΐΧά , e & αφ. υπ,υτ…Γά'ό…ά φησι µας... μία…» Μ…Μ1ςΛ…ώ' «Μ΄ ("Ματς µια €910(Α(ιφ(νΗ άυ…ωΜ;ΐ%4… ««Θα; η…" & "… ΛΗιθν€Μ Ρα Η… "ΜΜΑ. όταν", &Ναη να. ΜΜψα%ν γάρ… ιζ (Μένω πω &… τη»… .… &… από… θα ΜΠ"αω &… αΕι4.ά."όγ !… .- µα Μ…… ΜάΆΜύ5 ι΄ψι)οΜ64Μ… /ξΚ| &…- φ…….…;α ς… φα ψ; ανιε0=(6 " ΜΜΜ… Θα χ…:ψ……ω!4 ϊδ…ιεπ μ#4ΨαΜ πω 141%… … βι(Ψ"μ ί… Ιί1ιρψ-΄µ…1; 04 κ΄…Λ|γΛ.ζα … …ν()υ μια» ζςΔΨο€ωµζΔ' &) Θίι'Ψ>υ η. «"Μα! Μεν. α)Υ…έη Cut-(AW) 4W'&« (“M Μ …Η&λ . &… ο…) &" ωφψ…%. Μ mew? ΜΜΜ… &… αθηνα ; ζω» µ…… », άι>υψ ναι…. ων ρ…ά%αΜ &… ; ΜΨ…ο .΄ΤΚΚιΓι-ψΛ …..) . ΑΝ…… « ζω… …… "άλµα?! ……Ρο+…ε α'ΞΔ€…κ, Λι μη! ί'ι.ψ'>ιι,2χ ΓλΧλΜ, ΜΜΜ, |… Μαξ Ou m PVC, Hfgauopzséfiwhm 'UVuin twig); (ως "ν… anomaly} (µου και.) «Μάη Μ έξαψη . Από 10" ΜΜΑ Για; Μ -ι)Υι ΐΝθΜ" και» έξω" "Η…" "ωΜ"'κ …" Μ0ΉΔ+Να ω …Μ΄>…ά…'.'Μ %… … &"… Μάι… ά…. & …" Μ»ΝνΏ «: ΜΜΜ ΜΆΦ& 6…Δ «& «.»… Μ! … Ψν€λ θΜ7΄ > "ΚΝΣ aura? 'WGQ‘MM (επάνω από µε" βαµµ- rev «©… μπες/Μ΄ & πα…… ψ'ΧΌ Πα,/(κ' %…ψ" να Ν,(%ι,=ς…Ν/ΈΚ/΄αέψ… … Μ'… …. ΜΜΉ("Μ)%χ 602107- &? η… έ;… Νμ να ….» & πηγα. €,"… βω- Δό; ΓΛ'+"% "" Ω… |%,» να & . να Γι'-(40… … &"… .δΝ Για μ4α1Μ… … χαζά … …… αν… αν…:1ν. 1.412! ι… θα?!» Μ?ώ aw Luv ovum ,… «µια…, Aw (θα! …µχ΄μψμ να! νεώς:(;+ρ ΜΜΜ-…η έιν??Υ'/Ο Ο"… |… Φέι/άνθη που Μενά- 4ε«ω'|Μ …) …τ'(«ζνο χ…; 1… Ό»! Ώ… ωµ……',ωµω… α Alla/.174“. "να"; |. µ αν: .… θαλ…,Μ & Γ" Λαού αργά" " 6… Μ γω.;… ία"! …' ""Μη/ά |… δώμα-ν… ά…» …… 6ΜΜ%ας '6Υ1 %…Μ…| θα…/ν… ΠωΜτ΄…. βίλα-΄ ολά»ζμΓαα Χ) ωςγο. Ώψ%η, ΜψΠ…Ώ7> Μΐά?Φ,΄Λ . f} (|! ζό1'%όνΉΠ΄ έΚΥ"τ… Μθµαδπ 'θ|ιισ> !… µωΠψ΄' λΈΥιηιΜιέΜί, ίΟΉςυ ,.Ά'€ίνι λ4 ("ναί . 006€" (α'"… (fin-IF“). αν …. έχω …! … » Μ»…ωφωο ι… γαι… ρω …… θα…… ΧΑ…" ΏΥΨ΄:ω, Ή%νΜ ν΄ (Λη. …» ΜΜΜ; Β')-α΄ 4% αν… (η νέα…… πω…… µε. ωΜό'ΜνΜοωων Η &…ωω …αν) Μ' ω…αχΆψ…. … ,α""Γν ,… " µάς?" …… … πψΜώω… να?! Μεγ.… &; πωκ0Μ%…4 σαν…,» Να,…ω;ψ'…. όλη θα [ψιψη … Η… "Μα χα; Μ Μ…… …… εώΜ……ψ«( θ? νΜΜ.60…ά …ί'Μι…Χπ6Μ… &&!" "Μ' [|ΜΗ)'€χ υπ' παρ/νυν να; Μ…… ("66% &… …… ςµ0΄ύ…ι||ξ δ]ΛλΛ΄ &…" "τ΄/'α2[άζ (έξι-µ Υγ…Μ4Γ΄, Π…… 06… "ΜΜΜ, ("ν' ανέΜ… &(:… µαµά α΄νΆ| πόθο µυ…Όι… αν… … 66αΐθ 'ξΜ5 (ή…ψι…ω "αγά! «& νομού" ως; …κώω»ννδ7µ… Μ…… via my; &… "΄"… '" ""ΡΜ΄Ψζ ΜΑ)… ,…»χ…Μ||φρΜ … αν… δ΄Υ3τδ . ΡΜ" ' Ψ I l Ο . …' β'Μ ) - Το δ1|ψ|ψφ( ………αΜ… δίψ/Μβ. αιµα. Γρ Σ…… ΜΜΥΩΉ« Υ.,ά' …… …' β… . | Μ6Μ'0 ά1',(Μγυν ή… ζ.ηαςκ … "α'/Μαώ 6.ιζζω΄χ, ζιδγ… "α: ως…» Ο 014794» Μάνες… & σεως…» …… χ……ώ … Ο") φα Λ… ά.»… …. …Λ| πάψω… «&»… "…να άνω… Θω…… ΛθγνΜΉ…ΜιΉώ,ύώΜ- υπο % ζΨώψ … & άν… . | &: ΜΜΜ… .α Μα…… τα … ( 86407 … , να… ιψΜο ε' (whim θ'γμωμ:α1 (…΄ΜΜ αν; νυιΜ)Ν Η) …υ87Μ΄ 0251149, Η υ ,? Ω1ι…'ν.…'Ψ ?…" Μ'ιβυ.|Λ ΄ πω…? 0 "Η"… 1? Μάκη) Καπ"! Α?" "! 'ΐ"ΨΔ"ΆΨψ 21Ά…ίίψιψ=Μ|Μ7 79%)…" ΧΑ Νίν' "|"; ."Μ('Μων …… σης ως?) Μ …ωΜ.…,ΜΜ ο;Ή;.φ9… οι…" "χ……κ«. Μ…; ω…;…Ν … |7α' &… "ενω? … Μ…… &??? ΜΜΜ & ΜΜΜ…" "% …φ…Μ …… αΜν.77?…΄ Ρήγα µνρ)ς.Γ…ψ ν "|… )…γ,)ών 43 94%»; :ψς1,Ή νι &… Μπεκ? η…) μ,)…ων +147… ψ µμ) Ολγα/τ; τη… "". CHEW ι….) ΡΕ… "?1…τ2-λ:…ς7νΝ7 & ών η… "ή"? 77 ""ΜΌΌ Ω % Σόφη, η… ειψψψ> :… -7……Ιΐ … "Μέτσο …]? υΜΧχΝ&?Μ ΐιΉΜρ. Η" , ΑΜ| Μαη,ν'.ργ «η 1…(&)7ν. ρ…ηΉηΞΧ Γ…ννωθχι… αι Χ…νρθ%…σ Κ'!/ιι&Ψ"Έ :: :… :……ι0……… Μ … 'ΜΜψ…ρν; "ω…;υγρψν4-ο >"… & &……" βψ…γΌ…Μ να 1/7… ψ…;ιω .; ωΧΜ4 να… 3ςΏ,) !; χαµό m f; νι3»"΄)…γ…η Ναι; γ;ι»…ι…ξ'ΩΛ…) …… (των των"… και ψ…Μ.ο 304.0 (Kg '-<=34_(.m}4 |"… I. ”W ΄ ?"?!" &"! 3% νψ…λ ,… Μξρ&ν µ.)-τµ και. ??… φαν-ψ αγιΜσΘ :" Φιλ µΝιΦ ψ… ΜΜώ |…» η… . … … ε. 8 , ? ή :… 14η," οΜ "ΆΛβγ ΓθΉΛΔ'1ή…7π '"?ζ "αδαής?! ", Μχ'ΚΛζΜΜ |… εξήλθαν-Φήμη σιγα-ι Μ. ,"… Μ;3ν ???") Ο". "" ΨιΡ.Ν… Μι &.….01…-…; |… …… ά…Μ΄ … ).«,Μ)να…Λ% (…ή ΜΜΜ '…5ΜΜνΑ 9%) ν………… Μ ΠΝ " ιρλψλρ :… …… '.ηΆΛ!ψψλ ψδ( απ…. Μ…; ψ…,χ0λς γι ("#9 μπι 9…ΝΉΡσ)Ο#9α &Μ%…+πξ …ι…,α…ψΜ)ν …αν οι; Μ…… γ%ξφ' τ.κ ! Ή!λΚςι ν……ζνΧ ,….…ΝΌ ΦΑ Μαν.; |…,2 »… ιη,(|ι(1,η7]ζ… παρ-& Ο"? "& τη?) Η); τηλΘ…Μ€…9 ΨώΚ :ρ'Ό πρ" ΄η1' (ΜΑΡΉ να Μ΄? να! αν… "»" ήν…7??! '-ΌΜ'ΐΜ Ν-1%)( τΆ..%ΗΨ ΧΉΜυη …η; '…Μν.π νων γώ ν…?" γ…'Μ…0 «(Η "Μ" φλ/%-"Μ? »… "7349 …… ο…"; Μ" "9160043411" & '7Μ…30Ν ……ΉιΉ9 ία"… … …'…ΡΜν "ΡΜ? '»")Ά…ΡΨ Βύι "ΜΜΜ, …… …,,Μ1…… »… Μ…"… ηµων »… ,»??? ΜΜΑ»… "Μαασάι: ο… ψ;ρΜν ):… >-ΉΜυ-χΡ «σέ-ρ …? ,"'))΄'ν& … ψ…ρΏΔ (Νψγο&Μ%ΝΝ :οΜΜ9λ 0 Ένα…"- «µου νυ…Μ) …,.ψψυ 0… ψ…,Α 'Μ…Μλ| Μ' 1…) …ψ'ργθ4 … σ…,Μνέ….' big-OX mow ων» ξ… ης»… κΜΜ΄ …ΜΜ4…Μκγ … ΜΜΨ…% Ι.… … ουχ …; ' γΛΜ4+ο … %).… θα: …ή… .ν…Μιλ …οι.νμ»>> (ιν-ΜΗ Μ., "µε "Ψ" ""Όν=ΡΡΒ'3 Μ3'2 "ΜΗΝ?! δοληην 11 ‘l Αν "ΞΏΟ"?! "& ίΜ Ουζ ("& …ιζί| Μαέ Ωί;|4 I the cot-074%! ;… µι… εκοι- ψσ%ιη ως"… γραψε. ρω , πιο ψαξω πα…,ρ.(ω…;µ…, ’4‘“. … ,1Μ…μ… %, ω»ψ' (""-"υ ,ω bur-“49% τα έθνη η… fad; …6α… &… …. [ως …… 444… γένια θα, γε Ω…ρφω;ψ. ΔωίΜ νι βάδισε», στα παντα … (πάω, … Μ "αν… … Μ€ξ)ωλουδα 'πα; Μάη»… Με… 1ωρζ'.πν,Μ ύψη/« να &… 1… €…Ρπ'ω6΄μ/ &… να ω "& αΤΛ,……νμζγΌ Ο] Γ΄Άαι4ν/Λ4Υσ; "& ": &ηνλζή-ωΜ0νν' ξ"… ο"… … #ΜΨ… τ0ΓΜις'ξ ..΄/61ζθΜιω'ζ(----… (|,ά'φιΡη βρώ, µη [ε…/παν%νωηεΌ…, ολ'… nah} {fa-44:5,, ΠΜ(ρ//-' Τ4+|δ7 &… ζΨ4'Μ Η… β΄ δα)… τα … "ΜΜΑ , /. "Μ|ξ.γ… ; η… … να"… τω («΄΄-(4η ,οι…" … Nina—q " µη…: βάθρων! από 1.... "άι. "η …- "…ο)…" , ης.) "&" Ρέα… "αν"; νς "ή"… "΄ναι… ές 6% τα στα… &… ,"- Εξ] |?! &" Ρήγιο, … αυτό… "Λι… και Η":|:΄/ω)σ'χ… «… … 2ε?4α1,υ κλαπ "& ναγ|(, µιά: ιζ… |» "Με", (ι; &&, ιν & … π,υιηη,||Άα… "*"? ,": απ…… Με) Νιάτα 'Ρ(Μ-Λ-η "…. … «Μ…, Μαώ-ν , "ΙΜ-

…… ψ µΧ & & Η ΜΑΤ; Α…"… ΐΛΑβΡΐ"Ξ . ΠΑ Tm; &… ΜΜΜ & Ά'"!΄!= Η Χρον&] 6 δΆ&=?ιψΟ δέν ζψ"ν'"ό Χω€Ο . & ΗνΜ τααω ός/ ς?ΠΌυ 1. Ε I Χ Α Γ Ω Γ Η 'H λαϊκή τέχνη είναι έκφραση τών παραδοσιακών κοινωνικών µορφών, δηλαδή έ- κείνων στίς δποίες ή πείρα τού παρελΘόντος, ή λογοτεχνία καί οί άντιλήψεις γιά τα βασικά Θέµατα τής ζωής μεταδίδονται από γενιά σέ γενιά µέ.τή στοµατική παρά- δοαη. Λύτό βέβαια δέ σηµαίνει πώς, σέ περιορισμένη κλίµακα, δέν ύπάρχει καί ό γραπτός λόγος. Είναι κι αύτή τέχνη παραδοσιακή πού, αντίθετα άπ'8τι πιστεύεται, ούτε &νεξέλικτη µένει, ούτε αύτοεπαναλαμβάνρται, µόνο πού ή έξέλιξή της ακολου- 0εΞ τό ρυθµό καί τίς διαδικασίες τού παραδοσιακού πολιτισµού. Στό θεµατολόγισ, στά ύλικά καί στίς τεχνικές μεθόδους έχει μιά συνεχή αλλαγή, άλλοτε,άργή καί άλ- λοτε γρήγορη, αντίστοιχη μέ τίς γενικότερες κοινωνικές, οίκονοµικές καί πολιτισ- ΄αζΞεξ αλλαγές; Δέχεται, έπίσης, έπιδράσεις από τίς τέχνες άλλων λαών, έπειδή ό- µως είναι βαθιά ριζωµένη στόν τόπο της, &φοµοιώνει τα στοιχεία πού δέχεται καί τά κάνει δικά της, όπως καί ή γλώσσα παίρνει ξένες λέξεις µά τίς προσαρμόζει στό" δικό της τυπικό, τίς κλίνει, τίς πλέκει σέ σύνθετες λέξεις... Μιά από τίς πιό διαδεδομένες πλάνες είναι καί τό ότι ή λαίκή τέχνη καθηλώ… νεται σέ χαµηλό τεχνικό έπίπεδο καί είναι, περίπου, τέχνη αύτοδίδακτων. Ούτε τό ένα,ούτε τό άλλο είναι σωστά. 'Η λαϊκή τέχνη στόν τομέα τής τεχνικής παρουσιά- ζει πλήρη έπάρκεια, αντίστοιχη µέ τούς στόχους της. Τά θαυμαστά έπιτεύγµατά της στήν άργυρο-χρυσοχοία, στήν κεντητική, στήν ξυλογλυπτική, τήν ύφαντική καί τούς άλλους τοµείς της φανερώνουν ύφηλό έπίπεδο τεχνικής. Δέν ύπάρχει, ασφαλώς, φοί- τηση σέ είδικές καλλιτεχνικές σχολές, ύπάρχει όµως ή πολύχρονη µαθητεία δίπλα , στόν έµπειρο τεχνίτη, πού είναι φορέας μακροχρόνιας παράδοσης. 'Η΄µαθητεία αύτη ι&κολουθεΐ σταθερά στάδια, αντίστοιχα µέ τό ποσοστό εύθύνης πού ανατίθεται στό μαθητευόµενο, καθώς αύτός ώριµάζει μέ τήν καθημερινή άσκηση. 'Λπό τσιράκι γίνε- ται µαστορόπουλο, ύστερα µάστορας, κάλφας καί, τέλος, & πιό προικισµένος, άρχι- µάστορςς. Μακροχρόνια είναι καί ή µαθητεία στήν οίκοτεχνία, όπου ή γιαγιά, ή µη- τέρα κι ακόµα ή άξια γειτόνισσα μεταδίδουν τήν πολύτιµη πείρα τους στήν ύφαντι- κή, τό κέντηµα, τήν πλεκτικά, ΞξΕλξογρΞΞΞΞ.'Βθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος. "Επιμέλεια Στέλιου Παπαδόπουλου: N ε 0 € λ λ η ν ι κ ή Χ ε ι ρ ο τ ε χ ν ί α, 'Αθήνα 1969 . 'Αγγελικής Χατζημι- χάλη= 'Η λ λ η ν ι κ ή Λ α ι κ ή Φε χ ν η, 'Α0ήνα- 1955 . STILPON KYRIAKIDRS: mmcnmcmscm VOLKSKUT-TDE, Θεσσαλονίκη 1936. ΄ 2. ΠΗΓΕΣ KAI ΕΠΙΛΡΑΣΞΤΣ Κύρια πηγή τής έλληνικής λαϊκής τέχνης είναι ή βυζαντινή τέχνη, φορέας κι I a u υ … αν . αυτη τόσο των παλιότερων…έλληνικων τ€Χνων οσο και ανατολικών στοιχείων. Αύτό 2 … (:»!!! &φορΞ µόνον τήν δρΟόδ()ζη δγιογραφία &λλά καί όλες τίς άλλες µορφές. ." μακρόχρο… νη, όµως, δποταγή τής 'Ελλάδας στούς Τούρκους ήταν ϊπόμενο νά πλουτίσει µέ µου… σουλμανικά στοιχεία τή λαϊκή της τέχνη. "Από τά μέσα τού 170v αίώνα, καί κυρίως κατά τόν 180, ή ανάπτυξη έμπορικδν συναλλαγών μέ τήν Κεντρική καί Δυτική Πύρώπη, οί δραστήριες παροικίες τών "Ελλήνων τής διασποράς, ή άνθιση τής ναυτιλίας, φέρ… νουν τούς "Ελληνες σέ γόνιµη Επικοινωνία μέ τόν προηγµένο εύρωπαϊκό χώρο. 'Απο- τέλεσµα αύτής τής έπαφής είναι καί ή εύσαγωγή νέων τεχνικών µεθόδων καί τεχνο- ," , * ~ Λ , Τ , . τροπιων καθως και διακοσµητικων θεµατων. Σημαντική ειναι ή έπιδραση του µπαρόκ, , Ψ : … ΄ , , ( ε & ς | (' που ανταποκρινιται στις καινουργιες ελληνικ ς κφραστικες αναγκες. παλιότε… Ωω Φρεΐς είναι οί κυριότερες πηγές θεµάτων τής λαϊκής µας τέχνηςτ'τ Η» ρα έργα, οί γκραβούρες καί τά µνηµεία τού λόγου. Τά παλιότερα έργα, μ τό πρόσ… θετο πλεονέκτημα τού σεβασμού στό πατροπαράδοτο, παίζουν ανασχετικό ρόλο στίς γρήγορες καί ριζοσπαστικές μεταβολές. Μεγάλη διάδοση είχαν οί εύρωπαϊκές χαλκο- γραφίες καί μεταφύτεψαν ένα μεγάλο πλούτο θεμάτων. Φυσικά, τά θέματα αύτά ύφί… σταντα μιά ούσιαστική κατεργασία προσαρμογής τους, πού θά τήν έξετάσουμε σέ έπόμενες δμιλίες µας. Πολλά θέµατα προέρχονται άπό άφηγήσεις, είκόνες, µεταφο… ρές καί παροµοιώσεις παρµένες άπό τήν "Αγία Γραφή, τά Συναξάρια, τήν έκκλησια- στική ύµνολογία, τίς λαϊκές παραδόσεις, τά δημοτικά τραγούδια, καθώς καί άπό λόγια κείμενα. Βιβλιογραφία.Πόπης Ζάρα: 'Η Γοργ ό ν α ε ί ς τ ή ν "Η λ λ η ν ι κ ή ν Λ α … ϊ κ ή ν T έ χ'ν η ν, "Αθήνα 1960. Κίτσου "Α. Μακρήι Π η λ ι ο ρ ε ί τ ι κ ή Π Α α'ϊ κ ή T έ χ ν η - Η η γ έ ς κ α ί '» π ι δ ρ ά σ ει ς, 'Αθήνα 1948. Μα… , ' νώλη Χατζηδάκη: 'Η …Κ ρ η τυι κ ή Ζ ω γ ρ α φ ι κ ή κ α ι η ΄Ι τ α λ ι κ ή Λ α λ κ 0 γ ρ α φ ί α , ΄Ηράκλειον Κρήτης, 19476 3,1…ιοΡΦοΛοΓΙΑ. , I a ‘0 χαρακτήρας τής τέχνης είναι πρόσθετος στά λαϊκα ανικειµενα, πού κατα- σκευάζονται γιά νά καλύψουν πρακτικές ή θρησκευτικές άνάγκες. "Ετσι, ή πρώτη άρετή ένός &ντικείμενου είναι ή λ ε ι τ 0 U ρ γ ι κ 6 τ η τ α, ή ίκανότητα νά έξυπηρετεί τίς πρακτικές άνάγκες γιά τίς δποίες δηµιουργήθηκε. Τό μεγάλο µυστι… κό τής λαϊκής τέχνης είναι ότι φιλοκαλεί ύπηρετό"ντας τή χρεία. 'Η καλαισθητι… κή φροντίδα δέν έκδηλώνεται μόνο μέ τή διακόσµηση αλλά καί μέ τό όλο σχήμα, πρό δν καί καθορίζεται από τή χρήση του, έχει άνεση καί αρµονία."Υπάρχουν περιπτό… σεις όπου ή διακόσµηση κάνει πιό εύχρηστα τά σκεύη. Σηµαντικός παράγων πού έπιδρά στή διαμόρφωση τού σχήµατος καί τών διακοσ… μητικδν θεµάτων είναι οί δυνατότητες πού παρέχει τό ύλικό άπό τό δποζο είναι κατασκευασμένο. 'Η άξιοποίηση τόν τεχνικ5ν καί αίσ0ητικδν δυνατοτήτων κάθε ύ- . τι) '! «λ' (« αν ο… 6703) ο"… ,… και. I ύτψα 6?δ…τ«ρε τα 1 δια Κάθι; έΧζναγο:',… στο… *΄ ςε;τω που… οι… ,. χ 'Φξθ!τ!οτϊσ… ΡΜ7ι5Μ ή€λ'ΤκΓ(| «κ΄ 514 Π -Χ. δ…ΦΟέΕΓ|κό αηαδ.΄ςε τα. '" Θ΄ΐΨ ΧθΝς'=Υά, αν "ένα… αχ?ορµπζ… 3 λης είναι τό κύριο προσόν τού καλού τεχνίτη. "Ετσι, βλέπουµε πώς τό ίδιο δια- κοσµητικό θέμα αλλάζει διατύπωση άπό ύλη σέ ύλη. Ψό κυπαρίσι, π.χ., άλλοιδς έπ- φανίζεται στήν ξυλογλυπτική, τή λιθογλυπτική, τό κέντηµα, τήν ύφαντική, τή δαν… τέλλα, τή χαλκουργία, τό βοτσαλωτό δάπεδο, τήν ένθετική κ.λ.π. "Ακόµα καί ή 6… πτική γωνία από τήν οποία φαίνεται συνήθως τό έργο έπηρεάζει τό σχέδιο τόν µο… τίβων του. 'Υπολογίζονται οί βραχύνσεις τής προοπτικής,|1ά Μαζι;τεµνιωέ ιτσό" 'Η όλη διεργασία ένός θέματος γιά νά µεταβληθεί άπό παράσταση σέ κόσμημα γίνεται µέσω µιάς Ενιαίας διαδικασίας πού, γιά λόγους καθαρά µεθοδολογικούς, µπορούμε νά τή χωρίσουµε στά τρία βασικά της χαρακτηριστικά, στή σ χ η µ α τ ο… π 0 ί η ο η, δηλαδή στήν µερική ή δλική άναγωγή τής µορφής σέ άπλά σχήµατα, στήν φ α ι ρ r α η, δηλασή στήν ήποβολή δευτερευόντων χαρακτηριστικών τής µορωής | , ρ- , και στην ε ξ α ρ ο η των χαρακτηριστικών λεπτοµερειών. Μερικές φορές ή διεργα… I ll , , , , : u p | . τη φθανει ως την αποπαραστατικοποίηση, ετσι που το αρχικο θέμα νά µήν &… ,. σία α ναγνωρίζεται πιά καί νά έχει γίνει ένα παιγνίδι χρωµάτων καί σχημάρων. Αύτό πα- ρατηρείται κυρίως σέ θέματα πού δέν έπιδέχονται πύκνωση ή πού είναι ξένα πρός τίς δπτικές συνήθειες καί τή µορφική άντίληψη τού λαού. Οί δύσκολες συνθήκες κάτω άπό τίς δποίες άσκήθηκε ή τέχνη κατά τούς χρόνους τής Τουρκοκρατίας δημιούργησε καί τήν έ π ί φ α σ η π o λ υ τ έ λ ε ι α ς, δη- λαδή τήν άποµίμηση δυσεύρετων καί δαπανηρύν ύλικύν άπό άλλα προσιτά καί φθηνά. …ΞιΕλιογραηία.Κίτσου 'Α. Μακρή: Π ο ρ φ ή κ α ί T ε χ ν ι κ ή, "Χρονικό ?1 " , "" "Η , Ο , Αθηνα . του ιδιουε Νέες τεχνικές και µορφες στη χειροτεΧνξα µας, έφημ. " T O B'H M A " 17 Νοεμβρίου 1963. :ΐξι,Π0ΛΕΟΛΟΜΙΛ - APXI‘PEKTONIKH chad n ".! ).. … «4χςε ό ν ξ"? ?… εάν (Τα (τη µ λληνικά χωριά µπορούμε νά τά χωρίσουµε σέ τρείς βασικούς τύπους, πού Ρο δ καθένας τους έχει πολλές παραλλαγές, στόν & π λ ό, στό ο ύ ν θ ε το καί στόν π α ρ ά λ ι ο. '0 πρώτος άποτελείται άπό ένα κύτταρο µέ κεντρικό πυρήνα τήν πλατεία "οπου συγκεντρώνεται ή κοινωνική ζωή τού χωριού, θρησκευτική, έμπορική " καί ψυχαγωγική. 'Ο δεύτερος, 6 σ ύ ν θ ε τ ο ς &ποτελείται άπό δύο, τρία η τέσ… σερα, όχι έντελύς άποκολληµένα κύτταρα, µέ ίδιαίτερο τό καθένα τους πυρήνα. Πάν… τως ένα είναι τό κέντρο τού χωριού. 'Ο παρ ά λ ι ο ς άναπτύσσεται κατά μήκος τής παραλίας καί σέ µικρό βάθος. "Ολα τά κτήρια-έχουν τήν πρόσοψη πρός τή θάλασσα. 7 " ΄΄ Ν ., Δύο ειναι οί βασικοί τοµεις της άρχιτεκτονικης κατα τήν τουρκοκρατία, ή έκκλησι… στική άρχιτεκτονική καί τό σπίτι3 µαζί τους καί οί άλλες κατασκευές, οί βρύσες, τά γεφύρια.... 'Εκκλησιαστική άρχιτεκτονική. Οί έκκλησίες τής Τουρκοκρατίας έφαρµδζουν όλους σχε ".-.. ...""… δόν τούς τύπους τής βυζαντινής άρχιτεκτονικής, σέ µικρότερες διαστάσεις καί µέ , εύτελέστερη κατασκευή.'Επικρατούν, όμως όί τρίκλιτες ή µονόκλιτες βασιλικές, ξυλόστεγες ή θολωτές σέ ποικίλες παραλλαγές. Στά νησιά καί στούς βενετοκρατού… , , , , Ν |, , | µενους τόπους µπαινουν και µερικα φραγκικα στοιχεια, όπως τα δξυκόρυφα τόξα, η έπιµεληµένη ίσοδοµική τοιχοποιία µέ σκαλισµένες πέτρες καί τά έταλίζοντα άνάγλυ- . .. .. ι , ί , ." φα, Ετζ καθολικά των µοναστηριων συνηθιζειαι δ λεγόµενος αθωνικός τυπος µε πλα… !, γινούς "χορούς" ήμικυκλικούς. ! Σπίτια.Δύο βασικοί τύποι σπιτιών έπισημαίνονται, δ βαρειοελλαδίτικος καί o αί- γαιοπελαγίτικος. ‘0 χωρισμός είναι άρκετά συµβατικός. Τά σπίτια, οί λεγόμενοι "πύργοι"…τής Μυτιλήνης δέν άνήκουν στόν αίγαιοπελαγίτικο άλλά στό βορειοελλαδί… τικο τύπο σπιτιού. c0 βορειοελλαδίτικος ως πρός τή γενική του µοτφή καί τή διά- ταξη των χώρων παρουσιάζει τόν τύπο Εκείνο τού φρουριακού πολυόροφου σπιτιού πού έφαρμόστηκε παλιότερα από τούς Ήυζαντινούς καί έπικράτησε κατά τήν Τουρκοκρατία σ'δλόκληρη τήν ήπειρωτική 'Ελλάδα καί σέ µερικά νησιά, σοπως σηµειώνουν οί είδι… MOE µελετητές. 'Ο αίγαιοπελαγίτικος παρουσιάζει πολλές αντιστοιχίες μέ τόν τύπο πού έπικρατεί στήν κεντρική µεσόγειο. : ξιβλιογραοία.΄Λγ. 'Αστεριάδη= Ψ 6 σ π ί τ ι τ o Ο Σ β ά ρ τ ς ο τ' 'A u π ε- λ ά κ ι α , ΄Αθήνα 1928. Δ. Βασιλειάδη: Η ί σ α γ ω γ ή.σ τ ή ν & ζ γ α ι σ.π ε; λ α γ ί τ ι κ η 'Λ ρ χ ι τ ε κ 1 o ν ι κ ή, 'Λθήνα 1955.Κ.Π.'Φωκά-Κοσµετάτου : Κ ε» φ α λ λ η ν ι α κ ά, Β΄"Α ρ χ ι τ ε κ τ c ν ι κ ή, 'Αθήνα 1962. 'Ιωάννου Κουμα- νούδηι Π α ρ α τ η ρ,ή σ ε ι ς έ π ί τ ή ς "Λ ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή ς κ α ί τ ή ς Κ α τ α ο κ ε υ ή ς τ ι ν & ν Η ε τ α 8 ν ξ α ν τ ι ν δν N a G ν, 'Λθή- να 1968. ’I. Λυγίζου: N η σ ι ώ τ ι κ η '4 ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή, 'Αθήνα 1943. 4Γεωργίου Hiya; Θ ε σ ο α λ ι κ α ί O ί κ ή σ ε ι ς,'Λθήνα 1946° τού ίδιου: 'Η 'Η λ λ η ν ι κ ή Ο ί κ ί α, 'Λθήνα 1949. τού ίδιου: "Η Δ α ϊ κ ή Κ α τ ο ι κ ί… ΄ α τ ή σ Λ ω δ ε κ α ν η σ ο υ, 'Αθήνα 1949. Νικ. Μουτσόπουλουι T 6 "Α ρ χ ο ν… ΄ … '! τ ι"κ ό τ 0 ύ Σ ι 6 ρ Η α ν ω λ α κ η ο τ ή Β έ ρ ο ι α, "Αθήνα 1960. του µ… διου: Κ α σ τ o p L ά, T & "Λ ρ χ ο ν τ ι κ ά, 'Λθήνα 1962. τού ίδιου: 'Η Α α …- (": κ ή "Α ρ χ ι τε…κ τ ο ν ι κ ή. 1 ή ς B έ ρ ο ι α ς, 'Λθήνα…1967. τού ίδιου: Μ :! π ί τ ι α τ ή ς Χ α λ κ ι δ ι κ ς, 'Αθήνα 1968. Πάνου-Νικολή Τζελέπη: Λ α… , κ η ‘E λ λ η ν ι κ ή 'Α ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή, ΄Λθήνα 1971. ΄Λγγελικής Χατζή… Η , ,- , ,. . . , . ,) | | . µιΞαλη8 LA MAISON ΟΠΕΟδύΒ, ΄Αθηνα 1949. ΛΡ)"Μ ΐ1(ηπ;νω?Η…Οιιωροιιπ… Ξ(χΠξω70χ|ηά ων…ικζω 6τΜν ογτκ…ϊ ΓΘ€ΤΌτΐά βουνά (445, εδ. ΛΙΘΟΓΛΥΠΤΙΚΗ … ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΠ. J 'Η έλληνική λαϊκή λιθογλυπτική τού 180υ καί τού 19ου αίώνα περιορίζεται σέ χαµηλά άνάγλυφα πού είτε κοσµούν λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη είτε έντοιχίζονται σέ διάφορα σημεία τής τοιχοποιΐας. Οί λιθογλύφοι, οί "πελεκάνοι" όπως τούς έλα… γαν τότε, άνήκουν συνήθως στίς κοµπανίες τύν χτιστάδων µάζί µέ άλλες είδικότη… τες άπό χειρώνακτες. "Αν καί ή τεχνική τους ξεκινάει άπό ίσλαµικά πρότυπα, δέν … : ,. , ,! , ο να ,οι παραλειπουν να αποδωσουν και ανθρωπινες µορφες, κανουν ακοµα και αποπειρες προ… ' , Υ ,, , σωπογραφίας. Τά βασικά θεµατα ειναι τό άνθοδοχεισ, το κυπαρίσι, ή σχηµατοποιη… μένη έκκλησία, µορφές άγίων, πουλιά, ζύα, φίδια, σταυροί, ήλιοι, δικέφαλοι άε… τού καί κλιµατίδες. " Ενα ένδιαφέρον είδος λιθανάγλυφου είναι οί κτητορικές…ξπι… γραφές σ'ξκκλησίες καί σπίτια, μέ έσώγλυφα καί έξώγλυφα γράµµατα καί λογής δια… ,Όςν |, 'Γ || η, !, κοσμητικα. …ε εντονο αναγλυφο ειναι καµωµένας οι αινιγματικξς ανθρωπινες µασκες πού προβάλλουν σέ τοίχους σπιτιών καί έκκλησιύν, γιά τίς δποίες δίνονται διάφο… ΄ρες, µή όχι σίγουρες, ξρµηνείες. 'Η ίκνλησιηστική Γυλογλππτική ήΠχΠλήηηκε μέ τήν κατασκευή τίµπλ…ν, δεσπο… … , : ,. ,, … …' , . * Ο . τινων "υπνων και ιζηονσπτησι…ν. 1ο ψηΧο ξυλόγλυπιο ιπμπλο ίµφσνιζττηι στην Ελ… λάδα κατά τόν 16ο σίώνα καί πιθανόν πρσίρχετσι δυό τή Ρωσία. Ψύ παλιότερο γνω- στό χρονυΧσγηµίυω [ηλόγλυπτσ τίµπλο βρίσκεται στήν ήνπλησία ιού 'Λγί0υ Νικολά… ,, . ,; Τ' , ου στο 1ελβενδό Κοζάνης κι Εγινε στά 1591. Τά πρωτα τέμπλα ειναι τά λεγομενα … Ν | | , "στρωτά" στά όποια κυριαρχούν συµβολικά μοτίβα σέ χαμηλό ανάγλυφο. Αργότερα, ρ r I n t t ΄, και κυρίως από τα µισά του 180v αίώνα ή τεχνικη γινεται τολµηροτερη, τό άνάγλυ- φο έντονο μέ διαµπερή κενά άνάμεσα στίς παραστάσεις καί τό θεματολόγιο πλουτί- ' ζεται µέ σκηνές άπω τήν 'Λγία Γραφή,τά Συναξάρια καί λαϊκές παραδόσεις. "Επί… σης pf δύναμη καί παλµό άποδίνονται είκόνες άπό τή φύση καί τήν καθηµερινή ζωή. Πέ µερικίς περιπτώσεις τό άνάγλυφο συµπληρώνεται µέ χρώµατα. Σέ όλη αύτή τή φάση είναι φανερή ή έπίδραση τού εύρωπαϊκού µπαρόκ. 'Η άστική ξυλογλυπτική παρουσιάζεται κυρίως στά δραστήρια ήμιαστικά έµπο- ρικά καί βιοτεχνικά κέντρα τής Βόρειας 'Ελλάδας καί τών νησιών. Στολίζει, μέ , φυτικά κυρίως µοτίβα, τόσο τά σταθερά στοιχεία τού σπιτιού -ταβάνια, πόρτες, μεσάντρες, κάγκελα… "000 καί τά λιγοστά έπιπλα πού χρησιµοποιούσαν τότε -σκα… µνάκια, κασσέλες, σοφράδες.ι.. 'Η ποιµενική ξυλογλυπτική είναι κυρίως τέχνη τών βοσκών πού γεµίζουν τίς µακριές ώρες τής άναγκαστικής τους µοναξιάς"οκαλίζοντας µικροαντικείμενα. Γκλί- τσες, ρόκες, κουτάλια, πιρούνια, σφραγιστερά, πίπες, βελονοθήκες, σφοντύλια, χαράζονται µέ πολύ άπλά έργαλεία, συνήθως Εναν σουγιά, άλλά τό άποτέλεσμα εί- ναι άξιόλογο. 'Η ναυτική ξυλογλυπτική άνθησε στά μεγάλα ναυπηγικά κέντρα τής 'Ελλάδας. "Εργα…της είναι κυρίως άκρόπρωρα σέ μορφή γυναίκας, άνάγλυφες έπιγραφές πλοί- ων καί τά σκαριά, πικρΟγραφίες πλοίων. """-ι.- π λ α & ν K ε φ α λ η η ν ί ς, Πα "»: Βιβλιογραφία. Νικ. Φωκά Κοσμετάτου: T a T ummn--—.c—~ 1972. Δημ. Σταπέλλου: T 6 T έ μ π λ o 1 o 6 "Α η N ι κ 6 λ α σ τ 6 Γ a- λ α ξ ε ί δ ι κ α ί & T ε χ ν ί τ η ς τ 0 U ,΄Αθήνα 1973. ΄Λγγελικής Χατζη- µιχάλη: … SCULPTURE sun τοτε, 'Λθήνα 1950. Κίτσου 'Λ. Μακρή: "π Ξι'υ…':λ σ …. γ λ υ π τ ι κ ή τ ο ύ Η η λ ί ο υ, Βόλος 1958. τού ίδιου: 'E λ λ η ν ι κ ά Λ α ϊ κ ά κ α ί Η ε τ α β υ ζ α ν τ ι ν ά Ξ υ λ 6 γ λ υ π τΒα, 'Αθήνα 1962. "Επίσης στήν έκδοση τής ΄Εθνικής Τραπέζης τής ΄Ελλάδος " Ν ε 0 ε λ λ η νι κ ή Χ ε ι ρ ο τ ε χ ν ί α" τα άρθρα "Λιθογλυπτική" τής Πόπης Ζάρα καί "Ευθογλυπτι- κή" τού Κίτσου Μακρήο ζζ7.Ω1ΡπσΙκΗ. ΄ , ι , , ΄ , ,, , ." & γ ι Ο Υ ρ α φ , α , συντηρητική από τη φυση ιης, συνεχιζει τη βυζαν… ΄ , ' " ΄ ' Υ .! ΄ , -… τινή παράδοση σε χειροτεχνικο έπιπεδο. υΟπως πολυ σωστα παρατήρησε ο Ήανωλης λαή ., , | ( ΄ , … ( . , ,, … ζ » , "| . ., .… . , ,. | ,- τςνδακμ:. Οι αγιογραςου του 160v και του 1)ου αιωνα ειναι χωρικοι. ιτις µπιγραΨις .. - … … ' €.' . ' - τ;… α΄ . ,. . των εκΕληΠιων συναντουµς &γιΟγραφΟυς χωριΧους απο τους λιονια;ις, τη ΙαλαιιΌία, . , ΄ , " , , II γ . Η , ," Δ u " τή µ…µ…ρξνα, το Πορτοσι, τη Δρακια και αλλα Χωριά . ωυσικα και από ιό Αγιον Ο… . , … , … ' ρ…ς… χ; µικρες Ομάδες περιτρέχουν τόν έλληνικο χωρο και τοιχογραφουν εκκλησιες | ,... : … ,, | , , !1;Υ",' Λ " , χωριων και µοναστηριων. Πολλοι απο αυτους το χειµωνα ιραςοαια. στα χωρια τους " , , … & 9 ' καί ετοιµάζουν φορητές είκονες που τίς πουλουν κατ΄ τίς περιιδειες τους. Επιδρα" an I ξ , Ν . ! σεις από τή δυτικοευρωπαικη ζωγραφικη συγκερασµΕνες µε βυζαντινα στοιχεια και » : » ,, , ,… | - ," ρ.? µια λαϊκη διακοσμητικη αντίληψη χαρακτηριζουν την αγιογραφια της εποχης. ινδια… .- & , | . φέρουσες είναι οί οκηνες μέ διδακτικό-ηΘικολογικο περιεχόµενο, καθως και οι σκλη- ρές τιμωρίες των αμαρτωλων στούς νάρθηκες καί πιό σπάνια στούς γυναικωνίτες. Ζω… I I I … , , , . … .ΐ . , - , , ,: , : ηρη φαντασια και εκφραστικη τόλµη δινουν µιαν ιδιαιτερη δυναµη στα ιργα αυτα. .. ' Η ~ , , "Από τά µέσα του 180υ αίωνα καί πέρα εχουμε Ενα πληθος απο ζωγραφικές δια" κοσµζσεις σκιιιζν στή Σιάτιστα, την Καστοριά, τ΄΄Λµπελάκια, τό Πηλιο, τό Πόλυ… ,ο τΐκ "ντιλΐντς κ;λιπ. Είναι κυ ίω( απεικονίσεις ιε όλων λιµανιών τίς Μεσα εί… ). ) |. , , ]… Υ ου "Κι νιντινο€…οΧη, Πενετία, Χαλκίδα … Η αλλων πόλεων …Έιξννη, Φταγκφούρτη … & (& .…1 : , |… : . … χ , | I ., Ο, " |. | ," II N που τα……νονιαι σε μια ζωγραφικη φριζα ψηλα στους τοιχους το καλου όντα η µου… , ς , , , . .. , ο ,… .. ., : … |; I µ », (αγαπη… συ…", …η).α……, του χωμα: "τον. "γης. |.1…νι….!ρντ ι.γ(1υµε πολι|1ι.……ς σκηνες η , , ΄ I ρ , Υ I | : ιν I I προσωπογρσφιες ηρωων. Πολυ συνηΠισμενο Θεμα ειναι τα ανΌ οδοχεια, σε ποικιλες I I H t I … : παραλλαγες, που τά ουναντουαε επισης στίς ποδιές των τέµπλων. Τό περισσοτερα &… ρ , | , | , I I πο τα Θεµατα προέρχονται από χαλκογραφικα πρότυπα… I , ,. | I I . I I I I M Πινακεε ζω ασικ ( Η ου1ε σι ουρα απο τ ν τριτη και τεταρτ δεκαετια του : | , 1- ? | | , , 19ου αίωνα…Οί πιό γνωστές ειναι οι ιστορικές σκην€ς που ζωγραφισε δ αγωνιστής … ΄΄ . . ΄ I n ,, ." | | , του ει Παναγιώτης Ζωγραφος μς τα παιδιά του για να συνοδευσουν τά Αποµνημονευ… πατα τσδ ΣτρατηγοΞ Μακρυγιάννηι Πίνακες σέ πανί, χαρτόνι, τενεκΞ κ.λ.π. Έκανε καί ό Θεόφιλος, γιά τόν όποϊο && μιλήσουµε ίδιαι΄τεραΦ 'Λπό τά µέσα τοδ 1900, µυ… " l D |; , I I ρις αιωνα εμφανιζεται & πλοιογραφια, μέ παραγγελιες των καραβοκυρςων… ΄Ενδιαφξροντες είναι οί συνδυασµοί ζωγραφικής καί λιθογλυπτικης Η ξυλογλυ… Βιβλιογραφία. Σπύρου Βασιλείου: Γ α λ α ξ ε ι δ ι ώ τ ι κ α Κ α ρ & β ι α ,'Α… ...-…… …,.--…-,.,. .Ν - Θήνα 1954. Βασ. Λαούρδα2 "Η ν α ς Λ α ϊ κ ός Z ω γ ρ ά φ o ς τ ο Ο Η α κ ε… 6 ο ν…ι κ ο U ΄Α γ & ν ο ς, ΄ΛΘήνα 1962o Γ. Μελετόπουλου= Ε ί κ ο ν o γ ρ α φ ί… α.… α τ ο υ 2 1, 'ΛΘήνα 1971o Γεωργίου Παϊσίου= ‘A γ ι 0 γ ρ α φ ί α κ α ί 'Α… γ ι 0 γ ρ ά φ o ι τ & ν Χ ι ο ν ι & δ ω ν, 'Ιωάννινα 1962o Λγγελου Προκοπί… ου; T 6 E ( κ o σ ι έ ν α σ τ ή Λ α ι κ ή Z ω γ ρ α φ ι κ ή τ ου, 'Αθήνα 19490 Γιώργου Σαματοόρα= Λ & & ε κ α Λ α ϊ…κ ο ί Z ω γ ρ & φ ο ι; ΄Αδήνα 1974. KOP. Σταλίδη: "Ε δ ε σ σ α ξ ο ι Z ω Y 0 & φ ο ι κ α τ & τ΄η Δ ι & ρ κ ε ι α - τ η ς T o υ ρ κ ο κ ρ α τ ί α ς, "Έδεσσα 1973, Κίτσου 'Α. Μακρή: "Ο Z ω γ ρ ά… φ ο ς Θ ε 6 φ ι λ ο ς ο τ 6 Η ή λ ι ο, Βόλος 1939. 106 ίδιουε Λ α ϊ κ έ ς '.- 0 υ "Α η Α α υ ρ έ ν τ η, 36… & | Z ω γ ρ α … ι έ ς σ τ 6 Μ 0 ν α σ τ ή ρ ι λος 1947. τοΠ ίδιου= ΕΞΠΧ Δ 6 o Λ α ϊ κ o ί Ζ ω γ ρ ά φ o ι, Βόλος 1952ψ'ϊσιµυ1 , ο , 1 ',-| ' ί, . κ . . . , & n A Γ Ω Η Η Α Η Στοπ … Ώ"΄.'ΜΉ>ζ.… " Η"… ,-'΄7υ>:…=…6!;=! ΞΦψΜν…ψ…ιΜτ ΟΞΜϊ#….; Ζ΄- "…- . .... ......-…-.,… …,"... ... ο". .. :; .… ,… …-- -- ..?…ι..…-'.΄ιξ3...'-ΐ,.Ν ) ,΄ΐ|Οι,1΄χη ]ι΄-Ι ???, .1- - .. ." …..,., …' . ζ, . «. ,,,… ,. ,. . ΄. . . " &. - ΄ ΄΄΄΄-΄΄ >"… '΄΄ ΄… (΄΄λΧ΄΄΄΄ " ": ΄' ζ΄ λ &΄ζ'΄"""" ι/.α…ι΄ … c,» H} ! ι χ|'1() …. ) ΄)'»'ι.΄1"ΐη:) σι,ήΐ0|;ξ,-…-1Η… 5116340; ΄ ΄ ' ΄΄"'"' ΄ "΄΄-΄ 7 ' ::.. ,.-, …' ΄ Ώς ϊ'Μ'; όΐ"%δ""' τεχνη µ&σ '"'Ψ'Η"4 " "α'Μ!4 ;1ν «Μάι στν Πν:γι« …! ιδιαωιτ σ] ι΄ . ΄'΄ \ . 4 ΄ ΄ Ψ ΄΄΄ ΄ ΄ : . 1 ΄ ΄ ΄ ΄ ΄ ΄΄ ΄΄ ' ΄ ΄΄ "΄" ' "χ…; Κόκος? Τ.'-΄,' ϊ; 46: "και 'κ'ι)/'(υ ιτ/…..΄ 64 0703 > 4416 από .- «,η ].'ΐ7'.΄ζ ,'γ-.'…» ύκ'ζ ς.,:.'…΄ν,).,…… . ,… ι .… Η»… ί .… .… ,- I Ρ … … ‘ ‘ …' ΄ τελσυν χαρακτηριστικές ίδιοµορφίες του.Σέ δυο διαφορετικες εποχές ζβ1άζπιαται οι ιΡιιι , 4 I I I ( ΄.- t , ." ΄.ι . Δ " ζωγρςωοι που €€ μελετησουμει Οί δ>ο πρωτοι, οι Παγώνηδες, καλυκτουν τις ςΛ-8 τελευται… .- ,. . I ? &». …΄α …!. ες όεκαετίς της Τουρκοκρατίας στο Πήλιο, δ τρίτος, ό ΘεοφιλΟς, εµφανιςεται Οι" Πηλιο ' , , , . .! . Η , ! δεκαπξντε χρόνια µετα την απελευθέρωση τουο 'Ο πατέρτς Παγωνης ερχεται ι , .« ι | νπι το ήπειρω… ,"- "* :… ,… , ΄ ΄΄Ν| , .΄'ι΄ .-.'* τικο χωριο αιονιαδες καί τοιχοχραφει πρωτη τήν εκκλησια τΨυ… ΑΥιΟυ ΆΠµΟιΡν0υ ΌΐΟ ΝΕΟ" . , , , , ' ..' … ΄, ……" >;'΄… 1 Η…" το… μέ τ., ουρά ι…. ….-.…ο(;…ΐ;Μι µέ τ…χ0π=αφίες την Α"… Μαρια… Μο…… 9, | .: I Ξ , . ρ , : .. , ΄ … . , , . .. στό 1802s την 6Αγία τριάδα Άνηλιου οτε 1894, τήν Παναγίτσα Λράκιας στα 1805)s , , - v . τόν "Αγιο Γεώργιο Αράκιας στά 48159 τόν Αγιο Αθανάσιο Δρόκιας στα 182Ο.ι τόν ' .… σ , , " & Δ .… .- , , άγιο "εόργ'υ κοντά στο… κιοσό στα ι834, την Αγια Τριαδα Μακρινίτσας στα 1856 τ καί τόν "Αγιο Σπυρίδωνα Λρ€κιας στα 1838. 'Ηπίσης διακοσµεΐ τό σπίτί τοσ Μπαλντού… µη στα 1810 καί τοΞ Τριαντασίλλσυ στά 1832… . , ." ( , ! ,. l' ‘0 Παγωνης στις αγιογραφίες του δέν διαφερει πολύ από τούς µέτριους λαικους & | : , - µ΄": Ε.… -. :" .- . Ό Ώ - ΄ ,, ό, ΐ ,… ΄ …γι γραφους της ικοχης του. Ιδιαιτερα)στις μονοκρ σωπες αγιογραφιες του τις σου… , I (΄- III … , , λεόει ακεφα σχεδόν ολα -ά πρόσωπα µοιάζουν µεταςυ τους, έκτός από τε τυπικα χα… & I I.- ΄ . . . I r - I I v ρακτηριοτικέ φόλου, ηλικίας και ίδιστητας. Στις πολυπροσωπες συνθέσεις, όπου τα .., r | , β . _ ι.: I ΄ ,… ,. προσωπα ενιασσονται σε συγκεκριµµΞνο χωρο καί ξεφευγουν από την αποµόνωση καί την &κιν " ζ Π "' δ ' 0" έ & ΄0 ΄ ΄ ' ' " " ΄ ΄- . ησια, ι .αγωνης οι ευει µ ιανεση και φαντασια. Εκει, όμως, που βρισκει ΄΄ ; I τόν ξαυτό του ειναι οιητοπιογραφίες καί οί νεκρές φυσεις µέ λουλούδια καί καρπούς, ί ' ι |: O γιος του Αθανάσιος, πού περνει δστερα από ταλαντευσεις τό βαφτιστικό ο… ! νοµα του πατέρα του για έπί8ετο, συνεχίζει τό Ξργο του ως τα 1886n Λίγες οί τοι… I χσγραφίες του, καί απο αυτές οί περισσότερες καταστραμμΞν€ς σήμερα… Περισσότερο ξπιδίδεται στην παραγωγή µικρόν φορητών είκόνων. T6 πιό ένδιαφίρσν τοιχογραφικό "Ι΄ . … … :; του σύνολο ειναι τό τοπία του θεσσαλικσυ κάµπου καί οί προσωπογραφίες του Λα "Υ… , ψηλάντη καί τοδ ΡΠγα Φεραίου στό πατρικό του σπίτι στΞ Λρ6κια, 18?Οι Από τό έργο | , , αυτο μόνο μερικά κοµµάτια υπαρχουν οί ίδιωτική συλλογήο Βιβλιογραφία. Κίτσου 'Α, Μακρή: "Η Δ α ϊ κ ή T έ χ ν η τ ο 6 Η η λ ί ο υ, 'Λ… .............-.....-…-ι- ,-,. θήνα 1976, σελι 209…221… 'Ημερσλόγιο 'Βταιρείας Παπαστράτου 1973ι ;( It ο 4 ,, ή ' ,! r …;- , …… .. , 0 γνωστότερος, καί ιξω από τα συνορα της 'Ελλάδας, λαικ6ς ζωγραφος εζναι &… σφαλδς & Θεόφιλος Γ… Χατζηµιχαήλι Γεννήθηκε γύρω στά 1870 στη Βαρειά Μυτιλήνης … "ή 7 ., ρ " | . I . .…- ΄ Υ u . , ,, . Ν & αωηβος ακομα εφυγε για τη Σμυρνη, που ειχε εντονο ελληνικο χρωµα, κι εκει Κανει 9 -» , ο … , , ν … , εκαΥΥελµξ του τη ζωγραφικη… Δε οωζονται εργα του αυτης της περιοδου γιατί µεσολά… # . . | »: , |. , ,. |: ..1 ,. .; , βΠΟΕ η ΥΨΨΟτΠ καταστροςη του Με")," ΐ;ό :Ξ)( ερχεται στην €πλλαδα, εθελοντης στόν ! & .… :: πόλεμο εκεινης της χρόνιας, Μένει στό Βόλο καί τό Πήλιο ώς τα 192? κσζ ζωγραφίζει …' ΄ ." - . " ' , . ,, |… & & » , |… …' : µι ακουραστη οραστηριοτητα ιοιχους ακο µικροµαγαζα και σπιτια, καθως και πιναχςς σε χαρτονια3 πανιά? τενεκέδες καί σανίδια. Φτωχός καί καταφρονεµμΞνος, ζεΐ σέ υπ… ΄' » , ' | κ' ' ,, » …' . γ' , | , . ., Yak“ αζλιΑΐΓτ"; λι/ :)εζ ςευγε' για την κατριδα του ιυτιληνη. συνεχιζει κι εκει τα "(. ( *.'θ΄ 618 . , ”<- ..… Ο" , , ΄, . ,, , εργο Von και… ακι µις ιοιες ουσκ0λες συννηκες και στις 21 Μαριιου tog 1934 fieOaL~ l ΄ , 1- . » , | ." , : " νει απο τροφικη δηλητηριαση. Λίγα χρόνια πριν απο το Θανατο του γνωριζει τό εργο του ό) γ.'ι.ι.'.'-ι'«ΐς τ'; χιπη…ιΐτπς "τρότης ']'Σλευξ]! Γι.(ΐδγ……Τ-Έι΄ζ|ξΤ|1…ζ και: άπό τότε &ρ),ζ;;…΄ & Ν ' ; . , - .. Ν …. I .. ι," , αναγν6ριΠη της αξιΠ( του φουσταν€λλα αυτου ι…γρηφου. ΛιακρΓπεια ΠΧληνςς και εξ… | r r‘ ΄΄ & ‘ x v νο., τεχνοκριτες ι…) αφιΕρων0ιΝ ί'ι'ξ|Ου(1ια(ΙτιΛ((ΐ (1χ(΄)λι.(ι…, (…'ιργα…,΄ινυνται ξ)(ΌεΠε|,ς έργων . " ΐ-'- "- ,. ΐι- , .. :' | "" " | … του στην µλλαόα και τό ιςωιιρικ6 καί τον αυγουστο του |965 έγκαινιαζεται στή Ήα… , γ(Δ " . ΄ . ( Γ " , . , . , .! κ΄... . .€ " '.΄ , ρεια το µουσειο Θεοφιλου… Επηρξαν, ομως, και ΌφΟδµ0ι επικριτις του εργου τουι , || … , ‘l . p . » Τα εργα του Θεοφιλου ειναι τοπιογραφιες, µυθολογικές παραστασεις, σκηνές ' " ' - - : " 04 . …' : | . " από την µπανασταση του 18κι, ρωποχραφικα ειμαια, µερικες κροσωκογραφιες και λίγες αγιογραφίες. Πρότυπα του λαϊκές λιθογραφίες, καρτ…ποστάλ, είκονογραφησεις .. ,. ΄ … : Γ. : , ΄… |…" ! , - λαικων έκδοσεων, ιωτογραφιες κ.λ…πι εεκινώντας από τοσο ταπιινη αφετηρία δηµι… , ,. - u | | Δ ' » ΄ .: | » ω .… ουργησε ενα θαυµαστό ιργο οπου "κοιταζιι τον κοσμο µέ την αγνοτητα των γαλανων … . | ι , |! ..'΄ . µατιων του". Με μια µοναδική χρωµατική ευαισθησια αποδίδει τους απιστουα τονους του έλληνικοσ τοπίου. | .- Ο. .. , r . .. . … | , ν Μιβλιογραφΐα. Οδυσσέα ΄Ελυτη: 'Ο Δ ω !! ρ & φ ο ς Θ ε 6 φ ι λ o ς, Αθηνα ι9Ι3ι 'Ωµκορικης Τραπέζης της ΄Ελλάδος, επιµέλεια Γιάννη Τσαρούχη= Θ ε 6 φ ι λ ο ς; | : , Οι , ι , Αθηνα ι966ο Η. Λαυπζρη: 'Ο & ω γ ρ ά φ o ς Θ ε 0 φ ι λ o ς ο τ ή Σ µ ο ρ… I a . CV, …: , …' … , , -… . ., , . .… II ‘ νη, Αθηνα 1973ο οπίσης στο Λ΄τευχος της σειρας "ΜΛΛΜΝ;Δ 7ΩΡ;ΛφΟ1" του οικου ΤΙ "Μέλισσα" τα αρθρα= Κίτσου 'Λ= Μακρή " Θεόφιλος" καί "Αγάπης Καρακατσάνηε " " Ζωγραφική τοδ Θεόφιλου"… ΄Λθηνα 1974.ο ί… "Παππά… …. Κ]'΄,΄…?-Ξ'ι"1΄ΠΤ; . Τό ύςςντό συνοδεύει τον ανθρωπο σέ όλη του τη ζωή 316 ζ] γΞννηση "ως πό ? ' ΄ΐ ΄ Α' I , Ν | Θάνατο. Γι αυτό ειναι καί ή πιο δοαδεδοµ€νη τέχνη, με τη µορφή της οικοτεχνί… ας των γυναικών., Κατά την Φουρκοκρατία δεν υπηρχε σπίτι στην €Ήλλαδα που να r v I; I ! ΄ι' :.. Η ». μην έχει ενα % περισσοτερους αργαλειους.Τεσοερες ειναι οί πρωτες υλες της έλ… : ι ", ! ν΄? ΗΡ .-- ΄ » 91 . ": "Μ,.ι »: , . ΄΄ ληνικης α' ν«. ης, το ……λχι9 το βαµ.ακ…, το µεισξι και το λινάρι… Τρεις οί ΄ τυ… ! ποι του αργαλειο6, & όρθιος, & πλαγιαοτός καί του λάκου. 'Ο δεύτερος εχει τη Ν . ΄ µεγαλύτερη διάδοσηι 96 προϊόντα της υφαντικης, ως προς τη χρήση τους, µπορουν ν΄ "l Ο "Όρη. ! " -'΄ “fix I .—’» (], λ.|.)γ [.Ο«, …') Οι; ιριις …κα.υΐ]Οµί-ιζ οι ' , Ν , …. στά υφασµατα φορεσιας -µΞσα στα όποια περι… , | , : ο , χ . I I … … . λαρβανονιαι καί οι "καπες" απο τραγοραλλο… στα υφαντα της οίκΟσκευης … κιλιµια, Ρ , … , ο ( I σεντονια, καρπξτες, µπουχαροσκουτια τι……π…… καί στα επαγγελµατικα υφαντά "για | … |! , - I" f … σουρωµα του γαλατος, λιοπανα, καραβΟπανα. 'Από την καλαισΘητική αποψη περισσότερο ένδιαφέρον παρουσιάζουν τα µάλλι… | , , …. , , | . I ",. 3 , Α . . ,: : να υφαντα οικοσκευης, με την ποικιλια και την ιμΟρψια της χρωµατικης και σχε… Ν I I N | , διακης τους διακοσµησηςι Τα ρ ι γ ω τ & αποτελουνται από αλλεπάλληλες χρωµα… τικίς ζώνες, παράλληλες προς τη φορά του όςαδιοδ.5, που δημιουργοΠνται µέ την I , ΄ , , Ν , Ν ( ,. u ( . , εναλλαγη9 κατα διαστηµαταδτου χρωµατος του υωαοιουι Η εναλλαγή αύτη ακολου… [) . ' , : . ι ; δεί ώρισµξνο κανε φορά ρυθμοι Στά π ε ν τ η τ α ο τ 6 ν & ρ γ α λ ε ι o ύφαντά δηµιουργούνται διάφορα µοτίβα μέ την καλοµετρηµένη εναλλαγή του χρώμαώ. , ,. ( …. u o , | 7' , I τος του υφαδιου στην ιδια σειρα. τα μοτίβα α ουτα ειναι γεωµετρικα η πολύ σχη… I . α' I ι- I µατοποιηµΞνα παραστατικα… κάθε περιοχη τ1ς €Ελλάδας εχει τό δικο της ύφος υ… φαντικης, που χαρακτηρίζεται συνήθως µέ τό όνοµα του πιό γνωστου κέντρου υφαν… ,… .. … | ' ' τικης της περιοχης: µετσοβίτικαι αραχωβιτικα, αμπελακιώτικα κολ.π… "|4 ΠΟ "[ Αν Η). ί,ι.=(αςξ' Έιτς! ΠΜ |… ιζ] (5161 .";'ι-)7Η…( ΠΑΝ λ':(ν; |"? γ | '… ών" ζ(…'.:ι ,ζ,΄-.΄ |ι(….΄ Τα… Σ,… "6011" . τωαο|ι&ιάταν.ΠΡ0?&ν…νί΄ι"€…ψ>δΤψ… νρ7άπΛυ…τη ει… """ΜτκΜψ'57…΄ειμ…ώ; | ,µ.-…… . ‘ ί;"ΐ€735ιΕ, ""Γ&ΐ'5ΥΟ»λανζΐ:'1ιω;ι"'µ"> ια. δ';'α;…ΚζΨΖΗ7α΄674» οιψκ)Ψιο π:λί:67ό, )ςαλι«δοοικ»ρικς)."[πιαιγ|ώ)ιυ)ιµλπ[Άοτέ… :! " . ’ . ' ΄.' ' ' . . .. . . Τό παλλίγαπδ την κουρά των προβάτων ως τό ετοιμο υφαντο3υφιοταται οταδια… ΄ ' ' ΄"' ί "΄ " "" λ' " '΄ ύ ουν τ΄ 'ΐυα"α καί κη επεξεργασια που αρχιιιι µ. το πρωιο π υσιµο για να φ γ .α χ……ιι … ' ν΄ , . , ,… . ": Ι Ν . Ο οί λιπαρΞς Ουσίες? ΛκολουΘει το "λανάρισµα"…τακτοποίηση των ινων του-,η βα… , , ' ,! . . ' " " φη, που γίνεται σε τρία στάδια στην π ρ & σ τ υ φ η, προετοιµασια του µαλλιου ." ο . ξ , να δεχθεί τή βαφική ουσία7 στό βάψιµο, που άλλοτε γίνονταν µε φυτικις βαφες, … … I . κ , U ΄ , έ ω " η, στην εξασφάλιση του ανεξίτηλου των χρωµάτων. Υστε… 0 ν , . ς ' ο ρα γίνεται τό γ ν ε ο ι μ 0:, ή νηµατοποίηση, πού µερικις φορες γινειαι και # | ! . , ,… πρίν από τη Βαφή… Τελικό σταδιο & υ φ α ν ο η. ΣΕ ειδικές περιπτωσεις επακο… , |" ΄ ". : ,- … , . . & Ξ λς;υθζΐ τό ν τ ρ L (s τ ε λ ι α 6 µ α, το )ζ1΄. ιπηµ.α του υφο'…Ψι0υ σε νεροτριβις… Τό κέντημα F ναι περισσοτερο 8ύΧάριστη ασχολία των γυναικών… γιαύτδ δη… ….....…-..…. . | … … . …'. - : | ,, ο , ., , … µοτι…ό τραγουδι το λζ€Ό γλενιισμα ενω %ήν υφανση τή ΧαρακτηΡιζει "σκλαβιά των κοριτσιΜνι" … » & …. … » κ » στη μορφη. Θα µπορουσαν νά χωρισΘουν σε δυο μεγαλες Υπαρχο υν πολλ Στ ,.ζ τιχι , , ο & 'ιπες κεντηµατος5 που !! ς … , , επιδρούν αποφασιστικα , & - κατηγοριες , στα ξιε τ ρ η…; ," , µ…΄ …. Ψ.. ...! . . . …. .? (" . " . " ΄ … τα κενιηµαιαΘ οπου το διακοσµητικα Θεµατα δημιουργούνται µε το µετρημα των ;… | ' Η" , : η * ,, , Η"… » ...,"- . , , ΡολΟνιων και στα 0 χ ε 6 ι α ο ι ας οπου το αλλα;δ Θέµα σχεδιάζεται πανω στο " , … υφΠΠΜν ναΓ εκτελει ται µέ πιο ελεύθερες βελονιξπο , ακαι Κ ο ο ." α 1 |). ή ρ α 1, α τ "η ς '? λ λ η ν [ κ η ς ) o p 6 ο ι a ς, ΔΘήνα 1966. Μουσείου Μπενάκη: Κ ε ν τ ή… μ α τ o "Η π ο ι ρ ο υ κ α ι ="Η π τ α ν ή σ ο υ9 'Λδήνα 1965. τού ϊδιουξ Κ ε ν τ π ρ α τ α Σ κ 6 ρ ο υ,"ΛΘηνα 9656 "Άλκης Νέστοροςε ? & ‘Y φ α'ν … τ 6' 1 ρ ς Η α κ ε δ ο ν ί α ς κ α 6 τ τ ς Θ ρ α κ η ς, ΄ΔΘήνα 1965Θ ΧωΞ …΄)΄«. ΐ"΄ι΄)ί'Τ 11?!" δΌΠΠΞΤΌΝ;Ξ. Ο L Η Η )'ζ Ι L A N D Έ ?? Ή ]? ξ΄ν Έ Έ Ή Υ Λονδξνσς Λημι Λουκύπουλουε Π ύ-ς 6 ο α ί ν ο υ ν κ α ί ν τ ύ ν ον… τ α L ο έ λ ζ τ ω λ ο 6? ?ΛΘηνα ι927ο Κίτσου 'Α… Μακρή: "Υ ο α ν τ o Θ ε ο… ζΩ;ΏώΞ & ΖξΩΩνη έζΐξχ Τζέι... Μ.-Η(.)Έΐ΄ΐΈΐΞΞ….…-.ΐζΐΐζ--… 'ΐΐ "Ψ…" Τό µέταλλο δουλεύτηκε όρκετσ κατα τά χρόνια τϊς Σιουρκοκρστίσες καί ύργδτερσ… Kai «τα µικρότερο χα.ρι6 ακοµα ύπΐρχεε νΓοτν ιο ύν οχι κατα… σκευϊς,΄ & ,! χρησης. Κυρίως εγινε σκευή έξσρτηµύταν οικοδοµξν (σιδεριξς παραθύρων, /χ :) ζ -… … Έ) ι?) . | ες |ζ.΄ιι':'ι ) , ΞΩΚΥ1Χιξ καί ύλλωνι οι χρΞ΄ΐ υ…ι., τουλάχιστον επισκευ,ς και συντύρησις η ιοΌ .. |: - ρ, τινΞς>ιπ, τ τσ,ςες σιδ€ρου λΞγοντσν ! σιδηρ ου κσι. τού 3143 …λπι) κσρ Ν Ρ λιου γιέ τΌν κ κλειδαριές, σιδερύδες % γύφτοι , αντικειµένων ΜΟθΌµΓΡΌνΞς Μα Ο ο…" µεντεσξ… 'ίιζν, ι'!/"ι.μ.α, " οχι τεχνίτες τού »! Α' . .. ΄ (, µόνο γιατί πολλού γύφτοι Ξςσοκουσσν τύ επ; ύγγελµσ , αλλά και κατι ολοι παίρνουν µαύρη ύψη άπό τούς καπνούς τού κοµινιοΌ. 96 χαλκό τόν δούλευαν οι "χαλκιόδες" % "κσλσντζΈδες" πού κατσσκεύ αζσν σκέυη µαγειρικΞς (ταφιύ, μπρίκισι.) ME ορείχαλκο , χυτό , κατα… σκευύζοντσν ύντικείµενσ έκκλησισστικϊς καί οίκισκΞς χρήσεως. Κέντρα … … ΄ν΄ … ' . κατεργοσΐσς του χαλκου ηταν 6 Θεσσαλονίκη, τό ΙωΞννινσ. η Έρίπολη. . , β % Μακρινΐτσα. τό "Άγιον "Όρος και η Κύπρος (κυπριύ % κυπροκούοουνα)ο Κύριο κέντρο όργυροχρυσοχοϊος Ήταν % "Ηπειρος (Ιωόννικο Κολσρ… Ρ ? ,; » u . - ρύτες ) Ηταν σέ χρηση διάφορες µορφές δισκοσµησης οπως το σαββύτι ( ,νθειη µούρη ύλη µέσα σξ χσρσκξς ), τί χτυπητύ σπύ τΐν πιοω πλευ» ού που σχηµάτιζαν 6νΞγλυφσ,τύ φιλιγκρύν καί Ράλλυο . . Η ' , . , η'…. … , , . ι .,΄ …,.:… µµ "Ο" Κξ-ζ ηζ;ζνι=.€ξζ4'1ΐ'| ΄(6γ…'νμ, "") ιΣΦ.ζ:ιΐπι.λν.ιλ για…-ς…." (=…ΐµ΄»Ν «ΣΑΝ-Μίνι )΄µ"?-΄…λ/ "Κα…-8 ' . .. " "…' '- ,/….* *,… . ι…. " .… ι,….;..…….. ιζ Γ ιι;ΩΛ Λ>ε'ι(. 66 ωάηόΨ…άΟ χώ;…ι-ροΟΩ;…ι4Ό;ί" % Θ,ΖΛ6!νΟ,/ΉΥ'α=((θν&ί'"Άΐ"1 , … .. . . . . , ,… τ … .. '… … . . ΄΄ - ' ιπ«ιιλα.«:.(Μ… Έ|μΐθ ΛωΉα, LOOK ?ι:σι ελ9ι 20 δΙωο ΓΟα υεµ3 Μιγαµ€νπδι ΌΥ6ΐσγΉ 'ΐζ . ., | τ?! η΄'7 : ."» ' Ι. : …' Χ--,… .) ((.Χ:"…', ΙΤ" ' . |. ., -…κ.- Ι.? τα "…' ,?! viz-11‘ H, ι… (.| (Α,… µε… µέ :. χιτ! …. |): ΄|.1(.ξ ,.| ς,…/,,-..,ιρ… ,.όιιι…Μ, µονη ο . 5υαιωιγλςνψιξ …ρκ11Λ»ο1ιΛιγππι3 36ηιιππ (κπ21'γριω. 9(Π1…ικ0ίΜΠ ,ισγ(ι; 33;.κεπτΗ)κ I ADQQOAAMB§ ρ1σωΧ ργγρ ροκ σύρραξη οι ςπς; "οοαγλρΛρ ργΏΜρΧ 30 σι3Χ …1οιο ρκ1ιύσοσκυ1φ ργγρ 2ικ ρ1σρΛοκΆι €>3ωισλι1-3 33κ1οοιατκ 6ροαρο;πο αοο23γικο ροκ ποοργλορ1γ ;οκ λαυΧΞι3σ Λ"Α01Ή311χΘζ αρα υλΞλ63αΠµ µακ 4 .: …»ο3π1κ3 QuAmugvo 30M οκ1ΛΧ3ι σας βΌΞΞΛΩ AAOAXABQ (53ουλ3η) 33 ασ you (οπΛ1κρΠ '1γροκοοΧ δοΘογ;κ3ρΦ) ρ1σφΧοσολρΖ ρκπο3Π 9ο οπι;πο οι ςµκπαοικ3ι1Χσρ Αξικ 3%λ…λριοκ υπ; ριΩιοατοκ & 1οΛπ3 ο1ο … ή ; & 21 ΩώοοΠ µα χ3 . -;απόκ μουγαρ σοκρ '3Βγαώ % στου ιυ ο …υοο οσοι Ωκ1ιισγ3λλρκ3 α 1ΟΛ13 οιοοΏρ1ςχ )"κ1ώιολωΞ µππγ01 .) A91 ρα; σλ3αο, 3σακ3 οσΞΛρώ δοώο ΛοοΧ3 ποώοο&υ2 δ3αφσ13κ ? go )ργγρ 2υκ προασοΦ I - " . | ( ι A :) κ η . ρι ρΑ39αος &; ιδ3ςρ1Λοπχ το δφκσ ιοιΛ;κ ργγοκ ΛρΞόΞκρ µκ1ώρσλοΏ η & ΄ ' ' | Ο Η ' ," . "ΟΏογρλοοοοκο ποπ οΛ1κκοκ οσύορ ρΛοΑυκ ριοκ οιΛςδ ;… );γοοκ οι 199 ογοι3κ ? 1λ9πσα οι €πκ;ιαοκ θα έδΩοργρςρκ ρ ίδµιο3σοΧ o AOAAE 5ωκο .) ,σς -η 53α3ηπποκοιρΠαΧρ ρω ρς1ιοη A3Ao σκοπ1µίιοΧ α…:» Λτ;5α Η '39 αΧ3: « …; ΞΞκχργ 33Ξκ1ιωοπ3πµ Όχι λΈώσ0π ποτ Λογο υλσΞ ρα 1ΏΛ13 δυιύιρποκ σαγιφλ= : η r" , … « ί - -\,-’r …) . .|-. « ροκ ι1ο;έολοοιυχ ρι "αοά3γ3ιο3(…3Π 13γρκογ1ώ… ρα 3» …ω3οΧοκο Λ91 391 Ό2ΗΟΛΟΉΞΟ Ώκ1ώοοισΛαακολσω3λ ΞαΞοο1οοπ63κ ? ροκ ςοπγ .! …σο3 σοι εκρν ? οαι σαλκ;ι 3Ήι ποπ 33ο? αξια ροΞικρσοΧ οκπιορ αρα ;ή ΛΨΛ]ΛΛΌ??Σ€ΛΈ1 Ωγρκ & ΐ5Ώι δοώς οΧροι οι 3ο σοπγοοζ σοι µΧοπσ3κ ? οΠ "936 οσοι ρκ1ισ3ιοραυι3π ολοιΛ3 οι 3η υ1οοΧοσολεΖ οι 3ωκο 'ογοαρο ρκπαο -1ιπγοπ οσΒι;ο1ςγ 3ουισοο1σ-; οο(313πυ Έµα δασΉςρΞ ςοα13οσ Ωρα Ωοωώσρσ Ώ …ρπρ ? ;ιρ1λ ρ;γ1κ1οκ αγΡλ3π 13Ώρποαοσυκ αΛΚ3ι 'λκπσγ Ωκπαφσ13πµ Η, ') ' "τω-ι Κ.] Πωλ. ς1Ο'.!)Ρ(.ξλ Μορ (ηοοοορ1λρι) 33ιπαγλογσ? τσκζποΛςκ3ν3π) πσώογλορπγ 1οσοιορσ 1ρκ δ3ΛΟ&ΉΞ&1ΧΟψς"Λ9190 ρκο πο;κ τα) σοσ;Υ Πυ31ΛΠγγ3 σοι ρ13συυ ρα σγο 3ο 1) Λρκαιο;κσοκρ ροκ αωι;ιοκπρ;3 αΏι αυγο ύ3ι3ΑΧ31 ΏΞορπγ1Χ οποτε σοι αρα plow ADLQAJHBj µισο yup αιρ1ι 5ω]σακ ργγρ . 3οαλσ31γγυκ ροκ αΈώ …σοΗ Αρτ ο]γ1κ1οπ A91 ροκ οιοισ1οπ Αµα Γοιοογπ αοι ρπλ σαφή 1χΟζ "3οΛΧ …ξι δύο δΞκχυγ &&… ρΛρη προ 130ασ…3ς ρα λ3εοαΗ ρ1ικµρ δοση3αΗΠ Η, αχ] | €.] 69,4; | ΄." ' ΄ '. …'΄ .' . .) "»; … "» .! . . - . . ' .. Η……) ) »! &] 211) Ά,Ω'.)) επ…!) ,] Ε)3->;'&ξ ) !) 31.31… )..…;… ….. ΕΠΙ ι , , > ", «&… &) , . . ξ … . ΄ | | - & , .… … . .… , . . .,- ? η… .. µ…. ", . , . . .) "… …'…) ο")… 3 Μ …. )… ι a! A. …… , ; …» … ,; . .….) ..… ' ι , . , . . _ .… , λ ,. . …. &; 543) µε, «32΄ΐ)'"« ": "΄-΄ΐ!΄.'ΐ΄Ξ "…? . 33413) ο"…"ζ ζ'…ζ»ξ ..΄,΄' Ζεί; ,;΄-'΄ ΄ !! … (; Ξ-?;ξ ,; ; \ ' Δ ,.) Η; '; .…) | ϊ .. … , … .| 1 . ι . ….',ι…1 0.3) ένα, της…) Ή…|? 4.,) , ,,χ.…)', ' ' [ µ 1Δ… " . β΄1 412133, =…) : . « ν1.;εζ …. ' ' ' ' . - - >. , … ΄ * . I . . ..,- ;….Σ . -" ι΄΄ι » … ζ .: & . , . | . , .-",-…ς…ξ] ζήΏ'19.΄( Ι΄.:3'Χ" :, Έ . ΄ ΄΄ ΄λ.΄΄' ?"? ΄!) .? 3! ι'4&ι , να; ν)'΄,΄>1| ., ! )."? ' 1; , #4 …"." ….,… … . , . ., …. ,, , , 4 ,& Πρ; σέοσζµωιω ΡΘ - .» &. , ; , '& . …;" ΄ - . ,… …»… Χ ξ; : )) ,; … . » . . … . 8 »? ,')…ν10ι/ 'γ.3,……,ς[υ';3µ .?" ;??? …δύξι 31.41;)-,|ΐζ"/Γ;Τ:;ζ ι:)ζ4.Ξ.,";Μψ|, m) ' …'.>;', , ')…]Ν3΄-;-')'.7?)ι)΄) , .., …… γ;……'…ζ;'ύ;'…… ι . . . |… . η κ,. , . ,… . …… ν ….. …… .,… ..,, ""; ώ,13! ' "π.Σ' & . α' ; )ι=η …Ά…ςέσ , -Λ . …;γΐ|"η | "" (|1, (ιι ( ΄…>(…2.ογγρα3Η >)… κ'1Λ.ιγγµ[= σ΄.ξ.1Λυλσί3'όιλογκΞ & :Ξόκσπ οο913χ)996ι ιαµρρ,δ ρ A b 3 d o © © & κ A A & γ γ &. ο Ε ι | ".---ιΜ"--ί"………|ι'-Ε… ο ι ο Η 9 fl ο ο Χ ] o κ ο ι ο Η ρ ι A 3 X πεσψΖ δακρΠ 2ρ3ώρσλο1γρ1Ξ …) ? Ρ µξ τήν τεχνική τ&ν "κεντπτδν" % "σκαλιστ&ν στον αερα" . Φηµισµξνη εΐνσι & έπειρώτικη όργυροχρυσοχοϊο. Ώιβλιογοσήΐπ: Κΐτσου έ.Ή1κιΞε ? ζ ω γ ρ ο φ ξ ο & η ο τ ο ν ι κ & ς. το ΒΗΜΑ 11…9…1966. Φου ΐδιου: Μέτσοβο, TO ΒΗΜΑ 22…9…1963. τοΌ ΐδιου3 "Οταν of "Έαληνες καρτεροΌσσν τό Βοναπάρτη. TO ΒΗΜΑ 14…7…1963. Μ.Γ. Μεροκλζ: 'Ο ο 6 γ χ ρ ο ν 0 ς λ ο ϊ κ 6 ς π ο λ ι τ ι ο µ ό ς ΟΑΘ.ξν .97". "π""υ Ρου)=λίµη: ξΗ Α 6 κ ο τ ο 3 Μ τ 8 τ σ ο ρ η Γιάννινα 1ΏΤΓ. Βεγγελι;Ής Χ1τζηµιχόλη: Η π ε L p 6 τ L κ χ ν η , 1ωόννιν1 1930: "= κ ή τ - τ , .. "& 93 χωριά το; Πηλίου ειναι νεώτερα Χτισµατα. Κατά τή βυζαντινήΐ µοναστικό βουνό. Γύρω άπό τά µοναστήρια καί σέ άλλους πρόσφορους τόπους δη… µιουργοΠνται µικροί οικισµοί. Τό φαινόµενο τίς δημιουργίας ορεινών οίκισμδν εζναι γενικό στήν "2λλξδα κατά τό 160 αιώνα έζ αζτίας τών κακουχιδν τόν κα… τοΐκων στίς πεδιάδες όπό τίς μετακινήσεις τόν τουρκικδν στρατευμάτων καί &πό τή δηµιουργία µεγάλων τουρκικών ιδιοκτησιδν άπό &ξιωυατοόχους τοδ Κράτους. Τά πηλιορεότικα χωριά άναπτύσσονται γρήγορα χάρη στήν ομιαυτονοµξα τους καί στή γονιµότητα τού έδάφους. Σηυαντικό προϊόν εζναι τό μετάξι. ΄Ήπειδή δέν ύ… πάρχει τό κατάλληλο τεχνικό άνΘρώπινο δυναµικό κιά νά καλύψει τίς µεγάλες , άνξγκες τον άναπτυοσόμενον χωριδυ, κσλο6νται τεχνίτες άπω τήν "ΗπειρΟ; κυρς… ως, καί τή Δυτική Μακεδονία. ΧΠΧή53Αύτοί άποτελοσν τή µαγιά γιά τή δηµιουργία πολυάριΟμσν ντόπιων χτιστάδων,ξυλογλόφων, λιθοξόων, χαλκουργδν, ζωγράςων, άρ… χιτεκτόνων κ.λ.π… 96 σπίτια TOG Πηλίου, χτισµένα στόν τύπο τοδ βορειοελλαδί- τικου άρχοντικοσ, στολίζονται ΗΕ ξυλόγλυπτο σταθερά στοιχεία, µέ χρωματιστοός φεγγίτες καί, συχνό, μέ τοιχογραφίες…Οΐ έκκλησίες, µονόκλιτες Η τρίκλιτες Ba" σιλικξς τοιχογραφοδνται καί &ποκτοΞν ξυλόγλυπτα τέμκλα, δεοποτικούς θρόνους καί εζκονοοτάσια . Βρόοες, καλντερίµισ, τοξωτά γεφύρια συµπληρώνουν τήν χαρούµε… νη εικόνα τών χωριδν 106 Πηλίουο ΄Λξιόλογη εζναι καί & πνευματική τους &νάπτυ…- ξη HE τή δηµιουργία βιβλιοθηκών, λειτουργία σχολείων καί τήν ξμφάνιση άξιόλογων λογίων, ιοπως & ΚωσταντΞς, ό Φιλιππίδης καί δ Γαζής… Σιγά…σιγά, καί κυρίως κατά τόν 180 αζώνο & τέχνη του Πηλίου πλουτίζεται µε καινούργια στοιχεΓα πού τΞς δίνουν Ενα ζαρακτήρα περισσότερο χαρούμενο καί αζ… σιόδοξο. Τόν τόνο πιά στή ζωή δίνει & &νερχόµενη καί προοδευτική τάξη τών βιο… τεχνΞν, τών έµπόρων καί τών ναυτικ6ν… Μετά τή δημιουργία, άπό τά μέσα τοσ 19ου ab évay τής καινούργιας πόλης τοΠ Βόλου & οίκονοµικ€ καί πολιτιστική ζωή τ6ς περι… , οχΉς συγκεντρώνεται σ'αυτή και &λλάζει µορφή. …: ή . ,. I I | #… l .- -,- η , &… [| , ' ' | ,… ?. ,'΄ κ . . ΄ζ΄΄ς» :…- [ή . , . Ώ.µλν:μ.ε…- Ήιιόου Άι'……'Ό4)ΈΚ /…λ' Ή"' ζΧΜµ1 " Π ?ιΟι,) ι . ,… : η; ΄.- /΄'|ζ,'΄΄ζ.τΧ.|΄ι΄.ς ΄ϊ "! | 6 . 7: &… &… «Δ…; Δ…… /,Α/, Μπα ; ΗΑςς/+|α |3/θυ/+ω3 κ»? |ιτποδ΄Ό,…… 5 Θΐέ/;]Ον(|ς I χ 1' , 1 v η . 17- ΔΓή Γ,… 1 8 ΜΜΜ! χ (, α) 3 - -… ('Η? Δ)… & (Ή; 1 Γ……Γ…ΐ/7 δάζ|'/||ξ ! |1 , ζ) / Π | ' ( . Η : » Β' ;Οφ)΄Μ ΚζΛ/ υ]ζ,)Οωΐ … ( Κ α…ωΏως ) …€ & ( & … /ΐΔ=΄Ήξ άΐΐ γτ…- ΄- ζ 32/4. ;, & ""… έ €&ΓΓ7 (µε? & σ) ; ::: _ I) Ήζ LID/30A," ί-µΐΜω (Ξπ(.΄(ζ΄ ΄" ; ;;;…- ? GAY (µ ήσυχα, &&…λρ, Γ Α AA 1 Α , η ς,ΔςΛςςΑ5 , Λ…… Μ…… 12ΜΜΑ "Ο ξθ΄ .)| ΄ "" ΄ | γ . || : '΄ | | .’ :! …. … , , ? /ί … ν ( & xx " ' ή … … , | …/ … ΄ …… /%%&ε … ) 72 3677/78" 3/ΘζζΘξρμαΥΔα/ &… φακούς ΡΛωυΐξ ΚΚ€Ηπ€Κδ …, αΗκΜ…ε μΑρ…ΔΑε(κε… πεέ) 4s.— ευ… 11U1':5 ΜΜΜ/… …- 1U ίζΜζΠ/+) [& … ΝίΚΟΔΗΞ Κ©ςικη.%ΟΡΌ υωί _ ζΐλκ€ Γ€**΄Μ "& 3 Η. ΜΜΑ ΝΑεσ…οΛ) (ΜΑΜΑ) ?. "(2662 ζ070'ι;7ς . ///7?%6΄) & "ΖΜΔ>όψα Λ|…µ αν… ΜΜΑ! &. Α, …η… ©…ΏΐΜ ΛέΜΜ

… … … ΞξΨ | Χ µε: | ( ΄ 1 Λη !" έµέωιΞι "' Θ Μ Δ |) &! Θπτ . Η;Δ'ΞΘΗΞξΠΞΜΜΜΜ|ΞΠΞ©υΞως" " ..΄ν-…" "κι'. : |1 … ζ Η 119ΐΚ'Πέ…" … … 21ΙΙιιΉΜι…ι'[ιξεΛΙΗΠπ "…µε:ΗιικΞ:ιι…π…..…τι…ιι:. :.!µζ:1ΗιΗΉΛ…: . . .… ν΄ ΜΕΘ . . . ", -'Ο«… …. I τ' …' …! | 41 m …- …κπ0 στ απ…… . δ΄… :" ' ή |." |) Ν |! i Η! … ΑΠ»… I if: & "Η! [… από! -… -.' "… Γιά ! 4 ? : "… " " … & - Έ ζω | E =.- … τ; ? .ξ&.')"" & … ΠΕ- .…,, [ | τα; : » - " [΄ ξ ΒΟΜς.ρΔω ε+απτ,ογ… 22....- if? a. . αχ Ξ " & ζ ζ; ν....ι….-…… ……- ι ,…-…ε Κυρίες καί Κύριοι, 'Η εύγενική πρόσκληση τού 'Αθηναϊκού Τεχνολογικού 'Ινστιτούτου νά μιλήσω γιά τη λαϊκή τέχνη τού Πηλίου µε βρηκε την ώρα πού επιχειρω µιά συνθετική εργασία πάνω στό θέµα αύτό, πού είναι τό άντικείμενο πολλών µοβογραφιων καί "αρθρων μου. Είναι άλήΘειαπώς έδα καί είκοσι περίπου χρόνια, σέ µιά γειτονική αίθουσα, µέ τό ΄΄ιδιο θέµα είχα δοκιµάσει την καλωσύνη τού άκροατηρίου µου. Πρέπει νδ όμολογήσω πως τότε τά πράγματα Ήταν πολύ πιό εύκολα γιά µένα. Στά χρόνια πού μεσολάβησαν & ερευνα προχώρησε πολύ. Καινούργιο, πολλαπλάσιο ύλικό εχει προστεθεί. Νέα προβλήµατα, αναπάντητα ερωτήµατα καί -γιατί νάμην τό όµολογησουµε; - περισσότερες αξιώσεις καθι- στούν τη θέση µου πολύ πιό δύσκολη. Συγχρόνως εγινε καί & γνωριμία µέ τίς τέχνες όλων των περιοχών της 'Ελλάδος, καθώς καί άλλων, γειτονικών καί μακρινών, λα"ων. τα τοπικά φαινόµενα δέχονται ετσι εναν καινούργιο φωτισμό. Κάτω από αύτές τίς συνθ"ηκες ζηλεύω τόν τοτεσινό εαυτό µου γιά τη σιγουριά εκείνης της επΟχΞς - καί µόνο γι΄αύτή; Είµαι, όπως εύχαριστημ€νος γιατί μού δίνεται ή εύκαιρία, πρίν άκόµα οί απόψεις µου &κινητοποιηθούν στό τυπωµένο χαρτί, νά τίς θέσω στόν ελεγχο ενός τό- σο ύπεύθυβου άκροατηριου καί && Θεωρησω σάν μεγάλη προσφορά αν & όµιλία αύτη θεωρηΐ θεί' σάν ένα είδος είσηγησης σε συζήτηση πού θά επακολουθησει. Κυρίες καί Κύριοι, "Ενα θέµα με τόση εύρύτητα δε µπορεί νά χωρέσει στό χρονικά "ορια .. , ,, … … , ιέι λΞρ6τητα μιας διαλεξεως. ΕΠΠΗΠΒΒΚάνθρωπ ς ιερουσε να διαπραγµατευΘει ενα εμα µεσα σε μία ωρακΠΉΞΞΠΞ ΞΒΗΒΒΕ γράφει βιβλίο µε εκατοντάδες σελίδες ειναι γιά κρεµασμα. Θελω να πιστέψριε πώς … ' ' & ο"… "να…… να ηταν… ενώ." Ό… 61) δ…"- :… αν ένα µια κατά… Τά πηραν τά βαρυόµοιρα καί πανε ναν τά θάψουν τά πηγαν καί τά ρίξανε στης έκκλησιΞς τό λάκο. Μά όταν τά κατεβάζανε µέσα στό ίδιο μνήμα κλαίγανε ξένοι καί δικοί, κλαίγανε κι ο'ι παπάδες. Στόν ενα βγηκε καλαµιά, στόν αλλο κυπαρίσσι. Βοριάς φυσάει στά κλαριά, σκύβουνε καί φιλιούνται. -Γιά ίδές τα τά λιγόζωα, τά λιγοζωϊσµένα πού δεν φιλιούνταν ζωντανά, φιλιούνται πεθαµέναΐ , - . …κι, "η Ρ ΛΑΙΚΗ Τ11Χ"ΙΞ TOY HKAIOY Τό Πήλιο:υµού άποτελεί τό χύρο μέσα στόν όποίο θά κινηθούμε στό άρθρο τούτο, είναι ένα βουνό πού καταλαµβάνει τή νοτιοανατολική πλευρά τύς Θεσσαλίας. Περιβρέ- χεται άπό τό άνατολικά του άπό τό Αίγαίο Πέλαγος καί, σχηµατίζοντας µιά στενόµα- κρη χερσόνησο, άγκαλιάζει τόν Παγασητικό κόλπο. Στή µυθολογία τύν άρχαίων 'πλλή- νων "εχει σημαντική θέση. 'Εκεί τοποθετούσαν τούς Κενταύρους, ένας άπό τούς 610(- ους, & σοφός Χείρων, ύπηρξε καί δάσκαλος τού πρώτου γιατρού τού κόσµου, τού &σκλη- πιού. "Γκεί έγιναν οί γάµοι τού βασιλέα τύς 'Ιωλκού Πηλέα καί τίς Θέτιδας, όπου !- ταν καλεσμένοι "ολοι οί Θεοί τύς άρχαιότητος. 'Εκεί έγινε η άνατροφη τού ξακουστού Ήρωα άΛχιλλέα.'Από τίς άκτές τού Πηλίου ξεκίνησεν & άργοναυτικ6 έκστρατεία. Οί µά- χες τόν κενταύρων µέ τούς Λάπιθες καί άλλα µικρά καί μεγάλα περιστατικά δείχνουν τη σημασία τού Πηλίου στην έλληνική µυθολογία. Κατά την άρχαιότητα τό Πηλιο δέν κατοικούνταν. Μόνο στίς άκτές του άκμασαν αερι- * πές σηµαντικές πόλεις, όπως ή 'Ιωλκός, οί Παγασές. & Δηµητριάς καί άλλες. Κατά τη βυζαντινή έποχη είναι γεμάτο άπό μοναστήρια, πού συνεχίζουν τή ζωή τους καί κατά την Ψουρκοκρατία. Γύρω άπό τά μοναστήρια, άπό τό 160 αίύνα, άρχίζουν νά δηµιουρ- γούνται τά χωριά κυρίως άπό κατοίκους τύν παραλιακών συνοικισµύν τύς περιοχύς, τού έσωτερικού τύς Θεσσαλίας καί άπό τίς περιφέρειες τύς Λαμίας καί τύς Ήύβοιας. Οί ό- ροι διαβιύσεως στά καινούργια χωριά είναι καλλίτεροι γιατί δέν κινδυνεύουν ούτε άπό τίς πειρατικές Επιδρομές, όπως τά παράλια, ούτε άπό τίς ληστείες τόν Τουρκαλβα- νύν, όπως τά πεδινά. 'Η πλούσια βλάστηση, τά άφθονα νερά καί πρό παντός ή σχετικη ;άσφάλεια δημιουργούν εύνοϊκές συνθύκες γιά την άνάπτυξη τύν χωριύν. Πάντως, ώς τά τέλη τού 170v αίώνα είναι μικροί οίκισµοί µέ άγροτικό χαρακτύρα. Κατοικούνται µόνο άπό χριστιανικό πληθυσμό. 'H καθυστερημένη οίκονοµία τους δέν έπέτρεπε τό χτίσιμο μεγάλων καί πλούσια διακοσµηµένων σπιτιύν καί έκκλησιύν. "π,", η λαϊκή τέχνη πε- ριορίζεται μόνο στην ύφαντικη καί στην κατασκευή µερικύν είδύν καθημερινός χρήσεως. ' πειδη τά χωριά βρίσκονται κάτω άπό την άµεση πνευµατική έπίδραση τόν μοναστηριύν, ύ τέχνη τους είναι συντηρητική. Στην έκκλησιαστική ξυλογλυπτικη περιορίζεται στην κατασκευή ξύλινων τέµπλων σέ χαµηλό άνάγλυφοξ καθώς καί άλλων έκκλησιαστικύν έπί- πλωνι είκονοστασίων, δεσποτικύν θρόνων κ.λ.π. Μεταχειρίζονται τά συνηθισμένα συμ- βολικά διακοσµητικά θέµατα: τήν :μπελο, τόν πελαργό.... Στην άγιογραφία συνεχίζε- ται & μεταβυζαντινή παράδοση µέ ταπεινούς λαϊκούς άγιογράφους, πού πολλές φορές φθάνουν σέ κάπως άξιόλογες έπιτεύξεις. ΦΈά έλάχιστα ύφαντά πού σώζονται είναι άπλά "την χατασχευή, ετναι τά λεγόμενα ριγωτά. Κηλαδη κατά την ύφανση άλλάζουν κατά Άιτ.η: 2 στήματα τό χρώμα τού ύφαδιού καί έτσι τό ύφαντό άποτελείται άπό άλλιπάλληλες χρωµατικές λωρίδες, πού είναι, όµως, άρμονικά συνθεµένες. 'Η ύφαντική, όπως καί όλη ή έπεξεργασία τού µαλλιού, γίνεται άπό τίς γυναίκες κάθε οίκογένειας. [ . . . . . . . . . . Σιγά … σιγά τά χωριά πολλαπλασιάζονται καί άναπτύσσονται. Οί κάτοικοί τους έπι… δίδονται όχι μόνο στή γεωργία άλλά καί στή βιοτεχνία καί στό έµπόριο. T6 μετάξι, σκέτο ή κατεργασµένο, άποτελεί µαζί μέ τήν κατασκευή µάλλινων έπενδυτών |κάπες/, τό σπουδαιότερο προϊόν, πού έξάγεται σέ μεγάλες ποσότητες. 'Η χαλκουργία καί ή βυρσοδεφία έπίσης άναπτύσσονται. λημιουργείται έτσι µιά τάξη έµπόρων καί Βιοτεχ- νών πού δίνει τόν τόνο σ'όλόκληρη τή ζωή τών χωριών. Ψά σπίτια καί οί έκκλησίες χτίζονται µεγαλύτερα καί διακοσµούνται πλουσιότερα. Δηµιουργείται έτσι ή άνάγκη νά κληθούν τεχνίτες άπό "αλλες περιοχές µε περισσότερο άναπτυγµένη τήν τεχνική. " Έρχονται κυρίως τεχνίτες άπό τήν "Ήπειρο, τή βορειότερη έλληνική περιοΧή. 'Αρ- χιτέκτονες, ξυλτγλύπτες, λιθογλύφοι, ζωγράφοι, χτίστες καί άλλοι. Οί ήπεορώτες αύτόι τεχνίτες έχουν ήδη μιά παράδοση, πού τή μεταφέρουν καί στό Πήλιο. Φά χωριά άρχίζουν νά χειραφετούνται άπό τήν έπίδραση τών µοναστηριών. "τήν ξυλογλυπτική έµφανίζονται σκηνές άπό τήν 'Αγία Γραφή καί άπό τά Συναξάρια τών 'Λγίων, κυρίως αύτές πού δέν παρουσιάζονται συχνά στήν άγιογραφία|θυσία τού 'Ισαάκ, ή έκδίωξη τόν πρωτόπλαστων άπό τόν Παράδεισο κ.τ.λ./. Στό χωριό Ηούρεσι, στό άνατολικό Πή- λιο, όπάρχει ένα χαρακτηριστικό τέµπλο αύτού τού είδους στήν έκκλησία τών Είσο- δίων τής Θεοτόκου. "Η τεχνική του είναι πιό έλεύθερηι οί μορφές παριστάνονται &… λόγλυφες καί άναμεσά τους ύπάρχουν κενά. ' ανήκει στά λεγόµενα κεντητά ή σκαλιστ στόν άέρα τέμπλα. 'Ανάμεσα σέ ποικίλα εύκίνητα διακοσμητικά βλέπουμε τόν άποκε- φαλισμό τού 'Ιωάννη, τή:ξαλώμη νά κρατάει τό κομµένο του κεφάλι, άλλού τόν "Ισα- fin νά δδηγείται στόν τόπο τής θυσίας, τή στιγµή τού θαύµατος µέ τόν "Αγγελο πού κατεβαίνει όρµητικά, καί τό έλάφι πού άντικαθιστά τό θύμα. Χαρακτηριστική είναι ή άπεικόνιση το"υ θαύµατος τού 'λγίου Εύσταθίου, ό όποίος σηµαδεύει μέ τό τόξο του ένα σταυροφόρο έλάφι. 'Ξκείνο στρέφει τό κεφάλι του πρός τόν "Αγιο καί τού λέει μέ άνθρώπινη φωνή: TI ME AIQKEIC; / Γιατί μέ κυνηγός; | Τά λόγια αύτά εί- ναι σκαλισµένα έπάνω σέ μιά μιµηση ταινίας πού ξετυλίγεται άπό τό στόµα του. 'Ο 'Αγιος ρωτάει μέ άπορία = TIC Η ΦΩΠΗ, ΚΥΡΙΕ| / Ποιά είναι αύτή ή φωνή, Κύριε,/, σκαλισμένο κι αύτό σέ άλλή ταινία. "Η σιγουριά µέ τήν δποία είναι πλασµένες οί μορφές, ή σταθερότητα τής τεχνικής, ή άπόλυτη γνώση τών δυνατοτήτων πού προσφέ- ρει τό ξύλο καθώς καί οί λύσεις πού δόθηκαν σέ διάφορα προβλήµατα, μαρτυρούν τή 3 µακριά καί συνεχή παράδοση, τής όποίας φορείς είναι οί τεχνίτες τού τέµπλου τού Μουρεσιού. ι'0σο περνάει & καιρός τά χωριά τού Πηλίου όναπτύσσονται. Οί"εµποροι καί οί βιοτέχνες πλουτίζουν καί έτσι μεγαλώνει ή κοινωνική τους δύναμη. Δηµιουργείται καί άναπτύσσεται ή ναυτιλία. Πολλοί πηλιορείτες γίνονται έµποροι στό έξωτερικό, συµµετέχουν στή ζωή τόν έλληνικόν παροικιδν τής Ηύρόπης, ζυμόνονται µέ τά ποσο… δευτικά ίδεολογικά ρεύµατα τής έποχής. Δύο γεγονότα ύποβοηθούν τή μεγαλύτερη άνά- πτυξη. Στά 1668 παραχωρούνται άπό τούς Τούρκους είδικά οίκονομικά καί κοινωνικά προνόµια σέπια! τού Πηλίου καί στά 114 ή ύπογραφή τής Ρωσο4Ρουρκικής συνθήκης τού Κιουτσούκξ Κατναρτζή µέ είδικά άρθρα έπιτρέπει στό έλληνικό έμπορικό νά τα- ξειδεύει στό Αίγαίο καί στόν Εύξεινο Πόντο έχοντας προνοµιακή θέση. 'Η νέα αύτή τάξη τόν Εµπόρων καί τόν ναυτικδν δίνει τόν τόνο στή ζωή τόν χωριύν τού Πηλίου τίς τελευταίες δεκαετίες τής Φουρκοκρατίας. 'Εχει έμπιστοσύνη στίς άναπτυσσόµε- νες δυνάµεις της, χαίρεται τίς έπίγειες χαρές, προσπαθεί νά κατακτήσει τήν έπιστη- μονική γνώση τού φυσικού της περίγυρου καί άγαπΞ νά τόν βλέπει στήν καλλιτεχνική δηµιουργία. Σε πολλά χωριά ίδρύονται σχολεια καί βιβλιοθήκες. Στά σχολεία είσά- γονται όργανα φυσικής, ύδρόγειες καί ούράνιες σφαίρες, γίνονται πειράµατα ήλεκτριο µού καί χηµείας µέ είδικές συσκευές. Ηί λόγιοι ταξειδεύουν στήν Ξύρόπη, "ερχονται σέ έπαφή µέ έκπροσύπους τού Διαφωτισμού καί ύστερα άλληλογραφούν μ'αύτούς. Μετα- φρόζουν φυσιογνωστικά, ίστορικά. µαθηµατικά καί γεωγραφικά συγγράµματα. Δύο άπό αύτούς, δ Γρηγόριος ΚωνσταντΞς καί & Δανιήλ Φιλιππίδης, έκδίδουν στά 1791 μία Γεωγραφία, γραμµένη στή δηµοτική γλδσσα τής έποχής, όπου κάνουν μιά πλήρη ίστο… ' ριπή. τοπογΜφ…ύ :… Μουρ-Μή περιγραφή τού Πηλίου. τα σπίτια χτίζονται μεγάλα, διόροφα ή τιόροφα, µέ πλόύσια ξυλογλυπτη, ζωγραφική καί άλλη διακόσμηση. ?τίς &- γιογραφίες τόν έκκλησιδν έμφανίζονται τοπιογραοικά καί ήθογραφικά θέματα. Στά 1802 & ζωγράφος Γιάννης Παγώνης ζωγραφίζει τήν έκκλησία τής 'Αγίας Μαρίνας στό χωριό Κισσός. Στίς καθαυτό άγιογραφίες του µιά έλαφριά πνοή ρεαλισµού προσπαθεί νά δό- σει κάποια ζωή στίς µορφές πού ξέφυγαν άπό τό βυζαντινό στυλιζάρισµα."Όμως τά έργα του αύτά είναι µέτρια. 'Ο Παγώνης δεν "εχει ταµπεραµέντο άγιογράφου. Δέν είναι οί θρησκευτικές έννοιες πού τόν έµπνέουν. ?ά δέντρα, τά βουνά, τά κάστρα, οί πολιτεί- ες, οί γέφυρες, είναι & κόσµος του. Καί & όνθρωπος. "Έτσι, στήν καµπύλη 106 ένόνει τίς τοξοστοιχίες µέ τό ταβάνι ζωγραφίζει τά πιό…ξακουστά µοναστήρια καθώς καί βι- βλικά τοπία: τα παλάτια τού Δαυίδ, την 'Ιερουσαλήµ, τά µοναστήρια τόν Ηετεόρων. τα "προς Σινά, τό Μέγα Σπήλαιο καί ήλλαξνΤά θέματα προέρχονται άσφαλ8ς άπό χαλκογρα- ψηµένα πρότυπα καί ό ζωγράφος δέν μπόρεσε νά άπαλλαγεΐ έντελδς άπό τό ύφος τής 4 xapan1tnfig. Δπλώνει, όµως, με ανεση τα τοπία του, πετυχαίνει εδχάριστους συνδυ- ασµούς χρωμάτων καί κροαγγ€λλει τόν κατοπινό λαµπρό τοπιογρόφο. Στόν ίδια εκκλη- σία ζωγραφίζει καί δύο σκηνές όπου µε ακρίβεια αποτυπώνεται & γυναικεία πηλιορεί- τικη φορεσιά τίς &ποχξςι"'Η πονηρά έξοµολόγηοις τόν Χριστιανδν" καί "'Εδδ 6 6L6- βολος στολίζει ξκείνους πού &γαποΙν τήν διαβολικήν μεταµόρφωσιν", δηλαδή τό βά- ψιμο τόν γυναικδνφ΄Εΐναι "εργα &πλοϊκΗς φαντασίας ποό κάτω 616 μια ηθικολογικ6 €πίφαση µας δίνουν δροσερΞς ήθογραφικξς είκόµες. Χαρακτηριστικό είναι καί τό με- γαλωµα τοό δάκτυλου της γυναίκας 106 βάφεται. Γενικά στην ελληνική λαϊκή τέχνη παρατηρείται τό φαινόµενο τίς µεγέθυνσης το! ανθρώπου Η τοπ μέλους τοπ σώµατος πού αποτελεί τό σηµαντικότερο στοιχείο τΠς σύνθεσης. ιό αλλη εκκλησία,όσξόν "Α… για Δηµήτριο Ηεοχωριοσ, & "ιδιος ζωγράφος κάνει δύο νεκρές φόσεις παρµ€νες από δυτικοευρωπαϊκό πρότυπα. Καί στόν Ξκκλησιαστικ6 ξυλογλυπτική παρατηρείται τόν ίδια !ποχη α8τό & τάση να &ποδίδονται σκηνές από τόν καθηµερινή ζωή. Στην !κκλησία του αγίου Κώνσταντί- νου, στη Μαυροδτσα. πανω στό τξµπλο, αναμεσα στά "αλλα παραδοσιακό θεματα, Enga- νίζονται καί οί πρότες σκηνές &κό τήν καθημερινή ζωή. Παρ'όλο τό µεταγενέστερο κακό χρωµατισµό, 106 σκΕπασε τίς λεπτοµέρειες, διακρίνονται 660 μορφές ανδρ6ν µε τοπικ€ς φορεσιές, πο6 πΞνε στίς δουλειές τους. 'Ο πρώτος σηκώνει μ€ 16 60101:- ρό του χέρι τό τσεκούρι. πού-τό ακουµπάει στόν όρο του, Eva µε τα δεξί κρατάει τό μπαστούνι του. ‘0 δεότερος Εξει περασμένο στόν ώµο του Ενα αγροτικό πριόνι καί συγχρόνως καπνίζει µέ τό µακριά πίπα του.'Η ζωντάνια τΞς κίνησης, & πνοή &- λόθειας καί ή &κρίβεια στα σχήµατα ταν εργαλείων καί των φορεσιδν µας περνο€ν σε Ενα καινούργιο κλίμα. Στό ίδιο τέµπλο εµφανίζονται σκορπισµΞνες καί λίγες &- κόµα μορφξς από τό ζωή καί από τή μυθολογία, όπως Ένας κένταυρος. T6 πιό λαµπρό δείγµα, τό κορόφωµα ατΗς της τάσης είναι τό τέµπλο της Εκκλησί- ας τοδ ϊταυροδ, στό δόση 'Ανεμοδτσα, κοντά στό χωριό Δρόκια. Έτό γενική του διά- ταξη τό τέμπλο αδτό δεν παρουσιάζει τίποτα 16 ίδιαίτερο. T6 µεγάλο του ξνδιαφέ- ρον βρίσκεται στίς λεπτοµέρειες."Ενας δυνατός παλμός ςωΞζ δονεΓ τό θαυµάσιο αό- τό ξυλόγλυπτο. Παλμός ζωής με τίς αντιθέσεις της, τόν πόλη της καί τή φρεσκάδα της.΄Λγρια ζδα συµπλξκονται σ'!ναν θανόσιµον &γ6να. Φείδια, πουλιά, φυτό. αγωνί- ζονται να ζήσουν παλε6οντας 16 "ενα µέ τό αλλο. ' Ένταση ζωης χαρακτηρίζει τόν κίνηση ενός πουλιοσ πού ραµφίζει σταφύλια. "Αγρια δύναµη εκφράζουν τα σώµατα δύο τσακαλιδν, καόώς τό Ένα δαγκώνει µε µανία τόν τράχηλο τοπ αλλουζΞ'λνθρωποι κυνη- γοδν "αγρια ζδα μέ Εντονες κινήσεις γεµξτες αλήθεια#νΦοροδν τίς πηλιορείτι;ες ! ! φορεσιές τΞς Εποχής τους. 'Ξνας πηλιορείτης σφάξει ένα άρνί πού τό κρατάει άπό τό κεφάλι.Διάκοι µέ Θυµιατό, πουλιό, έρπετά, λουλούδια, άπειρες µορφές συνθέτουν ένα πίνακα διαφορετικό άπό τή βιβλικό άτµόσφαιρα τού τέµπλου τού Μουρεσιού. Πάνω στό ύπέρθυρο τού ίερού βήµατος ένα παληκάρι σκοτώνει έναν τεράστιο δράκο. Νά συµβολί- ζει την πάλη τού κακού μέ τό καλό; "Ισως. 'Η προσωποποίηση, όµως, είναι τόσο έντο- νη πού περισσότερο είκονίζει τήν πάλη τού παληκαριού μέ τό θηρίο, όπως Εµφανίζεται σέ παλιότερες έλληνικές παραδόσεις καί όπως θά τό συναντήσουµε άργότερα σά µιάν έλληνικό προσθήκη στό θέατρο τόν σκιών | Καραγκιόζη/. 'Ακόμα κι όταν έµφανίζονται τά γνωστά Θρησκευτικά διακοσµητικά θέµατα, κι ατά έχουν αδειάσει άπό τό συµβολικό τους περιεχόμενο καί ξαναγύρισαν στήν άπλή τους φύση. 'Η άµπελος π.χ. δέν "εχει πιά τό γνωστό της συμβολισμό/"'Εγό είμί δ όµπελος..."|. ΥΕ τόν τρόπο πού &ποδόθηκε ξανάγινε τό κλίµα πού µάς δίνει τά γλυκά σταφύλια καί τό κρασί. Οί μορφές περιορίζονται στίς κύριες έπιφάνειες, άδρά σκαλισµένες, μέ µιά τάση όπερβολύς στό χαρακτηριστική λεπτοµέρεια.'Εκείνο πού συµπληρώνει τόν έντύπωση καί κάνει πιό έντονη τόν αίσθηση ξωΕς είναι η προσθήκη χρωµάτων στό κάτω µισό τού τέμ- πλου. Οί φορεσιές, τά πρόσωπα, τά ζύα, τά φυτά είναι χρωµατισµένα μέ τό χρόμα πού κυριαρχεί σ'αύτά. Χρώματα ζωηρά. καθαρά καί αρμονικά, χωρίς λεπτοµέρειες κα'ι δια- κυμάνσεις τόνων. Κόκκινα, λουλακιά, πράσινα, κίτρινα.Ά99 Οί διακυµάνσεις, όµως, τόν τόνων πραγµατοποιοόνται άπό τό ποσοστό φωτός πού πέφτει σέ κάθε σημείο. τά ση- μεία πού προεξέχουν δέχονται περισσότερο φός καί & τόνος γίνεται άνοιχτότερος. T6 άντίΘετο γίνεται µέ τά βαθύτερα σηµεία, πού δέχονται λιγότερο φδς κι & τόνος γίνε- ται πιό σκούρος. 'Ξπειδη οί όγκοι είναι πολυεδρικοί, δέν έχουµε µαλακές µεταβάσεις άπό τόνο σέ τόνο, άλλά σαφύς περιγραµµένες χρωματικές έπιφάνειες, άντίοτοιχες µέ τίς έδρες τού 'ογκου. "Έτσι, χρώµα καί όγκος, µέ τήν ίδιον άντίληΦη όποδοµένα, &… ξεχύριστα τό ένα άπό τό άλλο, &ποτελούν 'ενα σύνολο γεµάτο άλόθεια καί δύναµη. με την ίδιαν άντίληΦη, κάπως πιό συγκρατηµένη, είναι σκαλισµένο καί τό τέμπλο τής Εκκλησίας 'Δγίας ΠαρασκευΞς, στό Ζαγορά, καί άλλα τέμπλο. Χαρακτηριστικό είναι η περίπτωση τόν τοιχογραφιών πού ύπ6ρχαν σε φρςςα στήν α'ιθουσα όποδοχ6ς |άρχονταρίκι/τού µοναστηριού τού 'Αγίου λαυρεντίου, γιατί συν- δέει τόν έκκλησιαστικη ζωγραφικό μέ τό ζωγραφικό τόν σπιτιύν. Τό έργο καταστράφηκε κατά την κατοχή. Παριστάνει την ποµπό πού πηγαινε άπό τά Πατριαρχεία στά Σουλτανιξ κά άνάκτορα γιό νά πάρει Ο Πατριάρχης την έγκριση τής έκλογύς του από τα πουλτενο. Πρόκειται γιά ένα βυζαντινό έθιμο πού διατηρήθηκε, κάπως τροποποιημένο, καί κατά ΄ τόν Φουρκοκρατία. 'Ξπειδη η ζωγραφιά προέρχεται όπό έµµετρο κείµενο έχει διατη- ρήσει τό ρυθμό τού στίχου. "ιό µακριά φιγούρα, ύστερα υιό Βραχεία, πάλι υιό µακριά Ξ τονισµένη καί ούτω καθεξύς. Τό ίδιο έπαναλαµβόνρται καί στό δέντρα τού πατριαρ- x ι κού κήπου .!) &! ,… . . . . . . . . . . . . , . τα σπίτια τού Πηλίου "εχουν τά δύο πρύτα τους πατώµατα χτισµένα κατά τρόπο φρουριακόΞΒζβχουν χοντροός τοίχους µέ μικρη &σφαλΞ πόρτα καί έλξχιστα σιδερδφρα- χτα παράθυρα. Δέν πρέπει νά ζεχνούµε πώς δ όσφ€λεια τΞς εποχύς έκείνης δέν όταν καλή. T6 κάτω π€τωμα, τό "κατόϊ", χρησιµ1ποιεΐται γιό τόν &ποΘηκευση τόν προμη- 8ειύν καί τόν κατεργασία τύν προϊόντων. Στό δεύτερο πάτωμα όπάρχουν τά "χειµωγιξ- τικα" γιό τη χειμερινή διαµονή τύς οίκογένειας. 'Έκεί ύπόρχουν τζάκια, φαρδιοί καναπέδες/"µεντέρια"/ καί πολλά ντουλάπια. πιο επάνω πάτωµα, πού προεξέχει, είναι χτισµένο μέ έλαφρότερα ύλικό καί Εχει πολλά παράθυρα. 'Η στέγη του προεξέχει μ€ πλατύ ξύλινο γείσωµα καί σκεπάζεται &πό ντόπιο γκρίζο σχιστόλιδο. 96 πηλιορείτικα σπίτια &νόκουν, μέ τίς όναπόφευκτες παραλλαγές, στόν τύπο τόν σπιτιύν τύς βορείου 'Ελλόδος. Πάνω &πό τό κύρια παράθυρα τού έπανω πατώµατος, Ξµέσωςξµετό τό γεΓσο τύς στέγης, είχαν φεγγίτες µέ γύψο καί χρωµατιστό τζαµόκιι. Πρόκειταΐ γιό εξέλιξη τύς βυζαντινύς φωτιστικύς θυρίδες. πε τό πέρασµα τού χρόνου τό παρέσυρα τού Επάνω πα- τώματος έποχτούν τζάμια καί Ετσι καταργείται & οεγγίτης. 'Ξπειόύ, όµως, διατηρεί- ται ό όρχιτεκτονικός τύπος τού σπιτιού, στη Θέση τού φεγγίτη µπαίνει ζωγραφιστή δποµίµησό του, τό ψευτοπαρξδυροΞΞιΑπό τόν &πλοποιηµένη όποµίµηση τού σχέδιου τού φεγγίτη, τό ψευτοπαοόθυρο περνάει σέ καινούργιες, δικές του μορφές. "Οπως κόθε εί- δος πού μπαίνει στό θέση ίνός παλιότερου, στόν &ρχή είναι ίπηρεασµΞνο όπό τό οχύ- µα τού παλιού. Σιγά-σιγά, όµως, ξεµακραίνει όπό τό παλιό καί Ξποχτόει δικό του ύ- φος. Σχηµατοποιημένα φυτικό καί ζωτκξ µοτίβα, όνόσυχα μπαρόκ στόµατα πού προερχον… ται &πό &πιδρόσεις τόν βιεννέζικων βιτρό, Ηρεμο γεωμετρικό σχέδια. πού & έλαφριά όσυµµετοία τους τα σώζει όπό κάποια ψυχρότητα, χρώματα µέ κυρίαρχο τό µαύρο, βαζουν τη σφραγίδα τύς τέχνης πάνω στα λευκά μέτωπα τον πηλισρείτικων σπιτιύν. ολλ€ς φο- ρές όνόμεσα στό φευτοπαρόθυοα μπαίνει ζωγραφικός διάκοσµος µέ βίζα λουλουδιύν, . λιοντάρια, καράβια καί δέντρα. "Ας περάσουµε τώρα στό ίσωτερικό, καί κυρίως στό έπξνω πάτωµα, όπου βρίσκονται καί οί χώροι όποδυχύς. ?ό πάτωμα αύτό "εχει τόν πλουσιότερο καί τόν όραιότερο διό- κοσµο. τό ξύλο είναι τό όλικό μέ τό όποΐο διαµορφώνουν τό έσωτερικό τού σπιτιού τους οί πηλιορείτες. Ti ντουλάπια, µέ πλ68ος όνάγλυφα διακοσµητικό, έχουν πολλές 7 φορές στό Ξπ&νω τους μέρος ξυλόγλυπτη καφασωτή διακόσµηση καί συνοδεύονται από "παραΘόρες", ανοιχτό ντουλαπόκια για πρόχειρη τοποθέτηση διαφόρων &ντικειμξνων. τα κάγκελα, με την όφόνταστη ποικιλία τόν σχηµάτων τους, δίνουν την εδκαιρία στούς λαϊκούς τεχνίτες να παίξουν μέ τίς γραµμές καί νά αξιοποιήσουν αίσΘητικό τόν 6E- . ρα καί τό φαξ πρό κυκλοφοροδν &ν&μεσα στό ανοίγματα τους. Τό ταβάνια είναι ξύλινα. Οί &ρµοί ταν σανιδι3ν σκεπόζονται από δρμοκαλόπτες, πού διασταυρώνονται µε αλλους &ρμοκτλ6πτες ε'ιτε κάθετα, δπότε σχηματίζουν τετράγωνα, είτε loaf, δπότε σχηματί- ζουν ρόµβους. Στό κέντρα τα ταβάνια "εχουν όκτ&γωνο ξυλόγλυπτο κόσμημα, πραγµατι- κό κέντηµα μέ φδλλα σχηματοποιηµ€να, ρόδακες παλι "αλλα διακοσµητικό δίματ8ξ2'Έ- να ταβάνι στό χωριό Ψρίκερι "εχει στό κέντρο ανθρώπινη µορφή. Πολλές φορές ι ξυλο- γλυπτικη τόν ταβανιπν συµπληρώνεται με απλή ζωγραφική διακόσµηση. Θαυµαοτίς σε πλοδτο διακοσµητινΞν µοτίβων καί σό σόνΘεση είναι οί σκαλιστξς πόρτες. Γύρω από Ενα ρόδακα συντίθενται, σέ π ικίλους συνδυασμούς, γεμότΩυε κίνη- ση καί Ευναυισμό,σχηματοποιηµξνα φυτικό διακοσµητικά. Στοάς τοίχους, αναµεσα στό ταβάνι καί σ'Ένα ράφι ποό περιζόνει ψηλό 16 δωµατιο δποδοχ6ς, σε πολλά σπίτια υπηρχε ζωγραφική φρίζα. Πάντοτε παριστοσσε διάφορες µε- γάλες µακρινός πολιτείες: την Κωσταντινοόπολη, τη Βιέννη, τη Μασσαλία "η πιό κον- τινός, όπως τη Χαλκίδα καί τα περίχωρα της στό παρόσπιτο τοπ *ριανταφόλλον στη Δρόκια. 'Η ζωγραφική αδτή δεν είναι πρωτόγονη. Οί ζωγρόφοι της δεν αρχίζουν από τόν εαυτό τους. πίνει φανερή & "υπαρξη καλλιτεανικΞν προγόνων. 'Η λιτότητα «αν πε- ςιγραφικ6ν τους στοιχείων διατηρεί παντοτε ζωντανή την αίσθηση της φύσης, χωρίς να γίνεται νεκρή σχηµατοποίηση.'Υπόρχει καί τό στοιχείο τοπ Θαυµασµοσ, ξκφρασυ€νο, όπως καί στό δημοτικό τραγούδι,µ€ την όπερβολήι τα φηλ6λιγνα"κυπαρίσια !χουν five απίθανο δώσε, καθώς καί οίμιναρξόες, πού Εχουν 8φος περίπου "οσο καί τό µΞκος το8 χωριοδ. Τά κάστρο, καί πιό πού τό κάστρο της άαλκίόας µέ τίς Φοβερές πολευηστρες του, τούς πύργους καί τίς επάλξεις, δείχνουν τό θαυµασμό τοδ ζωγράφουυ."€ό χορτα- ριασµξνα κοµµότια της γης δίνονται µε ανοιχτούς πράσινους τόνους, €νΞ τα χ€ρσα µε 'ωχρα Ξ µονοι DE VEVISSE fl μέ ποικίλους συνδυασµούς τόν χρωµάτων αδτδ:49Ψό κυπα- ρίσια ζωγραφίζονται µε σκέτο μα6ρο, αλλά, καθώς συνορεύουν µέ τα πράσινα, φαίνον… ται πράσινα οποδραΣΞ ‘0 ζωγράφος Θανάσης Παγ6νης, γιός του Ριξννη Παγ6νη πού συναντήσαμε προηγουµέ- νως, ζωγράφισε στό σπίτι του μιαν &νάλογη φρίζα πού παριστάνει τοπία 105 κάμπου. Διαφορα ζδα είναι έραδιαοµ€να στό ίσιωµα µπροστά ο'ξνα χωριό. να σκορπίζει Ξπό…η στό ανοιχτόχρωμο φόντο σΞν κεντηδια σέ τσεξτο. "Όλα, µικρό καί μεγάλα στό φυσικό τους, στη ζωγραφιά Εχουν περίπου 16 "ιδιο μέγεθος, ύκριβδς γιά να µείνουν κεντ65ια. "Ωστόσο ξεχωρίζει μέ όξυδίρκεια τη φιγούρα τού κάθε ζώου καί τονίζει µέ κέφι τα ίδιαίτερα χαρακτηριστικό του. "Η κότα, δ σκύλος, & όλεπού, 16 βόδι, τού Θανάση Πα- γώνη, µε τό χαριτωµίνο τόνισµα τόν χαρακτηριστικδν τους καί τό ζωηρό τους κίνηση προαγγξλλουν τό κινούµενα σκίτσα τού σύγχρονου κινηματογράφου.έΞ) Με διαφορετικη διαθεση ζωγραφίζει στό νότιο τοίχο τού δωµάτιου δύο εθνικούς ηρω" ες, τό Ρξγα Φεραίέμ3αί τόν 'Υφηλόντη. Πρότυπί του πρέπει νά είναι οί λι€ογραφίες πού κυκλοφορούσαν τότε. 'O Παγώνης, όµως, κάνει µια δική του δηµιουργία. T6 σίγουρο πλύσιµο, & λιτός χρωµατισµός καί κ ΕπιμελημΕνη ξκτ€λεση καθιστούν τίς δύο αίτξς είκόνες λαµπρό δείγματα λαϊκΞς προσωπογραφίας. Τό ζωηρό τους μόαύρο µάτι καί τό λεπτό φρύδι θυµίζουν τό στίχο τού δηµοτικού τραγουδιού. " πδχει τό µότι σαν ξλιά, τό φρύδι σε γαϊτξνι......." Βυζαντινές &ναµνήσεις, λαϊκή αντίληψη, προσωπική &ξιοσύνη, συναντιΕνται καί συνεργά- ζονται στίς προσωπογραφίες αύτΞς. ' … 'ϊλόχιστα 'επιπλα χρησιµοποιούσαν οί πηλιορείτες22τδ στόλισμα τόν οπιτιδν τους καθώς καί µερικό χάλκινα σκεύη?Ηπροϊόντα της τοπικΞς βιοτεχνίας πού εκµαζε κυρίως σε δύο χωριό, στόν Πορταριά καί στύ Μακρινίτσα. "Ολοι οί χώροι ξταν ορωµΩξν0ι µέ μάλλινα ύφαντό, Θαυμαοτό Εργα των γυναικ8ν πού τό ύφαιναν σε ξύλονους &ργαλειούς. Τό σκόρπια δείγµατα πού ύτόρχουν δείχνουν τό δεξιοτεχνία καί τή µορφοπλαστική ίκα- νότητα τδν κατασκευαστριδν τους. ψΞ ύφαντό α3τό &νηκουν στην κατηγορία τεν κεντητΞν γ στόν &ργαλειό. Είναι µιά τεχνική πολύπλοκη καί δύσκολη όλλΞ δίνει αξιόλογα όποτελύ- σµοτα. Υό διαφορα διακοσµητικό δέματα δηµιουργούνται µέ τόν κατάλληλη συνεχή ίναλ… λαγη τού χρώματος του ύφαδιού στήν ίδια σειρά. Προσεκτικό µετρύματα €Ήιτρ€πουν στήν ύφόντρια νδ δημιουργοί πάνω στην Επιφάνεια τού ύφσντού ποικίλα πολύχρωµα σχέδια: γλάστρες, πουλιό,&ν0ρόπους καί γεωµετρικό σχήµατα. T6 µάλλινα ν6ματα β€φονταν μέ φυ- τικίς βαφές, σύµφωνα με πανάρχαιες συνταγξξ;ςξέξζί2ζύ"χξξ;ατα ξταν όνεξίτηλα καί είχαν μια καταπληκτική λάµψη καί φρεσκάδα. Χαρακτηριστικό δείγμα της τάσης της πη- λιορείτικης τέχνης να απεικονίζει τόν "ανθρωπο καί τί γύρω του ζωή- όπως τή συναντή- σαµε στό ζωγραφική καί στην ξυλογλυπτικη- είναι ένα πολύ φθαρµένα σήµερα κιλίμι, πού βρίσκεται στό μοναστήρι τού "Αγίου 'Δθανασίου, κοντό στό χωριό ΛαύκοέΞΖ, Διάφορα µικρό ξυλόγλυπτο &νήκουν στόν ποιµενικό τέχνη. Κατασκευάζονταν από βοσ- κούς µέ &πλ& έργαλεία καί είναι Εργα ύπομονϊς καί ξπιµονης. Οί πηλιορείτες βοσκοί. όπως όλοι οί βοσκοί της 'Ελλόδος, µεταχειρίζονται την 9 όγκλίτσα, µακριά ξύλινη ποιµενικό ράβδο µε Συλόγλυπτη λαβή. 'Η &γκλίτσα Εχει μιά βασική χρησιµότητα για τήν ξργασία τού βοσκού. σε τό µακρί της ραβδί συγκεντρύ- νει τό πρόβατα πού άτομακρύυονται &πό τό κοπάδι καί & λαβύ της είναι κατάλληλη για να πιάνει τό πρόβατα από τό πόδι. Τό σχύµα τύς λαβύς Ξθυπηρετεί τό χρήση του καί είναι στίς γενικές του γραµµές στερεότυπο. 'Ρνα οχύµα &πλό πού θυµίζει µιοανοιχτό 5 γαλλικό. 'Αλλό πόση ποικιλία οτί διακόσµηση αύτού τού βασικού σχηµατος: 'Απειρα είναι τό διακοσμητικό εύρξµατα. Γεωµετρικά εχύκατα, δρόκοντες, περιστέρια, ξλόφια, λαγοί, άνθρωποι, λουλούδια, κουλουρίτσες, όστξρια, καθένα μέ τό δικό του τρόπο κα- μωµ€νο, σέ Επειρους συνδυασμούς:2 Ενας φτάνει σε όξιόλογη γλυπτική !πίτευξη ιαµορ- φώνοντός το σέ δλόγλυφη µορφη δράκοντα µε μισανοιχτό τό στόµα, δπ'8που προβξλλουν τό μυτερό δόντια καί & γλύσσα. "Αλλος κάνει υιό πρωτόγονη πυρογραοία, πυρακτύνοντας Ενα µεταλλικό όντικείµενο καί δκουμπώντας το ύστερα στό ξύλο. Κοµμάτια &πό πολύχρω- μες χόντρες κοσμούν μιά Ξλλη &γκλίτσα. 'Ρθθετα πετραδόκια, παλιό νομίσματα καί λο- γύς Ξλλα μικρά &ντικείαενα χρησιμεύουν γιό τό διακόσµηση των λαβύν.0ί όγκλίτσες, παρά τίς µικρές τους διαστάσεις "εχουν κάτι τό ξπιΒλητικό. 'Η όμορφιό τους δεν ε!. ναι χαριτωµένη. 'λκόµα κι όταν τό Θέµα τους είναι εύ0υυο, ύπξρχει μεσα στα µικρά αύτί κοµυξτιε ξύλου κΞτι άπό τη μυστικό σιωπή των δασωµξνων βουνύν. 'Επίσης οί βοσκοί κάνουν ρόκες γιό τό γν€σιµο τού µαλλιού όπό τίς γυναίκες. Χα- ρακτηριστικό είναι τό σκαλιστό όνθρύπινα χερια τύς κορυφύς τους καί τό µικρό κου- δουνξκια στην κάτω τους Ξκρη. τό κουδουνόκια αύτέ, µέ μιά όξιοσηυείωτη δεξιοτεχνία, είναι σκαλισµξνα &πό τό ίδιο κοµμάτι ξύλου µε τήν δπόλσιπη ρόκα. '?τσι, καθώς & ρό- κα κινείται µέ την ξργασία, παράγεται Ενας οιγανός Έχοξτ"?τό Ξντικείµενα τύς ποιµε- νικύς ξυλογλυπτικύς περιλαµβάνονται, ξπίσης, τά ξύλινα κουτάλια καί πειρούνια. 7τύ. λαβή τους σκαλίζουν διάφορα σχήματα, όμοια περίπου μέ τό κουτάλια τού 'Αγίου "Όρους, καί Ξλλων περιοχύν. Ψτό χρόνια τής Ψουρκοκρατίας κυριαρχούν στην ξκκλησιαστική &ρχιτεκτονικό τού Πηλίου τρείς τύποι ξκκλησιδνι οί µονόκλιτες ξυλόστεγ:ς βασιλικός, οί τρίκλιτες Συ- λόοτεγες βασιλικές καί οί µονόκλιτες μέ θόλο. Καθένας &πό τούς τύπους Ξχει πολλές παραλλαγές. κάθε πηλιορείτικη ξκκλησία είναι καί μιά παραλλαγή αίύν τον βασικύν τύ- πων. Πολλοί παρόγοντες Επιδρούν στό δημιουργία αύτύς τύς ποικιλίαςι οί οίκονομικΞς δυν(:ύτητες τόν κτητύρων/ πού Επηρε&ζουυ τίς διαστάσεις καί τό ίλικό/,η διαμόρψω… ση τού Ξδξφους/ δν είναι σέ κορυφή λόφου, σε πλαγιό, στό κέντρο µιξς πλατείας, σέ πολύ κατηφορικό έδαφος/, η θέση τους σχετικά μέ τό χωριό καί τίς προσπελάσεις/ πού 10 καθορίζουν τή Μόρια όψη τΞς εκκλησίας μιά πού τό ίερό πρΞπει νδ είναι πάντοτε πρός τόν όνατολή/, γειτονικές προΌπ&ρχουσες οίκοδοµ€ς/ πού επηρεάζουν τά φωτιστι- κό &νοίγµατα καί τήν τοποθέτηση τος &νοιχτοδ έξωνάρθηκα/, & χρήση /Ξν είναι καθο- λικό μοναστηριοδ, ξωκλήσι 5 κεντρική εκκλησία χωριοσ|. at µονόκλιτες ξυλόατεγες βασιλικές !χουν μικρές διαστάσεις καί είναι συνήθως ξωκλήσια. "Εχουν δίρριχτη στέγη σκεπασµένη μέ σχιστολιθιπές πλάκες. “Evan χτισµέ- νες σε &σοβάτιστη λιοοδοµή"κοί δεν εχουν &ξιόλογο γλυπτιπό % ζωγραφικό διάκοσµο. 'Γξαίρεση αποτελεί & μικρή εκκλησία τοσ &γίου 'Ιωόννου, στή Μακρινίτσα, πού "εχει Επιµελημ€νη ίσοδομική τοιχοποιία καί πλούσια γλυπτική διακόσµηση. Ξυόοτεγεέ τρίκλιτες βασιλικές είναι οί περισσότερες καί μεγαλύτερες εκκλησίες τών χωριών τοδ Πηλίου. 'Βξωτερικξ φαίνονται σΞν µονόπλιτες γιατί & δίρριχτη στέγη τους σκεπάζει καί τό τρία κλίτη. Τό μεσαίο κλίτος είναι πάντοτε ψηλότερο καί φαρδύ- τερο άπό τό δύο πλαγινά. Τά πλίτη χωρίζονται µέ δυό σειρές χτιστ€ς κοΚονες. Οί κι- ονοστοιχίες συνδέονται με τοξοστοιχίες. Γονόπλιτες βασιλικές μέ θόλο είναι 5 µικρά ξωκλήσια Η καθολικά μοναστηριδν. Ο! Θόλοι κατασκευάζονται µε ελαφροσς πωρόλιΘους. Λπό τό λίγα συµφωνητικό πού σώζονται, άπό εξοδολ6για εκκλησιΞν, &π6 λογαριασ- μούς ίδιωτικδν σπιτιδν καί &π6 επιγραφξς µπορο6με νά σχηματίσουµε τόν είπόνα τον όρων Εργασίες ταν μαστόρων. Συνήθως &ποτελοδνταν άπό δµάοες 30450 &τ5μων µέ επί κεφαλΞς εναν &ρχιτ€κτονα. ϊ6ριζαν από χωριό σέ χωριό φέρνοντας μαζί τους καί τα δποζόγιά τους. Διάφορα Ξθιμα συνόδευαν τή θεμελίωση, τό χτίσιµο καί τήν &ποπεράτω- ση τΞς οίκοδοµ5ς. Σφάξιµο κόκκορα κατά τήν τοποθέτηση τοδ Θεµέλιου λίθου, αµοιβή ταν µαστ6ρων, τά "θεμελιάτικα",κατά τό χτίσιµο τα» θεµελίων, προσφορά ρακιοδ κατά τή διάρκεια ταν κυρίων οίκοδομιπδν έργασιδν, προσφορά δώρων κατά τή ζεύξη τής οτε- γης, "μαντηλόματα",.'Βκτός άπό τούς χτίστες, οί διάφορες δµάδες είχαν καί τεχνίτες με διάφορες είδικότητες, όπως τούς λιΘογλύπτες|πελεκόνους/γι& τήν κατασκευ6 ταν γλυπτδν΄όπέρΘυρων καί &λλων διακοσμήσεων, τόός τεχνίτες 106 γιαλιοδ /τζαµιτζπδες/, γιό τά υιλόµατα, τοός ξυλουργοός/µαραγκοός| γιά τήν κατασκευή τΞς στέγης, τόν Θυ- ρΠν καί τόν παράθυρων. ' Κάπως ίδιαίτερς πρεπει νά έπιμείνουµε στήν τεχνη τ6ν λιθογλόφων /πελεπάνων|.. Τά &νάγλυφα σέ πέτρα Ξ ντόπιο µάρµαρο είναι συνηθισμένη διακόσµηση σε πηλιορείτικες εκκλησίες, βρύσες καί &ρχοντικά. 'Ενδιαφ€ρον παρουσιάζουν οι επιγραφές μέ &ραία !- ζξϊλυφα Ξ Ξσώγλυφα γράµματα καί µε λογής κοσµήµατα πού βρίσκονται σε πολλές ξκκλη- stag. 'Ξκτός άπό τό διακοσµητικά μοτίβα πού συναντοδμε στήν ξυλογλυπτιπή, & λιθο- € 1 … τ…… … . … γλυπτική…παριστάνει καί δγίους σε προτομή. 3τ5ν εκκλησία τον 'Αγίου Γικρλάου στήν .…Πορταριά, στόν "Αγιο Ιωάννη της Μακρινίτσας, στόν "Αγιο Γεώργιο, κοντά στόν "ι σ- …σό καί σέ πολλές αλλες ξ πκλησίες, στόν άνατολικό -συνήθως- τοιχο βλέπουµε χαµηλά΄ - άνάγλυφα µ€΄ µορφές άγίων. T6 σκάλισμα συµπληρωνονταν παλιότερα νξ χρωµατα που τώρα Έ΄τά Ξσβυσ.ε & ηλιος καί η βροχή. 7Ξ έλαχιστες περιπτωσεις σωζονται ιχνη τους. "Η πιό΄ ΄&ντιπροσωπευτική µορφή λιθογλ6φου τ5ς έποχξς αύτ5ς είναι τοπ Πίλιου…Ζουπανιοπολίτη.΄ ΄ζνΞπε΄στ5ν…ποµπανία ενός'λαττοΞ &ςχιτξκτονα…;οδ"Ξχτ τισε πολλές έκπ λησίες στό ……5λιο ΄τδν είΞοσαετία'179Ό-Ξ1Ό, το? µαστρο…15μου……'?.τ:νη του "ί?.ιου. Ξι "τοτε ει ένα C) πετά της λαι΄πης 'γλυ1τιεης, We: τήν ' ΄.Κ ζξεχωριστό'φαινδμενο. ΞιΓτ5'στ5'πν:ΐππ .'αί-στ .πι5 ΐρτια Έκφραση επί έξαντλει τίς δυνατότιπ τ…ες…των στοιχείων της...ι" τό γλ5πτη µί-… , …Χ…ιο βασικά τό |ν-ρωπι"ο σωµα ε:ει ΄σχημ" άσί…ς, επάνω στήν Άτρία'Ξτουμπϊει & πνπλος του.πεφαλιυυ… νξπ.'|΄ στά "χ:;μτ αδτ… πεντξει τίς λε πτταξ1ειε. "ίναι,,Ρ€ΒαΞα, Ενα σχ5… σε πιό ΐίνει τήν ΄.1ίεΘησ΄ή της άκαμψίπςξπαίςτΞς=Ππρδτητας. 'Χλλά Έπριβδς γι'τ5τό΄μπον ' ρει νά συγκρατει αίσθητικΞ τόσο πλοΉτς Ξτι διΐφορα κεντ54ια πςύ:τό΄γεμίζουν. τ΄ίν…. ΄π…ι1Ρλρντιν5 η σοσί πεί… τό γν5σιο αλα στικι αίσΘηπα πού κυριτρχοδν "τή σύνθεση τόν ( ο λεπτομερε-ιΒν….3 , Ηπως…"…΄'κό;εληρη τή λαϊκή τέχνη, τό κύριο πρόσωπο 5 τό µέλος τοπ σώυατος από κά- ν…νει τ5 νσρσκτηςι τι.5 κίνηση τονίζοντ αι νε τό μέγεθος. 'Ό' Άγιος σπαλ΄ίζεται πολυ ' ΄ μεγ:Χ61επος άπό τούς …γγξλονςι Τό χξρι τό... Αγίου΄ που εύλογει γίνεται μεγαλύτερο άπό -τ8 ντε !! λο πού στέπετ" ι άν ίνητο στ… στηθος. 'Οταν. 5 κύρια σηµασία της παράστασης βρί- ΄σπεται ;'Ξνα 5ντικείνενο, τ5τε Ξμψπνίιετ1ι ενα χέρι, που τε 5ιναιολογει΄τσι άπό ΄κανξ+ να σδµ ,κ ί κρατ.€:ι τό άντι κείμσνο, σκάλισµ€νο σέ υτερφυσιν… µέγεθος. και; συχνά-σέ εκκλησίες το? πηλεόυ, κυρίως στήν κόγχη τοΞ ίεροδ, πάντοτε ΕΈωτερι- (" ", ΄κά, είναι ξντοιχι μένα 5ντ(λυοα που παρπτ.Ξνουν ξεκλησίες. Ψίς άναπαραστάσεις σότξς -χαρακτηρ€πει…εντονη σϊηματοποίηση, πρό συνοδευετι τπτ !πδ άλλα γνωρίσµατα τ5ς λατ- π5ς τΞχνης,.δπως Ξ,Ξξαρση µε τό µέγεθος της χαρακτηριστιπ5ς λεπτσνξρειας. Οί σταυροί ε.χ… .…π βρίσκονται στ5 στέγη΄τους5σπαλίζσνται σ'Ξνα'άτίοσνο.µξγεδος, σχετικά µέ τίς… '-fit;fiff«5Lg τετ Ξργου,'Π΄πχετιχ5 5 &;1λυτη συγντταίΗ Ξ…άνσγωγή δρισµξνων΄&ρχιτεπτονιµ -π3ν «"οινειων 1€-Μοτρητιν εδοη;ω ., & προσΒ5πη…8λλων …εµάτων ναί χάιιττα "! άλλη πλί- ανα.…Νευουν.κσΘαρά…οι…κοσµητιπ6 ν…ρα#τ5ρα στα !ργτ-αότ€. ΄"=λλωστε π:σοδισυδς.τους , νει|τι ν-ΐ τοσπ5τουν µιά στγαεκρινµ΄ντ ΕπιπΨντι.τ πεί ν-' ξ.ντνχΘουν σε Ενα΄σάν.ολο. πού είς …. ΄ναι…τοπλεµξν αξ΄ την ισι1ν ντίληνη. Ρό 35 μτ 8! μπτρονπε- νά τς ΞντάϊΞ ουμ: στ5ν κατηγο- . , ' … .' ? Φίπ ετ.ευ…ν…:…υ τά π5ραν ο'ι…λα'ιτοί τεχνίτες άπό τ5…ααεσο περιΒάλλον τους. "Αν…ηταν 1? ππςπε-νΞ πάρουν…γι€"πρδτυπξ-τουςζτρβς "υγχρτνους…Ή τούς λίγο τσογεν51τε… Β= ετ:ι Θΐ ΄ρους τύπονς-Ξκκλησι6ν.-ΐΉν8, 5µως, στ5.Π5λιο ξχυυµε, πιω έΐ54πε, µ5νόι3απιλιπ€ςΐ- )…. μέ δερ ιντεζ ττξνΕς,ζστξ &ν5γλνφα Μ?.έπ1υμε πξντοτε παλι5τερηυε΄τ5πους µξ…τρζλοξω'΄ … Α= παρζνυρα, µέ ψηλοτυµν…νους τρσ.ύλλους, µέζψηλ5.πλευριτΞ καμπαναριξ %… -λλα γνωριομα τα.έν ντε ελδς Ξ -…χετ: µέ τήν πη.ιµ…ξτιιη * *1"ιτ("ικ' ργιτε"τονικ5 Ψδ΄Θέμα΄5ν5κει… στ5ν1κατηγορξπ τΠν'παλι5τερων επξξνυν"ματίβυν πού παιουι…ξη'νν μέ Άφ€ςημζτ τήν Ξ.… . να ρνστα.η της πραγµατιπ ::ς.…'λπό γενιά, δµώς, ΜΞ γ:νιΐ'πςζ Ξζπ.τ το τΞν:Ξπο… …. ,. ,… …. …. …. '… . .… . ,, … ….. χπυαν.΄την επεφή=τους…μξ τ5 πι…ρς,τ…Ξ,πχοιπτΞνουν Μαξ εγιναν'ππλ5€ ι'""γ….ιγδ …Θξµπτ:.ζΐ…5λεβξολικ' ωσιιΓρ… καί ι'"" ζηιη τρτέρχ'υτ ι…5ΦΦιΞΞζ . ΄ .ε€.1 την 5ργ5.πατεργτσζα…στΈ…χρ»νο-πνζ ?15 Χΐΐ…ιε 'λλισµζοΩΐς…πολ; 5µ11ζ€.ξµµ΄7…ν Ex …;..ηπςα !ζ I! a l Ι΄…- a . … . η - | ." … …γιατί εγύπν Ξζελι:3εϊ Ξ (5ν>εεη . το Ξρυµνες… ευνειες και πάµ=µ… .πει …στ 6 δι 'ο(νπτιγ Ξπο έλεσμυ με! οχι στήν΄ω…,.γ:ν ή. &ινλονννι κδ'αΞτ5 Ά€-΄ Jua Ξκει αέε..ρές .…ραλλ4ν ';-αξση τού πτ5 *ρχιτεΜτσντι6΄μξλος,΄>ΐ εν λογζΞσ τ€ς έπιοΞνειαΏ πού Ehwryrlcf;115 Υειτ…νια5.Θ€μεττζπο6 16 περιΡδλουν 5 που υντιΘ-… '! : ' . ΄ ….- - , . ... . …µ τ536 ς.ηΓ.….1υν τις ια"τ&ρει(, ς μνααογίες καί τ5. …ι€πλ:ν5 εαν. “MFQX5 τον , [, ΄γνόριομα, σ ΄Ξλει τίς πευικτν εις, ναι " …υμμετμζα γύρω - ' Έναν ιεντ µι::΄ "τΞονα; " Π…», ' . .. … … | | … .…. . . .… ,, . | … …;…" ΄… - Ο πενεριπ€ς πντΞς…αςΩνας:τον(ρεται ο µ…; το ΉψΌζ…ιύΩ ;ςγ5υ. . . ΄. ' ι… …. υ…… …ι΄ . ι ' . ΄… σ΄ . ο . ΄ . ΈΞ χωρι5…τυΠ Ππλζυυ…έόκοΞνΐίι ιΞν ϊιεζ τον γοητεία ττ8ν ε.ιννπ του: 'ϊ5τ8 ……βξ3αια,.5γ;Ελςτει'στξν Ξ…αί αργιτςκτονικ τιν «πιτι5Ό τους, …τες tuna-1E: ΞππΆπ… ο€ες 15€ στίς σκαλιστ"σ γρασΓςι ο 'λες τίς… 1 …χ.νές ……6- J ελετ 5r σμε Μυν5Ητιπΐ'ντδ σηιερι ιν5 5ρΘρο. …υφε€λεται, 5κξμπ,."τ5µαγεζ;…τΐς ……5 .1…ς τους, μέ τήν ι ιπιττη , … . . υ… . … .… …. … … . "χάρη κάθε Ξ? .:χ5 το!! ετόυς. πέρα, ομως, π5…τίς λεπτοµέρεις.1.:ς κ5τές .µ…α"ι ,χ.5 .πηλιςρεζςιχΩ'χωρ;ΐ Ex ει µ΄ιΞ ΄ξεµοοιοτ5 ?ιµο;ήιξ'σ; ν5νολο. πρ? νΐ.5ςε0λετ€ι σδτξι. ι… ,5πλ8ς, ξ΄γραωικδτητα ποξ νηµιουργέΐτάι.παΘ€ς τ6 χωρι5 Έναπτδσοετάι χωρίς… νά "λουΘ=ι δ.ρισυενους ξιοΞ € Ψς κπν…νετ; ?€1τ9µερής'µελ€τη… τΞς π0>εύδ€µί ας τδν λωβΉν τών …ηλι"ΐ εώς Ε΄ ?ΐε….π :εΈι …ΐ…ιε ν΄ωτι…ν. :5ν ΐπλ 5;; ,ποξ 53&Ξ΄€ΈέΐτΏι !Έδ… 'ξνά …τ1'….Ξ …με πεντώιΞΐ εν 55; ((5ν δρυί?΄ "ν;εντ.ννΓοι 5 -..9Ψτευτιπ5ξ΄ο!ππνρνι4 .κΞ΄ξςΐχώμχ#γμγικ5.κίνητ;5τ!Ξ΄ξώριοδ.…"ω οι δ'τ ".: … τ-"υεξ ζϊ…τεία, δις; κςί δ…τξνζ τ'ιΑ΄ …. ,΄…-'΄΄ρι΄!.".'… ]" ';.ζαςι'ε;Ξ ΄…'.…: 5-5 ."΄ζ,'.'-λ…=1.… τ'ε'μ;΄΄ &… 'ζ:;.€:;.λτζ.=-ΐι',΄ ;;." :" τις ( "… τ1΄,"τ'ς΄':'.τ…. "fir-05:15.1“) .… ΄πυρξκρ΄μ!τΞχ΄5Ξξµζξυ΄5…;ΞΞσξτΞν…… Μι ιΡ>ω ζξ…πτευΏ€΄ Φιν-€ν ΄5΄πτισ|τ! 5….΄ τή. :λ:τεΞπ…κυ(:τµοχω"ζ5ν…ξυΐλ:5ε…µ5…τ5 ΐι1µδντΩση'τνΞ.ξ?ξφους.Ε'Γ3τξποΚ"Θδ'8ε ε έτάι5ξ&Αεντρ! ονο3ιντ.ι…..5ς…τΞ ??… τα 'τ?ιγέΐα…:φρ !νυ'4 :..«…'µ, ..- .-.. #5……. ΄5.ταν "€πλ στ" ΄ΨΨ9ι3 ,"! τΠν 8ν8ντ"Ρ8 'ου. 811!!ϊ€…ΞΐΩ!!ξξι &ΐΞ΄"Βΐ€'΄ΐάΌ!!ξζέ1α΄% μεζ… ……»τα009ΐ τ"ν ν:νηοτμ…»ιυν ΄το…7- 3.640" ηπζ ξ|- ";…χριψξτ"σς. ΄δΐδν…Ψ""=Χ!΄ξ ξΚλτ'εµπδζ΄ … =ξπΌ0εΞο ουν τδγ δµδπςνταη΄ ωνΞπτυξ1ρ… άπω: δύαυ…δπΐπγει΄ξπΑτούη |λΏΥιξ-Ξ Υ!0&δρα,…΄ :1μεγ"ει κνλη"ι1στινς ΐςιοκτνπε '.ς ίέ.;……… -&… . … … … … . ΄ ωε6εορς' ΄σπ"ξ εΐναι ΄8 κ6…πετοκ,΄"ο… ξεΜψνξ.΄& ΐπ6 Ξνη…ζδχιπ8 Ηδτ1αρδ fiat, éfitf, ν΄! &)'11΄'΄ΡΚ.θ:ι … σε -δ'΄…΄'…'ε-…΄)ΐΐΓυι",. Μδ'4,΄….ο.΄')€ι ΄ εΥ-1?.΄178.ςτ… ς….) …-ψΙτ;ςπηι…-ς8΄ τδ&:…ο ΦΔΧ 1΄λ'ιΠι΄ΚΜΌσ|΄ 15 ΐΕρξΞ"8 "Τέρι τδ.!ώΛιΐ Ξπότψ1ξΐτπι.ά€1-Ξ……:ι…π……ξωαπ8µ:νπ κ6τπππ !!! !8ια€τευπυς ΄5υΌΞΏ"ΐ 1εόΞ…;8 ΧΜΏισ%8…τουι; 'υ΄ τξ Ψυήιξ ψποεΉσσ: ΐ':ιαζ " σνο…ο κα! τ! .Rvfltgn1 ΄ ΄…ιδΡδµατξ΄΄""'΄ ,ζυ…ϊ "'ν8΄΄ … Ήζτος΄ 1fl1oc ειναι « ξνζνε΄ιο,… ΄""'1…διά!!'οψΠνται κατ΄ …ησπ…1# ,ξ ΗτΡΧ!ας,-.ξέι ΧΏδ?α85ζ .Ρτ. τ"'Γ€Ω'σ 3ν-ώ"" «τρν…-'εν…η ΐΐ"΄π€αιΘΖΚώή τπυς 1Ώ…ς τή θάλασσα. υνξυ: δως τ€ ξπ ίνες… εα[σκςνςρι "18ν 1ιδ ι…;τ- Έλι1λε γι… 1ιηρν#πυδ δημ… της1€Πι"κξε. ΄΄"ΧΑ΄……=πωπι€;…χςς:τ…ν τ…"Ρδ" ?ΐ!ν",…Ξτπεταλλε8=ντ…ι τΠ'φυ…ιπ6 δι…µ6…ιω…6 εΘπ… . ΐδΞζΐύς…γι: "":ηυ"'κΡΧ8… ι""1 επ…! :ΚξϊΠΕ8 δεοιπ!!δ Βξναι στααη!!Ριη "ας! «8 νδ…- 1 ΄΄΄ό 8΄΄΄"΄ "΄το΄€' ΄΄τ"ς ΄Ξΐτξ'ΥΨΏι5 ΄ΆΨΐΚΒΟ, 108 Ξλδκει κατ! τ6.56έή-;τξ%!!ι΄ ?ποσ!€η; ΄5 ΏιΞτ!τ5 τ' 5ν>να τ…? "ηριπδ… αδτοΌ- 898Χιο… !!ρδ…!!ξ τεν ξέτςµεμη…πΌσ…χ68ει]ΐ€ΐ??ευ . ΐ6 ""Ό"ΐΐδΐ γιά ΐ΄"ω€΄ξ.ΞΆιππ25΄άπό…πηλιορεζτιπμν,κυαι3ν. >ξδ.ικξς λςπεις * .4 λζνιατ…ι σέ… ηΛηΓΆ πατα κυιΧοοα»Τπε η πσ0"ιολοα#ξρ?υ| "Πήακξυ…΄ ,τιπΠ΄"… τελετΜν ΠαρτυΡηπυ' €ι??λΔεπ ννωνπ τΕΝ 1"λεο5ουιπΠυ πσοΞχη…8τ…,, Άπω, τε λπΜ|……… ΄ 0ν0γα!!€ε Άντσ€πας,'ζωπς… '…Β Λι1"""€"η τησ "ΐΓυε τ8" …Χωοιων. Ψελεψταζα,. σε κπΑιο 618γειο΄σπιτιοσ…βρξΆ1.τ: !εέ?"Υ7"?!΄!35€ δτπδΓ5«!του…).αϊ68΄τολε…8πυυ. τ"! Φζξιτ…ΐ που…ψέιέομπτσξ…;Έ5 τή…Η.πριν€τσ…!…µξ…έρ…γμήτιπξ κ,τσ1ΉΉκτινξΡ π"Απ?σεις λΨσεωρ'πε-…-΄ ΄Χεα51µιω3γ """ΐ1!!€ξτ"?= δ?δ…τϊς:ΐπσΐΡ€ "':ιγξς εζκα…ν ξ……ιο"οο 32? »! !"ιτυι( …"΄ ' '΄- ζ'ΐζ|΄΄΄!!;΄…΄€=΄!!ζ΄΄΄΄Ξψτ?χΞ.ι΄έξΐ΄ϊ%… …." "ε€ξ €ΐν ξπτλευΘΞΏ…ση'δΐπτ6κη τξξ λ"έΚΐξ…Π!!ς!!τΞξ!!!!ξ΄εζναζ ξαγδσΐπ. ξν&έΞύ- ΄!!ξη… ιε,ξλ;.»υ …πι|σν κ€ν…π'ν,'6 πηχπνικ! ξΡ""ξυμάτιΚ6'?".πνώγ6ς:τ5?!8…σιοσ#ν τ6νΗδζ ,; ΄λική΄!!ξ"" 8Ψ"πτδξε…ζ"΄ ΐ"Πζ€ Ξτως- " ε-?υς τους. τυπτ…ΐς τ5ς πνε…µν…ιγ? ασ! γ.λΆι-…. .τΓΐνικΐς ΐωϊ€α΄5 δπηνεπ# 3Φ€ ςΓ(]λ"΄ΐµξπ πΐζς΄ς int “x éxvt’ π"πΐδοση .'νοζ.νει? τό ζ.δρξ… ο νι… τΞκ ε'πΡ.ι# τη? ξέ!!"ι γοΒ"του. 1'δ !λς66ς΄…Ό ξλξτνικ6 κράτος… περιφρ#χςβ 1…ξ … …δην΄στι! Υ΄…7ζΐ' "α΄ lit-CI ΄τδ΄ν τεχνη της "(…: >.ότ΄ριγ΄ξ, Μπους,…" "&? ιου……ωρΜς ……ζ.… …… ………ηΡΓ…Ώι. .…ου 831: δ…Ρθμ(ντιπνδΘ'τΓε… νς)πζ τ…σ …ον…;Έ…υ, & νεΓχ,€Ό(ιΆιΓ"6Γ ττ€ν ;θ"ιτεκν…νιγπ… ..…ςΕ… ": γλυπτικ6,΄ εν#οπ(ζουν τόν ξθνικι΄ ΄……ι,ε πολιτζσ"δ Ρερ,ια…"…ζ…!……Υ…ει…ά…Ή,τ:…… …ξ€ν΄΄"ΐ"ιΐ€Έΐ ΐδτ…: 'Θ"ως. !! 5λισζα" ΥδγοΡα τα "cps κρεµ Γ τ.οδηπαλιόΞ πο)ιτ€πυαΠρ 45 ΄?6µξ … έ;ςουν ;υ.εΓ 3! ρΐζες µαρ.ζνει .ι δλ€ .λην&ς δ 3-µµ…ς. '?+ίκτ…Χει…ττ! ;;;α- νξι;΄τεχν.κή. '!! ει…π=λία δωηγΞ & πριχει…ι…λέ…ει:. ξ== & …υµµέτΞίπ, ξξίξτη π µπυ- ΄.Φδ€ξέας.΄#α!λιγ€αφΐα, Χαρακ€ηι€δουν τά Εργα τ5ς λαϊπΞς τέχνης τϊς΄Ξτ…χΞς…ε3τύζ… 14- ρια Ξέφρπση «ασ Ξεν6υς γίύεται΄μιέ ξ…εσοσω#υλ6 τέχνυ. ΄ ΄ &'&'?πηζΞξ΄δ΄φηµµουργιπΞς παλµΞς΄έοδ kaofl’&236z§u¢s£ac Ξπ3τςµα, ίεχξυμε ξκξμή-πι… βιώσει; στήν δ…αντικ6 ετζ χαλκουρ ία καί … S ζω ρσ(ιπτ,. ΐτΐν ΞΘ…όςικΐ &κτ€€ Ξπ€ 1 | … « » . |) , , > . ή: --- . η΄ ! ΄- επί-« ! . "!…, ΄΄ .», -,. » .-- - " : ":!: - Ώς… .…,-..…-…… ΐ'΄…-΄.΄… …. (, ,." Γι΄…Ι΄.ιεζ 1ιεΡι …ι-…'.…- εις , .ιιξ.ε (, «.… .I ι,-)Χωγι µις?! ζ.ζι" -'΄1΄.' ! 'η;- ΄.---'ι…---,Ε.ιΓ.,΄, -.,.....-ι -1 κ.α.,. "Η'., :…» µιτσιδν τ:6 .γωριΦι Ξ'γ…λ(6ντσι με "8ν 8 ργαλ.εισ:. …?τη χαλκαυγζκ & ίΐπης ?ησΞέ…;,΄&- πό τέ χωρι΄5 .αν…λια,- ευνελζζει µε ..ι.Δ>€. .ξυ παράξενη. Στή ξ;τ1…=΄ι:ή α…ρ΄ζόνν "δέ… σπουδαίες πρ…>ιυ ιπδτη.τεςι νεό ιπ(ς αι…)νι ς…) ., νξυ:ιξ"υς µέ τ:ξ ξ"»ι" ?νΣυ- 'μαεζα:"υρι ε ιτά χωρις .οδ …ηλί ιν κ;ζ µ.ξ ξλ:χι: τι «ναι?? "γι.:ιιε τ'ιλ»κρ… CE; . … . καί φ6;ητΞς…εί;Ξνες. ωιψραμξνος &! τ! γη ια ζ…#»΄ ηµι δέ, ειλ5ς,.ψιαχυς #1ί ππΓυ- . , ΄ .. ΄- ΄. ,: . - ΄ . . " ," ΄. ζ'…'ΏνηιξενΌζ, δ.ΥΛπψε Xal: ι,αΥζ'ι΄ΐ-'ξ:ισε"΄υ΄ήν πα…:…1ιιιΐ.. .ξ γ…. 'ι(.ι'-ίΙς ευ',1/…'ι EU :C‘:l“..-'_’.‘ '3~.""L-- J’- ΄. __ .. |. ., . . . , ΄ .. . ΄ .χ , ., " όΐ πμ€…χοί;ετωι1;;«ξυυ»τπς «τίς Ξπιςπν;ι;ς ;ωηρ5,-κπςσς€ ;ω€ χσ;:6μενπ γ('ν'ι…. {an - "ο , ΄ .. ' .- ΄΄ .., α΄ ' . …. … , . 4… ξαναπΞνει παιυιά γιατι μας €ινει-ϊιΞ|αΐγη ωµά τη νυν τμΐ#τπ να ξιγΞστνυε "δν νανο- .. . ΄πη πεΐβα µες καί νά ξ;νά;; Ups τ€ν…κ;ρ#ενι η καί λαίµ…πγπ Ξς&πς & ς.΄ιυτ;;…τ εν; …µρωπας-δ :υνεμ€υος, &-τα…απµξν&ς,.δ μιά! :Ξ .…ύΐ, τ… -ςέηηξ, τήν ξξώµρσπζε. "can-5o λάβφις “up? τοδ .:6 Ξχ…περς" εΐπεν ? ε…"ι1νος. ι ', …νυ(, κ.α δ φτώχ8ζ φΗυ&τςνεΧλΞς'µΐς Χέρ€Έει Ξ;τι-€ύτ5ς ΐΠπΞς 3ξν έΐχε.'Άδτ5ς & :ειει95ς ΄πς'…ζ΄ ΜΓη΄-.|. '-…΄μξνως ,ξλ…ι'΄; θε !, εν: ν ως)… ζεί ;;..'.τ;ι΄,΄…'τΐ= ΄…ς..:'..?΄;:;-καρΐι".ι"ιι". ΄…΄".'΄ι. , ΞΓ'";!' ".! ΄ "."! "ι .:.'".ί L, "" ΄φα εμγων {fin ξ ;ζπηµης τεχνης, Ξ.! ίτ'; ιζνει, 3 ως, έν .ξν8:λ5ς.πάι:€6:γιά 3 -…τι- π5 .ζα .vnua. : Θεόφιλας…πξ9ενε 4τ΄ 193΄ ΄3)΄36 3 3! ,Θ'4") ΄ '…'εύτερος λάΈπδς ζωγρέφξς΄εΞνπξ'ΐ΄ΐιπυκπυς.ζ;ιετΐ.µνλας, ππξ fist .πΞµ,, εξ…ξζιη I ‘ . -" ., ,- ΄…ο ' «, …… ΄ , .κξα υ1 έτυν,,π'Ξυα…ναυ:ηγ;€ο €3ενιντι Ξ . τΐ ΄……. …ινπι υν. Πι -σ……ς…: - υ1;ϊ;ς και - . …΄ -,΄ . . . … . ;" … ; ζωγραφξςει πλαζρ και δαλ1σσινοδς.ύς6λυυς σΞ…Ξνγψ µικρδν »ιπστΞ;εων. ?δ επγ« τών . . . υ . ΄΄΄ ΄ , . . ν. µ΄ . ΄ …' .- .΄ ειν1ι Eva ;ρπγυυό; τής δςυλειΞς τπδ ύφυζηγξζ]υ,';υµιο ε,… ςπυ :Ενω; τς……;.ς… ώς | ) …τξ :γ τήν &µ6μφι€ τες φέρµας…τΟύ κ… ν'ποξη«ή ςξα €εε;€κ. μ που; Ξωγρ;ςίϊει τΐ έΧοΐα ΄ ΄ ΄΄ . . | - …- … . Ο … . ' [If :.3.΄";ε…λε:ινμξ' ε…. νά!) .'ιι΄ι «Με. Ξ.΄'ΐ-Ζ …'.'ι λ!ΐξ.΄:;'.΄'.µΞζ,=€βξζ. ειναι-..".….'.'…-7ζ.;'.;.1… ΐξι'.υ':΄.ΐζ€| …-,-'ι.α΄, , …Ξνάν Ξν8ρμτο ε;; E ζη:ε τψ-. πληΐυ,…τξν κατασκευή τού, φανζ?ι-"ανΕΐι, πφφ…Έ+κπ… (, πεύ…κέθε…πδμπος τΞν σκοινι€Ώ τ…υ…κά€ κΞξε Σαλέ της… ου -ξιιας ε. ν . €στισµΞν… εξ τ6ν […ρ8τ…. τευ, οι λεπ .ταµξυειες.ειναι πτέιχειε δα… ψιΞς .:.υ ζω . ιε…υ Ξ… τ…υ. ι .΄ …. ι, . τ΄ …: ΄ ΄- ΄ . .' … . * ΄ 'ψ…….γει µιΐ αυξηση κ οντΐ τί… …- ΐπη΄ µε. ' .δπ…ία &…υνί-ομτ:µ ; λειυυυρτ€π;των…Ξν- ΄ταρτιΠν, η φ5ρµα κ&ΐ ?… μυνινμηιη τί?-ν .1…πςέ:Εν. (""θι΄43,- .φοΏξας της.… ' αξτήµυ;π τα… συμπα;ρ΄ιυτων του. ΄ 16… ΄. σ΄ . … .. ΄ .' …." ΄. . … ". σ΄ … ΄. . ο … ιναι. πολύ δύσκσλο… νΞ πε΄ριώγρ ει κανένας τήν ποικιλία τόν μορφών καί των πλ΄αστο 18V & ιτεδξεων ;8ς τ€χνης τσδ Πηλίου. "ήµερα δίνούμε ενς &πλ6.καζ…€ναγκαστικά €λ-.. λειπ€ς διάγραµµα. €ν && Ηταν "ασκοπο ν€ …σημειώσουµε σύν;οµα τίς πηγές καΐ΄;Ός…ξΞι- -…Ξρ&σεις τίς λαϊκΞς τέχνης του ηηλίώυ. 'νλ6κληρη 5 €λληνιιή καϊ46 τέχνη δ€χε;αι κά- &θε ειζ avg. έ.ι…ρ σεις΄ …χωρ΄ίς νά ξάΛµπρίΚέιξΛδπώαΛξΛ1114Εέιλ31 χάνει ΄τδν €λληνικ6;ήτΙ ζ;ης 855g η δ&λασσπ δέχε;α.ι ;6 γλυκό ν…ερι χιλιάδων ποταμων χωρίς νά ξαλµυρβζει. Λύ- ΄όιξ πηγ€ της éCVALfi pfitflfUuavtavfi τέχνη. "Ο &γιογρΞφος… που ζωγραφίζει µέ ;1ν πατρο-. "παρέδδ;η τεχνι΄µη τούς τοίχους ταν ξκκλησ ι3ν καί τίς φορη;€ς εζ|δνες, ειναι δ΄ κυριος 4." & …µε;άναση .πδ ;ξς μορφ€ς.;Ξς µεταβυζαντινής µας τέχνης, που Εχαύν…πλού… σια €πω;ερι: δ;.;α 5 biota ο€ν γίνε;αι Ξν;ονή π Ή,η, στίς πληµµυρισμ€νες &16 ζωή .µορφ€ς τηι; λ…ϊ:ης μας ;€-χνης γίνεται µΞπψ 15V &νιπαρασ;&σεων ταν νεοµαπ;ύρων. 3ηλα-΄ 'Ξή οί .ιογπ€…πι ζωγρ&φιζαν για΄…αµα=ειγμΡ;ισµδ- « γιού-ς πού πέθαναν €π€ ?ουρποκρα… |τζα' ΦτερασπΠ ντας,µάζί µε τό χριστιανισµ& .κα6 τήν €€ νιπή δπόθεση." -€;πιος ειναι ΄΄καζ δ πηλιπρε€;ης :€υς 'Λ&6…τολος πού θανα;ω0ηκε στα 1686 όπερασπΐΓον;αε ο=κονομικι=; ' Αλλη €"€άραση-ερχε;σι &πδ ;ή δυτική Ευρώπη μέ τούς ναυτικούς πυ,Ξ΄;υ6ς €µτ6… ρους.| Από τό 18ο αζωνα ενα µε|ε.λο µέρος της ξλληνικΞς λα΄ϊκης -;€χνης γαρακτηρίΓε…" ; l &πδ ;ήυ&ν1µιεη ντδπιων ,ι€ διτιποευρωπα…ιν:ξ στοιχεια, &νάλογα µξ τίς σζιονομικ€ς πας πολιτιστικές σχέσεις πού ειχε κάνε ;όπρς μέ τή «want-61d ' "π;&νησα μέ Ιταλικ€ ς;0ι- χεϊα, στήν Κρ3;η gar ;&΄νηπιξ τυΞ άζγα€ου με βινετσιάνικσ έΣ5ικδτερά, στό Θεαααλ€ά ΄µ€ βιεννξκ;κα.… παρ&%ε=για 'νπ"€σαυε ;ή διαµδρφωση τόν ψευ;οπΛ;ράθυρων µ€ τες έπι4- δράσεις .;οΠ μπαρόκ. …'… … € σπγχρονη έπϊνη-ιη τέχνη ρήσιµε6ει γιέ τή λαΐι6 σα» πηγ6 θεμάτων.' ννόεΐ;Νι ..- . πώς δ€ν΄πΞνει αν; ίγραφα &λλ€, µ-Ξ .ϊφετηρια ;δ &ρχικδ …Ξργω npnxmoCL στό δηµιουργία. ΄ €ν8ς-…διτόό τη;…καλλι;εΞνήµµτος.' ίσ6νδεση τροαοποιει;αι΄…νιληγα µε :6ν έπισδνεισ ΄πο…6. πρ…-ζωη,ςαι… »! δια…µ…υήμηθεζ, πρ&σωπ….προστίθενται & ιιή'Μ!΄ιζΉυ"τΠι,' 8230 ε€…κ'ιν-ες σιγα-ι ΄;…€θεντ.αι σέ νία & µ€ι δια|ρει;αι σε δύ…. … Ήιιρ5;ερης. Εκ;ασης, ΞλΣ.& κι πδ;ή όημαν;ινη, ειναι ή-έπξΆυα"Ώ ;ϊς &ναΐΘλ€;;πη΄ τ€χνης.' & ταυρπιπδ;κα;&κ;ηπη της π&;ήΐυσς πως, ππδ…πρ&;ή…ε τέσσεοες…αζ6νες,-"εφε4;…; ρε (.€ γωνι,πς !πινσινων€α τή λαϊκή µας… ;Ξγνη-µ€ τίς δνατολ€τικες… ;€χνες. ' ΄ '΄Λς εξ νυμιπ-3εΐ, µε 869. ειπαµε παΡ'πδνω, πώς λαιπή µας ;€χνη ειναι΄-Ξνα κόµη"… " πο δτικο παζάρι. 'Ο έλληνικδς λαός Έχει δικά του πράγµατα νδ πετ. "Π &πξραντη έφο- μοιωτική του εκανδτητα προσαρμόζει κάθε ξένο στοιχεΓο στή ντόπια δραση. Κάνει πιά τ€χνη παθαρΞ έλληνική. B mm}: A. I'AKPHY ΙΒΑΙΟΡΡλΦΙΑ 32- 44: 'Εθνικοσ 'Ιδρσµατος /ξκδοσις/ι Σπίτια τϊα ΖαγορΞζ. ΞΛθΞναι 1949 Ehvavatvaén ’5n6ct. | ?! Ev 16 &ηλίφ Span παλαιά καί σύγχρονα χριστιανικ€ μνη- µεία. 'Λλεξάνδρεια 1960 "uxpfi Yttanut 'Ο ζωγράφος Θεδφιλος στ8 πήλιο.… Βόλος 1939‘ "Ηχος γίτσου Haunt": "Τα"… : Πηλιόρε€τιπα ψευτΩπαρ58υρα.- Ά5λος 1942 | Λαϊκές ζωγραφιές στό ξοχονταρ€κ; ποθ µοναστηριοδ το! "λη Λαυµ€ν… ΄ η στό Πήλιο.… Βδλος 1947 "απρΞ A(Mom 'Η πηλιοοε!τικη λαϊκή τέχνη./"ηγξς καί ΞπιδοΞσεις/.- "Αθήνα 1948 "ππρ€ ΐ€τσου Μηπρ3 Κξτσου "αποξ Υεταου ΒακρΞ Κίτσου "ακρϊ Κίτσου "& ,… αν"… 1%πσ€ Κίτσου "ακρ€ ΐξτπου ΗακρΞ Κίτσου "α!!ρΠ Κίτσου !!ακρΞ Κ€τπ0υ ΓιαπρΞ “Osman ι Πηλιορεξτιπες φορεσιξς.- Ε8λος 1949 : Παραλλαγές Ξν6ς ζωγραφικοσ θεµατος. - 'Ά85να 1950 z Δύο λαϊκοί ζωγοδφοι- Γιάννης καί Θανάσης Παγώνης.… Βόλος 1952 : "'να µεταβυζαντιν5 τέµπλο στό Πδλιο.… 'λθΉναι 1954 | 'Ο καπετάν Στξργιος "πασδΕπης καί & γλύπτης Ά€λιος.--4δΧσς 1955 : 'ιρχιτξκτυν Δπµος 2ηπανι6της.- 'ΑΘήνα 1957 : Ψευτοπαοάδυρα τοπ Πηλ!ου.- Β6λος 1957 .. ?υαβολ€ οτί πελ€τη τ8ς πολεοδοµζας ταν χωριών τοπ Πηλίου.-'Αθή- να 1958 ' 'Η ξυλογλνπτικ€ τοπ Πηλ€ου.- Βδλος 1957 I. Αϊ νεοελληυςκαζ λαΈκαζ τέχναι.- 'ΑΘΞναι 1959 Πικο& πελετήματα.# Βόλος 1960 'Υφαν1! τΞς Θεσσαλίας. …'ΑΘπναι 1961 Χατζημιτ8λη '4γγελιππς : "Ελληνική λαϊκ6 τεχνη. Ρουμλοδκι, Έρξκερι, 'Ικαρ€α.… 'Λ63να 1931 3'; 4,0640"; τα! "αξία.; 2ηεκαι«΄ Ν-…€µΜ μς:'€6…φηξ όψης… …να? "µε Μα…"; ω…………

& & ωκ … Ο Νου / ΚΝΣ… Α. ΜΑ…… Α Ρ>(κτΕ.ΜτΞΝ ΔΗΜΟΣ Ζ.++"Γ'1ΑΝιΞτΗΣ ΣϊΜ…Μ :… ΜΒΛιτΗ τµ: Α"'ΤΕΜσΝιψι ΣΤΑ ΧΜΜ ΤΗΣ ΜΡ=οµγΑτιΑε Bone: \956 Π Pom: Ρο; Στ… από"… … Άνα; ΉαΓα6Μ€ννΐ| Σαχά; ,ψωλο', σάν πατρινή µου… τα: ΐεµ6, &… ομ>ιψένο ποδο…ο,αίνιψαυώ, κατά" …. … "& … άναψαν-τω…" τα" Αίµα . Ώνα. "& πέτρινη άντρι'ιις κρεµ-! ("Ο ξ(πκ8άΉ ζωηρά άνάΡ€Μ 406 " χαµηλά δ!ακοδΜυκα΄ ώύχλνφα… παχύ award.“ … τετράχωνο Μι δπ'νων Νά Οθωμανικά ένα"… "& αν… .… ."… κάνα αν… θα? "" ωκεάνιο… &… >οξο ήω'ΛΜΜνςΜ' τωκ6Μ…"Ε6| και)… καβάλα µόνο Η' µάσκα, και… να' δωσω!!!" α'",- …. Μ και! "Μιζάν… 66 νωπά" ων "πριν… €…Φα'νΜν να' ν' ένα…" άν €Ψ"Μ" " τα! πατάω. ποΆ€! 409€! 6νΆοµ'6…κα η… "Η &)… του δε…; µιά μ…ι……' «στο… να' "4. ΨάΜων Μάνα παρέμενε ένα…" Ναό "'γω… &… &… τών χαλιών ΤΜΜΦβωε & Μ»; Κ…? ώρα Άθω Σ…: Μ…? …' "»"… "? "… Ή??4Μεοα8»β€α&άζ-νω: ,δπκ'α36 µια Μα…"; "ψωμί…" cw Mame] w known“: Πηλ.'ω.,τξ “m” M“, αν"… "μας": … Σων"… Μα «ένα πιάνο µε »… µας" "ως …' 6" &" Μωρά… µέ wan-o Tcu'nouec. Από Η" Ώρα…" "να: καλγτ…μιω' "ψ… µέσα … Με"… Μ…? νεων? ένω …… zammm m’ …' ν…" ντόπια Μ"'ά' κ……) "4 β'" µΉΜΈγ…χοΜν από"; ,€ χα… Λαουρα… άρπαξε σέ νδθ…ν Με Μ' ρω… … πιμψά…θΝ'άµ… " …'". µέ ", ….» ΜΜΜ.Έ6 τό &! δω… a name: τω ,…"…ςγω τό αν αν… &… . ώ δικο τω ο…έεα.:ω Η»… τραπέζι. δω……" &… άσµα "Μάκι. "για …: ζωή…" για κανονες. T6 δυνατό αυτό "θα" ως &… τα, και: "Ν..…. ;; ".; μυαλό » τό απλως άπό …' Θαµηύδα τα! χρόνω …' ε…"; … τά "'πα δ λδΡ5. .Αυτό"! ow ΐΦυµ|Μ»Η …… ;… ":…" για .'κω …… ;) &……άΜµ3 ….) (µαλακά!) τωρα…; Νετς" ένα… "& ένα-ΜΜΜ ΜΜΜ με "Μιας; "ή… Μα" ,… µε… . …… αν) "βύθι- Τό Λ€ω8= … έ"δΉ6ν"| µέθΩ&.Λλωσιο & βγον€, ξ€Ννς1,ά00κυλΝξ πώ! ; ΣΜψ€Μνο) άΦ…Μ6%νι … …… "αΜ…Έ &… & «ε…τ……΄ Δα… 2……Μ…€υ 0 4")… τα "Δίων ("άνω Μάσα"… …: για… ά………ω τα Πκλ…ι'ω."() α΄«αµωαω; από Η". … ως… …… "µ.,…" " Ό". "Ώ "Αύγ Στόουν ΜΩώδάΗ …' Ν δλΜ1Η HMO &…α'ν…6ε & μ… ΑΜ… Σµήµα"… 6α'ν' άµψα'ωµ Μ΄] "Μα…; Μ! χ€Η6ιµοπαώ'οο … χ…… Μ'… να ε.…ω……'.'ε… ή αν…" "και… εψαξα … "ΜΜΜ"… να"… οι; δυό λαχωα΄ ι6χυι'ϊ«ΐΣ €€ΜοοΜηω €!!!) Έξι" έωωλησΐς;. ".; µάς …ή Ο. "Ο, δε…… &… "Ψ"… …" …' "Ψ"… … "Μ… »" Μ…'τ……ω …… Αρκαδια ν' &'ΝΜΘΝ 009063 «Μ' "µε; ;866 νικούν να' χωρίο… µία να… . ι , - . &. ΄ βιβλία. Η…" "η…" "9"… ΗΨθκΜΜ €…|ιά]αω …' από"… 814" όΜκΜ€ο &»! ΜΝτιψό ψωµί ». Μ΄΄6ζν06γ χρς,'ζ"… α…; πολύ η…. ΣΜΜ9ψΨΐΨΌ… Μ'€ζ-|ΐΥ…Ή Μ… "Μίλωνα? τω η")… αν… ενώ… !… έκδοω.'µ.ώΐα…Μ Τωκπ…ω =…" # ΄ωλεοωμ:ι' …κωιώνάωµά βοι΄6κω1ηπ6Ώ Μδω;;ΦΓ Φλερύ των»… . τα 6ωΜΚα να ήν ιω…ω…Η' …'#Μοµ…ά 5'μ…+ω τω…… δχ……ψ…ψ ω…µΡ……ε… & όρο… α΄ & Νά (ενώ… 464 Μ"… «&……» » ?? Γ'.?" "δ'…" 2Ηθάνιώ…:.8€ν άνΜ;β€βαα,δ β…«δ…ός Mme-pm“! ,M "µου…" διό ΉΗΧιο,ώπ το' έργο του ζ…. &"… "006……ώ ΦΦ'Ηδα. Στά λΨ'ΜΗ΄ "΄…" & Θέλω & ΜοεΜ…ό…1ι1 τα: καµπάνια Μάζα … δΜφώον… ρόλο."… ταλΜ0,…' &! µιά όµ48Νω΄ τα… άν να' Μην; ," ΕΧΩ …' "να" πω ΜΗ &… «& ως βαθµό …' …. ωµο……υ' :ά…,µ έ…… να' "κάδο… 86; έ!αφανι'ξα αν όταν…" θΐιωωνψαΜ'0ετα 1η: βοηθάς. ,…" ω &… ένα "40806 βάθρα?) HOMO-64m; "… ένα: χαψα=…οιωκ6) όψει…» an raw) 5..» é‘ox'hawfw …' Μαν.»… …ο» ως) && Γ0λΝΜΜ αν", … τα…ψαη'Μ συ "Ηλ…. Helm—3'19} Η δεν 'ναι και" τα' "Μια… … "για… τον … γνι+'ΙΜ-Θ Ώ… …' µια "&… 'ναιµαιωτω …? έπος… ΤΝ. ?) Μαµ€ρ.οαµη ξνιάγς γόνο €ΒΨΆ"Μ΄€5' πα……» γι΄ ψιλό "να… βαµµ- µυ.π….μ';…… .… και" «us-Md) "µπακ.… &… "για" ("Μια, ν.….. ”magnum“ u.t.>.)¥'V°V‘M ""… …' "… Μέι Με… ή: αν"… χρόνια, “Mama“: W Μα…… "& έ…" " Hawk-MM} &… Μ λιµανιών!" Mo "ό ιψα' άρχι1εμτον…ό Ή0998.… Θθ΄ ΜιΜΜΣο΄Ρυ+6 … 68… 6ωιχ«α θα". "'πω … 86; Μ νά άρµα……" µιά προσωπικό…" αλά να! ”Mount— &…" μια 6... φυσικά … Μσια.ΉΜονω…8 όΦφΜ' &… & λαϊκό … "Μπατο- γέ θα' µΟλΜ..ψί Μ &&λκ6|ΧθΉκΗ΄ 40Υ"θΚΨονΜΗ΄ τα Παλι?" δ' Ά" … Η; 4Ω΄€ΏΙ. & πως καλό " "Με… aim να' :… "& κάποιον να "νταµπλ αν…"! τα όλ'…" …; .ΠΟ"ν έλασµα" Μ΄ Ο, ό€ΐΨµώα δ ϊε|65,Τθ΄ "96"ΐ€΄ CC. "Ψ…." .," «απόψε! µ… ένα … … βαν?" "κάψας."- Ανν &… "…' . ΄ι » Μ θ!Ξι1ς!…ι€5 »α΄ ! ! ι';.'ΛΝµα τα παταω…" "! "λ! … Μ Μ . .. . "… η & >". . ." και" µη.-…' Μκα'α :… Μ…… αν ΜΜά',6Ψδ µου. αν… Μ.ΗΜιηά ι - . - - … . (που… "αν… "Μινωική" mmu …. αν. …… τις σολ", [Μπα-… δια… "η…" ,%ΜυνκΜά από.) . ν" .. ιο "ως"… &…" 2"""""΄…ΐ9ώ" Θ΄ ύαψα6169ω «: mm: ,a‘wJVuhm …' …ΐ…'Ρ Ν "΄ "ά…"? " "Ώνα" "…αν τα κοντα…-…: αν"… .» να… 00%ηΜπδϊΗ"!- '… ………=µά µ…. MM Ο"? καθ-νο … "αν… "» τ… "…και-Μ…… …' ν…… δι…α' ,»… που". :… …. , … .Μ."Η ι… Αλί"… α΄… 6ξ να "4"… λ"'ΨΉ΄0 Μ' ." υ…… να:"…ν.νΝ, το' - , :δ"!' , , "3. ο παΝομ…ηι και» "& … 6υηΜο«δρν….… Ο "Μ…-… χα"; ", "Μ.…" »… νο &Μλαλ« 'rw imam ψώνια-68% τα" σε… ' ", Ν , Ν τα …:ω………… 804 Ρα΄ να' &… "τ: :: … ; :: "Ν???" "…. ο . ". 'Ο #0… αν "0"Μ|Ν. "από , .… µονα…" ΗΕ7Μν=…τ…ει Μ……" … πω…… "δ)…" …' έωώλΝι΄6 …χΜι… "& ων µω…….… τα π…… &… Φαξ)…" & τρι'ωΧι9ε; µε…" &. # 1…) Μ…» …… µπορώ… να' … χ…'…μ: στοά-- µας! (Mung s, από Η……Ψ"Μ'… …' δω Ώ'…… μν…Γζς… …;… &… … …'… … &… &…" µαλακό)…" θα…" &… .… "& "αν… …για & οικιακά ΜΜΜ, Για»… πηα'ΡντΗ άνδρα; ως εκ., ΜΜΜ… τα Ληκλαψ; …Ό:οϊκαοµΜΐ) Μ……" 14… 41ωώ…Μω Ωρεών "& … ά"Μ'6Μ Μαέ Μ' ένα; .Op’ l)u4ndp¢~¢“ ": "."… (& &… "αν …… >"… »" "αν; , από πάγο ν… πλακα"… :; …; κα…4ω…6 όπιο)… … Με" "+ 68…" Η! το'… κανό …: Μ΄ … πραΜλάιΜ(Λω "ιδιωτ… … Μις &… …' … "Μα … 'Ηθη"! µια? … & άνω..»… …ή τη; …… ".. πάνω ; µια.) €αυν…η αΉοδομώ "οΘΜ….υ.ω (… “WI... τα" ό……-' Μα.... το: »… "Μ" " "…" "Μι! '" …" ("Άν …… ……»..… µα…"… : )……'ωξ ζουµ-Μ΄ μ">'"΄" Χ"…" δι' …νόΒΝ!!ς Ζ,ΜςτςΞς&ωλ…έ άµα/µωρά διαστάσεις τα Φα worm ξ…Μσ…. "Εχω …… 8008… "Μι-α' … Αλί"; "μη…… και… (θα… 6χ'6Μλ'ο'"Θ "µε"; αν (µια… κατά σκ: οπλισµό…. χυµό πέσαν- &»… να …… ω'Μ""λ…Η΄ "& "από… Η»… (Η… (Μη… Μιά 0… αν) …. ίήαΨιΛΗη 19611 (ΆΥ'|ωΝΜ ΜΜχγΐΉΜ). (:; Gigi III. "|| . | - , . … µη…; Μ…… αν ό'χωηψω ψαυΧ…Η΄ µδχµ (ΆΚκ Ά"? Άνεμοσιιας) . Πθθ Φ.Π α"… "Η Μαη" ΛλΜα΄ %.… πλαιοοηέοαιω έ+Μι'ρΘΜηη (Θα"… Μαϊ). :………άνω …' πένα …'χσν…' αν &… ήι0ω κλπ-Με 41….φ.; &άηοιμυ.%'. "… ά……" a ("γώ έ…ΜΜ'α τα »… "να"… ΜωΜΉω,σων κ€ννιηΜ΄ "αν… ? χη…Γ,πώ ζω ζωνών,-ον… (στα… …κ….Μη "τα…» δω…; …' γε… Θρακών…" να' θα"… χλνπΉκΗ΄ άνωθεν"… . …' 'ΑµσΖΝΝ76 …ψΐωξΕξηάωΜιωΝζΞ …… ώς µ…"; ξ…Μ|… (…… ζ'Α6χ "και?" «& "." ΜΝΤ6ι),α?€ "&&-Μ΄ ΗΝαπΗριών (&?!" "η. "ή τα" κΝψ…€') """"… Χ"…" [Άγ.')ωανγω "Μαν. "Μα, ένα… όπλο 66 µ»… m» (in ΜΜΜ"… &… 1… αν… να στ έ…; ,": «ψωµιά… έΧααρα' …… να…" τα δόλυ(ΛκΜψω)»…0 "πριν… δέν όταν. μα……" τη Αλαμόςη'υάω… 61ΜΙ,€ΐ δ…?!" …"ζξψ…ώ "μια… … I'M-(u Ανεµώ- τα;) , &"?! Σ;χψι'ζΣ" δεν πωοδθ…ώ Μάη [Άγ. ΆΦινα'ς.η Λω…)…€ο άνω"! έξ…ωρ0…ώ "η … χ1ι6ιη)…'Μψ &… (πώ ο… …… µας."". (…. µε»… | "α' &… ν…4 ΛλΜΐ (Λήµµα)… χ… Η," &… "΄ Ήΐΐΐ ΐ…λΐΝ "αν δαν.…" (θ'….) …. … … … '΄'θΜ'…΄ "μου!" σ'…. -="λ"τψΐ…ψ΄"…" &…") .…" “Macaw-m ua'hhMMw“) Ξέ…Μω'η Τα)" πωλ…'ω.Ξξ………' 6ΗΦανι'βν… δέ. ?ΜΜΜτθ Όψη! .: "ι…- α…. κυκλώνα "…' τα' #… κλίκ-|. " Μ"… "Η… Η»… και…" αµα". ) '"; το: Νο "Μηνά. Ή 60044 τα) …! &»… '…'Μεµ, "Η… &»… "χ,… . ταψί… να: άΠλ4΄ Ήλ%λιη1α (Άγ.…ανα'ιν; 'Αη'ω "…επι… Nun‘s-(.1) ’uzf. Wflh4fww' w Hfldrddh‘o Μ' Ι"" …να διανοµής., "µας"", "Ή…Ήη] 'τα'…λι'τιι ΧΨ'΄(Μ… Ν' "Ο "90 Με… καλάθι Μ… "ο Όψη # . ""η"… ο? ω…οΜ…'η Μή σασί"… µµωτω……Ή, ΤοΨσ)φηέ) &… Μυαλά… αλα παπά …' … "…" "…!… |"… Μ…… 21.7w“)- δΜΜηονϊ…ί με.…" 11, Με… Η των…" “~94 η…… … |"… &: …' να… …: για… να…" (Μάζα… «…'» Η…ψ…ς …,…) Χι "…. €€' τσ'6΄€€θθ Α΄ &&" ένα "πλένει Μάρκο ΨΨΟ΄) θα'… αλ, υ ow. 1 …... .! &…" 8044)… και…" διά να' αν"… "Ακµή ώ Με." & ….…όφ…έ ΖΜλί…Μ €…6…ηκ΄ Άνω %)"). πάν… …' "η 661 αθηνών… ως. ( , θα! ι , , (' ΜκΜ'Ήθ «να Μαέ 618 "001606 #6 Μ' α…" ,'ΥηάθχΗ ……- ;γ, "Ψήν- ΄ω ΜΜΜψ …… Με» …… αν…" …' Μ…',…'……. … ω …. ο… … η… .… ……...., (Λάουρα, ηΡ…µ0΄Μψ ηα' "µια? … Η"…Ρη "αρ?" "…." Γ|η…|ν" να χΉ'.η΄ ΜµΜί.", "…" Ρ"ώ""΄…" "|"; "αν… … &&…" η"! . ΖΩ". να'άν'"΄ "Μ?" …' έλα …' "πως Ζαρ" …' «… a Ματ µε"… "να... . Θ…. ΜΜΜ"! άάΡΝ'θ΄θ να! ",η"… Μ'ΥΜθΥΌ1.ι & ; . " 'Ο" ότι (… λα .: | ., άξια…" "… ανω… ή?! "ή. +» αν ο ωά…ε?,Ά,…Μ ) …. »…» Μ &…» Η…) ( 'Αν- Μρ…ι ω……ο ):. w ">"; Ρ"μιμαω (ΆγΜΝ!!Μ, Νλψω΄ Ά;-ΓΝνΜ Ιωνική)… 'ο ε+Μω…γ . . -I η… … ampdw, …… καλως … … … "0 "", Μάσκα… …- …" "να… ΜΜΜ…) Μ ... ""Μα…" .… … β,"… (Άν ΜΜΜ Με…) ": Μα…… κ') ""Η"…" Η") &……" "' … η4ΜΜ΄6ιΗ- :… ΜΜΜ-ιό "λΜΟ΄ έχων… τεή ""Β""; " …. Ήβ.Μα µπωΜγω, €ΐΛψκν' α' την, &… "ή"; άνευ) χα…" &"... (ωµά µαθω: ( …» Νικόλα…) "Μπουλ » ΜΜΜ…" τη …." …. "…η… ηςιψαη ΘψΉΜ| ' ""µη": & €θρω%θ.νΨ (Μ' Δήμω] ; π.μ. " | | - Τά 80506:; W iMXth αλλά "|…" «νΜ΄Ήλθ…,Μωτη "ιζ… . ;. Χ"…) " " δ""ΜΜίΜ&ψ…|ω… 4'0,- ΜΆΜΗΜ'νΦς ΜΜΜ ,… µέσα ενώ «αν… τα… &… ….Μψ|ιΝα "να… .……-…(0.…… Νώε-Θα). Αν…!) αν… αλα …' "|…" …' έχω να… "πω…" ι'.; "ψώνια… βσ0µυχλνΜί Λλαη4κιη… Μα… …αν-…: …ο awe“... ; Μ……» να µ….…… …. ," Λαό"… » …'"… Ξ"… …" να'» … έ)… …… …"… ομάδα:…» «…. "."λΜ,' … "…""… " δ"Μ0'ΜΦ & ανιψιά… Ν.Π…. ‘A~)w : , τ." . 'H amps: … "ΜΜΜ" …κι… … (Μα…… τα πω… ενω"… "η τωρωοωθ…ψ; α'ΦΝΏ ΑΜ! άναψε» u Μεν. &" µιά (ίδια… Μάϊ… …' οι…-ω. τα Μ"€Χ… να' …' ""Με: «> …. … και…-… &… Ζωνιανά". ευη ιγΜωΝω1ιΜ τΝσ…ΑεΜεµα… πα…… Παναµά… "Μ΄ …' |"… το, &… µε γ… "η…… "ΜΜΜ: .' ".… -όΛµω Η &" …' θαυµαστός… κά άναψε… … Ο"… 1… αν µε»… 8η….,. ως &… Με…… Κ…Μ…Μυ| δώ Μουρ… φωτο …. «τα & τα σηµ.… η… παλαιά … "να… "παπικά mayday." Τό "Νανά… Με ιζ… &" "…ναδ ΉΏΩΝ ": ""Μα έπη-ω " 16! ξυπναω … ΜΧηΝΜΘ Ά"… aqua-1m“) >…" Μονή…" Μ 2άΡ(α΄ 6… 2! ό€Μ…φ 4803, Έξω?" Με, α.." "Η &µΝι'…α … Ρ…? "» Μύ…κ-ί … σύ μαμά,; … µ.µωή… Δ.….…… "Ό?" »" "τα… " "' 4Μ"'ΜΉΜ'. Μαφία µε… ή…". »… … Μ…Μ…|,Μ … "αν… Μ…… … µε &… αν…… "…κι. …, "(ή …. … "… €Νώξ.Μ …' µια…" … "πώ Μ., Λ€β,λΜΝ, υ …… ναν? …' J « &! " θα"… ΜΜΜ… Φ…ηύωγµ &… πω…… Έννοια…" &. ζωή…" ή"… δναΜού€µΦ Μ΄"?! έν…'Μ τα µια": «για. πή.…ώ …. αλλά"… ων «Μάικ… … &»… 1αΝ6η…ν µ&ςΜάµ0. … άν…" …ρη«….Ή…θ.α… "Με "γάμμα… & µου)…" "& µωβ: α…… σ…- ιν &Μοκ…Ψ' …ν…%Μΐ "φώτα"… "… "αφή: &… «µας δκά …αν!" :… µανΜλΦμχΜ ,ο!" όψΠΜΜης ","… "| +…) 8"… "" "… &Χ ρΚ…Ν Μάξ0'ΝΜγά »… κάμω… για; &… ζΗκ0… ι…΄ &» &»… αλ: … …') …" €ΝΝΨωιΜό …η "από ακαµψία,": " δ…. ελ 3)… «σε… .; ε…)…" να' δ…ωω… "ύδατα µ.…- …'; "' ενώ"… για/ΜΟΝ. άν αγωνα… …' µια»… %… αθώα… ν…… …. &"… Μ…… ,"… η… τα ναούς") . ως να' &αΘιι+ω ών δω…… …', "6 που"… … δαθιλΜΝ- &… ένα « Ηρώ "& &" …' ο…" " "… &"… τι ζω, … ν…&)ώΏ…χ να" µια Μ… "Με. η…" &… &»… ποσα &: … &&… "μαφς'νια να ξενο … Ήδη." , λ… «Μο…-4:44: .ς… ., 'η; a μπακ… Μ……. η άααΥνύ…| €4η6ΏΜΐΝ ""Μα: …. Ν…»… Ν…… Μ"ψ=ΜΨ"| …, δκΜΨ… »ιρµωηώη Με…" … "…η") δ"…Μ…'… μία"? µήνα…: . 9 Με… …' σκυλιά…" Ήρι-ια] &… … να… …: ("φ…-…… …. "' Μάη,; …… &… άψυχα-α.- «άχνη… αµΏΕ'ωΐω 3…ανΜµη… 3:υηα……η, &+λαδΗ' έπαιρνα" (ΑΝ…-; “MM and &…ληξώ… .; ""Μας. Ζμµ0ω"µµ "' να?) περι..…. "ή …… Μακ & τα"… …να… #… …"…" τη Μ'… ναν… # αν… παύουν-ω … ""… ""… ΄αΜάωω … … αν σε»... … 2……ώω Μ…: …' να"… …' Η…» "&! 486 … ……Ν.κς :"; µγ.λδας84ω …' Ισ4ηιγ.δπΜ "Μ' "αµα/Μ Μη, "µια, "ή…" …' µε"; …Οι' 2Μανι… πα…"… θα…" "' ψσαη,΄κ Μ…. &… ΜιΜ'οωα.΄€χΜ ν…"… …' "Ρ?! .Ρ…' "Ψ…" Η"… Μ΄ “0 MMOM‘M χψι) να, τα; 4…λήα'ωω. Ο.» να'νά %'δο"ωη'ιοψ ίνα χάνω "" ειν'…" …" "» δ……" Μή να δω»… "Μπα,-ω "γι:«'Ά…ι' .Η ζιΦλΝ΄ζ΄8 , ".… ." "'χουν. Υιό νά Μαέ… πώ) "άναψε." 4'πχγψ…' λάµα!!! Με… “av-«Mu», π "Β"" 16 …; «µόνον…. …&!!!!Ξψ λαό …' ο"… …' αν…" …) & &ογ…όΜ0| Ιόνια-6%…" όλον |ΨΗΜυ, διαπρ%α1ΝΜΜ Μαϊ «πω:… »". λ%"Ρ…Ψό δλω'« ε' % όνομα" τα ειχα…" ιΉη ηψικ…ν… ΏΘΨ' "ώ, …. """"? … ΚΨΜ-ν ζωα"… % Μι? τη &" "Υ "ή"… τΜ-6 Η"Μθ'ΝΏΌ 6" "Ρ…ΧΉ'ζΜ … Μα Ώνα"… &». w ΐΑν4χν'Μ ………'ια ενώ 16… Μάιο… Μ…… …» έβαλα: … …να… έρηµη… &" …' έξω: μα…-ω… "αποικία χρόνια πριν w (έναν… 3 ΉΩΟψο&Μ, αµπ…άµηω Έ… … &… "78049 'Η αλκΓψη Η µ'νΜαο ϊ"…Ώ ; "… "Μάμα… απ' τα' Μαώ τα "µισό…. Μ… Ν.…" "«Μα…", :»- έΜ,Μγ. .… μα…"… ……η….πη τα "η: &… όταν… ξοΐιλι'ω ση πως. …αν οι… "Γ'" .; µια»… κανουν Μ µ……μω 3.438…ρώα 38 τού)]ζ µπάρας Ήπια 3.04340 » ΔΝΜΝ &… & πριν… ένα……» µε… ηΜαω……ν .… «lurk-ewe“; 3.499 n‘f'w‘hd'm. ΔΗ… όλη η -ΜΜΜ πριν… Μ΄ α"ΛΦλ…… «Ο… 43-45 "ψυχη. Η»… ΜιαΉ#ξΝνό θα) & " σ"…Ήκδ :…, Ν.ΜλΨ' "400634 Η". , ζ "ΑΧ"! & 6ψφωνι'ω Νονπαν µέ Λάθους»; 46)Ή1ώ «ή…» 6%" και… ία…- υΜΨ Φωτιά» |Ο" … να' 6:Μο&σ να'γ΄νη, τότε τό γω…άµ…υ &… ""Άε,"… .Ο Νιου… αν µία… το: του… τα Δ. µα…"… "…. "η..." "&… "& "…αν… δανικής Μ (Έξω: « Πού "µου… τα οσα "που "(ο &? αρχαια; Μ΄ Μπα αλά ,,,,,, &: Μι?0ω'μπα …) Μα3ετέρου| ήταν (a: convoy r H "ωρα": !0 ",." μια τόν l: ων [µερών Γρ (5’00 W µε "λα- fl Μ……ω;) Jud θΜυ΄ πό Hoffa-qua} no. 293. a) Τί χτ|σψρ … ΜΜΜ: Μ΄4…Ι( δΌ θ,": ι, Αργά; μα!" :" 76,0 Χαρτ; & ΜΜΜ"! "Νά" ΐΟ"΄β?ψϊΦα%;Θ 96 χάση… "" "… " άθΧ76'νωνη. :… Καθαρά"; &» "& …; …µ,…; .… Ή'Ψό …' *"… ." 366% να' Η!" & και…" ν µω……µψπ 1… , ή"… χψωλΛψ' " … :… "εως…/116. …;……… άν …!…" …, ϊ&0 ά# ΜΜ" με " " …"Ψ… "…' Μ "ένα…" πριζα-το' δέ χαλάει π… ΜΜΜ-Ι… …' µιωφψ' ων όλων» χ…………Ν.… …. "Μ…… εν µαωµ &" …; Μιλένα. :…" «πολύ… … μα..…." ……φ…,Μ µωυωάΜπ "η… 98": ί.Μ4.Π,ΔυΜεω' µέ Ρο πριν… &"- &"; 4Μρες,&Μ τα' Μολέ?!" πρέπει να" … Μ" 614 Ωτ,α'μ: θ»ωσς,ε…1 Ο Ο ,, # αγ…"… ευ εψς…υκόαω' "µία… Ώς… ο… δα |)… Μαξ η" ΘηΜ. ,… αν να' δω…… να' κύβου… να' …; €43ψ…έν…| …να… να' Μ…»… "… ωΜ…|ΨΏΣΞΜ!!Ξ "," ΜΉ&…1Η#ΜΡΜ ». Δ… …. …να πώ δεν Μαρία…" & µι΄6δω6νι ή΄4δΩιΜ µωλψι… µπόή …οδοµΜυΝ Μακάν ώλυ' µόνο …' δΜ1πηρα"' Μ"Ρ€03 «Μα? "ΜΜΜ … ΐδ'…Μ7Ψ "Μ' "' ΉΐΜ?'Ψ "» µας…… ένα…… εφ' µ……ι…χ… Μ……" "Μ΄ για, &…'ΨΜ [30040 Μ%Ρ6ψ1ν…΄ α΄ µα…… να" "?…" ψιψ&ω …… αν…… τα κατά; …'»… Μαν ΜΜΜ … Μ…… … 30 …… 0Ψ"βΟνΏ τΜ…«…να "&" "ΞΕΨ (ΞΏΟ "|"!!! 324 "| &. έ).'.'%1.;;: δή. … Μ΄ "?""; "+ & ΜΜΜ mam-NM, .… Με"… … …'σψο ίδι…η…ν ωµά & …φ…'α …αν… µε Μας ΨΘΜ).µ…' ,… "μα…… … ΣΜΦΨΡά…4 "% "& ω α1αυ:"ο… γελά…" ω χαθώ…" "Μ΄ ένα… να τα" 7Μ΄ … αν… .…»ο…… σπιν Με…" … Μ…; ένα… να… 90 WNW «web Μ΄ ?… "Μ: :. &… Μπουκέτα λ…&υν. επάνω αι.,; αι…. Ρό … Τό ενώ"… τα! πινω €,άνξΝ Μ", μ' µας.; του κρήνη Η6νύλιη, ανάµεσα % «…η «θ… Ότι? …… πράσα…» πάθη Μ !΄ΩΜ%'… Άβα… δώ "µυϊκών; ΡΜ) ".." &." όψ86ω "Ήγ'ο| δινω/Ψ ω άΥύΉµδ του, "Με". τα' μαν…λψ … Μωβ… ά…… ώω…'ψα των Ρ%ψω. τω 6Φ………ψ φ…… "& Μαν ΝΠ". "#91…" άπό «& ό……'α+α'τΜ …) ….) όλη Show Με… πιο! && να…" "και" …' ια.λα……' αμ"…,Μζτέ ΆΨ&..Σ" ΝΟ …ω'1αΐυ 140€ ΉέΡΟ) Ψδ Ξ'Μ:|,πρωοΜ« &α΄ hi“éf)f‘b“‘7q Jhfi @WVXoffn.Td Από … ΜΗ4΄ΦΏ% "Μ΄ ,… έ+οδυλΜΜ µα…"… ζ;Α'τ…') powwow) ο": : .ΔέχονιΜ &… νά … "έθαψαν… &σΕεΝξ!!!!. :"; ϊ):ΜΜω6Η Μ Μπα έσφαζαν &"! ζωή: (496€ πως…) .Αφω χ…1… τα ΜνΆιη 16 ενώ? , ? Άν Ή έ"…Θνω …' μπυρα. ε.α.-…; …' "που"… "αν… &". ΟΗ€θ,ϊ… νοµίσµατα τα' Φυτά" κόψω… «µα…… ωφι΄νογια| μάς ξγη.'.'ωο . . . ' , ι . ι ,… …µΜ…κψ ":… τον μαμα"… να &!) &δΜ … Μεν ο? να… Ιαν «πω…; Να κάνω" "µ΄ ων ζµ"άΐΉΨυ Μ' "Η?" δική… οι'γιηωωρω αρ…. - , . …να… ' . :… aim; m) ίδιων… ων επικών ΜΜΜ-ενώ …' ΑΝΘ… &… & Μπαµπ». Ζ&αώ" δω…… ": 'ΜΡα"4Ν…6Μω ')ωιννζ να"… µάθω; »; & Nud- Μη Μαρέν… "αν…" η… &… 6…'Ν "…'… σ+4…νκδ. Μαρξ; συ…-…. Μ…) 7αΐ'ΐηΥ4 4499646" 0… Η µψυθι'α τη &» ΠψθΜρΜ…5Τ… "Με…… µία … Μαρινα…" & άλγη… '|ωΜω..ς,' ΡαΈΡ%τω να!) τον ". Μόνη ". "ΜΜΜ [26 όξ…Ό άυλο? |]…"Ή"…Θ &όνψ,ωτω µ….." πώ» «&… …κδΜω μθΘβ0… "Μαϊ; "αν…" &… …' να' αν)…» κάνω έν µ; ω""'ΐ … Ζαρ") 6Χ"Μ?ΜΝ"ΐ ΜκΘ . &… άλλα" &θοςφθΜΠ 4ν1Υθ. ς… &……) να? ""…Ήδ;».6'Η (…. …'?" ΄ η΄ “WM-'4“; Μ€%φωνη. αν! "µου… θα Μάνια… του αν… & δδα'…αΜ Ν- Ε…" µή»; "Με! «&…-γ… ,… … Άκλ"Μ'Μ δεν αν… "… )?ψ…ψένω 3η… αιώνα… α΄΄ω ινώδο- μ,ώ'χ «Μ' …' διαΜηω6ω "? έ?οδοΜω. :… Snafu: Αψωω 4€ο3 Πψάδι'δ€… Η' έκκλκ6ι'α χµ."… …'… % να……4Μο … "& να…… τσν.'Η τη"… του.! πΜιφι΄!α… Η… με "…'. τα' δοΦΝ0ή…#,Ν΄ "…" "υφή-Μι "Μ' " …" σψηγψ…η3 "τα… &»… and &»… aware». Στό άδιδΜ= "Μα…… &… Η… &…… «Sena—h ΜΜΜ… ε,; η… vamp.» «Η… αν… παλι µου…." Λάνκα &"… έξοδα …' ανα4!θΝ1η Τα',έΜ χ4……"…ω4; .… "πιθανό… τ?ιαµιτζι' && µιρωηξµΜα Ν… … μια? πιω .… 2ο φ……" ως" "ενώ… με &… «η… … Μωβ"… 0605 or '… Μα 6ζοδωΌ|ων η το δεν…" 6: των "Μου)… &, 253.37. των…) & αυτό να ' " Ή .» Μ . "13€ ….ΐξ'".ΐ""» &… "…" ":" έ""'Ρ…σ.Ν' Ι…. Γιά να χάσι)… Μ'?& ΡΜ Μ"Χκ4ι'# ΧΡαά7η1… η… 380… …? µη«,ιραπυΝ'…."ΐΝϊ ΕΕΚ"… Μ ΧΛΉΐ ?Ν'Α΄»Λώ ΡΜ"! «& "κ. να,"… ."; 4604 …. “boo-Wynn Προνόμια ων μηψο…λ.… »άναφς΄ρµ . Η θ΄ ο . . "΄ , . . δω 1ς1άΡ10… "? ? '(( τα) &?! όθεν"? … :"Μδ1'η "&. ΗωΨοΜ΄|υ . ' χαρη "θα! Μήλα 636… ΜΜΜ να! “mo-:9»: &… Μάρ… &… ' v , . . ι γ.- ,… οι… "ή"! "από… δΜ1Μ w c-‘nmwdffi I; “wt-{pa &… …και…» Οφ….'… " "ΜΒ!!! …υ. #66" αλά ν') "Μαλιακό |……1%…|,&. ως τα χάοτα(Πορ1Μη Κα1Μκωξυ 'ΜυΝε΄),παπηθόα,εαμΜ …;) &… ' Μ…"… ( Μακμάν", Δράμα, Άιφελ"… …;) » - … , τα . .. . ,, ,ε« Ετών… ΐ…ιλΜΜ'%| … ΜΜΜ" onw) αναφέρουν & ανω-…… "α' Ο' Φ,χ…….δ… σ…. Ν… . n αν … …' Τό φανάρια … α…μ'0κκ ως; µας ε' . να"… ' … …" από να…" " ΧΡ "…;…" ΗΜινι'1ιΜ. Γι΄ αι…" ΡΨΜΨαεΜ… … ο . ο ι. I .6…. 410063 “N‘qo’ …. ΑΚ… Λαφε…ω Μι?" ρα… arm-w Mu: ων τωρα…"; ωρών"… Χ…… : ' Ν Χ…»… … ΐ""Μ"΄" ": Ά"… Ά""Ή>ω " "." …' Θεώ…" δέ: όχι-΄ έχων", Αλέκα") Μάνο! …ΜΝ'Μ αν ώηλ.κ6κ'ς να" Μ ΑΘΩ%:. '" Ηώς | . , δ…"… Η" "Β)… and "…. α,"Πχ ως]? . | & "…" "΄΄"… " Η… … "… & Μ' ένα!) …' … &…" σέ "η…" !…"… "& θ΄"… "& ""… ι΄'Α'ν…ΆΜάΜ Άνω ""… Ναντ να…) … ΜΑΝ" -ΔΗΜοΣ &… µας"… (>; βιογραφικό Αχαρνών"; && " ΉάΜο-6αµο … λθφξ'|… με. τα' ώρας! no) κρυφή… τό 6+Μνκδ …' Μ…"; ?…µξ+ς'ς Μο…… …: "' οι…"..- «Η …με "πως, Πρ…α-ΛΜα «& ε'…"ο…' τον (ως… … …η……' τω…… "…. µια". :……ω…α λαΜνιωιω&΄ 2……ιώ1; ΜΜΜ… … π…"… &. µας. ;… "ΜΜΜ…" άπό "& .ana'w ΘΜ' ελ… α' ΉήΗΡΩ6,8ηΜ ΦΥ… αλα-ω """…. "&… ώΠωλιφα16 λξμν… Άρ€ιανω'. ΠΜΜ΄|πΗ6α τόν τα… 2η………… μας έγ…5ι…'ζΜΜ "να": 6… διαγωγή ωιλκι…ν αν ένας :… µα …» Με ΚΥΜ… …κι… Μ΄ τον ΜΒΜ… … µέσα… Η… Μ…..ο…'…. Έµµυ"-φ … ως… κά… &… Μίνι"… ΜΜΜ η"… Μαη τω "…' έκλεινε Μ4…… .… ε…… &. ",… .…" µαµα…) των. "Ν 6υμβδλωο ; το!» ένα"… ή; ως… Ο'?" …… Μ… "7 …'Ήά"" Μ " +φΡ'…"ω " "'έθΥ…'Ν θα…; &) 43 Ά…ριλι'ωΜοξ ΄"… »… 6ω,Ή*α+ύ Μ µου…" ". "…" "" =-'Μκ9…'…| …: σας Θα»). β… "… ! … "Μ'", … &… |"… " δω…"… … ή…" …'… »… …αν; ςµ … έπ|ρα+ώΙτα ενώ»… …' &»… ροη ΤΚ …….µΗ.Ή"Ή Και-ΜΗ "&… ".; «©0443 &…… "Η… " ""… "ίλ"ΨΦ- "&……" …: δυόµισι "' …… &νήλ0Φθ &" …" (κορν; "& Ραψω- άνηκαν όταν η…" α.: "Ψω- … Α…." η." ΌΜ6Κ…5' επ' 8ς'ςµ … : »… Φι+Μτ(γ# Μψχωι…' € … ;""λΗΝ6; Τι: Ανήκω «ζηµιών, Μόνα-431 Μάι Λώ,αα…' των πράξουν" "να"… …… εφ…"- '; ΏχΝΘΜ ζΠα«Μα Άνω βαλω) .Τό άν…" … ""πάντα τα βαΝυ. 40… 33,» ένα η… σκοπια… &…" Μ από "ΜΜΜ Ρωτώ… µε …' ; "Μα…"… ό ΆλαΗΜ|΄ |4"Ά?…κο κεφάλι. Τό ή…» τω βαγόνι "Με! &… έναν." ωχ…µαΜ…"ς Τό "ίδιο οι)ΜµΜηΗ΄ έΝ."" &)!" "Η΄ "3 Ν?" Ν - ΑΨΉ΄ΟΗη Ρ€΄ u (Wu); mad. as» neosumawxhw … Μαώ του, ως αν)… mam η' να…" τα και»… "ήχων-ν΄ mam άμµΜα' χω……Μ…ωμ΄, …… ηηαγαΝ'α σας"… Με! ω του»… Ά……ω… πΜ' … &; τη… .,Ν ΜΜΜ. …' '|ωαώι να να"… ταν βαλω… … Άπω Αθανασίου µε χυλό …… "ως"… mum‘s. “Va-u." Yvu-dghm µέ ώ Άρκτο άρµα…; τω "…" ,"; 'μ…,…ν [π.-εγω ΜΑΝΗ…" Λα! … &ναύς:'τα τό και…» & η", ζαγ……-;…, δικά-…,, €… Α"……κ , ΡΜ Θ΄ … δ…? λ…"Ρ?% οι… η…µΜ…΄ των €"… τω. …; Λψ'δω…Λω Μ"… «και… αν. χ…ό Λ…ο5, Μα πώ & όρχπ……… ,… &…" Τά Άμο µια"… Λώω (039% σ' havoc-445”) GMMHué α"… … Η΄",- "ΐ΄ν τη"… µΛΜΜ"Η "ω … έ……" "" "&" ΝκΜ΄6ψο ΜΜΑ"… 'σ…λωωα. Ag, Να'+χΜ νων… ,… νΜ΄ €…ΡΟΡΑψα ? να' (µπω… αν flue-(69m … .";- 1ω5 µια! πέτο… τιµΜι'Ν && &… ά…δω… &… … …,…… Σ,,υΡΥ…ΟΨΜ.Ρ… χα…,Μλπ« > στα ΜΜΜ… ….) Λαµ……1 άναΥ'λνψο "& "ΜΜΜ με…… "Η"… Η»… να' άηΜ6ά'"μ1 …) Mai-tar. 'Ο Μ…- "… Μ……» … …' Μ…; τω.… .… …'… θα; 1Ο' ("|µ#ήέ) να». Ή6 % 0/ψγ Μη'Μή%ωλ΄ σε.» 6ΨΜλ(6α#(΄ δώ «Καλέκας … &…Μα.'Μ …γαψΡι απ' ν' &ψ91ω>ω: θα… κοΡοά…Μ ω8α…ηι "…." (Αγ Άδανα…» Δράμα.!!! « 13-66 και…" 20γηΑΝο16ε ») Μ……ά δι' Μένω, νά έχω…: & µαυρο (&…; ,ο. ό…ωΜΜ … να... ο ρ'ΛµλΜηΜ Οι έ0µΐ… Με: δι' Μχµµάη΄ σ Ξανά τα; .Και-…. το" έκανε η… :. δ…………κτω Κουν.!) … &… τα: Ντ.…" ςων "|…" Η Η…" "&…" .… ΤΜ ηθ|€ ..… ΉΨα6Μιά 1…"ξιθοχαΝ µΜαΝ Ζαγορά; "…' παρω…" ΜΥχΟχ ΑΜΥα΄6|05 ι.… ( 39 ) " ζώ…βΜση".Η 6% €ρι΄νω 6…υ|η|'" παω χωρια …» (σαφή Μακ", Ε… μη…… µια»… "Με..." …. … να ">"… ωλ..'πΜ… από |…" δωρική/µ "λαηθωέπασ… Μ" Το ΧΜ'6ψ0 ως αν… («οδόν που…-ιό ά9µολομΜνο. Από …" όταν…" η… να… "Μ…?" Μή)… λαο…. &…" ΤΗ…… Λλαωοσν(αα4ιο flan/deans”: MU καπνά". 6… ναι" "θα; δω)... από Η"), "& πριν-Μη …' Άπω 'Μω .Ο|΄ ϊ…΄Ν'Η "Ώς ψέμα…" ΜΝΗπυΝ « μ…… πάω... γιέ… & Μλ06…ωκ' µ.….. …… ΐ…αψ5Η«« &… Μ'…» "να! θέλω. µια; µάπα-ϊ …και. 246 γόνο Μαι.: 4404 ηλ…. Μ.; … 00% " "…"…" (>… "οι... 6ι8φ64μ…η η«α'Μα…… μ).. Νο ,"… " Με! MPH wit-o αρ.… »… ο"… ", ά……-,=..…..… ;… &…" Τατ… "αν" " ". Με… &… «θα "…ο"'«.υ µε"… Μ…… και … Μη€Να' ταµΗλδΤΦ€Χ- και… αι.: …' επ'… Νο η.…" Η… ζω».(νψ= …… Η… ".". εις…) ….».η «& Νο Φδ(€νΨΡΚχπη ήφα'υν9α ο Θύρα…" Η)… αλ, έ'χΏ …αν… ""Η"" " "" " "… "(ή "? "Η" H µε"… αν… µαγα- χ..…. ,Μγ…λωρ…Μ να. ειµαι"… παραθυρα ο… η… "γ…..,η ……η ο: "0 να… "ή… &… µ.ζ.ω.… .… ………….; Μ…. ά…… … …' ψ… για… ή"… ΛΜω06€Μωκ πλακα,» ένα; a chant-(men ύψωσαν» … "αλµα"; “of“? and ων »… «r … «αχ… .Η"? 60 ",?" &… ;ΨΜ'ψΐΜ …Ά0ανα'ωω & Μ…. Η)…» :… "«Μα..."... "' όρµο, έργο …και… µαντάμ… (ο… " "ή." να", ζαμ- &…" ς…. Ή! Τ… δ"8"" "Μ…", & "Η…" Β"" 60 Νηλ… µια: κοιµαται." ."- …;ς,μμψά (ΜΜΜ) "Β"…" ""Β"?" Η "…" ένα! +.Δ…θιφω απ΄." &… άρχιηΗ΄, ως… και? οι ΝΟ άΜΜΜ αν βοι΄4κΝΙω ο… "πως… 1ωηη..λω3 Πίνω άλα Μ.….. γω παρακαλω… …. "' ένα. … & ΑΜ Μέσων»). ΜΜΜ Με…" .… ".; "Με: πωΜα…µο πονάς. 'Αξψω;υυ &… & μου…… έχ.ζ":%ο, ??." να… ως… Χθν+"Μψ2Νη ά…ξλνΦη Νιμ"… αν. "τα (Mm; 1...- χ…Μ,… … ω…µιτη. Τό Φαν … "και… «να να… ? …' "αννα… … …' ….……μια ""… ΤΚ και-ψ… και …' κο...-:..…. αν… µµ…." .. "Σ… Η" …το"… Α ...-... 44… ΑΨΉ€οΜΕΜΝτοι Δ' ΑοΑµλτ…γ κυριον Η". ΜΗυ…ο…Ν Αντα εκει…… στοκ ΗΒΗ :… Μπανης; "να! … ,… ΑΝΜΝθ:τΗι ΜΟΝΗ»? γιοι Αντα ΔΥ9,…ιοπΑοι πε =Αι "ΜΜΜ… ;… οι Λου»… οι… 4; οι εννιΡΑΜοΝΝτ Λο?! .Β" τα Μι Λίλυ" nromureu Esom-ro "τα! ΜΜΜ" Α0€ι0ωΜ4τώνς ,…" sew τα Μετ'-Μος :… "η Α…… non-MA Λαλιώτη: αν ΛΑ"! ΤΗΝ Mom-w "| …και! οι ωοΑ…Μεροι ε…… &: η… Αν…… :… "ΜΜΜ" ΘΛΙΨΗ… Δώνη…" ΚΑιΤθΥξ ΠΥΡέκΤ|!ΝΤΑξ !810|ΥΕ 0890008 χκ&ι τα! όΑ!ΜοΝι9,ΝτΑς στη…" με… 20446 να… οι δεν…! Α…… και Ακούω"… …… …… "μπορειτε ΑΡΥΠεκνΜ Με… άναψε 2ηη|…Μωτ πλω Ώ…" … θα?" τα: …και" …και έγχρωμο ανάγλυφο (γΜο-πμ'ι….ψ…; Η» &…… Με"? & …» αυτή" µε"… με ":… cunt-+69 m µε… τω. …… ένα" #» επανω δι' …… V κ' Μ"… και; 6 «ΜΜΜ. ή…" … ,…" σ…"… : &… τα' …να-… Ιζ- re. … να "…' «&… «µωρά …' €1αγκγι'ω(ΜΡ-ΘΥ) και; 696€ & "αν… '! Μινγκ-44018613) Στην Με»… τα Η"; &…κιψ#να AMI-mow && άγημα" ……"…'…… "ή… &… ,". παράθυ- 9" Μ …… "ΠΝ άγηµα" να ". πα" ΚΥΜ λΜωΉΦααηΗ' άνξΉυιΗ οι; βιβλίο &… »… ω αν… και… …;6…τ "µια? …' ΜωλΗω'η …Κι… «' ψωωχι'… "& Θ.… "… …ο» …για"… Μαώ. τα ωρών… … τα»… …' &…" μ.µ."… Η "και… Amps “via MAM» aim: Η Μ α'…Μνξ. " ΜΜ'# αν… "Μα νά βιψΗΜΉΚθ ή"ΐ…#. Τό +αωο 1030» … Ν"λκα'α,΄/χώ"χώ 16'γνκ5, &… στο; Α??? Ο…" ώ Μη…ψν'… Με…» Άο…σΐ…… ενώ π…, , "" Ψ"… " Η" …;… Μαμά… … Με: από » ενώ… (μµ,, &"… "Μ. 116 ΜΜΜ… Μα"΄'"?'ω…: τθ'"Κ""Η δεν &… …' ίσαµε… €6ΜψΗα'. )΄ :… ό…"; MOO-"(9,64 €… 23.30 …. ά": % "όψιν &"… Μ…… "ως… τ…… … ΜΜΜ "" …. άπαξ) …… Μ…… για… nape- tam-9W “awn“ w Aex/nwpya‘ar a’ mamas. ο ( | ή . V I, -' "Α … 'ΑΌωΜΩΩ Λ…Μ. "Ή". '" µσΐα…ρι "Τα όγκωιάδανΐσ.ω βιωσ- "τα ow’ ("'Η Κ…… .μ…'µι(η (ΤΕΡΜ… …θα now-4 αν" πχ…" Αγά,)… ΜΜΜ… … µα…"… &… & «Μαώ Στάρα; ΗΛαΘεέ…Ης. β'"… …. , ΉΝΑλ|… κώώοΝΜΜΐ… βΝωλΜΗ΄,'Γό ωσνΡιΜ τον µία» €ηΜάΙ€1η I από "» … 6""'ζ"Μ ". """" τόξα. ΆναωϊΜό,Λι'νω ή." 14 [03 "να" ΜΜΜ"… 'Ο Ψάθο""Μ ΐ……Χτι6τό] Μαϊ … ένω-ευ &… οδο |… Η ΝηΛΒλΚ | . “ d > ' .42. ' . . … ' ΠΝ",δ??ί ο.Ρθ Ή. … …0λΜ.0" Λ" "(!θ.ΝΑ Νηµ"ωια +…ιΦ΄Μ ", τρια …… ,… &… δω κ……" Μα …αν. ένα Μιλά ,"… &… φραπέ. Δ…"; & Μ…… έχε- … Μ… ν…ΜΘ΄ω… (ΜΜΜ &… με"… … να… τα ΆΜζι'ω κάθε! "Με…" 'ΚωΜομώ€γΗ. Πιθανά…" αν… Με…" ενώ… µε… … #» Γ…… Ν…. τω πιο χρόνο (…η) Μωρά…" "&… α'….- ων Με… "0 &")… "… …ΝΟ " "… ΏΝαΝ΄Ν ν€΄ Βολφ ΤΝ όπµηγ.'ω 2αχ#α΄ΜΗ. . . . ΄6 ναοο…α> αν… …>α…έσ+Μ …' :… «ο… "ΜΜΜ: "Μα,-να… … Μαώ. . . " . - Téx'n'wo αν… "ή" "ο…"… η… ΡΉΦληΜ κ… Μ' η…) εχω… &6µ6ωΜΉή …' όριζαν… ".: Μ…… χφ…ψ,,…, 1 Γ. ή!!! …'ιι--τ ." .."*….- τα!" πρόσοψη ' ΄ . : . " &… ψ… ανιψιό Με… &… … Η…" ""… "…"?" "…" "." άγρια.; Μ……+ο'… …' ωψψγ ν΄…" Μ Με) "Μα……" ΜΜΜ- »…" ……………=µ …… … λ… … Ντο: o …σε "| Με?" " oz τ… "|… ΑΘΑ…ε…γ ΜΜΕ ο… κ… Αµεσα… εκ ΘΑ | δω.… ενΝΔΡο…ε :… Emma & ΑΜΣ !… &" ΖΩΑ… µγΝογΜ8Ν U 0? Τα ΕΝ ΜΜΜ/ΗΧΟΥ ΕΥ(ΕΝΧ01 Α γχΗΜΑΝΔγιτα Η… Μ'… "αµα ΤΗΣ ΛΗΛ; ΜθΝΠ8 ΤΑΥΤΗειΠΡυ | του… ΔΕ και Μ0ΑκΗνκι ,τα ΄ ΕΝ χ€ΡυΗ0υΑΧωΙ (Νταµ… ;; Η"! αν…: αν»: µε…"… ΕΜ ΕΥ ΦΗΜΒΡΕΥοΝ ΕΝ ? (&? νά? αν": ΚΗδ€ΐ…' (Πάνια, α"04…"Μ 014" θΚ"β4ΜΛυηµέγγ 610904 δΧακαηηµηα'… λΗΜωΜΜκα 6% μας"… να; && …» ραπ… µα…… τα wallet-1m "ώ …" … σωαλκΛ'α1 &… θ΄ … Κα…-φ., μ……€…ΗΙ "& αρχη"… 0. ί),Δ;Γη ;…….ω….. 'Η Ηθών ""? «να µ%'λ…ΨΗ "; ""Θ'6…"Ώ ."; Ήχο Άαακα'ώο …)ιψόνο (Θ΄ όνΌ…'Τό &… … …' Μη… &»… ένα μ,]; ."; λαΜρ6ψα ", ΜΜΜ: …. "ο… a? fxpfic‘} τα! Μ…"; … µάπα…" Μένω: " &» «ΜΑ ,σώ Νά ΜΜΜ ων) … ”mushy, π. ΛΜχνι΄δι ωλΜΜγΨΜΨ Η…) 8Ήΐ)Ψ " "Μ'… "θ'"… 8"Ή'ΨΥ" &"αθΝ ""… 11 (€ …; ΜαΉΛΜ ωνωΜ΄ «των… των… &…" ω δε" Χέρι πώ άδη'υ ΟΝΠνώ µάννα… : |4ΐ Αθ. ΚΨΜ", ΄'4Μ"α'ΐΨΆ) Σ16ωόω μέρος Η') Ψαµάθη. Εµ 37H …!! πω…… .,=-:Α… » Ν.,Στ.'ν άναωΝ…-ι΄ ΛλΜν΄ …' ί…λιι(ι'α "απαλά… " …."µ…ψχ…ω …η)". Πλαπο- . , , - - Α η - &… €ηαι1ω,μ€ «τραβάς-ΜΜΜ" η4αΐουρο.Πα'νυ α΄…" τα αιγαίου… ενω» …… ,; χρψυ"µΜα Μα…… αν… ,δ…ά &… …' …κ0ιψάα ν…"… ." ξ)… «…' τα…… &άχλνΦη .… Λψ…ι…σών… …' Θωρ λ…ώκ«… π……ΐ- …. &&»… … Η»… αν &ατ΄)Οφω "? &……ωΘ…΄…. µέτωπα." .ω ).-λ…… ΜΒΜ… /-'΄΄ 'H (new mmu‘awmy ηςµ΄+ξχα …' ό…»: &" &… καφέ… Αν…-;. εξω… Θωμά… "»." αν; Μηη' «…' &… αν…|,ιΜη΄ ά…: ": µυ… τα. &… …; 4΄…,'…Μ αννα… &…" 0ιγ……ό%µαΝ Μωαβ. & πριν); …… ά…… …… Μ…… …' …… … …: ………,.,…… &" …΄ "…η- … όνοµα…… αθρΜ,Μ …' &… μπας) και: Μ' 00 νά… ;0άµλ4η…- τη …" …. … |…..…"- …)"… µµ &… "πριν: Μι'πώΜµ-" δηµ"… .Σ6……ωα' …' έ…)…" ξ?" ά…"… "ΜΒ … Ρ"ΉΗΧαι…α΄Μκκα'…κ…ν γ…… …. &»… τω ΘωδδΜ Άννα "" "η . θολό ένδαώ€ρσυαο ένα, …" Η ”mm-MS )ξ(μ …δι'δ…1ψ ΐψθ4Ν… Στα" τάπα… 6+…ρ…ν' ιο:…ή Ματ ?…αά|ψ€νΜ χφωΡη'µ… τα.» Μάι-…φη΄ ΤΜ θέλω αν…… η;γωψ,'- ΄ΦΜω' πια…-… για? άστα-+… άγγλο» …' αξια…" "να πριν µωρά χφψω+,φΝω Με". πω ΜΜΜ… … &)… όψιµα… όραµα… , ' λ. . “WM: Anal AM: Arm! αν… [ΑΘΗ-96 πως…" c ογρ&Ν:ζ Η Μ: Η … '… Απ:Η: τον ΜΑΝΑ εµ το»: παπα ,… oc ο ερχΏΗεΝοζ + τό 1΄0Πλ0 αν… Η!) "Μάλτα σκαλί… «τα, ).ΚδΦΉΠΨαΉ+;'γν Ή θα") σε"… Άλαηθτψ…. Ά!" ‘Imww ΆοΞδγοµώ Ε…… (43431 Τό Η0ν46Μω ω ματιά… π……- ω' χαµό ε…; , ότι… "& όρη… .… ένωα τα χωριό µε ω &… βα>.ω.Α…. >λκιΜΣ…. " ίδυ Ν"… 0304 & imam ΗΛάό䀴ν…5. Ή ίΜ6τ'α (καΘσλιπ')τω ΄µωαάκ€ιΝ ένα από; 18… τόπο µε "» Μα… "Αθανάσιο τα Λ…ω Ή€'Μ 8αΜά "… …' &… Λ>€"Ή"ώ …'… "Μαµά "ως "1761. "να! "να": να…: ψ……6…ιψωήψέγω δέ 4Μ"…λ…€Χ θα… :…) &ΨΏ αλά ένα "αν"? .Η στη… του (αν… Λλ006ΥΨΗ "Νίο Οι…, "Ν άποψη η΄οΡγ΄%9 & ΠΜα.'ΉωΉ όΜ…ΜΌ γώ…» δ να'ρθκηω αν… ΜΜΜσψ…] Ή€' ……λς' "εχω…" σα) Τ€΄66ΘΆ Μ'… του. ΑΩ". " νάθο""" 6… Μ'΄Μ ναό ΓΝΩΜΗ κανα) …;.- We! χκμι+λη' πάπα ,…» δεν ΉΨΌΨ|Υ0 Μάρω" . Ή "φύκια … Με … Η… ΆΜ'λ'΄ω 1ΨΉ "Μ΄ "… ε??? " µαύρων Πε'ϊ?ω,'|ωΜ:+ ,1ωψ…' µε" «τε» Μα…-61005 …; Άντε…" …' "63 &…» ")… ά…! …' 4……… µη…… &ήλωη ,6…ωχ%ένα από α΄ηκυΜα' εψαξα…" ογ'αρειιωμωω ,ηω &… λω8κ Ή"""ΜΌ€ αδΜώ "ώΨ|6ώ χ… να) ΤΜναψ. Μα: που µύλη … Ηθών… Τό αβγό- …' τα κάψα… , ΧραώζΗ… να; να…… γώ "' Μαν…" Μ', &… ά&ΜΜη "τα ρω… µε…" &…ρινΜ1ή Μ"… ",… Ψ α΄6ΝΜ…'β Μα… Άρι61ωα΄ 66 ««τον "ως… ΛΜι6κη΄ΥΗ δ…€Φ#Άο ά(ώ :… 6Ηηω.νΗ 61…ρέ µε". τα' Θωθ…" .," («nu- ? ελ……>…σκ'… «:… τό ΕΠΩ- 'Ξω΄α' 6κµΏΨνα… και»; σ΄ ΧρόΥ-Φ τα! χησ.1.… Ο "με… ."? …… Κινέζων )": µνήµα»… αν… …! Μα…")… μ΄ "το». ,η .'»ι…νω»α ." μα…-ωρα Μ"ΨΨ" Λέων… ενώ Ρι΄…?ΜδΡ …"" -οοοργ .… "γαρ ,… Μα»… αν," ,…ΚΜοψγΝ Απ!- ωΜ µ ο, αψή…νψο τη» μια "ή"... … "Χ.… … ']4µ………, ωΘν "ήπιαν Μοκ…ΩοΜΡ μ…[ … 0Μξν τα. 'ΜΨ.'4υ ,……»Χ go linuqnowg (mg, …(.αµ; καλά…) 30 'ά:199Μ …ο»λ……υγν Ο'4 "Λ? "3" …? ΄… ."… φανών!" "&…" Ρ»! '΄'ά?µ9 "…&'΄'΄"αν ΜΧιΘό,φ η» ΜΜ28Μωξ "ως… … µπώ …." "» ΄…Η…ΐΨΡ6 Mame» ΜΑ)? 'ιν…ν…κΜ … 040 µ.Χ Μ …ΨΜ'Μ … Ρα ως," """"! ? Μ?ΜΦψο Με…) Μας"… ς, gem”?! ανω …… .…» η>…αόή ΜΜΜ" _ Ό" "ΐ0ΥΟ?Ο)? Η… "Μι ' … . n my}. οι9Μν ».Ψ…ζ", "? "Φιξ…" παρ…»; 5οήΞφ-οΜουΑ ρ 'ψόάη-ωψ8 ο…" Θ ."? 9'Μλ ??? "…"… …… ΜΜΜ ,η"… (να Μέι; …: ΜΜΜ … ΜΜΜυ Mum/fig Μα Μωµο…ισύ …»… Μ…χ…; Η.'΄ζςοδυΤ?ΜΖ .μηΜυΘ#υ Μαξ Ο 'ΉΜυ…χ| …." πι… Μ….ψ… 02004? …"? ΜΜΜ… :… "…." wow-Mam r49 wuwad αν… µας…» ψ,» &… …] 8| τη… (Η… Μ; …λµΥ:. αν" …… »ΜΛ &… {MM/“my '.Μ'Ψ= "Μπαζ "& ,"… ΨυµΝνκ "Μ…, ως… µµ η)? µια χψ,ν… σα…? 3% µα…-0608 &… ψ…ψνΡψ απ…", ,… μ… ,ο… ωψ«Μ…α ωοΝ…3 Η, . | για»… ΏΜΜΜξ ΜΑ… .… …%ομυζν "να οµµΜ …. "…"?" ο)φωΜΡό … ως… :»; Μάι '"Ψ cu. MMWWM rMMN'VVoM tau-woe»: may "(γκρι µι "Μ… ,… |"!!! Υ…ψ. ξανα-+… 'οέ:ν-:Λ …? "αν… …. του…-ως… να? ψ ?Μιδ…9? & …… Λ… …… Μ…? "," »] ο… …… αν ΜΜΜ …… ΒΑ; αν ς&) µΡΉ- "θα…" ,"ΛαΜΨ …… Μ9 &… μαγικό με να?! µου Μαρµάρι: ρου-ια ο" ," ."? ""2ΜΡ …ψ%Μ ?ΜΏ…9? …. ΄'"…Χ?"ΐ "Ψ " …ψΚΟΗν …… ων! µΜφ…Λ=η ,»; Η»… αλβ…ν#,; ως) ΨΨΨΡ'Ν Ψ…Μ…9'δ ,") ΏνηςώθΛ mum“ NJ. ‘9'“.40903} hang oyhg‘gyxu "Θωρ ανω"? … ,»… ρ&»ω Μουσά… ,»? "Μ…? ςφ'ι?,υρ Μέψ4ώ χ Γ'… µάπα "& =…υ'??Μ …µε-.Η καθε. …κι.Η…Σ9(ΜΘ…ι µι Μάρα! αν…! για…: λοωι706ω.2ΨΗ λα]. 28&ιοΧ …? |Θ/ιΗ0%ηΗ ινα |,ςψ2γυ swank "33" Μαν/ω… "ων"… " “wax; N‘QZIQHouv/km. 104m WV = …επι"!!! ελ ΜΜΜ! και"… Με και ι…ωγοω Αο…φοΜ mew/”.3; Len-mu. Am. :ενΝ 26ιψ;οό;…/…= poms ο Ρ…… 1609631.): ΄+ ; Με… ΜΒΜ"? Μάι? Η»…-(ο………ψ ,… (μακρό Μαξ Η9Ηόµκη]Λν…ψ Μ…)…- MD …ΜΜ 'ιοχρΜ Ρα? ωφήςµζρψ Η"? ……ψψ …. γι…? Μ…? ο… να '(9Μι9 "& …… αµάν"? ΡΜ " ' "? ταχψαωχ τα Άκου "ωµά-… … "9 ν": 6! "" τα: A Χατζκνσ…Ν' τό Με…" Μωµ4ω… … &"… Heb-rm”, ικα πάνω να." " "…. τω τ,.χ……ω| …, Αμα]. ‘H "να Μ,… …) cannon] &… gnu-thaw hwfi/«owa …'"… …… "να… …, µία σε … "Η" "και: … Άκη Ω#αωΜ. &… να δώ Λ)"ό … "Ο"… €πιμα4Α, τό Με: &… … κάψω… "µη…/ξ) η€νππλωη … να κανω»; Μ")… . Σων … "ενώ … καιρική …η…" "να… ή(ΓΜΦ0 "Μ! "νδ"? " »ωΌ4ΜΝ ,". … "Η… .πηιωανΗ τα"… έσκι1Μαωη «> άυλων») Δον…) & ΄ωκλκιι'ψ "&" Μ……,Ώ' ώ &… ο" δυτική μάχη κά |"??? αν Ή θα"… «& "(ένα … "ως" καµια…) (4404) αν… ' ένα…" έγ- v; ."… υ……ά Λα) δεν τόµοι"… Μαν,… .: ">… «αγκαλια α΄… Μπ…- …ο»… Λι… Μα… "«…-νδ… τ '" "… "… " … ΜΜΜ… … "> Με…" τα Μαώ ". Δυο σε…" &αγλυΦα …' Μαγιό ,άιυηυψά.| &… Έλο ως», ""µια ακόμα…… Με τέν Μ…… ιμωψΝ "ή…" ΧΨ?κ… 60 να κλιπ Τά &" nun“: η… ο… Jmmbn &&; (µοαχ6αΜ'). τδ "0Μ"0 "… 53€" ήψψά µε μ.µ… &:αοοΉηω…΄ ωψώψΜ " "Μ΄-9406 µε… "' Πάρου,-άν πλ…'.ουα "να"? "ο? …αν"…- να ιιΛιΜν1Μ από when, Μαχαλά άλας "…' (Νο ταφή"… αυγό,… …… να "και?" Μ Μα…… .… ω … …' «απλο. …' ων πριν…" ") αιώνας … "Μπακ" "& % Μιά "& … 1ΜΜ ..…. δ Μα……… ," &…" ". φάω… ενώ αν… τλΗό'ν…' παρκ "Η …. να"… "αν"… τα τα…" ζωα ω4!ω Μα…!" "& "… ΜΗ 1mm w δινω :… Ή το…» … "µια"... η… ζωη"… … ΜτΜ" τ……" ,… δν"… …» α…»… να και"… Με… Μι &. δύο "&…" Το &"… "&" "… ώ""*Μ Ο…" "*-Ν µε νων" β#+ηχ1νΜΜ a». “hug ,"… …!": (&… ηλ…όσψΜ. (» Η…" "ως?" αν… Μχ0µα4-…η Η µ……" ο… "'6"Ν3"ή"" * ωχ.µ...λ 8νΨΝωτή θωδψα'. …- ψ" … Μ……" "το"… …… *"… Ο! &" "θα"; αι.. "|" Μ…. ι… µ.µ…" ά……" "" "" "ΐδ""' "Ν" " "" Καγιά "Μαρκ ,… …… Ν…; ……' We: …… … "τ… … (δεν. …' ("&& Ό ΉΜΨΌ'ό"Θ 2"ΜψΜ| &…" Μ' &»… α…"… ": επαναλαμβάνουν Από Μ"… "Θαναα) …) τα…» των δω……» αν π…".…Ν, [τα 1446 &" έξοδα ": "και… ως… Μπασάρ… "µία, …; €…Μοι'4 ". µωσ- ς…ρ.σ … πανΕ5'Λ!!-ΜΜ:1 .Η… µωΜλι… τιµήοωωαηω θάωλ…η μ' ο… :… Μ…; …; :… να… πω» &… ("Ν… …Μ….…,…… Μόσταρ. Έ"… α΄ω' ϊ… Θεώ…" μνηµη". διακδ…Ηώ ",?" ξΥΗ Οι." ένα"; τα», "'γω &, …' 61.3… 14 άνηκε-γω δΣαώιΜΗ από ς………. …"": & (υ…/κ 16- ;… & Μ…… ΡΜ? θα…» "& 6… € '8Μω "µας… πάγκο… … …ή"… 1473… '|ΑΐΝω 1αω…ω … Μίκα. &… το…»… [Μ…-…' µωδΜυχχη απ΄ ως η…" φ…νΜα΄. Στά !… Λ"6Ή'00Μ "δώ νάρκη" &ικα'. 26 "να ΜΜΜ" έξοδα" … Μ΄ &ίΝ΄Μ# … …… τ"'(6Ψο ) τό ,…» τα: δεν "«…"… Μα40γω-α,… ι;Μ αν" έχει {mama-u; διέλθει". Χαραω…ια«ω … ΗΏ|ηέ) α……» τα: ως…» [Ή Μαξ) … Άποι…ω)ο΄ Μάο, Αρχικά…) ΛΡψόνΌ 419% "ή « 66 Χα") |ζωνΜυ΄νω ΌΗΝότωι». ι" ΝΜΝς τ…ξ..Ψ . ' Ν Ν χωριό Νιάω .δχιΜοι€γη 614 "02 «… "Μπα, …'…" βασιλικά. Η»… ψιωω……… Μ'… " μαμα αν… «…η… …… &… "Η: ΜΟΝ'+Ν,Τδ v'No Waw-fl '…" τα? Άνω [Μ']… "…. ," "ΜΚΟ … …." Λ"!4Ή(ιΜη' Τ') "΄…" " ω "Μ' "… Ρ…"… Μάρω-μίνι. ευ τα…» Μαννµ6 … &… "Η πωΝΨ€Μ "ΏΉθΨω. τ… Να τα ΧριωΜ:«Μ΄ Με, χµ? “emu”; ΜΗΧΑΝ… & Η ΌΛΑ… ΜΜΜ…" ΜΜΜ… 'Η ("Αν-Μο… …… &… και… "ναι, "για", "" Ά|τ Ψ ά…… …) Χ4ά…49α. Ή ΑΜ…" … "ή… &… ΜνωιυιαΜ; ,". µ…ς΄ Μπαίνει… Η &……" "Χ……" "ήταν"… αν Νιµ…" έ…Η"ό ς.,"………… " ""Μα "ν"ψ" "" "… "" …Μ1Μω.Τι'υ ενώ…" "& α΄… "Αλί πρό. …: & Μαν… Μπος νησι. Μα..…." (&. H TEXNH π… (0 µια". άµα") δι' όήιωωιο…,ρ…Χ …. …, 6… %…κΜ Άρης…. ως κι ο…… Ακολούθως τα … πώ &… µια… … … … ……" "|… ων ""»… ΝΟ")… "Η Η υ…Μκ Μ'0α. "Η "για? "Ο "0… να' άνω..." …… … αυτά…… # …η … & Π-΄ΧσΘ, ωµή … " γάρ τα? Η… Μ.", :ψακΗ"Φ 03" ." "αλη6ΜθΜιί 0(…Μ θά «α' 0΄ΦηΔψη… ΜΜΜώ …; η………' [ως Η …αν και?" σ' "Νιάτα: ΚΨΜ-υ. ΐΜκ΄ΦνΜ µ.: …; …' …. το ΜΜΜ … … αν… µ…… Χ… Η άμυνα Mat-ewe». τα η… …… Μάνης & Μτδ ιω…α……ώ, & νΑ…υ µιν-'» …' Μαϊ "απ' ".; Ν'" λ…η΄ ωιΜάώΆ' …δσΝήΐκ δ ΝΑΜΑ… ζόµπι δ…. Hr; … "…"", … :"… Λιγκ µ… &…" Λω…ακ…ι' µ'… µ'; " |….…ω …… 2; 1-Μι'ν "Η ' "&. "Μέλη: ςµώΜώ "Μ΄ δ'θι'θ….θ && ή… αν: για; ;……60 & |"… « Λ……» µµ». Λ…" >"… &ΥΜ€>6Μ' ΐδΐ2'Λ…λ…, ά…. …. ","… τ.- αν "& Μακ.) ή…" δυΛΦι:«μν "ΜΜΜ… "θα"… … ζ) … οψψ…Μ)Ό µ……;… Μ… …' ϊνσ……ΜΜ .… … :… ά…… ύµνων… …. ,, …… ???…" λ'Μ"…Ν- … ΜΜΑ?" "" ά"… … "& "' Με…… … πάγων…) " άώ4Ή % "η' φετινό 6%?'€ώ…1 "Μ΄ ΝΆΜ.+…ι…) ν.; 9 θ'γ΄ηω') …' Π…"… "€… ""ά…'……Μ5 Μ']… …' "*-Ή… … πω…!!!" ……Α.ω.+Μ για… …' 2Μ. ΑΘΗ-τ' Μ.:"; τα έκανα,: η.…ηιΜ …. … γνωµικά… Μας! & "… κ' 6… ," Η ιΜα' χαρη…" …. "… «Μ.… …." ιµπν… να' …' (ακτίνα ' . µέγαν…" η…" 68366063 ΑΜ 8)… ωΜώ !! ζώσα … η…'ηάΜψ 434 λΘω αν ιψξ΄ …με, / .. µακεο/ &…" δωσω… ε…… Μ/ " όψη // .» Μα", "Με Εα…ςυιΜλάκσ πως Μπαµπ αν, & . :" 2ψ€;θΣΟΜΜ |0 "ξύσμα θά… "ή δ…ξς (τόν "θα τω & Μαν….) δ , η… … 8… δω…"… "αν. ! ' ."", , |…,….μ,Ξλµκ αν θα ΜΗ . .… ΄ M: ., "Η..- μια... Μ…… ngma €…ψ1έ.ϊψωςαι =?" ,, … »? Η …? 4 &," τπτ/Ά"… Λη… κωΝΧΜΜ από να… ών… "|"… """ Ιώνων Ο… ….) ώµο.… µα…… …… λιώμα…" αν χμσψ.΄ … µια"… . ; Λ!" τη"… …),Μ ' από …/ΙΜγ…( &ΉΑς,ψιΜλιτι; 0-ΆιφΜιΉ ' μα……" Λα) & µ…έΛηΏ/πξΉΜθοη & ψύξη… …' μ." είναι… & ! . "ασια. Μαξ" (…για… να' έλικα") ω.…'ν»,&'Μ Μακ" "και…" ' '….>,;.:.ν …… ανώαφηώέ µια … "… Από …… μ .… … ως… no Lad για … "(Ησαΐα αν "απ…. τα: εινα". … ηΝιωλίζη .… ο… "το"… 696! … ν……» µια…… :… χωρά," ". … pm»..- η»; &Η(Ώ, "πε"! Με αιωνα όψιν/ΝΔ" «ιχνοµΜΜτ…να";χ…… |….…ΘΜ 8… 25) !%Ω " "" Anny-«Pay usual.“ ψι-οχχη βάσιλ…ς "…. .µαωνα ,! όνοµα …' …": µο(σν1(ηεωαι; θα", 1900443 δ……"…όν "Όµιλοι »… ,)… ρσεαω μμ… σπαει; των ν'»οη……… "Μπλα, m ι Σά .… σκ…" …… "… & "… " "&"… "" "µ…-ετ Μαη"… MT; …ιιΜυ 6… …Λρ…μμΜ (Μ'!!! 239' '((΄|ΐ00 σ΄0χωια΄σαµ& …' …α- W éflflAwsle ?… ω……… ο: ΐ0νΜανηα ΕΩψηιπω'…η ψ/2#…128΄ω : …… η… αυγού" κ .», '… λιγα καναµε… λ ...;"? Μ άα΄4γσ, Μι τη αυλή.… « | το ως")… :: "αν… !… αν αν… ένα σ'ηιΜτ΄Μ. .ώ mm» 1: τα και»… Ολη/Μ … Νεά… αλ" … ή" από … θαυµα". . νεαρά "Μ cit-3684' α σ' βαν ' 'µν/ να # :." των Στψ " "€ & %|-ιΜΛ΄ο "' "| &" τα' :!» Γη…» ω") … && |.) ,) ων (Η! τα /μΌ1Μήω Ψ ντε., ως…» , ' ΐΜ'ΐΖη δι' Κλίπ "Ο " Η "ή… ) ή να "Μ Για, να: ΄ναι…" ' «η Ο (4900) "# 6Ρθ|7& , Η… "η (ah-09 …' over/cams «new» "#40 |…" " "7/"'"' " "!" ΄ "% &; Μία … τρ./' 1/04). Tea/’74“. . άνω.. 'ηέι€ς ". Ή"…'ΩΠ1Ψ,?-λΑς αν τον) ι«4ζ.ώ # α…! ΜΜΜ, µα,βψ, .…,-"-λ'#ΆΥ Μ τ;ιοΜ"ΜΣ; Oman. » "; --υ> πΡΜώ/……"… η… γιά… …… µια…" « ' Μας … µ ν…' …; …. '(ΛΝΜ. "΄΄, &... ανα". …' … "ανάψω… "δεν…; .… …' Μπεζ... µ……,ό,ς "& πως… λΜΜ "&"… melon-runs, µε & Μ… …' "να να»… να……" πω Νανα "να"; να …ο απ…! Μ να", πω "µία"… ."; "η…, .… … ...-Μιά? νά… !… … … & Ν "και… ,ύηω'αλ1 &… λ-Μω και ' [| | 1? λ΄ Γ€(ΌΡ|"ΟΚ΄|"ΗΝΟ΄ΓΡ()ζ|)||(Η - Ιζ:ΟΜΗΧλΝΙΚΗ Δ KAI |ζ|(…)΄΄Γ€ΧΝ|ΚΗ €ΚΘ€Ο|Ο [ζΟλΟΥ … 10-20 ΑΥΓΟζΣΤΟΥ…1952 "] λΠΟΝ€ΜοΜ€ΝοΝ εις… ____ “I fl Διλ THN €ΠιτγΧΗ τ ςγΜΜ€τοΧΗΝ εις: THN €κΘ€αΝ. 9 EN πολυ) TH, 20 λγΓογςΤογ 1952 ' Ι Η! H erIrI‘ronH “J δΧΜά… ωΜ…ηΐ Η ΣιΝηχ4; και…" 651." με' Η "Η!!!" "η'" τα Μα …………νιη ": αν…" …' Μάη Μ… αν πω…, ο: µ…… "…' & " … Με…… Η … και..." ως… ο… µμ… 06% "…' ""Μα" … ?" Μ- αορ…µ.0.΄ Μ…… … :(… ' " : η ΜΗ… …Α- 4'… να π…………'.ν …. "Η… Δ…… χφΜ &… (Μι Μα κα…-Μ…: …. όπως… % "" +899) µε. &… ν…… “h ""Όταν … "ένα…-4 δι' +…" …. :… &…" &, Νικ… Μ/(……σ κατ…… Ή λινκ")… τα "#06 μελη δ… “m αν ή… και και: Μί)ΜΜ ΙΗ΄ "Νο τρ…. Οι του… τα…" Η' ίνα-| ω Μη … α…… αµα"… Μ΄ν΄Μ| Οι Μον… ο…)… των από… "και… Η µου) Με "αν…" ναι.. ων µατι…ΧημΝ "Ο " Μ΄ µάχη."… ……ο…ιψω 'θάΟ΄ ")…1'α' 6ΨΗΜ ν……" …… "να… κακο-μ…… …;)… ε…… …"ω'κω. κµ…………=-…… - .- Μ … " "Μ 1/ …Μ+-Θ…€αι…% ." ?… ,,'/ WOOAO. ΠθΜοχω1η που βάσιν"… ΜΜ0α,'Ο! &")… Μ΄" ΄ SUV/1" από Α ""?! ,"; να … ΦλΜ(άκη.τ& Νάσια." "αν… …… 7 |…" «χ» .… ςτψ Ρ…"; πανια…» … "Μπέη"… ΜΒΜ… χωµα, Μ α…… Η "…αν: Μ.,…" µ…: «.21. αν…-ην Αγ.»… "µυθ Μ να"… ΤυΝαΜ……Ν αν… ΟΥ… … τα… Να,) µε" 91 των"… ή. θα' Ή"… "να…" "… " στην Η θα"… "Μ.-ώ »… … "αν": Μ' Μ" "Μ΄ "… …Ψ΄Μν +: … µία… "+ … … ;ή… &" αν!" µια: λω'΄…ώ O "Μαι…" των χαρη …,. µια… …' Η &… … …το…" &… το'ν ι'ν6++ι;ϊοαι#66η &… β6Ψ| λύΧ'δ έξ…γσυ… "… |Λ…ω- …; τα |: βιόλα χω" "Η τον …να ενα mow-m yam" a.» dude. … Μονάδα… τώ…ψ]…ϊΜ εάν ένα… ωµ&.7&Ή %… &… µπιν! ζ…ΐακ …' Μαρί) 04000301 ψ' "Μ,"; δ!|κΘψυ|ς Η Νηλ… "ΜΜΜ η…' κ4ίΜ Ή " """Μ€ Λήψη "Μου-µ…" τα' "και… τα"! Η Μ… … Μω- … να… 1…ι΄ψ4. δ & ως; -όαΏώ2!!π…ω…[ µίζα &…» πράµα… …… "πιο…-α, ,… … ανανά… "η… "ο; "που Με… να "ανν-γω… ΜΜΜ-"ώ ……" με»; …ο……. το …αν… ένα… … … των… να' και… Μ…. .… …, ……………µ. Η…. Στο µω…,. τα Άν Άδ…1Νω Λ…… …. ", "&… Μ.; … να'… "αναµεσα Άννα»? ναι…… για" … "μ,… …… …' ημων… α… που…" ο"… &… …να»… πώ απ…… …… … αν"… Με…" … »"… να"… & … αν… :. ….- "τµημα"… των "4ΐ01.ΐω """)"",ω" … &… η "… 9… Με"? τις…» WV" ,ξαµηΦ… 1… ωλω…΄> …'… σε ”Wu-”Wan …?» με ο"… &… . , χα . & χσθθδ πώ ΠΗ|0ΝΏ "ων Ν"»ν8΄ς«θΛκ6κΦλάΜη. &… αλ? … ,η' ("Μακρά εδώ δέν ΜΜιη'/Λληό …' & Μιας"… τω …- &»… τα ( να…-φ… ΜΜ'ΝΜ Μ'… "ΜΜΜ?" /,ΜΐΉ ωθ'4'Μ Η… "ώι… και! …' ΠΨαΉ'./,'΄΄΄ ΄…,/ …' "- ,... . …, ...,... Δ…, , , …… 3494640" "ΑΜ… Η… …και ,Μαόά 1." µέθη …… χμ'ώµ…ρ ,; :… ("λ-…'. ζ…. όντα-+0… & ουραγός»; &"… κυλά… …' βψααόνΜ…' Η…" 14…" ζΜωψα Η?! "=ΐ…ΧΨ- "( …… ά…… Λα: αλα)» … ……) ώ…Χηωω »… ς… η«.Μα… |" Ψ"… ; ως… …';ίνα΄αΉκ &….- #91… NM: héyfix & Κα α'οο΄ ' 14 ηγαΜι'ψ…α. Μεν" Μ' «Μας… ι." …για " ω…µω 3…ϊ+,Λάν4π%, .…-ιι' πµ:… ως" … ήΛ…+ΐ-: "ψάχνω % να … ,. - τ..…- . ΄…/ . -µ "µ ενώ…" τωΐωΉΐα #- '…-,ζ,Μ- ,,» µ,……µβς…….. &" "., |…) ε……ψ… …… …. & Μ…… ωµό ),ΜΜ……δ …… & …" "ή", Έ… WWI-‘- δΐ "ο?!" " έ…» & τα"; … 9 µη ,… ξΨΉ.4,δ"- ..- ζ.Μ να" να' &… ΜκΝ""…ώ . "΄. ". όΐ'.ν,"" "' α0Ρ&"/ί"4Νθ. …' "αν ….» »)…4µ σε Με… υ ……» …. …. Eva-cu,“ u πω;… …' α;'"ΐΛνΆαω δ'Μψ Μάνια". 8 να «η από …ψ΄΄µ'ηη … α΄…Σ…'7/ω,αµ …' …' κι… η.) "να "3% Έχει Μη…ώ…/ψ: σωμα… Μ…… η…… ζ…ξ …' δ…… αν"? «* |?! & &! . ΄΄ "." Απ'." ». : ι" ' να? ι… . . T6 Όθμο'λυ+4, " κά…-ο, δεν… α,… ..…» ενά-Μ Μ '6 µα …ω1……: » Φέι… …… "η'-+6… …' Μέν- ωι'µα…. Η… χ4α…6!ώ4 "αν. …' … "η… …: Με… …? " Μλ…'4 των… 36…ο,… ,"… Μώµ€δ…Ν: ζ…?.'η'ζψ " νά… χαρα! ans-9'4» 5"S(Ay, Πυξ)", Μ'"). …ια… , …… Μ Μ.… …- Με", …….… …… ."??? … …...3ΐς€ψ,ω "… " &… "" «Η… o1 αυγχμ..Μ… των…, µωσλι…ηώ μία...) αυγά; «να. 0» Με… "Μαρ… … ΆΜω …" |ΐω η… …… ω-'ντ να τη Α…)…ασ| τα ων… &; 4944 σ' "κατά …' a άλ…ΜΜω αν. ΄'Νεωη.…' (ψ. ή… …. "ένα"… Μιά Υπ…." "ΜΜΜ". δν χωρών µας… ,…) …«…- µιλαω… του) "Με; Μεγ./"λα! ζψα…ψ|γ…) … πω'""Ψ6,6ΜΝψέ …) … &"… Ο' "Ο"… … χ……ι6…ι δω.… Με... …' ΜΜΜ?! Μή ,… µΜβοΤ"ΉνΟ μια……) Μη…Ρωογ1… &…) …ω……ό α…). € &&?! … "Μ TM. ΧαΘ…ΐΜζτΞ Ώνα |…) οι "ιδ…. 6Μα61|04|ηςι .… µιΧ6ν… για "6 Ρ"|ΝΨνη…Ψ Ψΐ…ρη Μη µία… "ή «για. «|… …… αμα"… ,€Μώι΄9| ", :…Μ.,ς………'… "& Μλο»6υ01&νη΄ ένα; … γαι) χω… » 6 Ν…δΜη Μάνα; .:… Νίο ,ε…' "για… "Η…"… ων βηλιυ€α΄ιΜ… χυ+ι& αγωνα η… «τη «. ΗΘ'ι€ΜΏψΨ Με…) ς…'61ω κι'-θ'… … ωνψ6νη µψ…Ρ"η έ…Μώη" ;… . .: ΜΜι% Η! )Ώγ1Μ να …" Λαδά-61% ΗΜαΧΆ€|ζΠΜ Μή3ΐ '… ΜΜ'|γ "πω…-.:)… η…' κομγ.΄)9 Ο ; φ…ΜΜ6ι'δ…ς &… 4234 για… ….) … Όψη…" "Με… πανιά… χ….…).;,…' & Παναγίτσα « "&… ΘΜωη)ςξ αν …' ηµων τη Θεά? ΜΜΜ .… Μια… … Θεού".»: |»… 4 µψλ…ε'εα " "θα……- --| [… … "Αγιο Λ#+δΉ0 ?""… αν! αΉ"ΝκΜ"'#) Μακ!" a Zwmq-un {amy— Μ……) 6… €283- 6ΧΟΧ|"?"γ… … ("Μα… ιν Μωψιέ… αν: άνα- 4'μ| ΑΜ". λ…Μ+€?ώα να "#8; αν…" "αν…" κατ' Με… ΜΜΜ-… α… "Ο. έν…» για… Με»… ύµνοι, δώ … Μ…. αή…ώ……η' να... µ"… &… Μακ"… 6ών πα……" … Μ… ΜΜΜ "Μ..…." Μα…… …,«.ς. να EM €3Μάη ω».ωξ.ί & Μ Μαλάµ"; &… Η" πιο…) . , . . ο &: µπω/ω « Η μια"… αν… "φως… κώµα»... &&6ωΦξηκα6Νωα νυν να … ο … # (Μα.… .… &! και… αν «wuowérw στα". ωΡωΜΟωωµ να" ψάξω… ΜΜΜ: οι τα Μάύ…€α να! ωαπιΜ€ψωσι τόν άνω. "να…" "?"…" "… Μ…"…… u εαν… να ". "& & ….) άν#4ακΜ σαν Μα… δεν ? ,…" ' οσα . από τό να)… "Η» '… Ή Μ'):Γζ…λκΜ εαν "…'-ον…" “A5 |…χ Μαν…. &… … &» ενω άµα"… "Με . … δω…-Μα Ψα…'… ": "Ο"… , ;υ6…Μ"ώ …ο," ς. ων ενώ…" … …να..3»1…η…ω,, 2' - &…? ΣΗΜΒΙΞΣΞιΣ &) Μπα» 'A. Manned: δασικών adept» ΜΛα68έ…| …' αµα»… HAM: ε..…. Α…… ως. να. πω;. :) Mamba“. Μάνα"… &?"δ & … Μιά (4am), :) N. I. ΓιαννΜΘύλΝ::Η%κ … πιο»… µ…" αν !=,» Αφ'"… [Ανάνόηωω5… he «9;, IA. when/jib "αψίδα Μ€Ιξρι'Μ βυ]κνμαςν tawny)”; ",για 4…- … 4)- 'Α… (. μµών…ι'δ… Τω & &? ΜΗ".- δΡα παλιά …' 0%5ψ# Μπακ…- …΄ ΜΜήΆ΄1, ΑΝ+ανόΜκ 4943. παλαιά". Μπαξέ… ΜΦΗ«4ώ., … Μ,µνηαω)9… 3) Χ€)6;ΘΜ€Ν π……ρψ."…λ……' 4…µ…µονωµμΐ "4 ν…κ«…'α Ρη΄γη "θα" . … Θ.µαΧ«α ΜΗ. παηώ'ω…ω. Μ…; 408. αλ. 344 6…) Ν……" & "…"… "…;…" "ΜΗ-6% … Seesaw .… επ…)… µα…, Μαηνε»; . & Άλεν… "δΌ - σελ. & . Δ :)"ΜΜΜ-&……Δ'-…(ψΞ …-?..2… ωΞ εάΜ4Μ . …. 244. ΠέΞβµ'ω1΄ΩΈυδ…ωόνωΓ…' ΔΜνΜχήφψωάχω; ξψ Νς…Μ…ς. β."… να Η…. - , 9) 2ω6ιµν' €6άΜψΜΜ:&ΏΚΜΜ Μ Ν & ") Γ…4άι'ψ"ψ ό…"… τρώω Μα……" ;'ΜωψΆ΄=…ν &… Μ…, & βάζα |??? :… εκ. … κ.Α. µάζΜ: Δύο ΧΘ€ά Άµα"! - [WM My; ωχ΄34, ") LIA/“due“: "ίνα νΜ|Ή1"?" "Ή". "θέλω (Άν#ηω'νωΜ ΄6ώ Φ'ί|ώνό βυ1Κνυνολο. ως; από"… ) βότανο #" Η "θα…" … "Με": - ΑΝ…… ιατ4. ") κ.η.ΜαΨχ-' Ο και"… µε"… Κακού"… … ο (να… Μιλ… µας- αν… Με. …. Μωβ-25 ") H. ΡΜ Μάγων…" …. Νεά αΏαµαςμ… 06664…" χμ…" … 1% "…να …… Μαη. σ…, 440. ' …: κ. ι.Δνοβ-ννυω…= ΗΜ…Π……α΄«Μ κω………α…ν……ς …! …. &… Ν…»… l» "αν"… ων. «Ά… ε». 41- )(ξ-Ψ-.….Μυ…%? fem-mad "ΜΜΜ". … -Θ&ιΜ …' …… "Η "η …06(΄Μ3 ΑζΡΝ . ΠΜ»… 48%. (9>' 45 "62€ "& 24 ) βγαζω…" ΓΡΗΜω ΜΜΜ: βύσµα… Με»… gamma . …;, ΑΝ…… ω,? &… . . … ν [ "; …Α.Μω…γω": "Σαλ"… - €+.΄θα6Λω. "θα". &; µ...…… η Η κ " κανω…. Tape) ”5 7α' έν αν. . . ΄Ψ΄" & , | … … 20-40 η")… "βία νων", 4 …'…" "θ΄ γ΄΄Μ"΄ ""…," ΐΚ|-&[ζΣ…ι΄Νΐ κ9Ι0'ιι&Μη΄ % θν]4νΉν.η΄ : ΜΜΜ… τη… &? #, "να 5 "ή! . “N449! "…

!.- ι ΖΞΓρΑεέ'…Ή τι,-π; ΕΡΑΤΥΡΆΐ… , . . άνω,… άµυνας,, . Α"…- " « άμυνά… Χ΄Ό΄ΐα " " βΧΑ=?" ιΡθΡθ -"; εω'πΔΔ/7 µε: Μ΄ μια άνω… ι ' "ό,/Μ" | , ." & ! νΜ%,,-… αγΧ:| μία θλ|φµ I μια»)… σηι':-7|ιωνρ, …… ;… …,… Γ,… ΜΜΜ χψ€7 U ['16 nah Πχ µ'/ό΄ Αµα (ζ 0µ/ψ΄Μίέ λ'µψ4 l/ Pf. u. Ρβ΄ν%ά τα?) "θα . &] ε'Μ … (. Ψ…τ'€-Μ) # …ΚΝΙ-'Μ που ψωµιά "… «(Vamp/WM kw) …, |? Ο, Ή θα… ""Αν? μια Μ µ."; οχηµάτων.," … /ψΜτ…' Μία/" ΄ΖΜά« &… ("Lona τα Πα,/… 2%ί3/αω από μπακ"; … (70411… …' 614) ; Μχαχ&ψ:τ> Κακά… “claw ή…) ςώά…7ι, »… [ιζ/Άνω; |3… ΜΜΑ “an“? %? ια Μ'λν/)ιυ,Ό δυο … Ν…α.ι4ν βαρέα.»- "Μελη " αν ΑΜ «θεά/ό; η»… για…" «… αλα/1… που, ά/%,-α θα Μαρία,-σ …… αγφ(ωτη …' /ινε/ς… » ΐφφµατ. %'Γφη Μιχακ… |4; Μ… "άραγε;", τα) |ψρ, {than ΠΜ ι«,ηαιρχο, &": χωμα" Era/19,44) W Λώ…' ,ΞΩ|Ζ,ζ., να Ρ…… … μτφ., …;? dad—2M6] q“X¢)€“—Nf«“‘"l “”444 πάω… έω'|ψε( & άλα; …' κ.ά/Μακ- δείξει, σε, έθ΄Α… “madman—1. Άν "4 αερα… Magma», arm" Ή) Jul/dew) η… 1 , ' πάν… δος.) yaw. aver/at.- νς. &/ΜΛΩα.' ηνία, π.; 6% αν…" μία 47…" έλα ζ΄'η΄Υ αι: .) δεν… ω). # Era/1404 [AW/2&6” &… ΜψΧ,7'4' papa-V4 µα" … τυχον… Μάυτα άν τα Λίμα βαθιά,…) αν,/7… στα" Μαρ; «το' ένα… Μ' Αν ΜΜΜ, "&& /…αψ…: αφή … θαµτΜ (Ya/27 % ΞάΉι'Μ1 …' … lie/119m? ι….) …' &… "γ./…, ?Μσφ/ Μ΄ |νΜΜ….' Μ #3! >)… πάτηµα πι! Μανέ (4? τα'/ ΜΛ4ρέη 'µχσΜα.;|ά) Μ΄ "γι/µαμα "Μ μα: Μ ως» Μ #?Μ|ω έ/άψ (Mfr—«V. 7?:qu . €,; , .… ;. . μια, …-πΜ & ϊ 363 |ΜΧγ Μ…»… ~ - ' a), η…" &, Απ΄ …' νικητή µσηάγχς… ΜΙΑ-΄ αλλά …χαμα4ηά ova-op, &; ,|7Μψρ αγ:-ο, αν…) ή), …/ Flea/yaw! "Ή Αφ' 1 :! Μα…/140 &… Ευ.-414 4721 ." /"7Υαψ!… Μ ξ-/ΓιΨι.ψ, cal/aha, "οί"… ιν ίΜΥων/ Ν |?' Μιλ/΄΄ [# μυ,/ιε.΄'Μ, &", απ… /?('!,'|Ξ!? Δαζ…ζ) " η Μαέ?) Η :"… /γφ(Μ…' ΜΑ, … 0ψ&'Μά; ΐ΄'ΧΜ µήκη…" µε,-α΄… για αριθ - "Με; "Μ' µ." βεΜΜάμ|….΄ "Η-(|? Με: Μα να,» λ:΄7ι'6/), :». ζ΄µ'|6ιέ)ιιι|η µια...» των άλαΜ;… Ψν΄'":'/δβ/ΜΔ /|ν θα» :, χ…") (""Μα-ι… “gnaw whéwt/tq' Lc/ Μι7εΓω µιν μά)-)||ΚΩµ … "αμάν … 6.΄…Φ'η "&" 74| ά:…αιαΜ*Μζ…ψ Μλε'έΖι {no-Veep; ?…) Μάι/Μωρά τα) Ψ#νΜ| ,σιγµΓ΄άΜ;ω/ν… υµίν… ω……-Γ…' ΑΜ '… ε!:1ι4κνωι &… (Ar-IX! »") /ψ% (Θα"… … ι… Μάι). ;)*Δά-'ν΄ σ'|2., χανω; Η µιάς", να η; 'ΐ:ν4Μη«ψς| ά| ΐ"-ίΨά Μ6γ10 πώ …')&"…:6«'ΛΥι€1νιΐ. .… Σ 6΄/7|7ΐΛ . '/;ν κ… Μ έυ"ΓΨ' Μ Σελ/1&α|7 [: Σκληρή .: ΐί"Μβι7/ arc/111,107“, mg; L.‘ /4" όνοµά/θ; ΡΜΜ/"Α για …'!» Μη κχψ παμπ… …;…- &΄ /?΄4'Μ-ν«:,,:…'Μ ρφψψμ [µ…/μ…" "σας… µε με … Adi/q) >…" Γώβ…γ.…|-… τι…/…η ",," .…΄ β(νψγ'η . … ξΒρα]α Μάρ/"… Με…-…' &? //;| … Μπι." & …, («με α ι'-…κω Ρ/ » WWW/‘1, W ΄€΄ν|Μ4 … … Ψψυί4 . :", απτά.» 1… 44% β|ω1…νΜ αν, /7νρπτ'΄Ό|'4, («nu-mm»: fédlm' …' πάνω…. "άτυπη-, αν…/ΡΜ? [απ΄ κατά » [φα ζην/61. Κίµωνα «aided Αλ.; ηά΄α΄ ψ|ιν7…'νιΉ|τ 4/1." 1147. …άμ1Α αν" Μ'ψ#?(ε4α΄. "να κόστη α.-.4ως|ι… Οζ…" θιαχµ'΄΄ &… |ί'ΐ'Ζ, ζω" ΐ3'?ξ- αιΔώΜ ΖΨ/΄"ιλ/α.χ΄ Με…]σ-ν…' μ.,,,Ά ω…΄ due/14427 ,… χµ,ι4…/ΆωΜη ??… "θ'/|1! ο"; (ι., MAL; négautz/Mw’hnq &? χωχ:7,ς5 …'ζς ", 3" &; |30 4 & &]… "Μεν; εα:Ώ4΄" Η &; |"? 144861: 1… &… τθ7'Υη , θΜ &" Μ-µεπ'σΜ β€1.…φ' ή µ')αι,/ω τα 17… αν …… ζ.…) …... µι, ΐΐξ,θϊυµάαη΄ …; |??? μία. 6.η…?ζ… |ΛΩ:€εµ;7ω ”Woman" Caravan“; /41'.(/-' Ιαν μπε-Ξ. "ανανά &… Λ:.3ναμ|θ|'-6; αν με……- πάνω η… … όταν"… µπώ"… …… … Μ……,'…> :… Η"… με)… … αν η", ς.|-.Μ;)1|;γ ?,.| β…µΛι'ψεΜ…χψή παθει ιι-,'-ύ α…ψσ-εοτψ40 Fm &… ς;|΄)α'ί"…Γ.α νι Συνοδά όχι?-θα' Αίΐν-τ-……η . ά…#|Μαπ &Μ-1-Δι'Μ ιΜΜΘγ/7φ (Μ΄ [ζ?€«'µω Γε|1ά1!΄) && βδλ΄'΄|«ΐέΠ' &… Μ'??? 11" 6.'6Μ΄ … |?" … η΄ μπα…σ=Ζωεη ψωµί)… [up/(g7 αν, :… βλάχ(4΄ Μ » Λ.:,),,ςΜ "αννα am: ι… [gamma/oh, dwelt-«ccw.:~nav./\ . . -ι , . , : Ρ Ο #4 Μανιάκι/2.» 'ψΛιάιη Μ ω ": ά(ν 1η 1413 &" |6," &»… .'(ς Ευ, … OP LI ν'… & ση ; "& Μ'" [ν… άµα) %) ΜάΚά)Ψι'α ]; Μ΄ |! Νέα) [σέ ΄ &] ηέΥ62«; 4921) "Μή , . . ε;)… ;… &» #κιΉΥν τε) "Με ν ΜΜΜ Χαβρ… ΛΔωιΨ΄Γ'υ …- Π΄'/ΐ΄΄|ωη 6ννω…':3…α… &: ΔυΜ…4 ΜάνιΩΜ΄Ά &"… Ω…4ιΥή ι- /Ζ€Υα΄/δσω,…΄ Γάλάµν…΄/ Η ΗΛ44΄1έ|..ω ΐιλ176)Μ5 : & Λωι1|Ν;). συναντά"; "αλ ωα'ΐανιω Μη Μω Μ΄ |", &": Χλµ. χ'|-|…?΄71χ…')ψ,[ν24) ζου /Ζίτεη;ω παγίων-να αγώνα &, [ας] 30 ξ)…ς#ε( |. αι;Ω3%|η _ ΟΙ ΜΜΜ…» και/α' (…η-ν'; ηθ%,έψ1…Μ …' ξ"!…)ι'χ'-Μ) &»… non/“11.5; )l'agru’t/wl %": αν»… 3… γυμνό) πω ένιωθα & Με... Γ……ω.…-,η…- ' Γ|.'……"/-ω…-. ' &,θ' & µ...… άι α.ΜΜώ΄µν,0 Μι+ν1,ιφιν,,1… - I ,΄3… "|4, ενώ τις ΤΜ» ΛΥ>||!ίΧλςα ,? &"… Η΄ όίνμ)Μα,…… …µμµσγΜ α'…4…ίψω;")α4, ές" Ετζ/Μιά /)/ύ|΄"μ , άΜέ' &ι΄΄6χ/1΄3 41444734: 7:-.(΄6ξι| Με…τ…- ΟΧλ" χγ| ων, ,… ω/ νυν"… …'; &'|΄ΥΉβ|Μ//ιν &! ψαρια µ..-:-…,,…φ.-ά πμ όΜει'ν ι.Πι/ …… ιτ.-γ:ιι.'4'ι Μ΄ |"!!! Ώνα"?- 1ά/άι .… ?:ιξ΄).1ΐέέ;ι;' Μ' … όΓΜ΄ Μ΄ ;τ΄υι'ι'µΨόη "θα; Μάλια/Μ…" η:ψς΄:'?ίη μ., ι , ' Δ h ΄ χίψ|ι'υ΄ Μια/Μ΄ αι 13-44. αψάβωωω/Ζ… ("τα Η Μ;ηω#Ώανζά, Μ2ι) …-|ιή 4/7»ιάμΉΥ-1 … Μ… Για, 3βιΝέ« έ Ρ64ψζ΄ΖΜηΜ …' µετά…"… χύνε'4&ωξα? τα) &….|ΘωΏ7 Τα )('…€|α| ΠΜ µας? awn/Le, &; "αν?" Μγμο/,/ζέΗ ?'ΐ΄ει!( αν), | . . : ' ΄ ?: η, {vhf-41“; ΜΆ&ή % ίωΜ/γι7 ωμά?" .…κόµχς… 6660 |…" , &… &. ι'λι.΄η nan. mu; 5-0r αι.…. Μν|1/44΄ Για… , | .… | . Ηώ( "η …. (.Μωηπ /€θάαΆ … Η λαϊΜάγψµα ι…. αψχιψΗς… εό:7γµ, "& ια Καπ…- &µγ')΄ " ιΜΉ)Μ"…α…΄ τη" νε… "Η… Μα θα; &…" Ω"; "Μ "!…-…'"… ι…. Με… … χψ,ωχ /γ6ψςκΉ:7π… τα") "ια"… βάµµα… &… ……λ|&|… …… .….." ("(/υ; Ρι8:Μ|Μ…' Μ;Μ'ι…'7 … Μΐ-Ώ4|/ί …… …' '|ΐΐ9 βάθει. ια.΄ /|ίζζ Γ ινιΔί αν… |6?…5, 'ΣΜ΄ΜΚ4 & Λ1'€Ό άμα ΜΒ Χψ|ω Η… ,για)… "Ώ /-ΐ00.ρΜη,άΥχς (ή, hips? 5/76"? 6nd \J Ρίκο (Με) α'./1φ'ς βίζα-7… µ)|1|Ν . Χαμ; Μα; ραβω#Μ΄]ω [am/WW, (filfe‘vv)fifa4¢~,;,' Ζωή,… &… (a... l— …αλλά… - . .… Μ .- … ο " ό,' ,. %α αν χψ|'η' καπ... "& a: αι.. &; (τής… … &Οκµ (Μαξ, Λι.ΓΛΜή Ζωα ("όξινη/…… "Ο 4676… α'…΄ µαθω»; … &»… πάπα αιωνα? , έΓΜ |οννιρ0'ωι??… αλλά - , … |! Ο%υλΜ Π…χ7Ό ιν (όλην/(ζ; Λε.) Μιύκµ σε +Μςι|Μ [µΥ..ΛΛ,γ'ή ΄΄ µια; ύχ-ιβ… τάς… /|ήί΄ι' "αν, "&! ό,»… Πψ|ΔΘ|1αν… Μ΄χελ(αν4 ΛΜ:υεΜ΄… & 16 '7"νψ14 ' r- . mm m’ rug: 0 µύλη και… 1.17 πως… #; σ|"44,ψ, όµως." …' ι€ΐεέΝ'…ιω "Μη '. |?" 1 - - . . . . .. . βΘΡφΜ & 0111148 Μή &γµης… 6Μι/ /ΙΦΓ"ύιε€ωη&)74κο Με "& ζωδια 7461541 Γ αν"! ων Μέγα)…" τμ ΜΥνΡΜα1ΐω…φµ4 "Με: ||ωγ…-ΜιψΚ παν Άλµατα Η…" [ία/Χι… Μακρά-μ'." µε"; ζ… βψω4… θµ6ίέ7ΐΐ.. 'ς΄Μ 4636&|… ά>θ'μι'Μο|-αα(Μυν…, #«ι'ψω Κλιν … Με)... έρθω,» λόγω… κει! ια (”new (&& υΜα…΄ ι'Ρµ|ι…΄)µ)… I . . .. . |"… .… αν, ΄ "Μ…… χ …… …. αι ρίφθ- …, …,, ?"" , (η ; »… …. Μάµα/η θ΄όΜι'ηι(… … Ά…ΡΙ"' ' Μ 4-1 Τηυγχ'ω , έ#ρ-; , αφ' ε>.;ι| καει. Ν 179 XVII-Lav φαξ &"? ε|2ιΟώο Σι… αγά . ΐ΄Ψ Ψ"΄λί 79…" :» |"|Μ' # ία! εΜι:ΐ>ψ.! , ή… (Χαν-Έ έ 1α, Μ΄ (41,9, Η". 26 ΠΜι Μέρη, ; ηΜλ-:ν« ("Μίλαν # ; Χέι," 0% , ρα) (# Φαξ.», (…. & Ο." 114 Λ|.1ψ 6 # Χ κ4 /ήΐν , "& 1,΄')Ρί΄' ϊ γθφ Μι; 0.7 ("/5% πω;/ΖέσΡ ( επ΄/Μάι ("΄΄ θ΄"Χν'ί'"'| Μ' %. Ζΐ"Μλη … [κ.λπ/ι… 746'1…ή "ι'ιν΄ι'΄)η'41) …' ., .. ,'΄η/>η΄'??Νμ ΩΠ΄Κ|ψι γΜΆάΜ απ΄ 6 Μίνως… "… Μϊλ'1γι#1 υΥ'Λ,'4 5400… ο… ν αίµα .. (΄΄-΄ αν «οι:…» …' Ω)ι1Μω… 4, /-1΄Μ'΄ω NIH/7:142 Act/4' &? 1/61) ψο| … Ρέα… … 110… Φαν-αν … "34% Γ…'/1΄ω Ηξ01 καλά" &?ι-'ψαω1 260 Μ4θιβΔνι…η Κω.)",,(;Μ… Ρ|η3.΄?… ι……' …. /?= "; ΐΐ4……,ν, #7|»ρμμΜνΜ θα, … [κανα-||… &… µας…"… …η να waive/cw [ΜΜΜ αυτό!" ρυ/α…να χωµα !δΚι7Ν [σέ 28 τ΄"ίτ΄α…νυ β/14ρ;7|ο α………ώ' Λ…ρ……ω΄ |…» αχ, και) πάθω, ια» ΜΜΜ… να) ηι…εµ'Δ7 "νε |»Ά:΄ψη … [Μπι μα…»… … ενώ µακ»… "πριν"; μ.- πάψω ('η/γι… &…) Μαέ… α΄ηθέ|'άίήα4 …: "Ψ/#ψκαέ|4να &; έιηα'Μ31 187, …) ("Μα |… "άκρα/Μο… Ρέσ"αωπ. % ρΜΜπγ :»… Ζεν-ψιλό ?… |]… Γωνιά τα… 0140410 &" άίΓαπα, ©…ΓΜ…'|α αι"… Μόνο ">=… µ… ?…εΜη θα'/14… -'| Λεω'ωιτ7δ» - λλ=;).Λα µανα ,άα.γβά, η… ΜΨ64"ΖΜωΚ αν…" Μ…τπήω 'πω Παλιά! ααω',/1α |…|εψ'/Με µε, |? χ'Μι-θω΄ & µέσα)… θ΄Μ/ψ'), αν Άεψµ+6 &… «πα-Διάλς…ρ πω (µια… … µια; ΜΜάά;ΐω ΜωάΓω '…) 5%4ωµα7, Λ!άάναγλυ4( ο/|άξ)ς'Μ έχω…… )΄)€'4 ,έ|-=Μ & "θα…" Μα (Μ.:… Μάνα Μ ΑΔΑΜ; ';7άι/α"μ,, 0Με.΄1λσ… "Η…" ανθέων/ν… …:.|θ>|| δε (Μ…… Ν!!! |4(δά1Μ#α &… ν {en-4°. ηω Νορκξλ… ενώ … Μ"; &… 16χν|…"α"):- ΚΝ γ΄… αντ΄ (Μ΄ φαν-…' αν») ΜΜό'…µμ4φ… [mu/Lew …,"… &… …… Ώς" "& ύψω- ,ξΟ Γλά΄ί|ΓΨ "απο΄ % 43Μ'α Ρίτ- ΄>|6ΐ-ά' 1630 Με"… να' βάλε…οων |ς;…' γρ αγ:; . (WWW u! ΛαΜΜ6 "ο: flaw/“Am, Ζεα |…) Νέα»… …' έχουν σωµα"… με; :… ".1ψ|# , έί7/υ » "΄ (",%'Μ' |ΏΨΙ΄Θ || Ή") Σέ)ιΌ(Μ. Σω "(Μάο &, χ……" α.π;;.νχι…- (αι., µαμα; Μι'=ψµΜ,ά…' «& σ".|κτ &. ALI/Hf— ékwfifl/ (λάβα (ωµή… &… ('Η-1; µµψ επ… ι|θθδ ι«'«. αν, έΜνγε,ι:Μα Ο": 2ο ήαΖοηα οι; (ωμΑ:.|ι/α'ιι… Νόαµ. Η, "&; [μαμ΄…, :… τωχω΄Ρ|Φάισί Τό; &ιαιχω"ο "ο! άΛι;'»ι'΄λεΐ Ισΐ?α16χα>4τ… ;… ίε/>(2άη| (ένα, :, τιειχιΜ-αα|1'/| &» αν… …; "η… Ξ;ο"ωα;> |…" 6661; μπαµ»…- ιη:|Ηάψί-,΄ ,χρψ.…3ηηή .: ΡΜΖψΜ/) Με", ιο |ψάρω Μη & ί.΄Γ:φω /Ζε-βααι,4Μά … El“ |1φ:ηιωέν, #… κτλ/ε) …… καπνά/… "|4υ)ξέιΜι ΐ&λ|')έ…1η &Μ-ΥΜ… θ…βΜΠι:η΄ µέντα… Mama w [94 ατο-να, ό""…ώ … /λ……,;ω…7 "των…, η… "ΜΜΜ & 67"…Ή 1… Ω?Π6άγ οπη,εάι:Μά; από να Πάναµυ΄Μ ?φμ'αρ΄ ει>ι2ί.-, /8Γ;, ΐΉ ΠΜ)"- ό-'η … Μ'… άψμν|'… , Μ χαβά Βαβέλ; ,ο….,… αν %…» ΄'|6Ρςυμξ …=Θιι=;;ξ, … Η …' έχω ρόκα… "ια ψχ'µά Γ.Μ.Ζ "΄… ΐ62Πωη…… H |ας;'γ… &… πάγια …' Min/LIV»; τα µαται:Μ|α/ τα) /Ιάρ|…/ inc/142' W fll-f/Icflv) …χοµωΜΜί α…; &» Πχ…- ΜωέΞΨΥζ Θ 4 "Η. S ' "Μ? Ι, ΜαραΓη7,Ψ & ). . ":. …………… &. & κ \ ' I - W ,, … , 14501" :; 00/44 Μ'ζ'αΟ Σελ: 26…" Μ |?;4 Πνάς|;βργ ιζη,4α;-Μ) "&; Μγ-…Μ) , . . €, …… 4ν1υνµ (αφέθη- Lou /Wp.’({uu— ΓίΜ)ηω &"! "αν; ω ΐότ;Μµ| Μάιτ…"λ :… &]; Σάι-η % Μ΄ Φύλο. 70 . η"""|;"6'ν 464 &; παγίων»; έν,|-:, αν ό"!ι4.7 Ζώί#1 Ζζιγ4΄Ψσ|΄) (ιΜ.'.,'΄ς5. ηηεςΜ- Mama τάχα/Μή άναψαν»: 6%, βΛ4'΄:π;|΄ ως β'ςλ0ν,Λρ; ;… [ζάι1υµ|ι;΄ ) Λε Ματς/µΐ| ….) Λάνγα7 , ιν…- (ιΑκτ 1% … Ο θα…/…αν Μαζί), … Λιαε.(Μα… ”gonad/n. αν… Μαι. ΙΑ' Λ1Μρ7µΐηςα, &)…" ά||/Λ2φη [Μι/ό ,ι΄7ψ='.'"ι'ΐΐ . Ο Γι΄:ι-ψ/ση Μάρτυ…) ,ς;»ςη # . , |) . …. . , . . ωγγαΓ|…>| …… Γ…: Μα Qua/[avg ελών; Λιμαμιφη άγια) τ-ΜωεΉ :? "& 7" θυρεό θαΓ…αηωω, Μ΄ Αγηά&µαΔσ) ,"Ρχ|σΡς,1…… 6…1Γ.-,…, ?… Γε|?//Νάς1ιν l1 λ? ΐ'ίάΧί'΄… , &? ΑΜσΝΜΜ%ηψ…' λεω ,… χµ,"; "144; µια; βμο…0.ιµ'α 6Ήε-΄4ιγό . η - , . 9 … . … .'-ψ(;'ι:1 "&. [µ… ΜΗ (Μ '΄1|404, 4 & 0L“- Ρω&.'-σµ Μ : "α'-αΖ…η (:… 36ν [( , , . . έ6Χ6 14 ΉΜχµΜ να? θηόιικΚρ΄; ["ύΜ]ο'ν 4α4α%ω,΄ η… ςν::'-γτ "676 4:Μ;Πς=΄' ικά»… θΐ βίζα µλαξ|4 με νων με… /)(ίά'γωνφ ικανό-Μ… απ.…" & |ιγ:ςτ…; µα ι1ι.-Μ' " "?" "&; …" έό'΄…"Η "η |…Ήατιά|,…| "& )'ΜΜ4…βΜ Μωρά-Μι; σ'ο;>.:.Αω :… ("34164 , Ν.:… 3414 Μ'4μ'Μ-ψέ /΄|ζ"Ψώ΄ . θ΄ 014οµαάω …' It“, τζαι-ναν ρέει," "ζΐΐ"|ί… |"7ΐάΨί"'-, "Κιν/γα ό΄…κώ:γψ0 ,… "Ο… ι…) αλλα/ω όξινα: θ")(έ- 14060 (Έµµυ"-νά… >΄ηα;γω , ;),-ως", ένς)ι;7%ω με; «να…;… (cu/Tuba /LV6'C{¢2.« W t … , … . Ό. .… , " ι-ΐλ|'7έ΄ύ, Μ' ΄"ν'γΜ ω %).! Πιτ/4, Ο /ωι'ψΜή ‘Z’V’W’itv’léa (ayuflwwq €10.11..— [Μάη Μ΄ε.Μα. 674 44c [Απ' ΐλθών &] Μ ΐέ΄λ|1εω έάΔςν|΄τνη΄ιΜ Ώ); των αυγών . . , )ι … , . , ω {ax/‘6") {7WD VUV fd‘NHmVaI/I θί'Μ| ων |.αΜφσ) & Η '/ψ:…:Μ|γ|ω…,| μΖΌ ' & 7 , , , … ΐα'Μ4'4!!) …' ιω- ”Kl-[2,, … [εψαξα ο… Μα΄ Νά]… Μ|»;,Δηω … Μαη ΜΜΜ "2… και"? 2c.- , &? [Μπα-΄΄ ”luv:- … κι… ί…β|Μ (MT/“4"“ ['W¢¢¢5,g ΑΜ" κά…"… δω &&" |)αψ1ίΜ, :"; ω…)τψάψώ, ?ε)7α.ρέ ης :; νκω…ψ… &… ΖφριαΝ6- "653 ΠΠάθ΄νΜ/ έ)ι'νέΖ- …: Λωκωη ια…'ω εΛΜ-('μι4Ει΄ |>3ωςι47, Δυ/μχώ !? m; µπω ν"Μ:τ Μα" … Η µια φαΐ; Λε? για]! )… {rpm/tom …… '/ucww ,, Μ τό Γβλ0 ή.) "Μ'α] ΜζΨίΐ|ΜΜΏ "άλµη… ΡΙΑ/Αμ)… ύηω νΜ|χ2… |16Γ*(Υ&' ……1|;> 23 λ&ΜΜ΄ &", Φάιν) Μ' οψάφα/2… αν '… ΜΜΜ/η &»… Iv r‘)’7"’h {Ky/f7 |4"; ηζ΄΄ι?ά|6) ./ιω" 1401/1077… /ΗΜµ 44 764 µαφθίβάς, Σι; /7'΄)µ …' …/ι…ν ||,1/Μ(Η * [αυτα. |΄Έά;,χ .,ΛιΜ'ψγ([η μµ Ήπια, --'ν.Μ…' ε…:ινκ.΄, Μαηνε… 'Ψ"Ψψ|ω )….. ;,…11Ψΐ &… ές" ωρών/Υ αν"… & Παναγιά. …; …να &?" ,-//µ[ι…Μ Ρθ[;],7ς-.ίζ'ι.Μ |,» … |ΐξ%α φήµη. αν"… Μ…Μφνα' Μπα-…, … µε.) 4… 12 ("αν ια Λθ|&ΐ/η, |?7ζ 0 ψ?ψΜΜ ….» "πως. µε:/Πα… ιοκιι-7 4)4υΜαφω …": & για…-, … …… λαό …' χα,ψ,ψω; ,ά ανν/ψ] μ…µκ… να… … μι|ωµε'σ…ω καί (&&! …κωΐΔ'ηά……ΜΓρψα "να… πμ…- να, ΜΗ "τιµη Λα μα…")… αν», … πινακα 84… η. cat/Wm“, οςμΞΞΓαμ'- &Μ| ως…" Γαλ|Μρ (fairly) ψωµιά "ή »: ταρώ", :; Μια κάλω"; ης…) θα 4/66 …'?ά%'η 13640 Η.! ύΠαέΚθι 40€ιν|η΄ (??)γαµΡω'ις όξω-Έ| ,ω …Εζ… (η…; 46ΡΔ;Ξ1| [414 |ζφφ%ι-ο (new... … ιραΜ|΄Μµώφη ΉΠ,:Γα, τα; βΜ|Ζψ1 »… '/νων… Με…) ή Η &; ω AR; an“; bran IL.‘ (Ah/70’s.- ???…" Μ! no.) A.’ αψγήω|ης … αν αν χφωΜ4 (&. [ζΓα-ι Με…ε…ω, αφή ' "μωρά… ')….…ψ…… . . ”lo->IOL µας [Μάικ/ξ] …! ίζς λήή/' Μ …' … . Μαϊ-ινα … ν Μ,"? … Με, ["); αφηω), ?Χ(ή 76.1 ζ" µ΄΄ΙΙζινς.…!'|',ην΄Ιζ; ι'αι/ί'΄ι΄ωχ ί…ΜΡ|/Μιη ζ,…ν .Ψ- ι.,Λιιε.η΄ γι4ι')….΄ ….=ϊίι., "β΄ ",. ":… ξ.ι/Π΄µ Αβανα :) ;Ρ,…Μ γης ντ΄ & !α|ω.ρικ 70 Γη ??ίπ4| …… τ+ψΔ.|.ι… 60 -ζ΄Μ …" Μ' 6--Ψι'(΄μ|, τις; .;|;"έ…'ίλλνζ |% [Μ' «ηµών, & :! #… µ'… ες: απλα." :; magi-2‘ It‘d-q (HA/n [76"Fltfl Τωρα.) γ'.-: Άλµανακ ιο" ”cam,“ , «η inf/111151912; Jung-3 It‘d/£1241 …' ά…… & καθ"; [ά. … )Μή"ο ΐιηυώ Μ|ψγ|Μ '?΄.' #9 γ|ι'΄ |-=;΄"Ρ1-Ώ; ”cf/7‘4) "ν --ιΩ/.-(; - ζω: ένα./Ζω.) Μ΄ ζβ'β["αώ "ανάψω µετά"… θΡβ"7 ΄υ |)Ι΄΄/& |%" Ηµέρας/): μια? Ή ΒΘ(Κ€(Ήνυ |7"βα1(/ Δα)… % ««Θα ψΡψ|…α &; ένα: |1;ω7/… 6961 1αγπ,' ;µ.φρΔ,ω Αα "34; ……'…1 ,Ψΐζ … (Θεμα)… ί…|2ιΜ, ' Χ Ξ… και… ω [Qeavnucu … µΧ"Μα') f” ??3…δάΗ ,&"' κά παζλ-μη ζωή &;η ": για να'/Ώ ΓΏνω' ' Δειτε-κά χθψ/1αγ…& &… Μ)…" ωχιψφη άν? και… αν "'η…" …" Κεν ΜΜΜ (“rut—«M4 …' µε… … Αν- Γ[ΐ;ιάε… Λέω/0667 Μ… κα…", χ- & €ύΛΜΐ " … ["Μα/' µέ εχω "θά" ("Ψ Ζ… καν…» να «Μάη-ω Μα" & Mira/cm Μ' Μ,1(αΓ……/φ 6% &" "(1.1,”ch h fllfipmty; Lav ι)όλΘ ΡΜ"… Ο . ", ψαρά . ι Για-Χ? … - " - ' . | ' Χψ'θ, ΓΜΉέ&! &»… γώ…) & &… ΜΗ & & /Νµ=ν. » &… :…" έφη («Magi/m4 JV Kmq’mu'lwzmrr, aw η]… …… ,Ξµ,ω έχω… Χ…?" Μ΄ ΧΡΜ…τ΄ |"/ΜΡΜή ΄ΜΧά)/κψ'ώ… Η… 6"… ανά:? κατά… »…" | ι:γ:'ΓψΉΜ µια) 46Υωέ…7… Μ ΜγψαψΘ και "για τα… Κιµ α…΄)ώιν α… "Μα…-…': [Μι Λι:ιι4ι,Ν'ή ω αψΩ1Μ|΄?ά΄ Ρ/1ΐΜ 2411" χρώμα,…) κει,΄ ι…- Δ1|-έσ;|;:φή "Μάγων!!! ΓΚ?" &… 631407 θα, ωι'|;-7;Μ Λι)|1Μ'&1) ί???" , βατ.) Μαζι/Θ΄, I’M/c." QLK-tbqa‘i-inq Με…, 5 #14 υφή/η Ale/7%?) wan/3142; |… Κάιλ, |4ωμ…ώ έ΄΄| ε΄να/| λές/Μ … 6ΜάαΆ΄ … |/…, Μιά4….' Ψ ε....,ι..Μ… & έλικα ιο, 1ω'χ..» &; πια/χο, Μ΄ "ένα:/114… Διά… (η ΑΜ Πέ|ωιικ)Μ… &…) /ωµψ|ηα («κής/)… … … … … , "."- ΕΕ;-51… Δ'…. … ανά… . , "&?" ΛΧλα µα…. Λα: ω;ιαιµ…΄, Η… να .'καρχΜ ί", Λη … τ.κ (Τί… ΄΄Μ΄=.' οκ &… ,1:(ιί|,τ .?" ι',1:..ι,ν., ιεχ…ΉΜ ΡάιαΛλςΐβζ7 … 66? …με… 7Ψ;αψι…- θ)΄ (να Κλα'΄/δ| Ι:... ΧΓ-µΉ?α) Ζ…) έι΄&΄4(αη Λα) θέµα:»; ελ: & µ…;……µμγ…,…ο κω “gum,” ":"; οι I λα'ψ"α1, "7-4," 6=ΡΜχωκρΜ lam-Mr»: σα! έχιν Μαι/1η ενω-µι; ψιν20 Μαέ &! ΞΜ-ΡΨ| ΄1 " αν… ΠΩ Ν:/)Δ΄Κλον ΜΜΟαρτ.΄ &; ζχιϊ…;, )… 66: σλωχιάΧΡ… |)Χµ'μ')΄ …' έΚίω(ψεµ| &). ψαΧλυκ7ώ΄ Μ ,/μΡ…,… ως. παν/ε' Μ Αλαν… Μα… a“) γράφω μι-6…/ε. Υπ… ,ύιωχω΄υ1 …… Μύ'νν:… :.; "&, ίΥΙ'ί)ώ/νιυ 4>α-οφονωφ &… '7ψι΄?&'ία7 αν…/Ό:4ω'ι… µε" ηψ|-…α, ίΧ'-Γ€46 γάλ4]…… [%)/ν ς,Γ/η… Αιξ"… ΄΄"! µ).!ι|ιή /Ιι'…')…/ Μ άΜνξ Αα…" … βατ…" ψαµ|ψ &… άζ'Μό"ά, αλά α να yak/twang &./µ,/να:|µώ €"Λ11ν…ΐΜ΄ ΜΜσψα.- θα "Θα. Γ…"),ς| Κΐ1΄ Μααι΄ί:.ν- "Ι΄ι] 1αχοµΛη; &) ό!ε…3 να; &, λΨρκ2ψ6| |?Λ)1…&1ε, µη ζ΄ΥΧα…'…η Πεγ&α'ΈώΔπα) 7αχ441ωµ7… |4 Μιλ) ρ|ψο,΄ Μέντ- "ά#'τ Ρ…? φαΐ Ρε! »… Κή|Μ6ψμ. & βυιώυι, Μ)… ., ιό… ι… 4΄|1&πν…΄ Γ…;ψωαθ| ΄Μί" Μι(ΐΠίς/ (/νρι|ω 614.6…ψ gnaw/pew "€'΄1νΜ1η. φάω. Μ, Ψ[,φ΄Μ& ,ίωη΄ /?ί? ήν…) "Μάι" Μ…," #6 (; ' οι… ΧΡ . ; "ιο/΄ [Πα…- ΛθΖν'("&4ι=) όψη ΄Ζ:η|ΐ 4->«#α΄ μια…" τάµα»? χβ+…η=Ξ Θ΄ άΥΧ :; /'΄ΐ"ά.µθ τα (…αν "ίΜά:ι> ,βφ"… κρατά ψι/…φ' ΜΑΗ/΄ /)ΡΚΨίη και? ",,,-…… ναν……'ς Μ flora/wax -……;……… …|ς)θ6?ΐψ- Μ6ω &…" 6Ήαι…'9 {fli— ΐΐ7Γ &… |ν1µαγα) !|:-Με:Μ" 11014, »... 0104-24" .ΙΨ:΄['ιΜ… "4931140 ": άηωι;,/Μη,ί[ (Ματθ.-(β.|Ψς? από … /νν=ζ|α7 14/1.”qu (caflév‘rWn-M; [MN/01 (on; θιίν:Γ0ηψη Μημ/µΛ4:… ά"7::ί κ.;- (Ob-2 :. μια…) "160 |ήθ)ύ>κµ χαχα; Λ…! Μ νΛ'Χ|,|ιΝΐ1 [.: …ψ…ε..……; µήκη; χ,, µ…, Joy-4L. W nu Μι," |΄ίµ.Δα μ.µφ|η γιφΜί4, 2…ΓΜ) καµά/)1Μ)?/ίΡ,α|ψάΥ|α… Πα…") ζ… ;ή…" :,ΓΙΗ;4ψ "ψάξ- ("…!") .6ν'υ' &… µµ…΄ ω……-:[ ΜεθιΓφιν…Λ Ζωή άψ,Ή… αν", θα??? Ο'"!ζ-,,11ΠΒ7 "΄ Ο µ?)ά΄ςΐ,.] ΐ1ΤΥ΄νσ] 6΄ό !!2ξ΄υ, Β΄ µ]:Μς΄,.ς7 |1; Αψίδα; ;ιΠΡά΄ & 'ωΡ""ΝΆΐΜΜ7 &"… [θ΄ δ…4Αα|. …." ΜωΔΜ…σ,έ &» GEE: φ"α> Mam; “Vufc’n‘” ("ΠΜ "914 "Χα!? ω οι!" »"? 69… 67114- ένα |… Μ…: "&…! έξοδα.… 711ίίνα arm-76,64?! é εντ/:.…» Ina fa. [τα ;; ??,"Ά' µοιμ40/ Mann-nan, ‘(Jd' &; όΜΡ:.- 77777 &" "Μ…-… θα… Μα?Ή"΄θ … κε», … Κ……» Ν…" |% … όψιµα… …. /ι44 τα; "ί? α'): Ή," θα) Μ') til/[.7 ι.΄,α.|λ ιν Έµα) /…ί…,') …'...,;ι… |"; Η… |"… &: Η νικά] Μ΄ ("f/‘41, [4K Μ σα…/Ζ΄… 1:α ,-/,|ΜΑ Η… .. ("&…-΄ µε "΄ η")… "!=… Μεν-ω &… [lava-10; OI’ avtyfmo) Με…." 14 Χψι| φ…»… πµ.,- ,+μ…, ΜΚΥ/ΜΜ (MC/H04“. € Με"… Μ ομιχπ; 1,44)¢7(¢/ "(θωα΄ …μάγχΩε… | 66" Πα (#38 αν) Ένεκα |ψψ |" χ…" έν αγ… 26, | …,,Μ, ;ή. Η"… Μάι.)", ζ΄ ;,17(7 /Μθ?7 … είν…-νε ?…) tuna/um} Ι"-Μζ΄/'΄΄ρ) Θ' (#44 … λόµπι, άι. β]4τ% 'λ'|ι µ;1.' Μ ΐΐ65 "Ν Έα,) δµψ΄"ά άς΄ ζ"΄Ή 261 2"4)Μη//10Ν 5% ”1142124. WWI/q "φ|ικ|&΄7Μ ως ;, µ,χ.ΨηΜ,'θ Μ ,΄,,,74 … ΜΗΝ… 6/24 ,να "και… .… (πβ.," Wk ά…: ίζ7π)΄΄/?μ EN 3"” :… φ?|/ή & (”fit—(.761 6-ζ'΄΄ Α ,. //΄…νάΜ7ιη , βι'-΄΄ Χλ'-τ /Ιά΄./όΤη ,, "& Με, … ;, θα "ΜΜΜ", … &… .+ …. :… Μξ [ !!!... & |'Μ…΄ Μ΄ »δΖ&' , Κ ΜΘ|τΜή %; » ; ""|/;ή …Κ'Μ|"Θ µέ ω/"Ιζψµι5,ν|Ε΄/ ;΄ΙΛ€|791ϊ ηζΙ,Ιµΐ:η7 έΧ 57"; µια ί'η'ι΄ί/1Χ| ("1,4΄ {if .! Υμ΄ Λ Η: 2 θ΄ ψ! … … ΄ή"ΜΌ 9.6 Ηω΄ι Η.,θ Λ α'ιθ #6!" &! 4"-ΡΜΜ/ι… ],./7/ :: , 6.;- άλλο (7…ζ,'…-) α'… ά"΄Μ"Ρνι/ι= λ|ι,2ήΠ"΄ α…ζ: ,. ω,ν λ'ϊ΄"Γ"΄'ύ Κ": ""Η"" "΄Γ"ΜΏΜ .΄1ε=ι[.-…η ανα. ("rho-rule μην…-, "(ένα | . ' ικά … 21640; :… ,πιγγ|ι)η:ω,……) άγρα, αμ ί*ινί-΄βΛ/ω ηψζ΄'΄"΄Ζξ΄΄"Ράθ', "ΧΛΜ ΡΜ! σκι λ' |'ζ"΄' "Ψ'Ψ7Ψ" ι:- Γ'Ρ Ctr/1140 ’lf'clxzvuu.’ ('7;er ς-Μ ,Μΐ ηρ)/ Χιτ/117 , /74κα, 140404 ,,&Μί14 . Ζω (ml/t … %οιΜγ;α…η αι Μλ.φ…|η &…" δε, ανα ηφ,,,%Λ Ο… ό|ΜΨ…", ΜΜΜ… Μ &… ως… ΄ ΄#΄ύ΄ ΄ "&…" "'η/Μ" …"'΄"ΐ'" 4’14 …ι… και; … ,1µεαΜ-ι΄ "7 "Μεν-?… … "Μ…"… (… &… ΜΧ%!όψΘ …… …α………: χμ…- 74Μ δλδ) Ή &… Μήνας. &… ωχω και. 2-0 αέψέ) ,0ρ6%%νγ &… …'", ι…Ώ:,….|οχµ,'γ Μ Kari/144(5) («Mitirzzp-j . I516) …' |Μγ/α 63Μν)… lav/dd "…: " &"; Ada—1"? XF‘?’“"” "" (Ν10ιυ ή Μ΄… ΄|Μ/ή (ΕΤ-Μη" ω? ια Μπιγκ)" λ|Πψ,ή ως κια-6469 θε & ι:6ς-φς απλα/Τ Μα σ>αΚ"Ψ»η &ιιζ Λέο από,-νε! &… . flake/um"... cm να." αιµα-' /1αταμα &; (Μαι…. …' ωχη,µγ,τ-) µια,, …; µφ……' αίιτ:-/ι+| ιώικ.7 … ΦνΖ:ωγ6Ήτα' μπώ, Χ…" ,'Μυι…ψη "…η-ωµά ι:φ:'2="/ »? αίιΜκ»ωιέ 64 Μωνα'΄, 41- ή " »?! µε…, … . | '|ψ|"ν΄) "Η … !("7 #6: ΑΜ [… ΄΄ :… ε"Μ[…ψη # θα, έξι/|… Μ Μι, καν./Μ 44 Μο… [Μια (Ο? Ρι'Μι΄% /ηξάαω "Μ…/ια… … |ολ'2ςν HAW/now» τα 18-72? 3 7Ή7΄)|03 /&νΟ.φθ΄) Ηθών-α] )(ζΡ61ά)ημΏω|% ΜΛΜε-ι΄ 1) ών»; ,Ν΄ Δέλ…΄Γη4'η .ωά)ή. ΜηΔΝ ηγαιΜ19 |… χ|ω.(«α-ό σε» Μις.4ιΥ|ς, …Κ- [arm - α΄, …τ,υ ….….! ("Δ-14 ώ παλι-Ώχι., Que/Lav …λιψ4(ν €?" 201, &" (:4 (:‘fl'; Ηνια inc; any Ή: άγ΄€]Ά΄ β&΄'ω'6υ ;;;/1941… «(η' Λα, η,;= (:!:. .", …, 234 Οι…-1 βιζ/ζ'αΟ (|Η; ppm/{5775, fix: 1?"!15." &? ("Λ/7 /ΧιΨ//Η » "Μ…ιτη … %'Χ&-" ι"σ-΄ |4ί|άλζ| θ'(>α΄'-µνΜ1 "& τα. Ρις-Μ)" Ρόι 244 ζΠοναΜρνς'Ρινω &…; βίαια.", &, ί-(ΛΡθψ/΄Μ Μάι."; ι'1ινκβι1ιΨ΄ |!!! Θ'" [µ…/)., «,; “51(0- ένα:-ι (άνιι|ά% "&: (‘I-r“ «αν/&…. "ζω,-ε,, 646 και": Η"... ιρ';Μτχ..ι…α ρε…-όαµ(ε, ,Ώ/1……ω… πφκωλιιι:7αη 41ν ω.ΑαιιΓ% Μ./.;ε…ψ.η .ί/-υ (να…) .- Lin-«"7 u 4… κ…… :...,α Μ'αζζ;΄. Ώ …με… … Μαη", /Ψ,….ηάε >.) Λι,-τ." Νιµ, εινα/ι) με άναψε…" … [Η & Λεως(Μ……α΄… |74|έ;.!φά μάθατε… Λ=χαιεσ7ω οι '…κ1,π4α;) ω χιτ/46991- #… ανα, … ή"/-'΄ΐ#|αψ. η,'λ; άρεσε, θε" αντι… …µε… ,η… μ.μ-:… Μ.:,αΧλα' [( ψιλά µ',λ6'|ιΜί-:Ωνά , η… (οξέα 61," (χάρη ψα,Ν ΐΜ,ι7ιψ:?ύ, Ρς΄ι'ικ|Μιζ Μ..- "Ηύ> βορρά &" ΜΜε.νΜ,Ψε;κς'νµΗυΌ Μ…. ("ξ ”(f/flaw-“ “—oY—g.(~7 H !-|'α΄…+ι(. κωλο/1ο, :…» [(;… κ…"… αν &… ι… X“?! ωέ&κ|2νβη εφ' &… &… Μ καµάκι Μάνα… ξηΛωα ΜθΜΜΜα .ν΄7.τ.ώ "" ".… ,Λ΄?Ή β(- "ΑΜ… bro/Ida, aw éyaawa' 14η έχω ωμά/,. " γή" a Ο… ο… Μ' λΦΆ=.-/) Με: µα»… :… |… …»") (φαση … ο…" … … "& Μ 40… χω," όπλα/|%... …' be νρΝλι ,/Ζω1ξΛ|4,… is? αγ|άζ΄ θα] αν,-4.112… Μπιλ…" κλιπ,) ".; ;……|ρ θα… [Α΄ 11 "ΜΕ…, , (aw/l Min—7 κι',.Μι4-η Μίνι-444" μυψ'΄ έχε… ή.ψ| ήρ/|ΛΜωι(ή Μάρτης, πια" … η, ,τη," …… 11 |ή,.;,, τα) ρ|αΜ &… μΨι'α µ Πες)… "λάι|΄ &; χαρα Μαγιό; Λ!ήω=??/) , ΦφΉ (θα! ,,,-Μ…" Μπέι, όψης!) (Μ΄ ('..06…1… " ή…" α΄ πάς/…: ιψκ;'μ… (???-Α΄ #- ακ/Μψα,ιµ '1ψάιλρΟ,ψΛΜ κ03…ια ΦΥ… "φα! ΄΄Ρ΄ΜΜ λΜ"4 , ")ζ"ΐ"ω €&ι'€'6Τ'ψ.… |4Ο, ζί45…έό ιι€επ6;/…. %. όψ7&& θ'…,(θψ ('ΐ|Δ λ#,Έ ι…αη1'9 "& ζ΄""'ιισι'.7Ο1 (|3 ,΄ξ,ΜκπιψηΛζ.ι - ΝΜΥ ω … ……ψ &; βαρκών. |3?Ό/!?Θ 7ψΜ>α… που» … Μψνζ |΄/ΙαΜ|Λ Με? Οί Μιχ%:α(|ι7 Μ' εχω "&… ί-'|7ψς'& /Ήη , |"/€΄Χ:'΄Ζο Μ΄ λ6Γψ]ι'7ψΘ ΡΙψ"ι 2… …΄χώ. Μ' "ιν χάρη Μ')ιή απ΄ /ϊάι-ιψ……' από…" α'…. Μ΄ …49μ…μκη …! ψ:χ-|1.ψν1… ,'µ……… ν.. χήρα/…- Ψή|α)΄ ωήχ,΄1, Ιε/ γ[.((…α;|π2… .. |ψΝι…΄ κυβικά.; /Ι'46μ&… θ΄ΜΚΜ ια . #ίωΓ-ιη ΄Μη|η Φ… Χψ΄΄ ,ά[(ι/΄…θ ζ'-//|ας'|!ω| (Μ. &! Μα αοα….τ,, 14;, Πα)"; Πω …/)ς.φςΥ4.7 ω…;η … ;.)Μα ιν)α…ρ,α| ίς»' … &Λχεί,Θ/΄ άρχων…" τα") |είάΐψ|α7| … τά ραφή , Ζω; Μ…… & |%»…- [am 1…" Μ'Ά91ω & '|΄Ζι, |8?8 ά-ίάνι. άρια] &, ν (ΜΕΝ τα Ζι…λψ , (46' (Ιίήμλ4 /(αι:«τ-ωΜα΄ ιΧψ/| "Wan-flaw: | [ως σόι: δεν αν"; ,… prawn Μ τόμο … 'μαι! |Ο, #6 '… "τίµια, « |??? Ιώ |»… &» ..… 14 κρυφό… ανα. χαρά.… &"… /1ψφα με & "το… … ύ…- . … - . ' . . ΜΧίψή Ήτα [(µα/ι?ν..πµ (Ψ " ,,- . φΟ &»… (40)…ά'&., Μάϊ. ΄Μ… Οι… … 100444.745- [ΠΟΙΑ µα…- (ή… Οµάν"… ΨΧ%'΄'ά΄7 " Φως; - .. Irv-4A,? Λ:: σει-ΜΗ ,… [τά εγγύς. θνΉιψνεΖα΄ λίε%Ρ(α, αΜ(κη+μο … flat. 1;”, AJMA τό 2061030 Χ?6(/|ηα Μα,, Η (34414 .?" [Ain’t . Lia; (Ο? &, ΄ | µ'μνµΜά(ιλα' ω……,.(……' … Μ΄ 1464" ? έτη:/΄ 1684 Πώ'ΙΏφωΜ …. ΜεΨί΄ιΜβ/µ' 011ε΄' η; λίΜ…ύ χωμα ην.)Πανςδ 'να ζ'./».… … Πάσιχ>ακ;΄λ% έ]; "θα «…αν 56η ψΐζ.. …κα;β…; Οµ.; ί.41ι7(-;,, αν; χ"…ιµαφ4 … Μο… …; Ink-0],? ο.ζ|µν …. ( η…ψω|-α|' &|Ζν grada- ",! 63-Κ &! / άλφα ζο7Μί΄[Ν. ‘Gm icy—waék, a," ω/ι"ΣΌΧάν σε… ς.=Λ4 ω 2άοΛ€«0-1 "& Νέο | . δ'" 'αα…ψ Μία διά (3184 Γ61άΜα«.-& ι;"ι)γ…ω ')&' Md #5», fw/uf-lA—év Μ /'ψΜ(Ή (|! ζήν (Β΄)|Έή , β Μΐ / , , . ενώ" ΑΠμ &…) |1ζ΄|ΜΩι€ω, αφ΄ (ζηµια… άπό Μ! ζ)ΜΒΙ/ΡοφκΏ) 4… ζ)νγ-ι:'ι 4)εΐ2ςΗ η'/ψα(ι…' γι…-Δέν 1… .…» Μχλ.-.µ,' ιτψ:/,:( … Μλ να") ι…εξ | . μυ ΕΛ.-Ή … …) {cg/k4,) ' Μ'3…',Γ : &… ,. Δ | . . |… & €…» …) µι ΨΩ-΄αζ( ς… »"? |ψ&ΐ;…… & μετά; w v Να"… Μονέ-')… ) Ο-΄1:,1 α΄ ,|).3α/&… Μή ("Λι/19463 µε/&ΐ αλά 6601 αμ….ψωµ … (&: α«.;Γη [(Μ. µ'" :» οψχά… Κεντ Λα...» ΡΚω Κ'ε.9ζΓ. ||" απ΄-Γ …' Λέξη" α…'2.&Ηρ , 16χ….-1΄:-νω …΄ιι+Μαι|Μ" %. ΜΚβμμ| … (μι/Μια; /ψι2€ι… λ & µ'ψν.| |ζΩρ'αζ'7 1 I ‘q (we ψ," [» Ο Με(ίΛι16ι'…/ ω …' "#20 …,)σΜα΄ν, …' λ' υη&Ρ( , Μ΄ 10" [η , Μ Μύ…ΑΚ (" 4:|' άΩ46%(Μηώ ΏΓ(.…θ/ Η ανίψια- με… "# ζ΄…" απ," Ζω /€α Ma" Lin (m70’4f41 ζχ6/Μ 1 4216» 0.1? 6 Μ| (ΟβΆΐ| |;|/κ ?? | _ ( . (ή!!! "ΜΜΜ" ""… βήτα… :; /??ΜΜ΄Μεχ… έθυί΄ "& | «& (Μίνι? δήµων/ο "0 µια; - χ & (. Λ εφ'-μι" Μ( πα…-( σΡςωη , , 6604 β… Ώλιαη :…,…',,,ωΏ CM. [/Wl/Ivrcd(w θά: «. Lib-Mu α!? φΜ΄ίΜ &… ζµ;Ο «Μ' …γψ,΄1η Ψυ΄|ΜΜ θα' β…." Σρι-«παωω κ τ΄" Μή… (…!/Νά έξη); να &» /'Άς6ι/ς…… 6 :.α….…… .. "ι ) (43% , &; Μιμή-ψ… 4…αε… ? "Μή … ξθ ….) ηΜΝ…77% "υπερ… , ' , , Γ. ("& Μα)", άς &»... ”LC-J Μις… "ζ΄/γη-ν'µή'εμ ΄λη άΟτΐθη ,άα µπιτ… … Μ #14 /Ψ#Μι'Μ Λα μαι/Ι&ψ [Δε/λινκ χξΝμλσ;€,;7 …6&Μ'Μ (]]άζ1ε1 ."; Άνω |…--, …' |… πως, |0" Αγ…. & (απ΄ Μα" άλα &Λ|κψ'άε, …… ι.΄Α|ά'Ώ…Ήµζ Μάκι/? … |… Μ Αψ/'ω|δ 115 αγνά/20991 πα κης…,=|'ιι ζχς+.ς ('να Με/Δ.έ?;θ΄('α' (rt/I4 &; Μΐ4!΄!!%/ Λεν" η , . , θα: θα. "(έ/161 &… να" έλαβε α…", ε'.πψαΑ=|%η/ β'ς'΄ '2.|' µ-ηαρ&|ε. !". 64031…" ως)… … ένα: |ι…µχα , Army” u. |?µ…….…; &… icon“. ας,-ψ. ",… θα; Ζέη/0,14, Μ)α|Μφ,εη Λο|4.-ώ.,. ΄Υπαχα,Μω4,4κ µ../λ,; αν," ώ "η…" Λη… μεφ[………| &… & Νάντια…" ων, Μα (.… Μ' …χι…Μ;ηό 64.423 "6! μτ=.Ιε/ί(ή %.] ΜΜπω!ΙιΠψ εν "& αντι (θα, επ)" Άν 0νκΜ'4 w {’n‘fu’tr flt‘flau/r, bra. have "(το:/;…" & … :… ".; Μία … µ… &… ΖΩ χα… / I … arm/74K.“ νΜ€1, θα… κΥ-ω µις" ΛΑ, ,," Π ΑΡΑ |… … η σί- 1). Ψωεγω, ΜΟΉΜ' ?΄-!6΄Μί'Μ ,… Μλαν……' Μη |…" Μ…… …» "…." …' Μα….…… ως… /Ώζν|( 4463 21 Ν'ιω, Μω΄ϊ64'Λον>ί΄>α Ώι1Ψ'.% 910… ώλρνΜΗά ΜΚ |4ί2 τα ΄|ά1:,:, [ω…4…ϊ ΄ιε…€,, ,, Γ"Ν΄ωχ-…οΜ … ΑΝΕ/«;! Θαύµα"… "ΡΜ …… να Μάγια… λω…ψχ… Μα…-..… !; ?… Ν…. Μα…:τ… …… &: ΘΜέοΜ…ά Άµπε λινκ-;… /ΌΝΝ 4 "66 Μ!» ΑΙΜ… pansy)“.- Τα; ζ…)€»ζ-;ω».…= Άτ-Μς,,α…Μ (θα/…'… "δ΄-(… Χαρά,/1" χμ…Μ,… Τά Try/14 u; τρ97|-… &; /4'Γ…Μ…«, 1341 (923 4. Μ…… ΐσγσµμχ- ω,…… ΄|ί'ωρ.η Μ &αμ,…/Ω),π…|… "?: 74 Χνάψ|4 Έµµα? fizz/w , |"")ν…| |4Ρ??. S, ”"60? Ε- βΑ'Μαλε|Πω)07.' ||/΄7ψ|'0| Μ Hagar/affix»; |3ΐ4 ΐ?32 θά*όόαΔα- κώμη 44/4 , (Η,)… 1012… 6 Γ Ρ0ι1ψ8 µ, (44€ ν00µ%€ άάΜ ές? έτ€Χς€ - μάτι") |?Ζθ , &&? 4‘24? … άµμο… . ΛάάΥ#!ώι') Γ|0µμλα΄Ι€ί+] ,; Ο' " χ4Μ|Γθ) ,, Μ ϊ.λ|16.η ||έ(ή Μα,). ΜαΜ΄µν'΄'1ά/ θ6΄ζ(ίι/ψΓη|6 ΄ΐ86 Ξ; 6ζΔ % ?- ίωόΜ 5’- Υαί|ω% ' Enid/cram ΓΚε……2ι… &… δε!-Μη 1… |??? ,…/1φ…… "&," Σάι-| Τα)… € (ΡΜ/Μα… (44%: , "Ο… % . 4 6 " βθ….Γ…ρλλέ…+χ π…… Α……η,….…… (… Ε«4ω4 :… Μα.«Μ|'-ή4 Πψ.ΩνΔν/'4, …. ; Με? 403,4. … ΐ'/……Μ. &… πω…… :… κατω-… άπω»… .»… επ' ||»… …;- ωλ,'ζΜ …… 3η! [… …: μα…,- ω.Α.1.€αιιε…Τ?ανεθ; … Να1+Α€ε… 616665 i ΆοΜλοαι 4 ΐ΄35" . "; &ϊΜαλςΜΜ;η΄ 47791 176γΜ… άν] 3 Τ?) 3w, E (! ΐα€έΓΜΜ| &"… ηψΜ»… ΄ω4 χω Μ……Μ…Λ… …, Μ… …… ζεις Μ΄ Γιαν… Ιάπωνα Π?ε1άξ΄ΐι7 µε." /νΜωτ… μου μάθω"! … µ""……"4 …' πω,/α… % …µε/2.;ιΥ,,|Μ &… 6κα)ν,οη. "φ. &" Μαη"! , της; Σ', |"??? 45 "Ηµώ…";ή Υµ1Μ…)……- Μποµπ *… δλ,-Μ…|6ΐάωε…| Άλ΄κγ 467?" 41. "ο &. 0Γέί" |??6…ά7 &)'Ή…'"θ΄-΄ άΜ|ψ1…Α [for/Muir? 6… &Μθ. "&! Έργα" 7 ?")… :?… ζώνη»… "% δώ "Κίμων 74 , ΠάθΨ Γ|ΟβΠλ&΄(Π+]' &; "εξης…; Άν Εϊθΐ%θ "ψ; Μάη(ά…|ι… &", Ψ7Κε') Ως. |? Δ πω.-ω, Λιβ/ΜΑ…- Δ'΄ι'/Μ % 'Τέ…… … ει…>…ι…Α τα Λ… "ν…" χ, . 6κ0Μτά[. /1ψ|'σΐ:΄ΐΛιΛ& "& 4Μ- τα»… ?: Μν4 ||??? , ένα +9.

ΚΙτΣοΥ Δ. MAKPH XIONIAAITEX ΖΩΓΡΑΦΟΙ & ΒΟΛΟΣ 1978 Ρ? ",; τό φω7..>µωω…΄ ων …… όΜ-σω€άΛ"ω1 &… θνι…,ψόω&Ή…΄ %/ΜΜ & όµρµλψ|Θ) 641ΜχάΘ, Ή'7'ω΄|ηεοο…ωµκάζ&, νίιιξιΘ φάω! ,άυψω…..ηω ΜΜΜ… &" … ΜΜΜ…" "Ψ'Μ"0 "» "&&; ΜΜΘ΄ΈΞ ΔΡαψ……… των Κ1α446) ως… fin/am! ό)4Γ>οο'|…ν…ι "Θα γι…/ρ; ενώ avid m‘ anawotfhh“"‘. ά6.…Ή Πω wax/1W; ωχι/όΜΡ4 µΘ/ "αν "Λ΄ΐ΄Ή' δ άψυ31… να α'Ή:ι'ΜβάγΜ ω Μέσω ζ΄Αωίΐ'΄"7 "ένα ων (Παπά 14'ζΜ' ΛΜ46΄Όσια…ΐ |α4"Ψ6΄) Kay/”Icky όεί6#Μ' ααι'ίγΜ΄ "Έµα"… * ιΛ6 =ξΧΌ Μ | ο . ο . ι ο . χά"/ Η έργασια αυτη έπιχειρεί μια πρωτη και μερική έφαρμογη-υΡζς-ιρχ3ς πού & . υέ?*Ψ" . , ' συγγραφεας της καισε στόν πρόλογο τού βιβλιου του " 'Η Λαίκη Τέχνη 105 Πηλίου". ΠΡΟΛΟΓΟΣ "Βγραφε έκεί πώς "ή µελέτη της λαϊκής τέχνης µιάς έλληνικ6ς περιοχης δέ μπορεί νά έχει έστω καί σχετική πληρότητα χωρίς παράλληλη γνώση της τέχνης όλων τόν πε- ριοχών της χώρας μας καθώς καί των γειτονικδν λαών". Τεχνίτες, µόνοι η σέ συνερ- γεία, ξεκινούν άπό διάφορες περιοχές καί περιτρέχουν όλόκληρη την 'Ελλάδα, καί πιό πέρα άκδμα. Οί πιό όνομαστοί έκπρόσωποι της πηλιορείτικης λαίκΞς τέχνης έµα- θαν την τέχνη καί δούλεψαν καί σ'άλλους τόπους. 'Ο γλύπτης !!ίλιος πρίν δουλέψει στό συνεργείο τού άρχιτέκτονα Δήµου Ζηπανιότη στό Πηλιο, έργάζεται στόν πατρίδα του τό Ζουπάνι, σηµερινό Πεντάλοψο, κι άνήκει στό συνεργείο τού πρωτοµάστορα Γιώρ- γου Κούστα, όπως άπέδειξαν πρόσφατες έρευνεςί"Ο Θεόφιλος πρωτοζωγραφίζει στά πυ- τιλήνη, σχηματίζει τήν είκαστική του γλώσσα στη Σμύρνη, µένει τριάντα χρόνια στό Πήλιο καί ξαναγυρίζει στήν πατρίδα του Μυτιλήνη, όπου συνεχίζει άς τό θάνατό του στά 1934;Ξ'Ο Παγώνης έρχεται στό Πήλιο άπό τη ηπειρότικο χωριό Χιονιάδες έτοιμος ζωγράφος. "Οχι, βέβαια, &ριμος άκόµα. Κι ό γραφικός του χαρακτήρας γίνεται πιό στρωτός μέ τά χρόνια.΄Λπό τά κράτα του έργα είναι καί οί τοιχογραφίες στήν έκκλη- σία της "Αγίας Μαρίνας Κισσοί -1802- όπου όπογράψει ώς Παγούνης Χιονιαδίτης, µε τη σηµαντική προσθήκη " Εκ φύης Πασχαλάδες". 'Βπειδή & θέση τού Παγώνη, καθώς καί τού΄ γιού του "Αθανάσιου, είναι σηµαντική στά λαϊκή ζωγραφική 106 Πηλίου, όδηγήθηκα στη σκέψη πάς έπρεπε νά άνιχνεύσω τίς ρίζες τ6ς τέχνης του. Κι άκόµα νά ξεκαθαρίσω τή σηµασία της φράσης"έκ φυλπς πασχαλάδες", πού γιά νά τά βάλει σέ τόσο έπίσηµη θέση θά πρέπει νά της έδινε κάποιο ίδιαίτερο βάρος. 'Η έργασία, λοιπόν, τούτη θά πρέπει νά θεωρηθεί σάν ένα συμπλήρωµα της µελέτης γιά την πηλιορείτικη λαϊκή τέχνη. "Ετσι άρχισε, πέντε καλοκαίρια συνέχεια, 6 έρευνα στην "Ήπειρο, τή Δυτική Μακεδονία, τή Θεσσαλία … τήν 'Ακαρνανία. 'Λρχικδς δδηνδς !! άρπα συναγωγή στοιχείων γιά΄ τούς χιονιαδίτες άγιογράψους πού έκανε u! εύσυνειδησία & ντόπιος έερέας Γεώργιος Παίσι- σςΞ 'Λρχειακό 6λικό έλάχιστο βρέθηκε γιατί & περιοχ6 δοκιμάστηκε σκληρά άπό τόν έπ- φύλιο σπαραγμό. Διγοστά καί & σχετική βιβλιογραφία. 'Η έρευνα κάλυψε τριαντατέσσερα χωριά καί όχτό µοναστήρια, όπου 6πηρχαν πληροφορίες η ένδείξεις πώς δπηρχαν έργα χιονιαδιτδν ζωγράφων. Οί πληροφορίες άφορο6σαν άποκλειστικά τό άγιογραφικό τους έργο. 'Η "κοσµική" τους ζωγραφικά έµενε έντελδς &μνημόνευτη. Βρέθηκαν, όµως, είκο- σιδυό σπίτια διακοσµηµένα άπό χιονιαδίτες ζωγράφους. Παλιές φωτογραφίες, άνθίβολα, σχέδια, έπιστολές, υαγνητοφωνηµένες συνεντεύξεις καί άλλα στοιχεία, Εκατοντάδες φωτογραφι6ν καί έγχρωµων διαφανει6ν πού τραβήχθηκαν έπιτόπια, έποτελούν τό ύλικό πάνω στό όποίο στηρίζεται & Εργασία αύτήΞ?Πρδτος ό συγγραφέας της έπισηυαίνει τήν έεπάρκειά του. Γιά τό λόγο αύτό θεωρεί 16 βιβλίο 10610 όχι σέ µιάν όλοκληρωυένη 2 μελέτη άλλά σά μιάν έκτεταµένη παραποµπή τού βιβλίου του γιά τή λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. Θερµές εύχαριστίες άπευθύνονται σέ "οσους µέ εύγένεια καί προθυμία βοή- θησαν τήν έρευνα καί ίδιαίτερα στόν παπά-Γιόργη Παίσιο, τό γιατρό Βασίλειο Χρή- στου, τό συνταξιούχο δάσκαλο Στέφανο Ζωγράφο άπό τούς Χιονιάδες, στόν κ. Βύρωνα Μπαρζιύκα άπό τό Καπέσοβο, στό γυµνασιάρχη κ. Φραγγούλα καί τόν κ. Βασδεκά άπό 16 Σκαµνέλι, τόν κ. Γιδργο Μπαλτή άπό τήν πυρσόγιαννη, τόν παπά Δηµήτριο Βουζοπλή άπό τούς Νεγάδες, τό δάσκαλο καί συγγραφέα κ. Κώστα Λαζαρίδη άπό τό Κουκούλι, τή δεσποινίδα Μαρία παπάζογλου άπό τό τσεπέλοβο, τήν κυρία Μπακόλα άπό τό Δίλοφο, τόν κ. "Αντώνη Γεράση άπό τό Γοργοπόταυσ, τόν πεζογράφο Γιάννη Βατζιά άπό 16 Μεταξο- χόρι 'Αγιάς, τό γιατρό κ. Λάνταβο πού ύπηρετούσε στήν 'Οξύνεια Καλαµπάκας, τό δι- ευθυντή τής " 'Ηπειρωτικής 'Εστίας" κ. Δημοσθένη Κόκκινο, τό μοναχό Σεραφείµ άπό τήν 'Λγία Φριάδα Βυθού)καί σ'όλους τούς ίδιοκτήτες σπιτιδν µέ έργα χιονιαδιτδν ζωγράφων. τα' στα"; |ννΜνΛΜα… * . &… |6 άναψαν. τόν …. /'€&|)άνΜνΘ μία αχ /΄΄ν" /1Γζ'Όγά'΄, u :?» Ν…ω1μ Ειναι," …'.>;ηω.;/ &; "µια… Πτώο.) OI ΧΙΟΝΙΑΔΞ ΑΠΟ TA ΜΕΣΑ Φοξ 180!) ΩΣ TA ΜΑ TOY 20017 ΑΙΩΝΑ T6 µικρό αύτό χωριό βρίσκεται στήν έπαρχία τής Κόνιτσας, κοντά στά άλβανικά σύνορα. 'Λφίνοντας άριστερά τό δρόμο Κόνιτσας - Νεάπολης, ένας σχετικά καλός έπαρ- χιακός δρόµος φέρνει στήν Πυρσόγιαννη.'λπό έκεί σκυρόστρωτος, όχι σέ πολύ καλή κα- τάσταση, δρόµος περνάει άπό τή Βούρµπιανη καί προχωρεί πρός τό Πληκάτι. Πρίν φτά- σουμε σ'αύτό ύπάρχει άθλιος χωµατόδρουος, παλι άριστερά, πού δδηγεί πρός τούς Χιο- νιάδες. ΄Δπό τόν άριθμό των σπιτιΒν πού σώζονται ή πού κείτονται σέ έρείπια φαίνε- ται πός ποτέ οί κάτοικοί του δέν ξεπέρασαν τούς τετρακόσιους. T6 'Επιτελικό Γραφείο τού έλληνικού "Υπουργείου τόν στρατιωτικόν μάς δίνει στά 1880 τόν άριθµό τόν 348 κατοίκων? "Ασφαλδς στηρίζεται σέ έπίσηµα στοιχεία τουρκικής άπογραφής. "Αλλωστε, ένα χρόνο άργότερα, σέ κοινοτικό φορολογικό κατάλογο έµφανίζονται 85 φορολογούµενοι οίκογενειάρχες, πού µέ µέσον όρο 4 µέλη κατά οίκογένεια µάς δίνει τόν άριθμό 340. "Αν 6 µέσος όρος 4 μελών κατά οίκογένεια φαίνεται μικρός θά πρέπει νά ύπολογίσουµε πώς μερικές οίκογένειες είναι όρφανές άπό πατέρα -σηµειώνονται µέ τό όνομα τής χή- ρας- καί σίγουρα πολλές άλλες θά ήταν καινούργιες, πρίν δλοκληρώσουν τόν κύκλο τής παιδογοιίας των. Χαρακτηριστική ένδειξη γιά τή θέση τής γυναίκας μέσα στήν κοινω- νία είναι τό ότι οί χήρες δέν άναγράφονται στόν κατάλογο µέ τό βαφτιστικό τους όνο- μα δίπλα στό έπίθετο άλλά µέ τό άντρωνυμικό, π.χ. Γιάργαινα Μανδρίτη, Νικόλαινα Φζουβάκα, Νικόλαινα Πασχάλη κ.λ.π. καί μόνο Μ! µιά άπό τίς έξη χήρες άναγράφεται μέ τό βαφτιστικό της, ή Δέσπω ΧρήστούΞ Δυστυχώς, οί περιπέτειες τού χωριού έξαφάνισαν σχεδόν όλα τά κοινοτικά καί ίδιωτικά έγγραφα πού θά έπέτρεπαν νά έχουµε πληρέστερη είκόνα τής κοινωνικής, οίκονομικής καί πολιτιστικής ζωής τού χωριούο Πάντως, δέ φαί- νεται νά παίζει κάποιο ρόλο στήν περιοχή. Θά πρέπει νά σημειωθεί έδό ότι στόν τόσο . Η) /1ωαΔ)…΄/«;0…/ "ζωή"" Θ΄ ξανά…) ώ πλω-αφ… ,τον όπως; &… ικΞν%ω &!) ωανΜΜ'(εω Νυμφαίο καν; τετ 12%una “aw w δω14.γ… Θεό" … |?ψ … Μένα Η" ά6ψθ)ώΞ &!!άΉ΄ ό?΄ΧΦνιΜ Μ' αω…µγθ|7σ7/η "τα) Ψ…µάώη … "Μα?" άνω,…" [("/Μ"; &ΗΟΡφωςω ένα [έκπτωτο δφω 3111416»- taco Λα6Ώ|ιδ…- Στ ΜΜΜΆ "Ψ"Μ΄6Ώ| φωνα; &) "& ……ω"Μ… Μ flan-14177.10? Λ&4ρα'κηρ΄ ΄?Μ1ωιΜ ΜΜΜ (ήταν, 67,6 ό»…ό, όγκων… l- .., άρχώοψά% ΒΟΡώά.'ρί ϊ"; ΜόΒί" Αα» ") …δψωυτπω' ΝΠ,Θεω",ΜΝ6Μ, |ζι1κο…άΜ| ω Μαέ … Μάο/|1! χαρώ αν Μάρ.… [θα … …η …… …, "Έ… |… | & & φ… φαν. "&"… …η…ψωΟα τα αξόνων, & &… μωωΧ> Μ/όβΐν… ΄ανΐ&΄ μ' ξ?γά, φις/1,3 » . . "Μ . "& κ &? ,.» Δ ΄ ΄ , . .. _1/J , & "' [γη " |Μ(% ζη…βζώι… εΡψύ??('ιιπα ζίΜ ©|(µΡ…χΜ… 1 ασ) δ(α…Φ0Ρ6ι χΜ5α & Δ ΛΙ/δίΉ4ή γα… Ε΄.-Μν&,Μγ [Μ&'"… γώ, ωιω…… … στα. η… άν… Ψ ΕΜΥ.»! μ……ξ… ,… Χ%ι…Ν… Η… 3 , κατατοπιστικό χάρτη τής 'Ηπείρου, πού σχεδιάζει στά 1833 6 Κοσμάς Θεσπρωτόάζ δέν έµφανίζονται οί Χιονιξδες, πού µόνο στό κείµενο µιά φορά άναφέρονται άπλύς 61605- σα στά χριστιανικά χωριά τής έπαρχίας Κολλόνιαςΐ "Ακριβέστερα στοιχεία έχουμε, γιά τόν άριθμό τόν κατοίκων, άπό τό 1913, δηλαδή μετά τήν άπελευθέρωση τής 'Επείρου. 'Η είκόνα είναι άποκαρδιωτική. 'Ο πραγματικός πληθυσμός, σύμφωνα μέ τά στοιχεία τής Στατιστικής 'Υπηρεσίας τής "Ελλάδος, στά 1913 ήταν 300 κάτοικοι, στά 192οι288, 016 19281280, 016 1940: 239, στά 195Υι 65 /μετακίνηση πληθυσµού στά άστικά κέντρα μέ τόν έμφύλιο πόλεµο/, στά 19611105 καί στά 1971314. Στά 1978 οί κάτοικοι μειώθη- καν σέ 12. "Βπαψε νά λειτουργεί καί τό δημοτικό σχολείο τού χωριού. 'Η οίκονομία 106 χωριού βασίζεται άπό παλιά στήν κτηνοτροφία. 'Εν τούτοις, τό όνοµα τού χωριού μάς παρέχει καί µιά χρήσιμη πληροφορία: χιονιάδες ήταν οί µεταφο- ρείς πιεσµένου χιονιού άπό σκιερές δρεινές τοποθεσίες 166 "χορταίνουν τήν πολιτεί- αν τό καλοκαίρι χιόνια". 'Η μεταφορά χιονιοσ άπό διάφορες περιοχές δέν περιορίζοταν μόνο στίς πολιτείες τής 'Επείρου καί τά κονάκια τόν πλούσιων Τούρκων μά έφτανε άς τήν Κέρκυρα όπου "κοµίζουν χιόνια μέ τό πλοίο, καί πίνουν οί άρχοντες καί εύγενείς K501000101 τές λείμονάδες καί λοιπά καταφυκτικά καί δροσιστικά ποτά"ΐ 'Βκτός άπό τούς κατοίκους τής Πρεμετής, τήν βουνύν τής Διακουριάς καί τής Χειμάρρας, καί οί κά- τοικοι τόν Χιονιάδων άσχολούνται μέ τό ίδιότυπο αύτό είδος έµπορίου, ίσως μάλιστα σέ μεγαλύτερο ποσοστό γι'αύτό καί τό χωριό τους παίρνει αύτό τό όνομα, όπως συμβαί- νει καί μ'άλλα έλληνικά χωριά, π.χ. Χαλκιάδες, Χουλιαράδες, Καρβουνάδες.. οί περιορισμένοι πόροι τής περιοχής άναγκάζουν ένα μεγάλο ποσοστό άπό τόν άν- τρικό πληθυσμό µά άσχοληθεί μέ τεχνικά έπαγγέλματα. κάθε χωριό είδικεύεται σ'έναν τομέαι ή Πυρσόγιαννη καί ή Βούρμπιανη στήν οίκοδοµική, 6 Γοργοπόταμος στήν ξυλογλυ- πτική, οί Χιονιάδες στή ζωγραφική.'Εστίες ζωγραφικής δραστηριότητας ύπάρχουν καί άλλού όπως τό Καπέσοβο, ή Σαμαρίνα, ή Γαλάτιστα, τό "Αγιον "Όρος. Θά ήταν ύπερβολή νά τά χαρακτηρίσουμε καλλιτεχνικά κέντρα. Δέ δημιύρήησαν καµµιά ίδιαίτερη σχολή στόν τοµέα τουέξ'Ββγαλαν καλούς, μέτριους καί κακούς τεχνίτες στό ύφος καί στό έπίπεδο άντίστοιχων δραστηριοτήτων όλόκληρης τής τουρκοκρατούμενης 'Ελλάδαάξ'Επίσης, δέν άνραποκρίνονται σέ αίσθητικές ή άλλες άνάγκες τού μικρού κοινωνικού των περίγυρου. Τά σπίτια τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρμπιανης είναι σχετικά πενιχρά µπροστά σέ δη- μιουργήματα μαστόρων τους σέ άλλα μέρη?Ρ0ί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων, μέ τό 1600 πλού- σιο έργο, Ελάχιστα δείγματα τής τέχνης τους *αφησαν στό δικό τους χωριότ λίγες καί μεταγρνέστερες τοιχογραφίες στήν έκκλησία τού 'Αγίου 'λθανασίου, μερικές φορητές είκόνες καί ούτε ένα διακοσμημένο σπίτι. Τό τέμπλο τής έκκλησίας τού Γοργοπόταµου δέ συγκρίνεται μέ τό θαυμαστό τρυπητό ξυλόγλυπτο τέμπλο τής Μητρόπολης 'Ιωάννίνων πού έγινε άπό τεχνίτες τού χωριού αύτού.ΓΠ είδδκευση σέ έναν τεχνικό τομέα έκφράζε- τα ται καί μέ χαρακτηριστικές φράσεις, όπως " Οί Πύρσογιαννίτες έχτισαν τόν κόσμο"'γ… 4 "Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαιί". Κι έδώ δέν θά πρέπει νά φτάσουμε στήν 6150- βολή νά πιστεύουμε πώς όλοι οί άντρες πού δέν άσχολήθηκαν µέ τήν κτηνοτροφία γι- νότανε χτίστες, ζωγράφοι ή ξυλογλύπτες.'0νομαστοί καί πέρα άπό τήν περιοχή είναι οί λαϊκοί µουσικοί τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρμπιανης. 'Από τήν Πυρσόγιαννη κα- τάγονται καί άξιοι λιθογλύφοι, οί λεγόµενοι πελεκάνοι, µέ ίδιαίτερη έπίδσση σέ λιθανάγλυφες προσόψεις τζακιών, "οπως 6 Γιάννης Κίτσος, 6 Βασίλης Στύλος, 6 Πέ- τρος Κοντοζήσης, 6 Γιώργος Παπανικολάου, 6 Γιώργος Βατσκαλής καί πολλοί άλλοι.Πλη- ροφορίες ύπάρχουν καί γιά χιονιαδίτες ξυλογλύπτες. Κατά 606650, 16 λεγόμενα "μπ'λούκια" ξεκινούσαν άρχές τής άνοιξης γιά νά έπι- στρέφουν μέ τό τέλος τού φθινόπωρου.Βασικά χρονικά όρόσημα ήταν οί δύο καβαλαρέοι άγιοι, 6 "Λη Γιώργης τήν άνοιξη καί 6 "Λη Δημήτρης τό φθινόπωρο» Τό είδος τής έργα. σίας καθόριζε καί τή σύνθεση, σέ άριθμό καί είδικότητες, τού κάθε μπουλουκιού. Πα- λυάριθμα τών χτιστάδων, μικρότερα τών ξυλογλύφων καί μέχρι πετραμελή τών ζωγράφων. Τό γενικό σχέδιο καί ή έπίβλεφη τής όλης δουλειάς άνήκει στόν πρωτομάστορα. Γύρω- στά 1868 συναντούμε γιά τόν άρχιμάστορα τών χτιστάδων τό λόγιο έπαγγελματυκό όνο- μα ά ρ χ ι τ έ κ τ ω ν /Δήμος Ζηπανιώτης, 1795/ καί τών ζωγράφων ί σ τ ο ρ ι σ-- γ ρ ά φ ο ς /Μιχαήλ, 1802/. 'H 6107151001111 00000061001 τών χτιστάδων καί τών ξυλογλύφων άκολουθεί τόν πανελλήνιο τύπο τού ρουφετιού ή ίσναφιού. "Έτσι είναι όργανωμένοι οί "κουδαφέοι" /χτιστάδες| τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρμπιανης καί οί "ταγιαδόροι| ξυλσγλύπτες| τού Γοργοπόταμου, πού παλιότερα λεγότανε ΤούρνοβσΞιΈτήν έπαγγελματική συσσωμάτωση τών ζωγράφων άπό τούς Χιονιάδες ύπάρχει κάποια ίδιοµορφία πού θά τήν έξετάσουμε άργδτερα. "Η μικρή κοινωνία τών Χιονιάδων δέν παρουσιάζει, τουλάχιστο άπό τό 18ο αίώνα 106 έχουμε σίγουρες πληροφορίες γιά τή ζωγραφική τους, τή βουκολική γραφικότητα μέ τήν δποία παρουσιάζεται γενικά άπό τούς παλιούς ίστορικούς ή ζωή τού έλληνικού χω- ριού."Εχει τίς κοινωνικές της διαστρωματώσεις. Αύτές δέν άντιστοιχούν μέ τά στρώ- ματα τού κόντρα-πλακέ, όπου οί διαφορετικές κατευθύνσεις τών ίνών τού ξύλου συμβάλ- λουν στή συνοχή καί στερεότητα τού σύνολου. Οί σχέσεις τών διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων είναι ένεργές καί άνταγωνιστικές. Οί κοτζαμπάσηδες παίζουν βασικά, καί γιά δικότους όφελος, τό ρόλο τού διαβιβαστή τών βαρών τής τουρκικής φορολογίας καί τών έκκλησιαστικών είσφορών στά κατώτερα στρώματα. Στό μοναδικό φορολογικό κατάλο- γο, πού τυχαία διασώθηκε, τού 1881, παρατηρούμε I! πώς ή γενική τουρκική 000010» γία καταμερίζεται, μέ άστάθμητή σέ μάς άντικειµενικότητα, άνάλογα μέ τήν οίκονσμι- κή στάθµη τού κάθε νοικοκυριού. Τά δικαιώματα τού δεσπότη καθορίζονται μέ βάση τά τέσσερα γρόσια καί μέ συντελεστές άπό 1 ώς 3. ME άγνωστα σέ 060 κριτήρια καθορί- ζονται τά άλλα κοινότικά βάρη, όπως ή κατασκευή γέφυρας, οί δρόμοι, 6 μισθός τού . .] .… " -. €.] ….'΄΄ . ' ο ! κ « ς . χ … l | ' ' ΄ . . : « ! χ χ .… . . , ' ' ' J . . ' ι …. ξ κ ., [ , ι . , , . , . » . ο . ΄ … . … …. . . . | η ,, …11' - ! ΄ & & Κ & & & … | « || ] - ι ! | . |" l . . .… » , ΄ … . . ", | ! ,, … . . . Γ & , … -… -. , , J | J J v t . : .… , . . … & .] ' ' ΄ ' … . . … . . ", . . , . . … …, l | " Ι΄ | | .. » . : ., …. ι … κ . . … … η , ή …» . , ΑΔ . & & κ & & » ' . . … , .. .: | ' , ~l . … μ …. ., , & … . ,, ' - - μ . … .… … . : …. …. κ : . … κ « . . , , . » ΄ - µ΄ & & ν & ' & & . .. ι ' Ιλ ' 1 ‘ . … . .… . .. . .… . .. , .… . ι. .; . | Ε Δ.…. .. , … ( ιρβνωΘ Μ αι, (4ωΧΜΘ… ,/';)| από !… ναί-.., "& …ζ:γ1,ς(ζη "τι…". ς:;'μχν#υ Ράχη… "σιε>ψαυ…' (314; '',άη|εµξ| (6Ά …! ά΄'Μ/Η τον (να… …. |υ!νΜα6γΜω. …', " : | . ,… ' χ… … " .… ' , . . "Ο… Kid/0630M, ω… Μα…"; " ί…φω.«' '…όΜ'#θ% Ώρα ""Μη", "Ψ: … . Χωλ", ΑΧ)άνό γιο-Κ1…α΄ρ% ολα ' θα" Μ ";, ως!) . 'Ν.χ : …. ' ." . .. ι … 11 κ ( & κ ) ι ι. Ο . . … . . , . . Ο I I . . ΜΘ , & για… ΚΑ΄ Μ ί)…θ": Μ , φαξ 'να? σ΄αΜλή"ΉΜ, 6167201 "η , &… Η΄ φακές,", -1… ,» … ,-.…….. ", γη,. - ,.. ., αµ. . …? γ., .… . . . - & .. |(ς.µγνκψονΘ … Ο"; …… 6Μώξνη 4, όηση «αγ…», end 3n) end/five µα Μαµά…" ["|/γ") ' να?!" . - . c …ν1 Μ «.… &"??? "9 44… .δϊψ|΄Ψ. ?" "Μ'?" Ησ΄,ΞΜσΗΥΜΆ Μ΄ ,.,. . _ --… … " …ι' .! ' # ; τα… …αν…» . I , .! " | | , | ' , , . "ΚΥΜ"! αν… Μάτια |%.χσηψρ |" άσπρα": (…. Ρ7 ΙΜαη….ηέΜ π.µ.,… Η]… ,-ι…&α … … . "1403… » » … & | , [ | … … , « & … , :: . . & . , & ι & & … Ψ …. ί & ι πι ' Δ . .! Ι . &, | … , κ΄- … » .. & & ! | | , …' κ κ & & .… …' … - ! ( . … 5 " | : κ κ ως. . .. .… . , » ι ( ". « ξ ! … ι . & ι. κ …, ν l ' .… …ι , ' ι ,! χ . ε & & ι «. Δ ' l H. λ . ' , .… ε .… «. …. …] : . » , , , … * | » Λ » | δραγάτη.Σηυειώνουµε πώς οί αύξομειώσεις στόν καταµερισµό τάς ΥενικΞς τουρκικΞς φορο- λογίας κατά νοικοκυριό δεν είναι άκριβώς άντίστοιχες µε τίς κοινοτικές ξπιβαρύνσεις. Οί επαγγελµατίες πληρώνουν καί φόρο έπιτηδεύµατος χωρίς, πάλι, σταΘέη Βάσηο'Από τό φόρο ξπιτηδεύµατος φαίνεται πώς οί ζωγράφοι έχουν άπό τά ύψηλόφερα είσοδηματα στά χωριάπ κε τόν τουρκικό Νόμο "περί βιλαετίων" τού 1859 Ξμφανίζεται καί στούς Χιονιά- δες τό άξίωμα τού μουχτάρη, οίκονομικού διαχειριστη. Στά 1892 μουχτάρης είναι & 'Ιω- άννης Δ. Βούρης, άδελφός τού ζωγράφου Ζήση Δ. Βόυρη. Μόνον Ξµμεσες καί άσαφείς πληροφορίες Ξχουμε γιά δυαδική δράση πού άποβλΞπει στην άρση η µείωση τών κοινωνικών-οίκονοµικών διαφορών. Συχνότερες είναι οί άτοµι- κ€ς προσπάθειες γιά µεταπήδηση άπό τό Ενα στρώμα σε άλλο άνώτερο % καί γιά εξωτερι- κή µίμηση τού τρόπου ζωής τών άνώτερων στρωμάτων. Χαρακτηριστικό σύµπτωµα στην τέχ- νη είναι η επίφαση πολυτέλειας, δηλαδή η άπομίπηση άκριβών καί δυσεύρετων ύλικών µέ άλλα φτηνά καί προσιτά.'Ενα µεσο διαμαρτυρίας είναι καί η πολιτική σάτυρα. 'Ο δάσκα- λος 'Ιωάννης Η. Καραγιάννης συντάσσει " in τού προχείρου καί μερικά ποιήµατα, Ev Ex τών δποίων άναφέρεται είς την κακήν διοίκησιν καί διαχείρισιν τών Κοινοτικών πραγμά- των 6πό της τότε Δημογεροντίας" γράφει ό Γεώργιος Παίσιος. Διαφορετική είναι καί η αίσθηση τού χρόνου στά διάφορα κοινωνικά στρώµατα. Στοάς κτηνοτρόφους είναι κυκλική καί µικροπρόθεσµη | χειυώνας-άνοιξη-καλοκαίρι-φθινόπωρο|, στούς έµπορους καί χειροτέχνες-ζωγράφους γραµµικήν/πρίν άπό τόσα χρόνια- πέρυσρµφξτος -τού χρόνου/ καί στούς κοτζααπάσηδες κάθετα γραμμικη/ δ παραπαππούς μου- 6 παππούς µου - & πατέρας μου - τά παιδιά µου] ξπειδη Ένα άπό τά κύρια στηρίγµατα της κοινω- νικής τους Ξπιβολης είναι καί ή "εύγΞνεια" της καταγωΥΞς τους "άπό καλη σειρά". Γιά τήν ύπαρξη σχολείων στούς Χιονιάδεα οί κάπως σίγουρες πληροφορίες φθάνουν ώς τά 1826, τότε πού δίδασκε, με άκτινοβολία καί στά κοντινά χωριά, & Κωνσταντίνος Δημητριάδης Κοσκινάς. 'Ο Γεώργιος Παίσιος µάς πληροφορεί,πώς σχολείο λειτουργούσε στό "δπ6 την ίδίαν στέγην της παλαιάς 'Βκκλησλιας άγ. 'Δθανασίου οίκοδοµηθΞν διαμε- ρισπα, Ξχον τήν'είσοδον εκ της θύρας τού γυναικωνίτου, καί τό όποίον κατηδωφίσΘη κατά την άνΕγερσιν της 'Εκκλησίας κατά τό Ετος 1866". Κάποιο σχολικό κτίριο φαίνεται πώς χτίζεται στά 1858 µε δωρεά της Αίκατερίνης Χρήστου Παπάξε&ατά τη μαρτυρία τού Γεώργιου Παίσιου είχε µόνομιά μικρη καί σκοτεινή αίθουσα διδασκαλίας καί διαμέρισμα γιά κατοικία τού δάσκαλουο Στη θέση τού σχολείου α6τού χτίζεται στά 1905 τό σχολικό κτίριο πού ύπάρχει καί σήµερα. Δδτό χαρακτηρίζεται "ε6πρεπξστερον" καί " όπωσδήποτε ζζιεινότερον" άπό τό προηγούμενοι 'ο ζωγράφος Παγώνης, πού έρχεται στό Πηλιο γύρω στά 1800, δείχνει άπό τό γραφι- κό του χαρακτήρα καί τίς άνορΘογραφίες του» πώς ξέρει κάποια κολυβογράμµατα, χωρίς νά είναι βέβαιο πώς φόίτησε σέ σχολείο τού χωριού του "η σέ κάποιο άλλοΒτ6ς περιοχηςο κ . … & ' "3… "΄" ' "" … "…." "… , νων… .1 …....ι;+ … ,… ι Γ . , ω … | . & , , :: .I …' ν' )" . … . α΄»: . "…! \4' I . »! "…! & « : ι & ": , (ν " > …. . …. . … . .… ,… *,… , ., , .Έτ: .! ΄ &… &; & ...!] ι'. … «»- … : Νά ' . ι € . . . Η _ … , …. . " , Έ ,… Τζ. να , , «:… & .". ι .» Σ, . '; ξ! ΑΧ ! :: &… ''ι.'?? , ", & |; " ΄ .. Δ'.΄ ' ' « . - . .Η… …ή…" 3… ." &, … &"? ", -"""΄ ? ," ί? ., ΄' ] '…΄ … . ΔνΨ.Δ ‘4 Η «3 !… …' = ; Κ.ΔΙ…-…'΄ι …' [. . ' --.'.4....ι..ε ' …:……..…'…- Νηλ ςθ΄ωΡί) and θα" .…Ώψ|ηΜ,ίά.|'4ηΜ ν' Λάλας) flit-”30 Ο?" [θα €6βνν'Μα κογ1φ r. «6755; L«.'—.7§(m'iw.; 'fithfilyd, κάλω άΕΜ'ά΄Χκ εµάς.! άµΒόΌ4 ΨΦ>ρΖ)ΛΜ η,.Κρο…… ? .'.'.'ΐΠΡ…;|- ." of“; Θυ7…Μμ6',%Ξ'ιΜά»ΜιΑ ΜΜα%Ψ&;γµμΜη; ΜάΜγ μ…… . I ?" -…-…ζη'ΡΛλΜι'.Πα) ιθ'.νν……νώ 3644 . [?"'ζ γ…Γιζέ΄;… ., , 3… … . … . &… κ…"? … ' .., :… . , . . …'… .… .. δ..…. . . '. » …. . π. .… , - : : :… . .… :» > - .ι : -= … ! … … . &… « ( . & . , γ…… ,... . …. «Η : « … '…» -. . , τ , »… …;.>ι'αχ - . ", …. . . .: »: |… … . …… …. . .- . … .. & ' . … … … ω… , & ' ι … … ." …' . : … . Η"… "». "- »: : ψ : ;-'… . ,… ' , ι / & - & … . & ε . "|" ΐΐ"΄ "," " » . & -Κ| "ι) χµ» & .» . .ιι" . … ΧΧ! α' ( |… …… . "| ‘ . . ? . … . . …… … …»… » .. » Ή …"] " ' ΄΄ ‘ .…ν.] "ά., . , .! ' .! ** ' ς. & » ' . & ? … « , .…. . υ … , …. . .. , η » »… η. . , . . . -» ..» . … . … . …… :… - ……»=…. .; . .… . & . . .… : : Μα……» α & & 11… «| | …! Δ …… _ … 4 &… . … «,! … … χ… … " &… Ν"… …… , .: να , ν - … » .: … … . ,, . … | κ … .… . … ξ… » … τ σε . & , ..; J ",? 1' .. . | : :… .: J : κ; : µυ,? 3η . || 313 : | « "Ά… Κ| « …. ,," … ι κ ι α .. . …. … - … . . . … > . …. , .… …' "" l … ς .! |… "' ' ς ' : & ." Η … ΄. .. .? κ α »… & ρ - … . .… .… … …… , . ,, … , ι… ,: . ., ». .. ,? . … τα, .! , | Η | ». … . . . & … . J - 4»: » , - ;… ξ . , . …. ς , > . ή …… Δ … ,. "& , , & . & , & . 41.3 ? ι «' 11 ', . ( Νι Γ.Ν. & . .… Η … & …. .…. … - . . … ι , …, ; I - .x . : . 1 , ι . » & . Έ .. ι… , ,… …. . . . . … ,, ' . . .… . . & …. … . . . & : τ … » .. … . :… …. » & … ι.… (' ..…. - … « .… , " .»… & &… :"… . '… …! . .! >. …! . '… ' &… & € .… ,: , : .:… … να" οχι ' .": .! ι… .... « … & . & …, ή , . ι x & ζ" .. .! 3 |»? .‘ " : λ η… .! …. . «& .??? , ,… … - … … . … ., . , . " … . . .. »… ' …' 432 . ζ…" …" &! " &" …' ΄" » ' € ΡΜ." …' … &" '" ." ..! 3". , .» . . … … » α . » ν .… .… , . ' … «, - κ . …. ' ">" …. … - ' - Ωχ ? .] Χ ..- .* - & ς… . .! "Δ …: 6 Είναι σχεδόν βέβαιο πάς πολλές φορές στή µαθητεία τής ζωγραφικής περιλαμβάνεται καί ή διδασκαλία τής γραφής, άπαραίτητη στήν άσκηση 106 έπαΥΥξλματος. 70 γραφικός χαρακτήρας καί ή όρΘογραφία 106 Παγώνη βελτιώνονται βαθμιαία στό Πήλιο.'0 ζωγρά- φος Χριστόδουλος άντιγράφει στά 1846 τήν "'Βρµηνεία τόν ζωγράφων" τού Διονύσιου µέ στρωτό γραφικό χαρακτήρα. 'Δργότερα, άπό τό τελευταίο τέταρτο 106 19ου αίώνα στό σχολείο τόν ξιονιάδων γίνεται συστηματικότερη διδασκαλία. Δάσκαλοι άλλοτε είναι ντ6πΙιοι κι "αλλοτε έρ- χονται άπό διάφορα ήπειρώτικα χωριά, τή Ζίτσα, τή Βούρμπιανη, τήν Πυρσόγιανννη, τό Τούρνοβοκ Τήν έποπτεία τού διορισμο6 τόν δασκάλων είχε 6 Μητροπολίτης Βελάς καί ζο- νίτσης. 'Η µισθοδοσία γίνεται άπό τό χωριό. Τά σπίτια των Χιονιάδων είναι λιθόχτιστα διόροφα, σέ τετράγωνη τά περισσότερα κΞΐ;;ήµκαί μέ σχιστολιθική έπικάλυφη τής ξύλινης στέγης. Σπάνια έχουν έξωτερικά κάποια άπλή λιθανάγλυφη διακόσµηση. 'H γυναικεία φορεσιά, όπως φαίνεται άπό φωτα- γραφίες τού τέλους τού 19ου αίώνα, άκολουΘεί σέ γενικές γραµµές τή φορεσιά τής πε- ριοχής Κόνιτσας. Κατά τήν ίδια έποχή στούς άντρες έχει έπικρατήσει ή εύρωπαίκή φο- ρεσιά. Προσωπογραφία, έργο τού χιονιαδίτη ζωγράφου Θωµά Μαρινά, παριστάνει άντρα πού φορεί κόκκινο φαρδύ φέσι μέ μαύρη φούντα, άσπρο πουκάµισο, σκουρογάλαζο γελέκι, όµοιόχρωμο έπενδύτη καί πιθανό φουστανέλλα |άπεικονίζεται ώς τή µέση/Ξ5 'Από τά στοιχεία πού έχουµε σχηματίζουµε τήν τυπική είκόνα τής ζωής όλων τόν μικρόν όρειν6ν χωριδν τής"Ώπείρου, χωρίς τή λάμψη µερικδν ζαγοροχωριδν. Η …Γ…ΤΙΠ ΣΥΣΣΩΜΛΨΩΣΗ TQN ΖΩΓΡ…π Γιά τήν έπηγγελματική όργάνωση καί τή διδασκαλία τής τέχνης στούς Χιονιάδες δέν υπάρχουν παλιές γραπτές μαρτυρίες, πράγμα πού άφησε έλεύΘερο τό πεδίο γιά κάθε μορ- φής είκασίες άπό τίς δποίες δέν ξέφυγε καί 6 όποφαινόυενος. "Επαγγελµατική όργάνωση καί έκµάθηση τής τέχνης είναι άλληλένδετες σέ μορφές χειροτεχνικ6ν συσσωµατώσεων κα- τά τήν Τουρκοκρατία. T6 έΘιµικό τους δίκαιο καθόριζε όχι μόνο τούς όρους άσκησης 106 έπαγγέλµατος άλλά καί τίς συνθήκες καί τά διαδοχικά στάδια µαθητείας μέ τή βαθµιαία άνάληφη όλο καί µεγαλύτερων εύθυνδν κατά τήν παραγωγική διαδικασία. 'Ο Εύρυπίδης Σούρλας µιλάει χωρίς δισταγµό γιά 'Αγιογραφική Σχολή τόν ΧιονιάδωνΞΒ'Ο όρος Σχολή έδδ είναι άβάσιµος είτε μέ τήν έννοια τοπ 'Βκπαιδευτήριου τήν πάρουμε είτε σά μιά "σχολή" τέχνης μέ πρωτότυπο καί ίδιαίτερο όφος. Πιό προσεκτικός καί πλησιέστερος στά πράγµατα, 6 Γεώργιος Παίσιος μιλάει γιά "μακροχρόνια σειρά τής Οίκιακής 'Αγιο- γραφικής Σχολής τόν Χιονιάδων"ξ ΜΕ τόν όρο΄οίκιακής…άποκλείει τό ενιαίο έκπαιδευτή- ριο. Οότε μέ τήν έννοια τής καλλιτεχνικής σχολής τόν χρησιµοποιεί γιατί 6 ίδιος μέ πολλή σεµνότητα σηµειώνει στόν πρόλογο 106 βιβλίου του: "Κατά τήν σύνταξιν τής πα- ρούσης, ήµείς, µξ έχοντες είδικότητα τινά περί τά τοιαύτα, δέν έπιχειρήσαπ€ν νά έπι- 7 φέρωµεν κρίσεις έπί τόν έργων τόν Χιονιαδιτόν 'αγιογράφων. Τούτο είς άλλους έναπό- κειται. "Οσα έγράΦαµεν καί γράφομεν σήµερον περί αύτόν, ταύτα άναφέρονται είς τό ίστορικόν τής 'Αγιογραφίας µέρος καί άποβλέπουν είς τήν έν μέρει πλήρωσιν ένός καν νού, τό δποίον έδημιουργήθη άπό τής άρΧής άκόµη τής έµφανίσεως τής τέχνης αύτής είς τό χωρίον τούτο". Είναι φανερό πώς µέ τόν όρο ΄Δγιογραφική Σχολή έννοεί τήν άγιογρα- φική παράδοση, πού πραγµατικά ύπάρχει στό χωριό του. 'Ο ίδιος σέ πολλά σηµεία τού βιβλίουντου άναφέρεται σέ διάφορες "γενεές" ζωγράφων. 'Βπίσης 6 Παγώνης, όταν τοι- χογραφεί στά 1802 τήν "Αγία Μαρίνα Κισσού, γράφει στά κιονόκρανα τής μεγάλης αύτής τρίκλιτης βασιλικής τό ίστορικό τής άγιογράφησης καί δπογράφει="Χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί χιωναδάτι έκ φυλής πάξαλάδες". Νιόφετος άκόμα στό Πήλιο κρατάει τήν ήπειρώτικη προφορά τού όνόματός του καί σημειώνει τόν τόπο τής καταγωήής του. 'Αργότερα, "οταν έγκατασταθεί μόνιµα στή Δράκια τού Πηλίου Θά ύπογράφει ός "δρακιώ- της". Είναι συνήθεια τόν συγχρόνων του νά σηµειώνουν τόν τόπο τής καταγωγής των. 'H Γαλάτιστα, ή "Αρτα, τό Φορτόσι, τό Καπέσοβο, οί Μηλιές, τό Νεµπεγλέρ καί πολλά άλλα μέρη συχνά έυφανίζονται σέ έπιγραφές άγιογραφωΞν]΄3ί*όαµαρινιώτες πολλές φορές βραχήραφούν τόν τόπο καταγωγής των µόνο μέ τά σύμφωνα "σ.μ.ρ.ν.".Οί χιονιαδίτες ζω- γράφοι μέ πολλούς τρόπους σημειώνουν τήν καταγωΥή tongs " έκ κόµης Χιονιάδες","έκ Χιονιάδων","άπό χωρίον Χιονιάδες","έκ Χιονιάδες", "Χιονιαδίτου", "Χιονιαδίτη", "Χιο- νιάδες". T6 πιό ένδιαφέρον σηµείο είναι, στήν έπιγραφή;ζό!ΐϊοσδιορισµός "Εκ φυλής πασχαλάδες".'Ο Χριστόφορος Περραιβός στήν "'Ιστορία τού Σουλίου καί Πάργας" πού τύ- πωσε στά 1857, γράφει στή σελίδα 17 " Βίς τά τέσσαρα ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυλαί, φάραι κοινός όνοµαζόμεναι".Σέ άλλα σηµεία τού βιβλίου του άναφέραται στή "φυ- λή" τόν Βοτζαραίων", στή "φυλή τόν Ζερβαίων" κ.λ.π. δηλαδή σέ γνωστές σουλιώτικες φάρες.'Επίσης 6 Γεώργιος Παίσιος σέ πολλά βιογαφικά σηµειώματα γιά χιονιαδίτες ζω- γράφους σηµειώνει δίπλα στά δναµατεπώνυμά τους "έκ τής γενεάς Πασχαλάδων","έκ τ"ης γενεές τόν Τσατσαίων Πασχαλάδων", "Μαρινάς". 'Η έπιτ6πια έρευνα, σέ συνδιασµό µέ τίς ένδείξεις τού Παγώνη καί τού Παίσιου ξεκαθάρισαν τό θέµα. Οί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων δέν άκολούθησαν τή συντεχνιααή έ- παγγελματική όργάνωση άλλά τό χωρισμό σέ φάρες, κοινωνικές δµάδες πού στηρίζονται στήν κοινότητα καταγωγής άπό τή σειρά τού πατέρα. 'Η "φυλή" τού Παγώνη καί ή "γενεά" τού παίσιου είναι ή γνωστή φάρΞµέ τήν Εσωτερική της διάθρωση καί έεραρχία. Τελικά άποδείχτηκε πώς οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ός τό τέλος τού 18ου αίώνα άνήκαν σέ δύο… φάρες, στούς Πασχαλάδες καί τούς Μαρινάδεςο Στίς άρχές τού 19ου αίώνα δηµιουργείται ένα παρακλάδι τόν Πασχαλάδων, οί Τσατσαίοι. Γενάρχης τόν Τσατσαίων λογίζεται 6 "ί- στοριογράφος" Μιχαήλ3ςΒασικά οί φάρες τόν Χιονιάδων παραµένουν κτηνοτροφικές, μέρος µόνον άπό τούς άντρες τους έπιδίδεται στή ζωγραφική. Ο! Πασχαλάδες κατοικούσαν στή , . ο ' , η " ? ι συνοικία που βρίσκεται βορειοδυτικά άπό το κέντρο του χωριου καί ειχαν κοινο τους … … . ι …. . . . . …… …". …, . ο"! … …. ….… ,, 33… …, , .… .… ,… ,… …'. ‘I (, . ς ο» … »! … & . .- … » …. , » « …- … . z … > η… . …. » …! .…… η , ' . …. …ι , ο …! …? χ » ι € … γι Ε . , …… … … ………Έ, . .. ,.…| …! … …] , - … ‘I … . …. …'"? …. …ι … … (: ., …» …». ‘I …… »… …ς… …… .… ! …Χ [ι … ξ …… …! κ … …! »… … 1 … …… …… " " " λ .. … … - … . .: : .. ' .! ,… .! Η: , .. ξ κ 3 … … … …ι . … . . … … … ν …- …: …" ' =: | .… :… " …. " ' «: . ' « … … " « .… ,-:.. …. | .. , . '- : | . . &. ι .… ,…" | , ι . .…- : . .… , .. . . …. .… ». ι | & , . … ., κ… … ! . ι . & - r "…. … " 4 …' 'Η … .… ε…, …ι .… & … » …. . ,. ,… .… … ι… … ...… . & γ .… … . … .. .… … .. . …,, … . . … . . . …. . ξ … …. μ….. … …'… … :, . . ό…. . …. « .… . ». ι . .. . " - ι ; . I "| . …' ".… ' 4 : γ .' | ' l N ' , , . . . - . . . . . . . . . « « 2 & : … € ». . « … .… . .. …, . .. . . … . .. …. . .. .… ,. . .… . .… ,… … .. . 1 .… .… .. … . . .; υ . αν… .! . .. ΜΙιΛ : & Ν & " να .. …. … ., - -'-- .… . …;… -ι.… ή)». :… … .» … . … . . > " | : ς-ξ'3 "ι : . » ι …. ι « . « … η .. … ……«… ι … ι … … ς … … - … .…'ι…! …: Γ… … ' ' '.- … ν J . » . |… … ". .. . … … … . …… ,… . ..…. . . . . . . . .. . ..… . ." '… ' . « . " - …… '- ' …' . ζ . ..… …; … ι …. … « … . … , … … ". γ … & … " 3… ΄. ΄ " … '……ι,΄ : ΄ ΐ΄ ΄ : … ~ . .. & .. …….΄" ...… ». & € … … 1 & ι «, & ο . , .… ., . , . .. .. * . . . ,. ,, ,, , . . κ … …' &… .! …ι …… …, , …. . .… … . …μ … .… . ο. . * η. ι »… «, … « …… …. "Ό… … γ . |… …. . .…0…… …. .… .. .. …. ό…. . .… . .… … . … ". , , Ξ . « 1 ,. ξ , . & η. .. Χ - …… ,… . . … .……- . . .….. . .… .. …, . …. , … … .… . , . -… . . , … , . …. … … µ,… « … . ξ . , . .. ε, … , . …… …' . ……. …. , ,. …. … …' . …, , …… …. , ,… … … ί & … . ., ,… ,… . . …, . ο… ι.. … ' …… … "| … … ε . ι …, , . .… . ,… . , . .… … . , ( » … . ς . … …. >. . . . . . .! . - . . » - - , ο ! …, ι κ .… … … … . . … « -.' " &" ' ' "…,! Ξ ΄ . " ΄" . .! . . . . r … 3 ν &, ( ΄ " υ Η) . . . ,… . ……… …%ΜιΦΛΜ…ω… ή" ,, ., , . Ρώµα | ΐάΐΛ…, ' z … & . ,," …. &… … ..… »….» .- . - « . ι ». - …: τ'" . . π "νι ! ," , ,,,: , , , , . . . . , . . . … . τ...… … ς &… . .. .. …… . « … …… . .Ι …! . ..…. ,… : .… … . … ."… ,, & ,, .. … …… " .. & ,… . , |, …, & « | « . « ' | ιι ι' : - , …. Ν . .. »… .. . … . & … . .… ,, . ,,, ς …. … . . .… …. . "." .- … » κ τ & : . -… . » , .… ' ζ & . τ' , Ι'" " ' : , ν', ». . . ς ι . ' ' … . . . . » . … . . . . χ . . - …, … . Δ . Μί 1…" λ ΄΄ . " Μ …" - " , . … …- ,! . . ? &" Ν >… …? &; εκ… δεν % άπλα Μ|ηοφ'…ο |1… &… . , | … ι … η κ ! ψ7Ψ+'(??Μ "&…".ή( . ' …' s … ( .. κ η .… , . . , . . . ..…. ..- . κ . . -. . - . …' .' " …. & . . …. & . "… ~ Au = Τ… …' . ' . . . . .»… . . . … , … . . . . - . > . …. . - . . . .. & , , .- . : : …' …' …' » » . … ι » , . . ; . | | - ι ' . . . . . . . , .. -. κ , … α α ι κ … … :=." * .… . …. ., - κ "αν . … . .. ' .… . . ο . , … " .. . . & ' γ … . - u I 8 έργαστήριο, όπου γινότανε καί ή µαθητεία τύν νέων ζωγράφων, Ένα πολύ ψηλά κτίριο πού οί ντόπαιοι τό Ξλεγαν"ή πούλα τύν Πασχαλάδων". 'Η πούλα τύν Πασχαλάδων Επεσε τήν ξποχή τού Μεσοπόλεµου καί στή Θέση της Έκτισε καινούργιο σπίτιϊπάράξερισμού 6 συνταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος.'Από τά µέσα τού 19ου αίύΐα πολλοί εργά- ζονται καί στά σπίτια τους. Σώζεται σε καλή κατάσταση τό σπίτι όπου έργάσθηκαν οί Πασχαλάδες ζωγράφοι Γεώργιος, Ματθαίος, Ζήκος, Απόστολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος. Οί Μαρινάδες κατοικούσαν χαµηλότερα καί σώζεται, άχι σε καλή κατάσταση, τό κοινό τους έργαστήριο. Πολλςνί παίρνουν γιά ξπύνυµο τό άπαγγελματικ6 τους Ζωγράφο.ς. Στίς άρχές τού 2006 αίύνα εχουµε σίγουρη μαρτυρία πώς 6 Σωκράτης Ζωγράφος διατηρούσε έρ- γαστήριο καί στά Γιάννιναζ9Στά εργαστήρια αύτά οί µικροί μαθητευόµενοι άρχιζαν άπό βοηθητικές δουλειες, δπως τό τρίψιμο τύν χρωµάτων πάνω στό μαρµάρινο "τριβίδι" καί ή προετοιμασία τδν έπιφανειύν, ύστερα προχωρούσαν στό γέµισμα όµοιόχρωµων άπιφανειδν καί διαδοχικά άναλαβαίναν πέΐσσότερο ήπεύΘυνςχ καθήκοντα ζπου νά φτάσουν στή σχεδί- αση καί τό ζωγράφισμα λεπτομερειών. 'Η έργασία έδινε στούς χιονιαδίτες ζωγράφους κάποιαν άνεση οίκονομική καί κοι- νωνική Ξπιβολή. Μεταφ€ρω έδύ περιγραφή τού 1947." Στή µετάβασή µας στούς Χιονιάδες έπισκευθήκαµε καί τό 'Αρχοντικό τού Ζωγράφου. Σεργιανίσαμε τό "Αρχοντικά αύτό, &… πως βρισκότανε τήν Εποχή εκείνη, τριγυρίσαμε τίς κάµαρες καί τούς όντάδες, περιερ- γασθήκαµε τήν όµορφη αύλή του πού ήτανε στολισµένη πό λογιύν λογιδν τριαντάφυλλιΞς, ΙΙΙπεριεργασΘήκαμε τούς ζωγραφικούς πίνακας πού ήτανε άκόμη -µερικοί άπό αύτούς- κρεμασµένοι στούς τοίχους τού μεγάλου όντά με τά βαρειά στρωσίδια καί τά µιντ€ρια του, φάξαμε τίς παλη€ς σκαλιστξς κασσέλες πού ήτανε φυλαγμξνα δευτξρια καί άλλα προ- γονικά κειµήλια....καί σ΄δλόκληρο τό χώρο τού σπιτιού πξιχυµξνη µιά άρχοντιά καί Ένα ξεκούρασμα τού ματιού με τίς γλάστρες πού ήτανε κρεμασυξνες 06 δλα τά παράθυρα τού όντά, γεμάτες µε βασιλικούς καί κατηφ€δες.#ηΐξπί στό ρημαγμξνο Εργαστήρι τύν Μαρνάδων βρήκαμε τό καλοκαίρι τού 1978 στοιχεία πού έπιτρ€πουν τήν άνασύνθεση µι"ας παρόμοιας είκόνας, τόν μεγάλον όντά με τά παράθυρα, τήν πλουµισμξνη κασσΞλα, καί μεσα της µερικά άπό τά κειμήλια πού χρησιµοποιούνται στήν άργασία αύτή. ... 13 'Από τά µεσα τού 19ου αίύνα οί ζωγράφοι άνεβαίνουν κοινωνικά καί άρχίζουν νά παίρνουν άξιώµατα. ‘0 άγιογράφος Μάνθος Ζωγράφος,"µεταξύ τύν ίθυνδντων τού χωρίου", πρωτοστατεί στήν έκλογή τής τοποΞΞοΞΞς-ΞποΞ΄Ξζ,έιοθεζ-=ό.ιαι!Ξύργιο σχολείο 215- 1858. 'Ο Μιλτιάδης Κ. Ζωγράφος ΄ρωτοστατεί, 1905, στήν άνξγερση τού νεου κτιρίου τού Δημοτικού Σχολείου. "ΔλλΞΞ΄όµότεχνός τους, 6 Νικόλαος Παπακώστας είναι, στά 1912, ταμίας τής 'Βπιτροπής γιά τήν άνξγερση Παρθεναγωγεάδυ. Τώρα πρέπει νά ξξετάσουμε γιατί οί, άρχικά κτηνοτροφικές, "φυλές"τύν Χιονιά- δων ξξελίσσονται σε µικτές, χειροτεχνικ€ς καί κτηνοτροφικές, χωρίς οί ζωΥράΨ0ι τους νά άργανωΘούν σε ίσνάφια, ξπαγγελµατικξς συσσωµατώσεις στίς όποίες κριτήριο συμμο- Ας 26λαΔΜροΏΛ ας ςρΛΐ&:ι ςΐαλλιγππ;τ εξ …αν… ΛΞςφοε€: Ξςς€ ρκοςςι κ…: ξΏΓο "α Με… ς…» Ξςεγςοα:Λ:αν "!! πτ::ς€ λκνοοιεΞΛνκς6 εας ;&μ…οιΐμώΓ:ζΐ …ποςς ος ς…ιΌΐ!ωΡ Αρης …ρδα πΏΞαε: "ξ ΞιτεξαοπΒς λΓΤςξ υς€ ςπΛτχρ κιΔΛο&υοώνκζε) .ΐώ,ιζ-ξΞΛ ,τσΛνΞ… ;δ;ξ= &α!!ς:ϊ ιΞ€ …Ξ:τ:µ';Ξ' )τς ερΛ ςΛςλευαύ ςυηεΛαΑ .;ςέπ' ισα νυποιτκομ εΧ0Υ€ΡΟΠ' -ΞΥΥο€ οµρ:ιΧΛρΨ &) € o ;:κυγαο€ υαπ?Ξ8…::έ ϊΓΛΨΓ' "(η .. … . n ' ι » ι --- 1998' …ο Ήργεμςςυό Χ… χΜΛυξόο€ Όωίο…ξπιιξ= :;ς;δ οξ2; ?λξΑ-.;3 1µς 5200 Χ:τΌζ.υ . χ-.....- π,Ά πµ. ". #" ΄ π0αιΟ&…::€ς αερα ξκχολζ ςΞ΄ εοκοοεαςε€ €:υπ =ξ χε τ=Ξ-τς'ΧΨΐΛσΐωλτπ µλογιζσ =&ξ καζδΛοπΛ ςςΓςΠα:α' …ρ ςλµυΑΌ=ώοέ ήςαΐο€ ;9Λδςώυς*"πες6ςξ {an {qannlnn qou λω=ςαπ…' .Υπς ές ΠΞασ ιο… 330» αςζΛσ ος κΝλςξ::τ ςΛερας:ο…» ΧσΡΛω:Ρκς &πς υ…ζχ",Λ Ας Πςοα πως Μπανκς ?:ς Αζ κεεπςγτπ Μορ ςυ;αευυκοτοςΛ«:τ αερα ςυ;τκκσ αριύ' ' … :αΌρΗοτα€ εςιρΛα€ ιζΛ πε ςγοΛ ρι€α εξ κκυςρΠΌα' :ρΑ κγοΩέ:απΞηυ κα…ωξν:' κ'ς (τ'; ,ιΛξςωΛ ρ0ρκαπε φ? καγοκσςων 41€ |;ς6 αιονΧτς :ορ ςπ::αξκμ…Α εςΛ ΐΛσηωη΄…Σέ πε…τς …πΜ:Λ%εΛο !Ολ6ιύ3ν {ma ! ι ι έ ' ει… οΑ:Ξ λ:πΐε€! ως Άσ…ιµτκΩξέ …ας κα;πώξ;ε€-πΐν.ζ ….. ξ=τ ςεχσξοαοπ: tog π:ετυ€ πξ ;ςι λγτΩ::εζ χςς ΞιαΛε κΌεπα.τςαι€ ιζ 9γα άς π:…ξθούα ΑοΛτκς κετΠργττ""κας αδργςκγωίο ;; ιΏυυ κος οππ:τος ζΡΐΧΩΉξΛμ ;τς ςΌΧσΛ:τξ ι:ς &…3 ψ€ςαπε ;ζ€ κα;υς€ αΧαγναιξς καα«ςγε€ εντ μεαΛε .ογαλπξΛυ ?εη:ξΌν: »αζ "γγσ κβο… 4Ότι:υπ'Λου (one {orXGn' ιο πε;π.ηο Ας… :… ια "…ετσ α:Ώπιπ>εσ καν :: πτΔ:;οτ… . Η 8 . Ό . . . | ε|ξιιι:.οΑ:ς…ς«απε &ορς ςωλυα1ν;υξ€ …ςΛσεα€ "ος υ::Λε %κςπ -πεΌτκος ςπς αςιοξς… λαυθρκσπ' …ςτ ς!!οοώυ αρ;ς κοκ ;υό 9ξσΛε αεογ:;υξΛ: η; γυ!ιΔΛ ,ςΑ.ξ» ιυττήςαώπγγγςς » ;ώ€ υοε.ε;:αΛ. ιρΛ ςπα;ρ ςκες…: :υνέΛυςααπι :ς€ κςΗαυε€ κας {vat ς;ιζ,…:; ;ε©νευ… =κνυκι…9ξκ…:ι (ιζ ες .γυΧοΛε|νς ισα &…υςαοΛ' Χςυ;ταΛς .": εξ .; :-Αξτςς «Φις. ο- ΛωΛτκ4 ςπτιο;ξ' χεισ:ςτΜ ςγς κςύ&ιοαφξ κος ,δς;-… χερ πε Ξςα:ρ πα… γιορ… ;νςαπς ; Η µπαρ µε ί&Ή%ινΜξ%Ώς8% ………µψψ. "ΞΛωΙφΜ;ΜΛΟΠΓ!ξ κ.κ. ως… -i M’fé’ffif‘ifimufmm¢fiyr (U ’m Maw/Caz κ………»=ν ,… ?ΐφΜΛψ… "… ':ξκΘ12&;Μ/Μ .Μ.:ψά.… η;…ι.-οο.. ο… ε.". ζ- γ Ξ%ΦΛπ4μςα…ας#σΨιψαιπσψρµΑµραιρα4χυοαηψυσςςαωηµιξας??νπυυηαφνζαµππ…Λ ςµΓ>:…ςτξ; ν;;ςυ?04(ΨΨ.βΉγ€ϊΐ"ΘυιξΌψΈ'ιΘξψΚΉε=&ξξ1οµωμςηρςωπςξω ω(ς 9υυπς…&µη …!οτ|κ :… …:ς …ι=ΜψΜΜα%'ρΜ…ψ4… Μα…… …….ψω …. . ξ.."ξ%ΥΕ ΜΕΉςΜ'13…7ψΜΜ…΄ΐΈψ ψ…" ζ!Ώ=>ί[ΏθΩμφω .--):.…ιι ζ'."- ι 109€ ΐυ…π…:Ξι:ο' µογγξ,ζ :ΙζΏΛυΛΛ ιΐς ς ξΛΐΈΟ (q ςκσ?…ε,π,…τκς ιυηΐ :ωΑυς3 %… …[3 |]? …' 'Ρ.=ι'.ξΈ…:'.- Κιϊ&ΟΓϊΟΞλζ!Λ Χ-…!Ώι.ϊξεδΩ πα". .)… .Ξζι':Γ; Εξ." -…. :.": ϊ '…΄ι'Ι.';.;Ωιυ';Ωΐ .; , αν: »" |. & .€τγςςεΞ …"λοςώοτ ςεΈοΛτοΘ … ;;υςαΞΨ …ςεο- Ιπξ':…7ωι …ν. χ.ψς κτς ΐΜΛαξπαξςΛυζ' χφπ:αΓ …ς ω:ς ω:ς:#τ ι0Ω€- ΣφιιιοΓ α… κσ.ζ κ…;ςα:σι' ιζ - {If ξκΩ… …ψ!ζ…;ώ;αα ος =…πι?ξτοΩΧο€ ρςςέαγο€ ςξ=ωαΛοι χ…λςΈεοζ"ξ;ρ ές πξώα ιμ1 . ι=.π; .- γ,ς ζ'3ί… (hi 14660 it” πετρτςνιΠψ3 καε πει gear -ξΓ ζΞξν…ί γ:γιοµτιΓ; -ετ;0 …:.;)επΓ;ποΩ Ο . Ψ » . . Η ' ι κ εγε:8…η… :υζ?… ςςµ ΕαοΧα?ξχωΛι' . κας … ξςΛ ….…;π μςωΑ Ξλςαε I‘ . ;>α:οιςπν… α'ο: Αγάς; "ι κτς ? πα ς. ςι εςΛ πΞ…] ;…!;ι …Α= ι… τυχη φνχς κ:ςιΐυ 5 9 ΄ τοχΒς|είναι η άσκηση δρισμένου έπαγγέλματος καί όχι & κοινότητα καταγωγης άπό πα- ΈΞΞπη σειρά, παρ'όλο ποό "στό τέλος τοό 18ου αίόνα βρισκόμαστε µπροστά στό φαινό… μενο: ή κτηνοτροφική πατριά, πού ή συνείδησή της όταν σχεδόν άπόλυτα δεσμευµένη άπό τό ένστιχτο, τώρα κάτω άπό τήν έπιροή τών όρεινδν άστικδν κέντρων, έλευΘερώ- νεται άπό τήν άστική ίδεολογία"ξΌΉρδξα άπ'"ολα γιατί οί "φυλές" τόν Χιονιάδων εξ… χαν µικτό χαρακτΞρα, άλλα μέλη τους -τάχπερισσό;εραε"πάρΞΞένουν κτηνοτρόφοι καί άλ- λα γίνονται ζωγράφοι. Δέν ξεκόβου»΄ πό τή "αυλή" τους γιατί & δεσµός, στεριωµένος άπό μακροχρόνια΄παράδοσης΄αντέχει στίς άλλαγέςχτΒν*αυνθηκδν, έστω κι άν δέν όντα- ποκρίνετάι/πίά΄στίς άπαιτήσεις τοδ νέου έπαγγελματικο6 προσανατολισμο6… οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, άν καί προέρχονται άπό τρείς φάρες μέ κοινότητα κατα- ΥωΥΞς άπό πατέρα…έχουν ποικιλία έπόνυµων. Λδτό όφείλεται στίς συνηθισµένες τόν έπο- χή έκείνη άλλαγές έπώνυμου. Μιά µερίδα τους παίρνει τό έπώνυµο Ζωγράφος, όπως γί- νεται σ'όλόκληρη τήν "Ελλάδα καί μ'άλλα έπαγγέλµατα= Βαγενάς, Χαλκιάς, Σαμαράς, Ξα- ράφης, Μαραγκός κ.λ.π. "Αλλοι χρησιµοποιοδν τό πατρώνυμσ, Κώνστας Θεοδόση, Ζήκος Γεωργίου..Πολλοί Μαρινάδες όπογράφουν μέ τό έπίθετο Παπακώστας. τέλος, άλλοι κάνουν λόγιες "βελτιώσεις" 106 έπώνυµου. 'Δπό τήν οίκογένεια Καραγιάννη κατάγεται & ζωγρά- φος Μιχαήλ Καραγιαννίδης - & δάσκαλος άδελφός του προχωρεί περισσότερο, κάνει τό έπόνυμστΜελανίδης /Καράς = µαόρος=µέλας|. 'Ο γιός τοδ Παγώνη δπογράφει γιά ένα διά- στηµα Παγωνίδης γιά νά τό άπλουστέφει άργότερα σέ Παγώνηςΐ5Τό όνοµα τόν Τσατσαίων ξεκίνησε άπό παρατσούκλι.'Ιδιότυποιείναι οί µετασχηματισμένοι χαϊδευτικοί τύποι. βαφτιστικδν δνομάτων= 'Αναστάσιος-Τάτσης, Γεώργιος-Ψζότζος, Κωνσταντίνος-Ντοόλας. Οί σχέσεις άνάµεσα στίς φάρες δέν είναι έχΘρικές, άν καί σηµειώνονται µερικές 24 φορές έπαγγελµατικοί άνταγωνισµοί καί προστριβές… Συχνές είναι καί οί έπιγαμίεςΐ΄ 'Η έξωγαμία, δηλαδή & γάμος άνάµεσα σέ άτομα άπ5 διαφορετικές ένόσεις αίματοσυγγέ- νειας, όταν σέ παγκόσµια κλίµακα έπιΘυμητή καί πολλές φορές έπιβεβλημένη γιά λόγους είιγονίας ποό είχαν διαπιστωθεί έμπειρικάξύ'Υπάρχουν καί κοινές φιλικές Φωτογραφίες Μαρινάδων καί Πασχαλάδων, σάν αδτή πού δημοσιεύεται στό βιβλίο τοότο. Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ APAETHPIOTHTAE ΤΩΝ XIONIAAITQN ΖΩΓΡΑΦΩΝ 'Απο΄τό μικρό α6τό όρεινό καί άπομονωµένο χωριό ξεκινάει ένας καταπληκτικός άριθµός ζωγράφων. '0 Γεώργιος Παϊσιος άναφέρει 31 δνόματα καί 251 έπιγραφές. 'Από τότε & κατάλογος εδρόνεται άπό άλλους έρευνητές."Ετσι, προστίθεται µιά έπιγραφή του.? 1'7'79,)΄.µία ποθ 31785,2%όο τοι? 18139",η μία τοι? 1843 καί δύο τοι? 1853,ο χωρίς όµως νά προσθέσουν καίνοόόγιο όνοµα ζωγράφου. Σήμερα, δστερα άπό πολλές προσωπικές έρευνες πάς είναι γνωστά 6Ώ…δνόματα ζωγράφω;ξαχωρίς νά άποκλείεται νά ύπάρχουν καί άλλοι. "Επίσης δεκάδες άδημοσίευτων έπιγραφδν. T6 σπουδαιότερο όπως είναι πώς, Eva οί χιο- νιαδίτες άναφέρονται παντοό'μόνο σάν άγιογράφοι, σήμερα γνωρίζουμε τό έργο τους σέ … . . " » . . . . . .… .… . .. , , …. .! .: … . , , & & πχ κ "& :. , . … . .! . , ο.) ! , … κ : ο. . ; κ …. ,…(,-ΐ.,...'..,΄,. . , (. . . ,, … …? ,. . ., πχ . : …! & … ! € » … ,… γ I :» - I - ,| | : .! - ξ . "&; ΄…΄'- & . ,… .… &… , '!ήΙ …… _ ~1 «, & J "' .! " S” ζ &? ! ψ… . …. ".! = .! . ν. & … ο… & ! ω … :" .! ' . τ. '. . - .» .; …' - Η. αν .… . . ι : -, -, . . … ι …! &… & ' κι : ?) Χ., ι ! ,. ' ' ό » …' …! :? ( : ΄ (f... DJ - … ! 11… … … , ., « ! Σ… ! & ..- " (| η… Α' ] . Σ' ".… : ΄! " . '. ΄ J J ' , "΄ -ι '. ΄ .!΄…΄ .. ' ι… » & ?… …, … », , . … .… . .… ": - τ.. , . , , , - μι … . . - ν η! » ! ι -- …. « & ω ! ς " ι ,, η . 4 » … … '…« | ' . . »… -. :. »: "' .| .ι : …να .: ..|., ' , .ι . & …. 4 , ι … € ! Ψ Δ , ""|:- .Α "Έµα… . ,,Ξ. ,. ."… τς , » 3 … J » : . ]. .. ." ,… . .! . .! , … & . .. : «. . * * & . . . : . . . . - . " J: . ξ . … &» ,‘I … . , .] . …? Τ. »! … ν … …… …… : α . a «a …. ρ.? ε' …" .! … . :… - …" &" …. . . & ι . » ' | | ι - » . . "Ν … ."… ' : ', .. . ". Γ & ' "& .1 ..… …. . . . , .! , . &. », » ί΄ζμΐ΄ i f . , . " … 1 Ώς. ' &, …' .… ' ι & » .... . . .." , . … η Ξ »… ι ' ν Δ΄ " " € & " … "…γ ' . ΄# ' ι ΄…"…΄.= " ΐ "| ' …'. » & ;» Δ . … "& για ' ' . .… … » ' …- -.ι …': .. ι « κ … «. . … α … … & - & " ' …' ' …! ' Γ .? ΄., …' & . . ' Ζ' «" ά"… .... . . τ Ε 4. &… .… (| .! I " Η . .» « | ιο (.. ,, - ι . » . … . » - ι .. ε . & :" ' : …' . - ….…,,.:' .… - - g |. | …… …; , & »… . … » . «. & . = & : " ".". ;" Η… ' …' , ΄ι…- - γ,] " '… . ». παρ.. ' . : ' ιν …» η & ' …'- & δ & ".5 J ν ' η; ) .: ' . .] … … -- .» .… .… ;…ι ., ι … «… Φ … … … , …. , . … 1 …Τ; , | | | I JV ,1 a». J I ,; ,… ,. . ; n ή ι , : ρ - "& " : τα … …' .. | . : … -- w . . - , .' &" ,"… _ , ι . ,ο; ι … .… … . & & ΄ . .] ,.1 .! Χ . | . κ' . ά…… χ . « , "9 (τά/…ω ή"… & "Μι/ΜΜΜ & κορη … |» . . Μ ως; Οι. … με" 62% [ψάξε/Μ νγ% "να… οέ…Μ ΄ . Μ …… αψ…ιψ , "& να "να… .… …. νπ>γηΠ"-- …… . Ώ &. . € ' . . κ.…- α. ,… … " .! .: ν …!…) . «Χι ,. . . , ,: |. , … ε'," ,, _ a" Σ & , « 1 ή . " ' " ’ Η . . …: ' ‘ . ι. . . . .! .… νι . . , … . " ,… ϊ ' ΄. ' & ; . Ξ & Ο . ο τι ν ! . ,-ξ &… ι , ' !…"… … κ ! …, … … ι, . 1 > …… . . & & ξ. … & … ι. & ή . ΄?» .Η η (' »!) » | …. !. . .… ? νέα,? .. , . ( 1 Δ !- . a "Χ :… . | Σι 4. 2) .…. .. . > ". . Γ , .! & .. . ι & = Α & . » ' . » , . . .… &, &… ! " . ' Δ .» . . > 3 … . ΄ - w …- … ………ι λ :… αν …ι . … ,. ,: .…. …!… , , .. 1? ,: .; . κ . ΄ … . .… … …. . , .. … Η, Ν .:, Η , . & …' ΄'| ,, - ,? ' ." ."' | …! | . .. - ! ΐα-ε΄Οή Μι…- … Ρ.Κΐ΄έψ Wave/Lu... Ο… Μ/ίψ; ; &) 6. | ν('.« : Ο '; ."… 10 πολύ πλατύτερο φάσμα: τοπιογραφία, προσωπογραφία, νεκρή ξύση, διακοσµητική. Μόνον γιά τούς Παγώνηδες ξέρουμε περισσότερα, κι αύτά σά ζωγράφους 106 Πηλίου. Δυό αίώνες οί €? χωρικοί αύτοί ζωγράφου άπλωνουν τή δραστηριότητά τους σε πλήθος χωριών καί πολιτειών. Χ/| Στή Σξξ;ίτσιανη Καστοριάς, τόν Α6γερινό Δ. Μακεδονίας, στόν Πεντάλοφο καί τό γειτον.µ κό του υθό, στή Βήσσανη, στά πηλιορείτικα χωριά Δράκια, 'Ανήλιο, Κισσ6, Νεοχώρι, Μα- - |,. |, .., ΄…, ," κρινίτσα, µοδχαρη, 'Αγριά, στό μοναστήρι τής Κλεισούρας, στήν Πρεμετή, στή Ζίτσα, " , στό Κουκοόλι, τόχΣκαμν€λι, τό Τσεπέλοβο, τό Καπέσοβο, τό Βρυσοχώρι Ζαγοριοδ, στήν ΄… Πυρσόγιαυνη, τίς Πά ς, στό Μεταξοχώρι 'Α ας, στή Γκοντοβάσδα, στό ΚαλλιΏώνι Καρδί- / & & τσας, τήν "Αρτα, τή Βοόρ ιανη, τή M6 στα, στή Βλάσδη Μακεδονίας, τήν Κόνιτσκω Ξυϊ- Να ηκάτι, Γοργοπόταµογ Πολύγυρο Δωδώνης, Γιάννινα, ν Α νουπόλεως, τήν 'Ελεοδσα Πρεμ ής, Κόνιτσα, Μελισσουργοός Φζουµ€ ων, ουκλξσι Φιλιππιάδας, Σταροσκιάδι Πωγωνίου, στοάς κ Κήπους, τό 'Αργυροχώρι, τό ΑηδονοχώρίχΚόνιτσας, Μπισδοόνι 'Ιωαννίνων, Νεοχώρι "Δρ- τας, Νικάνορα Κόνιτσας στήν "Αριζα B. ΄Ηπείρου,,Ψσαραπλανά, Καβάσιλα, Βρανίστα, Πε- , ΄΄..- κλάρι, Παλιόπυργο Πωγωνίου, κτίσματα, Λιγοφά, Σπαθαραίους Πάργας, Πωγωνιανή, Παλίό- ΄- ΄- ι/ ,… πυργσ, Δαφνόφυτ … Βίτσα, Μαζαράκι, Παλιοσξλι, Ράχωβα)χξκΞζΖστό, Δελβινάκι, Νεστόριος Α Γ..- Φραστανά, Βρµ6οχώρι, 'Αετόπετρα, Χρυσή, Μονοδξντρι, ' χερ σία Παραμυθιάς, Ψαρζδες ,… Πρέσπας, Δίλοφο, ΄Οξυά, ΄Ελεόθερο, Ελάτη, Δίκορφο, Μανασσή, …σποΞικ6, ΦρςΣΞ΄έΞµχά- δας, Κυψέλη Καστοριάς, Κουτσελιό, Κακόλακο, "Εξοχή, "Αργος "Ορεστικό, 'Λσπράγγελονς, ν . 'Ηλιορράχη, 'Ερσέκα, Μοναστήρι, Πρέβεζα, Φ01ππιάδα, 'λγρΞνιο, "Αγιον "Ορος. 'H παρά. αι.-΄΄ θεση τόσων όνομάτων, όσο κουραστική κι άν είναι, δίνει παραστατική είκόνα τής Enta— σης πού πήρε ή δραστηριότητα τόν χιονιαδιτδν ζωγράφων.Κατά κανόνα, όµως, μέσα στό ΏΐΞΐ:ξ/ κείµενο µπαίνουν µόνο τά όνόματα, οί τόποι καί οί χρονολογίες πού χρειάζονται γιά νά διατυπωθοσν καί νά δποστηριχθοδν οί άπόφεις το6 συγγραφέα. Λεπτομερέρτερα στοι- χεία, καθώς καί τή σχετική,σ€ κάθε περίπτωση,βιβλιογραδία θά βρεί ό άναγνώστης στίς (΄ΞΞΞΞϊοµπξς. Πρόθεση τής σημερινής έργασίας είναι νά δόσει μιά συνοπτική είκόνα καί νά ίρµηνεύσει τή χιονιαδίτικη ζωγραφικήο οι 6µάδες, τά "µπουλούχια", των μαστ6ρων πού άναλάβαιναν µεγάλα χτίσµατα είχαν µαστόρους µέ ποικίλες είδικε6σεις. Καθένα άπό τά μαστοροχώρια ήταν "ξξειδικευαξνον είς τάς οίκοδοµικάς τέχνας' άλλο Ξβγαζε κτίστας, πασταδόρους/διακοσμητάς/, µαρμάρο- γλ6φας, άλλο ξυλουργο6ς καί ξυλογλόπτας, άλλο ζωγράφους"ζ'Ωστόσσ, ξνδ οί άλλες εί- δικότητες άποτελο6σαν Ένα συγκρότηµα καί Εργαζότανε σχεδόν ταυτόχρονα, οί ζωγράφοι πήγαιναν συνήθως δστερα άπό λίγα ή πολλά χρόνια γιά νά πάνουν τή γραπτή διακόσμηση. "Ετσι, Eva τό άρχοντικό τής Ποόλκως στή Σιάτιστα χτίστηκε άπό μαστόρους τής περιο- χής Κόνιτσας στά 1752 µε πρωτοµάστορα τόν 'Ιωάννη Δηµητρίου?3ή ζωγραφική του διακόσ- µηση γίνεται στά 1759. T6 άρχοντικό Χατζημιχαήλ /Κανατσούλη/ χτίζεται στά 1757 καί τοιχογραφείται δστερα άπό 54 δλόκληρα χρόνια, στά 1811. T6 άρχοντικό Μανούση ξν6 12 πώς τελειοποιήθηκε πιά στήν τέχνη καί γίνεται πρωτομάστορας σέ δικό του συνεργείο. Φαίνεται πώς µερικές φορές οί βοηθοί ήταν άτεχνοι, κι αύτό δυσκόλευε τό ζωγράφο. ‘0 Θωμάς Μαρινάς γράφει άπό τό ρωσσικό μοναστήρι τού 'Αγίου "Όρους, στίς 2 Μαρτίου 1900 στόν άδελφό του Χριστόδουλο: "θά άποβάλω καµπόσους δεν ήµπορώ νά διορθόνο τεσσάρων άνθρώπον έργασία ρουχα καί πρώσωπα καί πληκτηκήν έργασία έκουράσθην .... έάν δέν έργασθώ ποίως θά τά τελει- ώση 6 τήχος καί τώρα! όπου έγινες καλά νά έλθης. διά 16 Πίκο του Γιωργη νά του κάµω τά έξωδα καί ρούχα διπλά νά έχη..#ξ9΄Βνας άπό τούς βοηθούς του είναι 6 δεκαοχτάχρο- νος Νικόλαος Παπακώστας πού σέ λίγο προηγούµενο γράµµα τού Θωμά πρός 16 Χριστόδουλο, 23 Δεκεµβρίου 1899, άπό τίς Καρυές, µετά τό ύστερόγραφο "καί άπο όλοιν τήν συνοδίαν μας έχετε τά άνίκοντα", προσθέτει, μέ τό δικό του γραφικό χαρακτήρα, καί 6 N. Παπα- κώστας µερικές χαιρετιστήριες λέξειςιΞη Μερικοί άπό τούς ζωγράφους, όταν έβρισκαν συνθήκες καλής µόνιµης έργασίας σέ μιά περιοχή, µένουν δριστικά έκεί, παντρεύονται ντόπιες, κάνουν παιδιά καί θεωρούν τόν έαυτό τους "πολιτογραφηµένο" στήν καινούργια πατρίδα.ΧΞ;ανιες είναι οί περιπτώ- σεις συνεργασίας χιονιαδίτη ζωγράφου μέ συντεχνίτη του ξζέ άλλη περιοχή, όπως τού Μιχαήλ πού στά 1785 συνεργάζεται µέ τόν Δηµήτριο Μπορμπουτζιώτη /= άπό τό 'Βπταχώρι Καστοριάα/ στήν άγιογράφξση τού καθολικού τής Μονής 'Αγίου 'Αθανασίου στό χωριό "A- γιος 'Ηλίας Νοµού Κοζάνης."Αλλωστε καί τά µπουλούκια τών χτιστάδων τής περιοχής, μ'"ο- λο πού οί κουδαρέοι ήταν όργανωμένοι σέ συντεχνίες, "άποτελο6νταν συνήθως άπό όδελφο- ξάδερφα τού Πρωτουάστορα καί άν περίσσευε θέση έπαιρναν καί κανέναν άλλον λίγσ>πιό ξένο"28ι H ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥΣ ;ξ-:έγιΞγρξφΞΞ. Γιά.τίς ρίζες τής ζωγραφικής τών Χιονιάδων προτείνονται διάφο- ρες έκδοχές, πού όµως δέν έχουν σίγουρα άντικειµενικά στηρίγματα. Κατά µία παράδοση οί πρώτοι άγιογράφοι τών Χιονιάδων ύπήρξαν μαθητές τού Πανσέληνου. "Όσες διαφοροποι- ήσεις κι "αν δποθέσουµε πώς έχει υποστεί ή τέχνη τους άπό τό 14ο ώς τό 18ο, πού βρί- σκουµε σίγουρα έργα χιονιαδιτών ζωγράφων, είναι άπίθανο νά έχει τίς ρίζες της στόν Παναέληνο. "Αλλωστε καί μεταγενέστεροι ζωγράφοι μέ µαρτυρηµένη διαµονή στίς Καρυές δέ φανερώνουν ούτε Ελάχιστη έπίδραση τού µεγάλου τοιχογράφου τού Πρωτάτου. "Αλλη πα- ράδοση λέει πώς ή τέχνη τους προήλθε άπό τήν 'Ιταλία. κτηνοτρόφοι άπό τό χωριό "Δε- τοµηλίτσα έγκαταστάθηκαν στούς Χιονιάδες καί όταν κάποιο βαρύ χειμώνα έχασαν τά κο- πάδια τους άπό τό κρύο, πήγαν στήν 'Ιταλία καί έμαθαν τήν τέχνη. 'Ωρισυένα "φυσιο- κρατικά" στοιχεία τής ζωγραφικής τους, άνάμικτα μέ βυζαντινά, θά µπορούσαν νά ένισ- χύσουν µιά τέτοιαν "εκδοχή, όν δέν ήταν κοινά συστατικά τού ύφους δλόκληρης τής έλ- ληνικης άγιογραφίας κατά τό 18ο καί 19o αίώνα. "Λλλωστε, µελετώντας τήν τέχνη τους, βλέπουµε-πώς µέ τό πέρασμα τού χρόνου τά φυσιοκρατικά στοιχεία προχωρούν καί τά βυ- 11» είναι χτισµένο στά 1762 μνηµονεύει σέ τοιχογραφία του τήν έμφάνιση ένός τεράστιου "όρνηου" πού έγινε στά 1787. T6 άρχοντικό Τσιατσιαπά στήν Καστοριά έπισκευάζεται ριζικά στά 1754 άλλά ή τοιχογραφία μέ τήν άποψη τής Πόλης άπό 26v Κεράτειο κόλπο έχει χρονολογία 1798: 6 παραδείγματα θά μπορούσαν νά πολλαπλασιασθούν. T6 ίδιο γίνεται καί στίς έκκλησίες. Π.χ. ή 'Αγία Μαρίνα Κισσού 6πάρχει ήδη στά 1741 μά εί- κονογραφείται άπό τόν Παγώνη στά 1802ξ5τό καθολικό τού μοναστηριού "Αγίου Νικολάου Πάου, κοντά στήν 'Αργαλαστή Πηλίου, χτίζεται στά 1778 καί τοιχογραφείται στά 1792 μέ 1794ξζΒίδικά στίς έκκλησίες, δέν είναι σπάνιες οί περιπτώσεις νά γίνει ή άγιογρά- φηση τμηματικΞ, κατά άραιά χρονικά διαστήματα καί άπό διαφορετικούς ζωγράφους. 'Ακό- μα καί όταν ο! άγιογραφίες είναι σχεδόν ταυτόχρονες μέ τό χτίσιμο τής έκκλησίας δέ σημαίνει πώς καί οί ζωγράφοι άνήκαν στό ίδιο συνεργείο. Αύτό φαίνεται καί άπό γράμ- µα τού 1893 πού άπευθύνεται στό χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά ΜαρινΞ= "Φίλτατέ µοι κυρ Θω- μά χαίρε. ’Ev πρώτοις µου άναγγέλω ύμάς ότι άμα λάβητε τήν παρούσαν μου άμέσως νά έλθήται ένας έκ τών δύο ή έσύ ή 6 άδελφός σας διότι σήμερον µέ έφώναξεν κάποιος Πέ- τρος Παπαδόπουλος τραπεζίτης έκ τού Χωρίου Κοσοβήτσα καί μέ έρώτησεμ άπό ποίον μέ- ρος είναι οί ζωγράφοι οί καλοί καί άν γνωρίζω κανέναν' έγώ δέ έσύστησα 'Υμάς μετά τού άδελφού σας διά νά έλθητε διότι κάμαν Νέαν 'Βκκλησίαν είς τό χωριόν τους καί χρειάζονται ζωγράφοι. άμέσως άµα λάβεται τήν παρούσαν μου νά κινήσετε νά έλθήτε ένας χωρίς άλλο ένταύθα διά νά προθήται είς συμφωνίας καί μήν άργοπορείται διότι έτυχε νά άκούσω ένας έδώ νά συσταίνη τόν Σαμαρινιώτην ζωγράφον. άλλά Εγώ άκούωντας αύτά τά λόγια έλαβα μέρος πρός όμάς. σάς περιμένω ταχέως. Μή έχων έτερον Διατελώ. 'Ο πρόθυ- μος φίλος σας Χαραλάµπης x. Π&όπουλος, Ζαχαροπλάστης"ΐΤό γράμµα δείχνει καί τόν έ- παγγελµατικό συναγωνισµό άνάµεσα στούς Χιονιαδίτες καί σαμαρινιώτες ζωγράφους. Οί τε- λευταίοι, μάλιστα, είχαν όργαηώσει καί δίκτυο πληροφοριοδοτών-προπαγανδιστόν στήν περιοχή Τρικάλων, όπως θά φανεί µέ πολλά στοιχεία όταν-όλοκληρώσουμε καί δημοσιεύ- σουμε τήν έργασία γιά τούς ζωγράφους…ΞΞΞ-ΞαμαρΞναξ; Αύτό, λοιπόν, πού σηµειώνει ή 'Αγγελική Χατζηµιχάλη πώς "πολλοί άπ'αύτούς /τούς μαστόρους|, οί πρωτομάστοροι, άνα- λαµβάνουν κατ'άποκοπήν καί τήν έκτέλεση τού ζωγραφικού καί ξυλόγλυπτου διάκοσμου τού σπιτιού; έχει μερική μόνον έφαρμογή, όπως π.χ. στό σπίτι τού Γεωργίου Σβάρτς στ"Αμ- πελάκια, όπου σέ έπιγραφή άναφέρεται πώς ΨΟύτος 6 πεντάγωνος καί περικαλλής Οίκος &- θεμελιώθη παρά τού 'Ιωάννου Ζερμπήνου έν έτει 1787 Μαίου έχρωματίσθη παρ'αύτού κοσ- µηθείς άλλως παρ'αύτού"ΐΞ Μπορούμε λοιπόν νά συμπεράνουµε πώς οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ξεκινούσαν μέ τούς βοηθούς τους καί άναλάβαιναν διάφορες έργασίες. "Οταν οί βοηθοί ήταν προχωρημένοι στήν τέχνη, καί συνεπώς ή συμβολή στό έργο σημαντική, στήν έπιγραφή έμπαινε καί τ'ό- νομά τους μετά τό όνομα τού πρωτομάστορα. Συχνά παρατηρούμε όνομα πού άναφέρεται δεύ- τερο ή τρίτο σέ μιάν έπιγραΦή, σέ μεταγενέστερη νά παρουσιάζεται πρώτο, πού σηµαίνει ,. | |… (, | J χι! . | | | ., . « …ι ., ς … … ! & . … « , J .) Ο I/ v ”V ‘l x‘ I ί . , " … ι , " . ι & €… ‘l | > ξ , ψ- ." ΄. .?" … , , | | .» μµ … : 4.' J . …' & & κ 1 .… . δ , , . & ' . ! ' ΄΄ | ,' ο ο ο ' …' ΄ …' ": ι .… , .… . κ ; | ,… . « ξ .. . | , , …. , » > , : | |. … . κ … & .. & . , . ,, J J " …ι ; Δ . ." , . .. .… ς . : & ί , , . , , , & … | I I , ] ι …! . , . ι : .. & & « + Χ | ] ] | , , >… l ' & » & ζ Κ . ι … . , : . ι « " . ο ; υ . . Β . ε » . € & & & . . . . ο . . . ι ) . , . . | | | , ΙΧ" ‘ . Δ , . ,, . «. Χ . ι . , 1 l - κ ( …| l V | | & , ? … ι κ … ι , .. … … … ' .. …; J J . ' . … … κ «. & … l χ ', , Λ , . . , . ,, & .. . . ( . ι & : >. Γ |, I 11 .! & . e . ι l ' & κ ' Ψ ϊ .! . ' .! J J J … .… ι . . . ' … . …. . ,. …1 '… := Ώνα… ΠΜ…4βώ Μωωθ"6νµψ.?" ΑΛ…» θα) η|'ιπ:ψς: &… &; ψωο | ! η & " ' , > . " ι| . ' | .. . ψι»ιΜ #Διη;α| με χΨ(%' ωΜ…Ώ ΜΜΜ. ως… Μς'0Χ΄ … τ - ι … …' . … .. Ε- I I κ , | » ' ι … . . ... ' - . &… αλ. … (fit—«.1», have wax-19".“, 6-|ι.ζζ5………«ζ'…',' |…" η» η.)… ……μςς.ς ' ) . ' Μ' κι'……Λ…… &΄ Φ΄ΠΉάετ΄ 1΄(ιΜή αΜ…… ' . …. . … & , & *… . ». , … ….ΐ "ΕΦ"έιη.-αψψΜρώ ;] "Μακ &»? Μ σΏα…Μά&'τµΜαα%€ώ%χζ , η. Η." …' 30 …',΄άΚ……" &… … %€…%" & … …Μα &ς"Μ&κ|ΜΔ Λαξ " τ"'ω΄'"΄ : λ ΄.κ . -! ,κ,΄ " ,, . |… η …, [ «.. *… …' & »«.…… …,. .. ψάξω. . …;, , | , .; , , _ , . . . ., ., . , Χ …θα…) ΨΘ|&Μ μα>ς1.Ή … 2… %ρΜΜ &; |. άι ’1 '1: Y …;? ) … . ., ' ,µε | η . - κ & . …… … κ Δ ί .? & I " !΄ . . ΄ ' α ' ': ΄΄ ' …' .΄ ΄ … ΄ Ι . » …. ι ! & ν ' ' Λ & : ι. & … α ! & & « τ & ΄ .l ‘ ‘16 ΄ κό " & ';-!Ν | &? . … ,. … … : … . ' . | : η …' ' … l ι. . ι τ 4 & .! ' «. ΄ … , ο… ", …. ' I . . .. € . i an , … ι + ι . , . ι- . , ,. η, Ε,. Σ'" . Ξ Π & .. ΄ κ … «| - … ,» . . ν ' …' .. .! . .' ' ' & ΄ ' & . ξ κ' …. .! " ' I ι κ ' , | , , , , , : … € .. , :: . , - , …. . " .). ' …' . , …ο . . . … , ? ς ' , »- κ … & 1 , . , χ , …. . … 1 & . » . . , , Ο κ ι »… κ " ΄ & … . … 1 € & & l . , [. … . .. «- * .… " , η γ- |… . . . .. ι, 13 νά ύποχωρούν) Τέλος, κατά µιά τρίτη ξκδοχή, οί χιονιαδίτες κατάγονται άπό τό Βυζάν- τιο, µετά τήν "Αλωση πέρασαν στήν "Ιταλία όπου καί έπηρεάστηκαν άπό τήν τέχνη τής 'Αναγξννησης. 'Λναζητύντας εργασία άποβιβάστηκαν στήν παραλία τής 'Ηπείρου, στήν περιφέρεια 'πγουμενίτσας, κι άπό ξκεί κτηνοτρόφοι τής 'Αετομηλίτσας τούς μετέφεραν στό χωριό τους, όπου ξεκαλοκαίριαζαν µε τά πρόβατά τους. 'Απο΄Εκεί πέρασαν καί έγκα- ταστάθηκαν στούς πιό πολιτισµένους καί έλληνόφωνους Χιονιάδες. Τήν "αποψη αύτή ύπο- στήριζαν καί οί παλιοί άγιογράφοι Σωκράτης Η. Ζωγράφος, Νικόλαος Ζωγράφος-Παπακώστας, Χριστόδουλος καί Θωµάς Μαρινάς καί 6 Πολύκαρπος Ζωγράφοέ3Σπψαστή καί ή παράδοση καί ή προέλευσή της µά δΕν ύπάρχουν άντικειµενικά στοιχεία πού νά τή στηρίζουν. 'Βκείνο πού µε σιγουριά µπορούμε νά όποστηρίξουµε είναι πώς ή περίπτωση τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής δντάσσεται στό γενικότερο φαινόµενο τής Ξξειδίκευσης όρισ- μ€νων χωριδν σε κάποιον τεχνικό ή χειροτεχνικό τοµεα, άπόρροια τής φτώχειας άλλων πόρων. !!Ρίγανη, λαγούς καί άρκούδες βγάνει 6 τόπος µας" είπε χαρακτηριστικά παλιός χιονιαδίτης. 'Η οίκογενειακή διαδοχή στό ξπάγγελµα ξξηγεί, δς Ενα βαθμό, τόν περισ- ρισµό σε µιά µορφή άπασχόλησης. Βασικό>Θεωρητικό τους βοήθημα, τουλάχιστον γιά τό είκονογραφικό τους πρόγραµμα, ή " 'Βρμηνεία τύν Ζωγράφων" τού Διονυσίου άπό τή Φουρ- νά τήν 'Αγράφων. Κυκλοφορεί σέ χειρόγραφα άντίγραφα άπό τά δποία μερικά είδε 6 Γε- ώργιος Παίσιος καί Ένα ύπάρχει στό σπίτι τού χιονιαδίτη άκτινολόγου γιατρού κ. Βασ. Χρήστου στήν 'ΛΘήναί "Εχει άντιγραφεί άπό τό ζωγράφο Χριστόδουλο Γ. Δ. στά 1846 καί έλάχιστες φραστικΕς διαφορές Exes άπό τήν Εκδοση τού A. Παπαδόπουλου-ΚεραυΞως, πού Ξγινε στά 1909, "νύν τό πρώτον πλήρης κατά τό πρωτότυπον αύτής κείμενον"ΐ Φυσικά, τό κείµενο τού Διονύσιου δίνει τεχνικές δδηγίες, καΘορίζει τό θεματολόγιο, πολλές φορές με σχολαστικ€ς λεπτοµέρειες, άλλά ξλάχιστα μπορεί νά έπηρεάσει τό ζωγραφικό ύφος. Με βάση τήν ίδια περικοπήχτής-β 'Βρμηνείας" τού Διονύσιου μπορούν νά γίνουν, καί Ξγιναν, Ξργα έντελύς διαφορετικά. "αλλωστε, όπως θά-δούµΈ"παρακάτω, ούτε στίς περιγραφές τού Διονύσιου έμειναν πιστοί. Θά πρέπει νά άποκλείσουμε καί έφτανησιύτικη ξπίδραση, µ'δλο πού τά 'Εφτάνησα γειτάύεύουν με τήν "Ήπειρο καί είναι συχνή ή έπικοινωνία άνάυεσά τους. Στά "Εφτά- νησα συντελείται 6λοκληρωτική άνατροπή τής βυζαντινής παράδοσης. T6 Εργα τήν Δοξα- ράδων, τού Καντούνη, τού Κουτούζη καί τήν άλλων έκπρόσωπων τής έφτανησιύτικης ζω- γραφικής δέν Ξχει ούτε τήν ξλάχιστη σχέση µε τή βυζαντινή τέχνη. Σ΄αν κύριο έκφρα- στικό της μέσα Exec τό χρύμα, άντίθετα άπό τή γραμμικότητα τής βυζαντινής παράδοσης. Δραματικές κινήσεις, τολμηρές έφαρμογ€ς προοπτικής, θξµατα άγνωστα στήν όρθόδοξη ζωγραφική παράδοση. 'Η χιονιαδίτικη άγιογραφία συνδέται κάπως µε τό Εργα τύν κρητι- κύν ζωγράφων πού καταφεύγουν στά 'Ξπτάνησα κατά τό 17o αίάνα, όπως 6 'Ηλιού Μόσκος, & 'Ιωάννης Μόσκος καί ίδίως 6 Θεόδωρος Πουλάκης, τού δποίου ξπίδΡση συναντούμε πε- ρισσότερο στούς σαµαρινιώτες΄άγιογράφους. 'Ε?λατκή άγιογραφία τού 18ou καί τού 19ου ?? ( )/ζ΄ ??'7Κλΐιλ… βη. |]: µλ΄ρ"Ήζ7μ% "Ο 6 ζ΄ Ρόδη (»… ι΄ςΠ,« 7 / 15 τ4λ4=ωψυφω… τό μισό μιάάρωσικής λιθογραφίας με τήν Παναγία-Ξ%εκεθΕξεέιουια, τού 1893 καί µία ρωσική χαλκογραφία τού 'Αγίου "Όρους. 8τό μικρό εργαστήριο τού Θωµά Χρίστου βρήκα- με άχρονολόγητη ρωσική έκδοση µέ άγιογραφικά πρότυπα. Θά πρέπει νά προσθέσουµε καί τίς χιλιάδες ρωσικών φορητδν είκόνων πού βρίσκονται σέ πολλά µέρη τής 'Ελλάδας. 'Η έπίδραση τής νεορωσικής άγιογραφίας έξηγείται, πρύτ'άπ'όλα άπό τή σημαντι- κή της έπιβολή στό χδρο τού 'Αχίου "Όρους. 'Η τσαρική]τότε, Ρωσία σέ μιά προσπάθεια έπιβολής της στό "Αγιον "Ορος διοχετεύει "ενα χείμαρρο άπό χρυσάφι, πολύτιµες πέτρες, είκόνες καί ρούβλια? Πρίν άπό τόν πρύτο παγκόσµιο πόλεµο ή ρωσική µοναστηριακή πε- ριουσία στόν "Λθω δπολογίζεται σέ 125 έκατοµµύρια δραχµύν τής εποχής. 'Εκτός άπό αύτό, ή Ρωσία είναι ή µόνη όρθόδιξη µεγάλη χώρα µέ κοινό, σέ µεγάλο ποσοστόξάγιολό- γιο άντίθετα µέ τήν Καθολική εκκλησία πού Ξχει δικό τηςτ πε καί σ'άλλες παραστάσεις πού εχουν σχέση µέ τό δόγµα ύπάρχουν διαφορές άνάμεσα στήν όρθόδοξη καί τήν καθο- λική άγιογραφία, "οπως π.χ. στήν παράσταση τής 'Αγίας Τριάδας, όπου τό "Άγιο Πνεύµα έκπορεύεται καί άπό τόν 'Υιαό.Τέλος, ή έλπίδα τού ξανθού γένους όχι μόνο πρίν άπό τήν έπανάσταση µά κι ύστερα άπό αύτή, ζεσταίνει τίς καρδιές τών άλύτρωτων." ούτος /6 Πιχαήλ K. Ζωγράφος/ είς τό άκρον εθνικιστής καί σφόδρα άγαπύν τήν Ρωσσίαν είς τήν ήλπιζε τήν άπελευθέρωσιν τής δποδούλης τότε πατρίδος µας'β?'1'ό γενικό πνεύµα τής έπο- χής, µέ τήν άλλαγή τής µορφής τής θρησκευτικότητας καί τό ξάνοιγµα τού ύπόδουλου έλληνισµού πρός τήν Βύρώπη καί τά Βαλκάνια, στρέφει τήν άγιογραφία πρός μιά φυσιο- κρατική άπόδοση µορφύν πού έρχονται άπό μακροχρόνια παράδοση. Κοσμική ζωγραφική. Πολύ πλατύ είναι καί τό πεδίο δραστηριότητας τύν χιονιαδιτύν ζω- γράφων στήν κοσµική ζωγραφική, µέ τοιχογραφίες στά Ζαγοροχώρια κυρίως καί στό Πήλιο» ....χχχ |Ι'οπίοι, ν κρέα φύσεις, προσωπογραφίες, ίστορικές σκηνές καί διακοσμητικές συνθέσεις./ξ µ Π;λλοί"Έιναι συγχρόνως καί άγιογράφοι καί διακοσµητές σπιτιύν.'Δλλού τά έργα έχουν: όπογραφές καί χρονολογίες κι άλλού είναι άνυπόγραφα. 'Υπογραμμένα εύαι τά εργα στά \ σπίτια : Γκινόπουλου, Νεγάδες |χείρ Νικολάου Πασχάλη 1836/, Βασδέκη, Σκαμνέλι /χείρ Ξ? Γεωργίου K. 1857/, Τσέπη, Σκαµνέλι /Λιάτσης 1863/, Γεννάδιου, Σκαμνέλ χείρ. 'λλεξίοψζ/ \ Φάιτ! ζώα"… Π.Κ. 1878/, Μπακόλα, Δίλοφο |Χείρ 'Λδάµ καί 'Αναστασίου Βούρη 1885]ΞΐΜ€ "αλλες πηγές τόν τεχνίτη τους ειναι οί τοιχογραφίες στό παράσπιτο Τριανταφύλλου στή Δράκιω |Παγώνης 1832/, τού Ρόδου στό Τσεπέλοβο | 'Αναστάσιος Παπακώστας Μαρινάς, µέ- σα 19ου αδύνα/ καί στό σπίτι τού Σαραβάνη στή Δράκια /' Αθανάσιος Παγώνης γύρω στά /ΛΑχ 1870/,(καθως καί ή διακόΕΕήδή΄Ξτό τζάκι τού σπιτιού τού ΜίχαήΧ'Εοόµα στήν Πυρσόγιαν- νη /εργο Θωμά Χρήστου 1930/.Μέ βάση τεχνοτροπικά καί θεµατολογικά στοιχεία, καθώς καί ΐέ…πληροφορίες των νοικοκυρέων τους, σέ χιονιαδίτες άποδίδουµε τίς τοιχογραφίες στά σπίτια : Γεωργίτση στό Καπέσοβο, Γύγολου, Μάου, Τζάνογλου καί Παπάζογλου στό Τσε- πέλοβο, Πλακίδα καί Κόκκορη στό Κουχούλι, Μπαρζώκα στό Καπέσοβο κ€ξΞξ!έ!!:Ξ!ςΞξέι*- ι 'Λπό τά κινητά έργα, άν καί άνυπόγραφα, µπορούμε µέ άπόλυτη σιγουριά νά 'αποδύ- Μου… … Μινωτή Μ (Μ… Μ""'. 114 αίώνα "εχει άρχίσει άσυνείδητα νά κάνει αύτό πού άπό τά μέσα τού 19ου αίώνα θά πά- ρει συνειδητά πιά τό χαρακτήρα προσπάθειας γιά "βελτίωση" τής βυζαντινής ζωγραφικής, άρχικά στήν 'Αθήνα μέ τό Οείρσιό6 κι άργότερα σ'όλόκληρη τήν "Ελλάδα. Οί διάφορες συγχωριανές όµάδες -χιονιαδίτες, καπεσοβίτες, σαµαρινιώτες κ.λ.π.- δέν έξέφραζαν ίδιαίτερες τάσεις, πέρα άπό μερικές μικροδιαφορές. Τό ζωγραφικό ύφος τής έλληνικής άγιογραφίας έπηρεάζεται άποφασοστικά άπό τά άγιογραφικά έργαστήρια τού 'Αγίου "Ο- ρους. Τό ύφος τής'άγιορεάτικης άγιογραφίας καί πρίν άκόµα άποσαφνμισθεί καί…κωδικο- ποιηθεί άπό τό έργαστήριο τών 'Ιωασαφαίων, έπηρεάζεται όλο καί βαθύτερα άπό τή νεο- ρωσσική άγιογραφική σχολή. "Εχει πιά ξεθυμάνει καί στή μεγάλη αύτή όρθόδοξη χώρα ή παράδοση τών µεγάλων άγιογράφων όπως 6 Ρουµπλιώό?καί 6 Θεοφάνης 6 "Ελληναςΐ4'Β'αύ- στηρή τέχνη πού έκρωσσίζει τή µεγάλη βυζαντινή παράδοση δέν άποτελεί πιά πρότυπο τών νεώτερων άγιογράφων. Οί μορφές τών άγίων, κάτω άπό δυτικοευρωπαϊκές έπιδράσεις πού έντείνονται κατά τήν περίοδο τού Μεγάλου Πέτρου, άρχίζουν νά παίρνουν µιάν έγ- κόσµια φυσικότητα. Τήν αύστηρή χρωματική κλίμακα διαδέχονται βαθµιαία γλυκύτερες συγχρωµίες. Κατά τό 19o αίώνα ή ρωσσική άγιογραφία έπιρεάζεται άπό τή Σχολή τών πα- ζαΩινών τής Πετρούπολης. 'Η Σχολή αύτή ίδρύθηκε άπό τό ζωγράφο 'Αλεξάντρ 'Ιβάνωφ, παλιό στέλεχος τής "άδελφότητας τού Λουκά" τής Ρώμης καί 6 Θείρσιος, πού τόν άναφέ- ραμε παραπάνω, µαθήτευσε στό ναζαρηνό ζωγράφο 'Ιούλιο Σνόρφ φόν ΚάρολφσεΧντ. Θά δια- φωνήσουµε µέ τήν άποψη τού Δηµητρίου Παπαστάµου πως ή ναζαρηνή ζωγραφική στήν 'Ελλά- δω "παραµερίζει τή µεταβυζαντινή καί λαϊκή παράδοση καί άνοίγει καινούργιο δρόµο στήνάγιογραφίά#? άφού, άπό άλλο δρόμο, ή λαϊκή άγιογραφία έχει δεχτεί τίς ίδιες έπι- δράσεις. 'H έπίδραση αύτή τής νεορωσσικής ζωγραφικής έχει έπισημανθεύ έδύ καί πάνω άπό 50 χρόνια. "Τό δραστηριότερον κέντρον άσκήσεως τής ζωγραφικής είναι τό πασίγνω- στον τών 'Ιωασαφαίων..άληθής μοναχική σχολή άγιογραφίας, τής δποίας αί είκόνες κοσ- µούν έκκλησίας τού "Αθωνος καί άλλων Ελληνικών χωρών...'Η άγιογραφική αύτη σχολή έ- λευθεριάζει διότι είς τά παλαιά βυζαντινά είκονογραφικά θέµατα έφήΡµωσε τήν Εύρωπαϊ- κήν καί νεορωσσικήν τεχνοτροπίαν"ξ€Έίναι βεβαιωμένα πώς οί περισσότεροι χιονιαδίτες ζωγράφοι γιά τούς δποίους ύπάρχουν βιογραφικά στοιχεία, τελειοποιούνται στήν τέχνη μέ άσκηση στό "Αγιον "Ορος. Στή βιογραφική σύναξη τού Γεώργιου Παίσιου συχνά συναν- τούμα/τίς φράόεις"µετέβη μετά τού άδελφού του είς "Αγιον "Ορος, όπου είργάσθησαν άµφότεροι έπί µίαν σχεδόν ε κοσαετίαν", "ούτος άργότερον µετέβη καί είς "Αγιον "Ορος έργασθείς έκεί έπί σειράν Ετών", "µετέβη καί ούτος είς "Αγιον "Ορος όπου παρέμεινε έργαζόµενος κατά διαστήµατα έπί μίαν δεκαετίαν", "άργότερον μετέβη καί ούτος όπου . είργάσθη Επί έτη δλόκληρα", "έκμαθών τελείως τήν άγιογραφίαν παρ'αύτού έν 'Αγίω "ορεύ. 'Βκτός άπό τήν έπίδραση τών άγιογραφικών έργαστηρίων τού 'Αγίου "Ορους, θά πρέ- πει νά σηµειώσουμε καί τίς ρωσσικές χαλκογραφίες, καί άργότερα έγχρωμες λιθογραφίες πού κυκλοφορούσαν εύρύτατα στήν "Ελλάδα. Στό ρηµαγμένο έργαστήρι τών Παρινάδων βρή- Ώ) | Η . ……ι"Μ…" " Μ…»… … ψώ…'ΚΨ|ιν; 01Λ/΄Ιί+Λ ζ΄ |?Ω/ζΛ€7α:) έ%' ." έψαξα " ΄α1- 7. " (η/14€ '" -' ,. … "ό…"… …Πιο .. , (»… €ιΐηεφ! Μα το μφ;Λω… (”firm Άνι Άθω/ΜΜΜ , I . … . » κ Η προ…/ν … ψ .. & … κ … ' : . . | .. «. . . ( | & .! .l a - . , .… // ι… % « ! & .. " µια)" των '"?΄ό1 &; [να' «. ά…4%Μ …' Μή ψώΜ' Μ ! ", Μ΄ ». . % . . | * | .… ι . Οί?! … δίψα"; ή» . . a; . . ε .… .… ' s . . . | … Ι . β ι%…,μώ Μ4|ιτ wm ?ε" 84 4ξς Κ/ .: 'J Τι & .… …ι [η[ω>#μ…' [434 .ω'…Μ ριέλ-Η πψιι'ι=1ζΜωα' σας ένα, Μιμή,;ι * * χρωχ …' ι'…χ…&-6 ΄…"1ω-Μ&ι ΕΜΥ…" &… ώ«νϊΜ1΄δΞ :"… ΄;Μ,ι Ο… %έυ (€ευΜκ .θ1…2 …" μψΜ.η w «4V‘7’Zl/vai' " " ΄ Ζ")€ί'ί" &"; πάρω "ως… "Ρεµ (νων 'άΜ…" Μάτι/% ώ ω" . [ Μάκι/3% ία αγ. "Μ Μ &…» µπω? Μ,… αγνή λ' κ……µΐά% .: …… ΜΜτΣηΜΜ ωΞ,… … … … … . ., … 3… . , .. … .… .,, ,,Ι ……..€ . 7. … . , . . …… =.ι'20'3ι,'ω… . .… . …' »? … κήπο έως, # αερα… …." ΓΨΟ€(α ... Με+ωµ…ή %μί" ("414314 "& ε'ε'σ*η|αωώ όταν? :… {mam Μεν… τέχνη-1, ' . "αγών" Μα…-…' σε &… …αν… "'.ϊ . όΆΜ…Μ. ." > ……&=… 4γ'ψκφΜ δω…»; Με». ηψφ%ωεο' σας… . . ,ι.=Δ…Χ.Μ'… ι€ηαέαω…κψ "ν… " …. " . . … | ' :.… _ … > &. .. . , τ' » … 2 7] ΝΜάΆΜ… 6345580119 ΙΩ΄Μ.)α34./ µ΄ "γι'"… µας") & Νώ΄ΐ . . ΄ …; ,ωλ……Μ'.»ά… //ν)24ι% ών µας), |ι.φι… … … &… ; "&. α'."… . Ά"; 47…ω-Ώ… αγι.ηάµ&Η . .; …ή 73, ."… /ω,,,&τ…ω .ζ,Μ το ' 306€ '2…,.ξ(,ωψ Θά;ωΛ΄΄ … Μ΄ '… |"? .ψ"€νΉα' Λαβάλ Μπάρ» &" &» μας… Μ…. . ' «Μακάο … 4.1… …. Μα…… σα…… &, | ] . " ! Ή Ν…'θ;ω ;, ." …θα (τη -σ-Ψέ'…ωΜ' άς ΄.=΄=ν. (ρυό';΄ςζαΜΜ| 61 …').δζΒ| , & Μρμύ… ?θ'…|Μέ λαιμό, "Μ όλα./3 µε΄… 4ι'Χλαγγ, "; Θήρα,!) »… θΡΗΜΜΛωη |/|α7 …. ν Μα Με». Μ -ΐ΄Μ|ι.:βΚ. µε…" … ν 6110…" Με…" "…' /Ζ6ΔάθΥ(« " ] &"! ?ΐΧ% ») Ζάο ,… …' αγί.Ήρι'ή ΜχξέωΉι…Μ ΜΜ ώ Μύκης ΄ Μ΄ ΜωΖιν Μ' Ζ…ξ€ω ώ' [µέ/21 , ένα; ρω…" Ρ)"; (ψάρι.; (στ' θεκ.Μ…:' Μ…. ' ΄ 16 oouuc 016 Χριστόδουλο Ζωγράφο-ΜαρινΞ τίς δύο προσωπογραφίες, όντρα καί γυναίκας, πού βρίσκονται στό σπίτι τού Γ. Παίσιου στά Γιάννινα, στό Θωµά Ζωγράφο-ΜαρινΞ τήν προσωπογραφία τής Στασινής Παπακώστα πού βρίσκεται στό σπίτι τού Στέφανου Ζωγρά- φου στούς Χιονιάδες, στό Θωμά Ζωγράφο4ΜαρινΞ τήν προσωπογραφία τού Γιαννούλη Παπα- Χρήστου πού βρίσκεται στό σπίτι τού 'Αντώνη Γεράση, Γοργοπόταµ00ι Προσωπογραφικό έργο πρέπει νά θεωρήσουμε καί τήν πρώτη αγιογραφία τού Νεοµάρτυρα Γεωργίου,πού Ξ- γινε δεκατρείς μόνο µέρες µετά τό μαρτυρικό του θάνατοι 'H άπεικόνιση ένός προσώ- που πού µόλις πρίν άπό μερικές µέρες κυκλοφορούσε ζωντανό στά Γιάννινα, είναι άσφα- λώς προσωπογραφία. 'Ο ίδιος ζωγράφος κι άργότερα ζωγραφίζει πολλές φορές τόν ίδιο " Αγιο πανοµοιότυπο. Λίγο άργότερα κυκλοφορεί ή πρώτη χαλκογραΦία, παρμένη άπό τό 7% ζωγραφικό πρότυπο τού Μιχαήλ Ζήκου. "Εγινε τόν ίδιο χρόνο στό "Αγιον "Ορος από τό χαλκογράφο Δανιήλ. 'Ακολούζούνε τού μοναχού Κύριλλου στά 1845, "Αγνωστου στά 1854, τού Παναγιώτου Κ. στά 1859, τού 'Ιωάννου Κων. στά 1865 καί άλλες µεταγενέστερες. ME τή σειρά τους, οί χαλκογραφίες γίνονται πρότυπα γιά έκατοντάδες άγιογραφιών, τοί- χου καί φορητών, άπόµτήν Πελοπόνησο "ως τή Φιλιππούποληΐ3'Βµσρφή΄τούτΡΞ633ί3ύ, κα- εώς…έπα!ςλο&βήΨ€ϊΞΐάϊόζΘΥδΐϊδΈΞπαί"πιλκογοζφους,…τΕποπΩι;ΞΞαι΄καί-κΞΉΈΣΒΈΐται σέ-έπα!αλαΕβανόμενο-ά4ι0#ραΦικό'τυπο. Στό ζωγράφο Σωκράτη Ζωγράφο ανήκει καί μιά ζωγραφιστή κασΞέλα στό σπίτι τού Στέφανου Ζωγράφου, Χιονιάδες.'Η ξρευνα στά χωριά τής 'ΗπείρουΙδέ μπορεί νά θεωρηθεί έξαντλημένη γιατί πάµπολλα σπίτια είναι κλειστά, άλλα µισογκρεµισμένα, καί σέ 11111 μερικά, γιά τά όποία ύπάρχουν πληροφορίες ότι είναι ζωγραφισμένα, δέ μάς Εφησαν νά μπούμε. 'Ωστόσο, τά έργα πού γνωρίζουμε δέν ειναι έντελως ανεπαρκή γιά νά σχήματίσουµε καθαρή εικόνα της χιονιαδίτικης κοσµι- ης ζωγραφικής.Καλύπτουν µία περίοδο;;;έ:;: χρόνων, άπό τα 1836 ως τα 18351'Onwc Θά πρόσεξε 6 άναγνώστης, 16 μεγαλυτερο ποσοστό σπιτιων μέ ζωγραφική διακόσµηση βρί- σκεται στά Ζαγοροχώρια. Ειναι ή περίοδος πού πολλοί κάτοικοί τους ξενητεύονται στή Ρουµανία ή στή Νότια Ρωσία, πλουταίνουν έκεί μά δέν ξεχνούν τήν όρεινή τους πατρίδα. 'Βκείνο,πόύ κάνει έντύπωση είναι ή έπίδραση τού εύρωπαίκού μπαρόκ καί τού ρο- κοκό στή διακόσμηση σπιτιών καί έκκλησιών. 'Ασφαλώς τά πρότυπα είναι χαλκογραφίες. T6 φαινόμενο δέν παρατηρείται µόνο στούς χιονιαδίτες ζωγράφους, ούτε µόνο στήν κοσ- µική ζωγραφική. "Εχουµε έπισηµάνει τό εύρωπαίκό χαρακτικό πρότυπο τοιχογραφίας τού 1844 σέ σπίτι τής Σιάτιστας& καθώς καί μιάς άγιογραφικής σύνθεσης τού πατέρα Παγώ- νη καί δύο προσωπογραφιών τού Θανάση Παγώνη, 'Επίσης, ή έμφάνιοη τού ίδιου θέµατος σέ άπουακρυσμΕνους μεταξύ των τόπους σέ διαφορετικές χρονολογίες καί άπό πολλούς τεχνίτες, δείχνει πώς σίγουρα ύπάρχσυν χαρακτικά πρότυπα. T6 Θέμα π.χ. τού κομμέ- νου καρπουζιού μέ τή φέτα καρφωμένη έπανω του τό συναντούμε στό Πήλιο, στή Σιάτι- στα, στ "Αμπελάκιαμκ;ί>µστά Ζαγοροχώρια. T6 ιδιο συμβαίνει καί µέ όρισµξνη αποψη της Πόλης πού τή βρίσκουµε στό σπίτι τού Γεωργίου Σβάρτς 1798, τού Δηµητρίου Σβάρτς κ α . & .… - € …] . . … ,; ' ,… & η], " …| ., …|. ή - ...… . … ι . Χ . … ι … & ι # ΙΧ ι . ν " Ν.! |"; - - με . .: …!, . .! κ , & ι « ι α > .… … .,» .! |" …' ' Ξ" Η …! |" ; …. & … … … & "|"… .! Η… .! ΄ . ','ζ΄.' . ."? ΄' … ΄ J' …' ' . & . "& I ,η…" α κ κ ι ς…" ο. . τ' ..… . . . ς.. … .». ., …. χιλ; . ΄.΄΄. - ... . ζ΄ .. , … "« ι … .. …. ,. & |» ' J. ' : ' '… ' 1 ΡΠΜ% Μ & ΡΜώ … 2Μό : "… ! 1 & Δ' :. ……… ι .. . ΄ , ( . A .… …. …η '; .. " » 3133; ' | ,? ι ' ' ‘ . .: …: :! . ' …'% ΄ .? . Ξ . ς …… . … ι : _ J. .… …' …ιλ ν…. . ' 1… ,… . | ια: . ' :…… … ξ & &. ι .. ' ρ , . . ή . . . .! ΄΄ ' . '. ΄, ιζ :΄.Ά'. ." 3 . …' . … … ι ι ., . .. ς … . , ": .» [| .‘. . ., '. Χι . Η ή». γι" . . . :. …. | η;- ΄.- ' > ' ' : "??, .; ως." ' .." , …' |? . . x …λ - τα… :… . . ! .ι … . - . ~ .… " > :… … … .'κ!-…ι.'>ν. > .) . …." —. .… …" ,, . . χ » ξµπ «Η ' ! ' & "| , …' | , .. V. . . ι . !" ."; . ι.… ζ ; … … κ… .. , ι .; .ν …'. ' # ν..." & ""; …' . Γ'...." . µε :… : ,… ...' & . & …'ΐ & . … .. ; ς ., .… .… …. . - . ' : : ." ' … .: κε" . .…" … . . ' "… *… . | .' . '- ν", : Ι . : ":" & ' ς ! & Χ . . . . …ι .. τ". -. ο… ""…'… : χ… … , … .. . :. ι… Μ…»; … .. κ. κ … ?… . » … ι . . " Μι .… '. , … .… Τα? : . . '. ";'ψ -: " .? - ."… … .] η η» ' ' = . . .… …. « . … ,. .… », Ψ"… …. ,,-…. . ΄ " 'Ν-ι=…>…=…»« - " " ' "Μ "& . …. . » …. ". . " . . .. &. …. &. . , .; > . . . ,. . , . …. . ' η), …. 05" " ιΐ Τζι ΐ΄ : . ΄ " ι,"΄'΄ ? ..."-' ΐ"'..Ε ; ." " « …' " , Ά…" ' :' & .-'ΐ ΄ ! Ες «τ Χ . | " ι -/ . ' Νο ] ΄΄ "δ ' Μ') " ΄ ' ' »; ν .ι- μ- ν 0… :) φαν µςπ> σ… όλα.» µι)Μο Ι; : &. - - v . - & ! Ώ κ & - Ο .. - . . « . Μη. | α… τα … «Ζ -- ….. … -.. - - J … ( (' ία … % Μι &:Ν | [… handy)” a [1.7 Jaw. [Μαιν-γι' … '- €κωΉαΖΈψ- '- . .-. »… . .… . - Μ . - νιΓ ' | . ," . …. - - : . …… …ο ,θ Ο a Μίδα" Ώ Ώ.Μ,Ώ1 . . ». …; … . κ… … ( .ι - ή αν… θ'… %,"… .'ιι=.,ι,Ο1,ι πηραν. ,… - . - c‘. " - . -Ν .. . . : ' ! μ..… " υπ ' & … ' …'- .… :. ". - . € ' ' " ' 'ι' !» . > | . ' " …Μα|αι.…π… (ένα: …; ||"… & Μάϊ?" (…" … θα"? ΚΕ -' . . . . …ιΜ Γι΄) 0€-;Η ι αν Μ & ι΄ψγ Μίδα: Η? . . ,. > : ΄ ' . ?. . €>1Μ 2.7 -,| Εξ' "χ ων…1…ωξυ : µ'Μ%6α… &…Ο';ζ… Η €; ως Ψ…" .. … ." , . …, | |… . ι ). .. … . -.… - . *-να …να &? Κόκα-α., 4! .) … Ξ -II J " Η. - …. ' ' ό…" -' - I I“ ", . , [| |) ,! . ΄΄ . ' Η ' …' . ζ: ! . - : ! . …"". ,, )ξμ…|ζ ,. , 16 ?… | ! ξ", . ~ _ , Ώ ;. . . α… ι & Η΄…" . . ΄ 1 ' ιι, ' .Χ.|. - ' '. …' !…: ' ι' .. ι . …. . . ' ι . … ' »… .J. ΄.΄. ΐ΄ ι." . - '. Σι ' ‘ ‘.‘ , >. . . , .. ι ς '! ή, --|.ιιι%ς (. .] ν .ι'ι…,' # I 33 | -. Β.:-1 » , : . . ΄ . - .. . . .. . x ι ' ι . . υ...! .. ‘ « .'.' (Ι'-. .!" ' .1’ ' ….) ι . . '! Ά ," ? … (. ' . . .. ι ! ,… , % '.»'΄ '. «΄ .. | .. …. ,… 4.» .. ' ι .I v- |. Μ' & ζ'. "ζς.…χνιΐγ - .-37 Jaw; εξ/ξµσΐφ.υ -|ι΄Μ:.|' ' . I . Ψ, « = Ώ Ώ . Η Φ"ξΘ Νου …" ατονΔΛ…(α l—-... .../".… ;ή…» "+ Άµα µάπα" "να? Για) "" " ΄ Μάο." « λ'! Η…!) 41") |1ππ4βΜΐη 17 1811, τού Κράλη Κομνενξκη στό Μόλυβο Μυτιλήνης 1838, ατού ΝαΙζύ στήν Καστοριά, τΞς Πούλκως στή Σιάτιστα. Στό βιβλίο τούτο δηµοσιεύονται παραλλαγές, άπό χιονιαδίτες ζωγράφους, ενός άνθοδοχείου πού μπαίνει άπό κά τω µέσα σε κυκλικό oxfiua ξνδ δεξιά καί άριστερά ξεπετάζονται άνήσυχα μπαρόκ διακοσµητικά. Καί µόνο άπό τά παραδείκυα- τα αύτά φαίνεται καθαρά πόση έλευθερία είχε & παλιός τεχνίτης στό χειρισμό τού δα- νεικού θέµατοας. 'H ξπίδραση τού μπαρόκ έκτείνεται σ'όλόκληρη τή λαϊκή µας ζωγραφική μπαίνει καί στό χώρο τύς ξκκλησιαστικΞς ζωγραφικΞς διακόσμησης, στήν έκκλησιαστι- κή ξυλογλυπτικέϊΒστούς φεγγίτες, στά φευτοπαράθυρα καί στό κέντηµα. ΣΞ I"okouc τούς τομείς της τέχνης παρατηρούνται παράλληλα φαινόµενα. Πόσα στό γενικό πολιτιστικό κλίμα άναπτύσσουν τή δραστηριότητά τους καί οί χιονιαδίτες ζωγράφοι. 'Η ύπαρξη χαρακτικύν πρότυπων άπό τό εύρωπαϊκό μπαρόκ συνδέεται µε τόν ξμφά- νιση καί διάδοση δρισμΕνων µοτίβων νά δε όωτίζει τό όλο Θέμα. 'Ασφαλύς, τουλάχιστο κατά τό 19ο αίύνα, δέν ξταν άπρόσιτα καί άλλα πρότυπα, κυρίως νεοκλασσικά μξ τδν πρόσθετη άκτινοβολία τής "ξπίσηµης" τξχνης τού νεου έλληνικού Κράτους. "Ας σηµειώ- σουμε ξδύ πώς τήν ίδια έποχή πού δηµιουργούνται μερικά άπό τά άραιότερα δημοτικά μας τραγούδια, όλοι οί λαϊκοί ζωγράφοι γράφουν στήν καθαρεύουσα. Κΐ-δαως"καθππά νεοκλασσικύ…έπίδραση-ξκιοημαίνσυπε*μόνο…στό απίτι τού ΓκΕκη στό Πάπιγκο πό τίς ψυ- γρ€ς μορφές…άνΩρωπόµορφων κιόνων πού µοιράζουν τή ζωγραφίόρξνη΄ΈΕϊφάνΞϊΞ"δπου"ίστο- ρούνται σκηνές άπό τούς αίσάπιους µύθους. τό έργο αύτό είναι σχετικά καινούργιο, άφού -κατά προφορική µαρτυρία- Έγινε "μετά τόν πόλεμο τού 1897 καί πρίν άπό τόν πόλεμο τού 1912". Kat στό σπίτι αύτό ιαρουσιάζεταυ τό άγαπηα€νο Θέµα τόν χιονιαδι- τύν ζωγράφων, τό τρΈηγµ€νο µέ κορδόνια παραπότασυα, καθώς καί τό παλιότερο παραδο- σιακό έρωτικό σύμβολο τού περιστεριού πού κρατάει στό ράµφος του λούΧδύδι. χ 'Ooo κι άν τό πρότυπο είναι ξενόφερτο, ή έπιλογή του άλλά καί & συµπεριφορά σ'αύτό καθορίζονται άπό ίθαγενείς παράγοντες. Συνεπύς αύτό πού εχει σημασία είναι τό γιατί αύτοί ξ οί πελάτες τους προτιµούν τά µπαρόκ Ε ροκοκό διακοσμητικά θίαατα καί δεύτερο ποιά είναι ή συμπεριφορά τους σ'αύτά δηλαδή µέ ποιό τρόπο τά χειρίζον- ται καί ποιές θεληματικΞς % άΘέλητες άλλαγΕς δπιφΞρουν σ'αύτάο Τέλος, νά έρμηνευ- δεί ή συμπεριφορά αύτή. πιστεύω πώς στήν έπιλογή τού θέματος τόν κύριο λόγο Έχει 6 πελάτης καί γιά τόν τρόπό-άπόδοσής του την εύΘύνη τήν Έχει 6 ζωγράφος. Οί νοικοκυρ€οι τόν ζωγρα- -φισμξύω1άπό γιονιαδίτες άρχοντικύν τού Ζαγοριού είναι, κατά κανόνα, µετανάστες στή Ρουμανία. Φεύγουν άπό Ένα κοινωνικό περιβάλλον με κλειστή κτηνοτροφική οίκονομία έργάζονται µορφώνονται καί πλουταίνουν στίς 'Ηγεµονίες. Οί τσεπελοβίτες 'Αναστάσι- ος Ψσολάκης καί "Αναστάσιος Τσούφλης πλουτίζουν στό Κισνόβι καί άφίνουν σημαντικά ποσά γιά έκπαιδευτικούς σκοπούξΞ&Ή0ί Πλακιδαίοι ταξιδεύονταν στή Βεσσαραβίω, όπου , "ο . ς8Γ , πλούτισαν καί άποχτησαν τεραστια κτηματική περιουσία". ενικά δ! ζουν τον περιθω. 18 ριακ8 βίο τού µετανάστη. 'Ηπειρώτες συµµετέχουν στήν άναγξννηση τής ρουµανικής λο- γοτεχνίας. 'Ο μεγάλος πρόδροµός της. & "Ιωάννης 'Ηλιάδης-Ραντουλ€σκσυ, γιός έλληνί- δας καί ελληνοµαθής, μεταφράζει τά Λυρικά ποιήµατα τού ήπειρότη 'Αθανάσιου Χριστό… πουλουΞ,Βλληνικής καταγωγής είναι καί ό δθνικδς ποιητής τής Ρουµανίας Βασίλειος 'Α- λεξανδρής. 'Ιδρυτής τού ρουμανικού 'Εθνικού Θεάτρου είναι 6 "Ελληνας Κ. 'Αριστίας. 'Ο δάσκαλος τού ΓΕνους Γεόργιος Γεννάδιος, άπό τά Δολιανά, μορφάνεται στό ξακουστό έλληνικό σχολείο τού Βουκουρεστίου, τήν περίφηµη "Δύθεντική Σχολή" πού είχε σχολάρ- χη τό ζαγορίσιο Λάμπρο Φωτιάδη. Στό Γαλάτσι καταφεύγει, στά χρόνια τού 'Αλή Πασά ή οίκογένεια τού Κωνσταντίνου Ράδου, δωδεκάχρονου τότε. 'Ο μικρός ψυγάδας gniazxxxx μπήκε στό σχολείο τής πόλης αύτής "γιά νά συνεχίσει έλληνικΕς σπουδξς'ΞΞνηυονεύουμε ξδύ καί τά γεγονότα στό 'Ιάσιο καί τό Δραγατσάνη τό 182ν. 'Εννοείται πάς καί στά ζα- γοροχώρια, άπό τίς άρχές τού 18ου αίύνα ύπήρχαν σχολεία καί βγήκαν σηµαντικοί λό- γιοι. 4Υπήρξε, μάλιστα, άπόφαση καί προσπάθειες γιά τήν ίδρυση στά 1815 Πανεπιστή… μιου στό µονασιήρι τού Ρόγκοβου, κοντά στό Toenékopo‘.h "Όλα τά παραπάνω πολύ άπέχουν άπό τό νά δώσουν µιάν Ecru καί άχνή είκόνα τής ζωής στά ζαγοραχόρια. "Απλός ξεχωρίζουν μερικά στοιχεία πού θά μάς…ξοηθήσουν νά πλη- σιάσουμε τόν πρύτον παράγοντα, τόν πελάτη µέ τίς προτιρήσεις του Σχεδόν τό σύνολο τύν διακοσµηµΕνων σπιτιύν άνήκει σέ μετανάστες τής Ρουυα;ίάς καί σε λίγους τής νό- τιας Ρωσίας. Φεύγουν άπό τό χωριό τους νΕοι, όχι χωρίς μιά κάποια παιδεία, άπό "ενα περιβάλλον µε ύγή ξξΕλιξη. συντηρητικό καί άπρόθυµο στήν άφοµοίωση ξένων πολιτιστι- κών στοιχείων. Στά άστικά κέντρα τής Ρουµανίας τό γούστο τους διαμορφώνεται άπό Ενα . καθυστερηµξνο "περιφερειακό" εύρωπαϊκό μπαρόκ. Αύτό µεταφέρουν καί στόν τόπο τους. Είναι καί Eva στοιχείο κοινωνικής διάκρισης.Δξν είναι άπλύς οί εύποροι πού διακοσ- μούν πλούσια τό σπίτι τους, είναι οί ταξειδεμ€νοι µέ τό λεπτό "εύρωπαϊκό" γούστο. Στό συνολικό πολιτιστικό πλαίσιο ύπάρχουν, βεβαια, τά ίδιαίτερα στρωματικά στοι- χεία, ύπάρχουν όμως καί τά κοινά, τά άποδεκτά άπό όλα τά στρώματα, "Όπως είναι οί χοροί καί τά τραγούδια, τό σπίτι καί οί κατασκευαστικές του µέθοδοι, δρισµΕνα ξθιµα, φυσικά ή γλώσσα καί ή θρησκεία, παράγοντες έθνικής συνοχής σφυρήλατηµξνοι άύό τό χρόνο καί ίδιαίτερα αίσθητοί σέ συνθήκες Τουρκοκρατίας. Τά κοινά αύτά διαστρωματικά στοιχεία λειτουργούν µε τή δύναµη τής παράδοσης καί συνυπάρχουν με τά δπείσακτα. "Ετσι, αύτή ή ζωγραφική διακόσμηση µε τόσο Ξντονα ξενικά χαρακτήρα, Εφαρµόζεται σέ παραδοσιακής άρχιτεκτονικής σπίτια, στολισµένα με ντόπια ύφαντά καί άλλα παραδοσια- …;..- κά στοιχεία,&' Ωστόσο ή σωστή τους Εφαρμογή καί κάποιος έγκλιµατισµός τους κάνει τά Μ -΄-"΄ νία θεµατα νά μήν Ένοχλούν σάν ξένα σωµατα, u 'όλο πού δεν εχει δλοκληρωθεί άκόµα Χ ή άφομοιωτική διεργασία πού συντελείται βραδύρυθµα στά θεματα πού είσάγονται στή λαϊκή µας τέχνη. 'Η εύκινησία τόν μπαρόκ καί ροκοκό διακοσµητικών συγκρατείται καί µετριάζεται άπό μιά λαϊκή παραδοσιακή στατική άντίληΦη. Τά χρώματα τού φόντου είναι 19 κάπως βαριά, συνήθως σκούρο λουλακί ή ώχρα. Δέν πρόκειται γιά άνοιχτό καί διάφανο γαλάζιο πού θά άνακαλούσε στή μνήµη τήν άπεραντοσύνη τού ούρανού. Δέν άπομακρύνει τή χρωµατισµένη έπιφάνεια, διευρύνοντας τό χώρο, νά τήν κρατάει στή θέση της, μέ µιά βαρειά καί κάπως πρωτόγονη αίσθηση. Οί χειροτέχνες ζωγράφοι έπηρεάζονται άπό τό πολιτιστικό κλίµα τής κοινωνίας µέσα στήν δποία έργάςονται, γι'αύτό καί τά θέµατά τους έχουν άλλη µεταχείρηση στά Ζαγοροχώρια καί άλλη στά µεγάλα &στικά ή ήµιαστικά κέντρα µέ µεταποιητική καί µετα- πραττική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τό τοπίο. Στά άρχοντικά τής Σιάέ τιστας, τής Καστοριάς, τών 'λμπελακίων, τού κόλυβου καί τού Πηλίου συναντούµε τή συγκεκριμµένη πολιτεία σέ πανοραµική άποψη. Είναι ή Πόλη, ή Βενετιά, ή Χαλκίδα, ή Φραγκφούρτη, ή 'Δταλάντη κ.λ.π. Τά τοπία αύτά άποτελούν αύτοτελείς ένότητες µέσα στήν όλη διακόσµηση, Ενώ παραλληλα ύπάρχουν καί µικρά άνώνυµα τοπία πού άπασχολούν ρόµβους, έλλείφεις, 11111! κύκλους ή διαχωριστικές ταινίες, σχήµατα ένταγυένα σέ κάποια διακοσµητική σύνθεση. "Αντίθετα, στά Ζαγοροχώρια ύπάρχει μόνο τό άποσπασυα- τικό φανταστικό τοπίο, συνήθως λίγα δέντρα, ένα κάστρο, ένα σπίτι, σέ µιά τυπική άπόδοση βασισµένη κατά κανόνα σέ τρείς όριζόντιες χρωµατικές ζώνες πού περιβάλλονται άπό πλαισίωση στά σχήµατα πού άναφέραµε.'Υφίσταται σάν ένα τµήµα συνόλου' δέ λει- τουργεί µόνο του. Θυµίζει τά φανταστικά τοπία τών εύρωπαύκών διακοσμητικών πιάτων, καί ίσως δέν είναι άσχετα μ'αύτά. Ψόιάνθοδοχείο, τόσο συνηθισµένο θέµα τής λαϊκής µας τέχνης, ένώ στή ζωγραφική τού Πηλίου, τής Σιάτιστας καί τής Καστοριάς ε"ιτε άκουμπάει σχεδόν στήν κάτω πλευρά τού πλαίσιου είτε στηρίζεται σέ κάποιο βαρύ έπιπλο, στά Ζαγοροχώρια στέκεταυ μετέ- ωρο ή άκουμπάει σέ κάποιο άνάλαφρο φυτικό διακοσµητικό θέμα."Οπως στό τοπίο, έτσι …… -/ι , … ι ο . .-.--΄'/ΐ/ . και στο άνθοδοχειο-στά-άσττΞά΄Ξάι…ήριας;ικα…κέντρα…ή…όργάνωση της διακοσµηµύή3ςέπι- , , , , … … , /……,..….….…, ανειας είναι περισσότερο λογική, χωρις αύτό να της άφαιρει τη φρεσκάδα της. 'Αντι- Ψ , ΄΄, ………-…-…-΄…………,,...... θετα, στά Ζαγοροχώρια ή όλη σύνθεση;κών μοτίβων πηγάζει άπό μιάν ά-λογική'αίσθηση. ν΄- …. T6 διακοσµητικό θέµα λειτουργεί περισσότερο σάν είκαστική άξία παρά σάν παράσταση. 'Επίσης άπουσιάζουν οί χαριτωµένες καί εύλύγιστες πλαισιώσεις µέ τό παιχνίδ ι τών κοιλόκυρτων γραμµών πού δίνουν κίνηση καί έλαφράδα. Τά πλαίσια τών χιονιαδιτών εί- ναι τετράγωνα, κύκλοι, έλλείΦεις καί ρόµβοι' σπανιότερα αύτοί. Μιά κάποια πρόθεση κοµψότητας φανερώνουν τά ζωγραφιστά πάνινα παραπετάσματα, τραβηγµένα γύρω άπό τήν πλαισίωση, πού τά συγκρατούν κορδόνια µέ φούντες στήν άκρη, θέµα πού τό συναντούμε καί σέ άλλες βαλκανικές χώρες. Κι έδώ ή άπόδοση έχει κάποια βαρύτητα, πιό φανερή μάλιστα έπειδή µαντεύεται ή προσπάθεια χάρης. 'Ο χειροτέχνης ζωγράφος, πού έρχεται άπό τό όρεινό-κΞΞ!ρπροφικό χωριό του, δίνει τή δική του αίσθηση στό ξενόφερτο δια- κοσμητικό;θέμα. Καί πρέπει νά παραδεχτούμε πώς ή άντινομία αύτή δέν είναι στερηµέ- νηΧάπό"κάποια γοητεία. Είναι άξιοσηµείωτο πώς νωρίτερα, κατά τά τέλη τού 1Βου καί Ώ Ώ & ! Κ & |…" "…η ."')' ?-΄………ι… .- : J“ J - ,. η." , , Ε.] |. ' .κ.?. ; …. Με . . ςΑ . … Με"… ': Υ.". "& .::: … ."… ~; = … ; "'" ετ". :… … … η. . ,. … . ," . . . =… Ο ι & ο… … "π…- Δ. .'-…';".-'. .» ("…'-ε ε'." τ….='.…:τ….τ.'… |: .. …' "33.14. : "τα? .… ξ)" …. η, ,. ,…….* .. . . ο '. '-…'.,,'.|ξξ '';΄'ν- ? !...…" ΓΑ.4… ΄.!΄ … … . ! ο & ι &; "να: - Afr …"- .=."'ωΞΛ λ »? και…ττ.=…:;, ; > 1… :… … .… . :; - 3… . , !. ν & & Ο "Να …. (ότε, …να: ;;… ||| . .,-κ …κ.,.',.:µ &; 4.& Ε!... &. .4, ,,,. . ,€ …,: 33 ??"? 4 … ι . , «».-τ … .… ». ,η, '… . .. .… ... . : , , … . ο "Β.." €!!! "14332 Μπι …>ά'- .ι : . J ".! . …. Για")? Η ?!" .; J. Υ J , " ζ';')'ι'. …χ - 20 τίς άρχές τού 19ου αίώνα χιονιαδίτες ζωγράφοι, καί κυρίως δ Μιχαήλ Μιχάλη έπιχει- ρούν µπαρόκ πλαισιώσεις σέ έπιγραφές έκκλησιών, όπως στόν "Αγιο "Αχίλλειο Πεντάλο- φου 1774, στό μοναστήρι τών Σταγιάδων 1780. 'Αργότερπ ό ίδιος στήν 'Αγία Τριάδα Bu- 306,1802, άποδυναμώνει τή μπαρόκ πλαισίωση τής έπιγραφής περιβάλλοντός τήν µέ μιά σκουροκόκκινη παραλληλόγραµµη έπιπλαισίωση. 'Αργότερα & Ζήκος Μιχαήλ έπιχειρεί µπα- ρόκ πλαισίωση έπιγραφών στόν "Αγιο Γεώργιο Μεταξοχωριού, 1843, καί στήν 'Αγία Παρα- σκευή τού ίδιου χωριού, 1852, άλλά μέ βιαστικές μονόχρωμες πινελιές. 'Η προσωπογραφία έχει κάποια θέση στήν έλληνική λαϊκή τέχνη, κυρίως μέ τούς κτήτορες έκκλησιών. Στήν κοσµική λαϊκή ζωγραφική σπάνια έχουμε άπ'εύθείας προσωπο- γραφίες. 'Από δεύτερο χέρι είναι οί μορφές τού Ρήγα καί τού Σουλτάνου στή σύνθεση τού Παναγιώτη Ζωγράφου "Πτόις τής Κωνσταντινουπόλεως"-1836- καί τού ίδιου τά πορ- τραίτα τού τσάρου Νικόλαου, τής αύτοκράτειρας Βικτωρίας καί τού βασιλειά τής Γαλ- λίας Φίλιππου στή σύνθεση "'Η δικαία άπόφασις τού Θεού διά τήν άπελευθέρωσιν τής 'Ελλάδος"-1836- ένώ στήν ίδια σύνθεση οί προσωπογραφίες τού "Όθωνα καί τής 'Αμαλίας θά πρέπει νά έγιναν άπό τό φυσικό. 'Επίσης άπό δεύτερο χέρι είναι ή σκηνή τών γάµων τού Ναπολέοντα στό σπίτι τού Ράδου στό Τσεπέλοβο, μέσα 19ου αίώνα, άπό τόν Κωσταν- τίνο Παπακώστα35Τό ίδιο ίσχύει γιά τίς μορφές τού Ρήγα καί τού "Υψηλάντη άπό τόν Θανάση Παγώνη -Δράκια 1870-στό πατρικό του σπίτι.'Αντίθετα, οί προσωπογραφίες πού στολίζουν τό σπίτι τού Κανατσούλη -Σιάτιστα 1811- είναι όπωσδήποτε άπό τό φυσικά, είναι πειστικές καί φανερώνουν άξιόλογη δεξιότητα. 'Η προσωπογραφία, άπό τά έργα τουλάχιστο πού μάς είναι προσιτά σήμερα, άρχίζει νά καλλιεργείται άπό τούς χιονιαδίτες ζωγράφους γύρω στά 1900, μέ μοναδική έξαίρεση τό νεομάρτυρα "Αγιο Γεώργιο άπό τό Μάχαήλ Ζήκο στά 1838, πού όμως άποτελεί είδική περίπτωση. Είναι συνολικά τέσσερες καί άνήκουν στούς συνεργαζόµενους άδελφούς ζω- γράφους Χριστόδουλο καί Θωμά Ζωγράφο, Μαρινάδες. Πρόκειται γιά πολύ άξιόλογα έργα πού είναι χαρακτηριστικά τής στροφής τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής πρός ύφος περισ- σότερο λόγιο, όπως συμβαίνει, τήν ίδιαν έποχή καί σέ προσωπογραφίες χειτοτεχνών ζω- γράφων άπό άλλες περιοχές, όπως τού ήρωα τής πηλιορείτικης έπανάστασης τού 1878 Νι- κόλαου Γαντζόπουλου, πού βρίσκεται στά γραφεία τής Κοινότητας Μακρινίτσας, έργο ά- γνωστου πηλιορείτη ζωγράφου, πιθανότατα τού Νικόλαου Κ. 'Ανακασιώτη, καθώς καί τού Οίκονόµου άπό τά "Αμπελάκια Κισσάβου, ίδιοκτησίας τής οίκογένειας Παπαχρόνη. Οί δύο προσωπογραφίες τού Χριστόδουλου 'Αν. Ζωγράφου παριστάνουν δύο γεροντι- κά πρόσωπα, άντρικό καί γυναικείο, σέ προτομή καί, κατά τόν σημερινό ίδιοκτήτη τους, παριστάνουν τούς γονιούς τού ζωγράφου 'Αναστάσιο καί Χρύσω. Τό ότι οί δύο ζωγραφιές άποτελούν ζευγάρι άποδεικνύεται καί άπό τίς ίδιες άκριβώς διαστάσεις τους, 53 Χ 37 έκατ. τού µέτρου, τό όμοιόµορφο έλλειφοειδές καστανόχρωμο σχήμα µέσα στό δποίο εύ- ναι τοποθετημένες οί µορφές καί τό γαλάζιο χρώμα πού σκεπάζει τήν ύπόλοιπη έπΐφά- 21‘ νεια τού πίνακα. Καί τά δύο παριστάνονται]κατά πρόσωπο μέ μιάν έλαφρότατη στροφή -;όύΐάντρικού πρός τά δεξιά καί τού γυναικείου πρός τ άριστερά, ετσι "ωστε όπως θά είναι κρεμασμένα τό "ένα δίπλα στό άλλο, τά βλέματα νά συγκλίνουν καί νά δημιουργεί- ται ένα δέσιμο οίκειότητας άνάµεσα στίς δυό ζωγραφιές. Τό ίδιο έλλειφοειδές σχήμα περιβάλλει καί τίς δυό, άνεξάρτητες μεταξύ των, προσωπογραφίες τού άλλου άδελφού, τού Θωμά Ζωγράφου. Είναι στίς ίδιες περίπου δια- στάσεις µέ τά έργα τού Χριστόδουλου, 55 Χ 45 ή προσωπογραφία τής Στασινής Παπακώ- στα καί 59 Χ 49 τού Γιαννούλη Παπαχρήστου. 'Βδώ οί μορφές είναι έντελώς κατά πρό- σωπο καί τά δύο χρώματα τού φοντου είναι διαφορετικά. Αύτή ή δργάνωση τής ζωγραφι- σμένης έπιφάνειας µέ μιάν έλλειψη πού έγγράφεται μέσα σέ παραλληλόγραμµο δέν είναι άγνωστη στήν έλληνική παράδοση. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα τά έργα " Τό προπατορι- κόν άμάρτημα" καί " 'Η έξωσις άπό τόν Παράδεισο" τού Γ. Καστροφύλακα στόν "Αγιο Μη- νά τού 'Ηρακλείου, µέσα 18ου αί., τό σχέδιο "Ρ. Φεραίος" τού Νικ. Μοσχοβάκη, µέσα 19ου αί., καί πολλά χαρακτικά όπως ή "Παναγία Θεοτόκος ΄Ελεούσα" τού ίερομόναχου Γαβριήλ άπό τή Σκόπελο, 1819, καί "Τών 'Αγίων Πάντων 6 Θειότατος Χορός" τού Παναγι- ώτου Μυτιληναίου, 1858, καθώς καί μία άνώνυμη παραλλαγή τής χαλκογραφίας αύτής, πού βρίσκεται στήν 'Εθνική ΠινακοθήκηΞ%'Ωστόσο µεγάλη διάδοση παίρνει άπό τά μισά τού 19ου αίώνα μέ τίς πλαισιώσεις σέ χαρτόνι φωτογραφικών πορτραίτων, πού έρχονται έτοι- µες άπό τή δυτική Εύρώπη /οί περισσότερες έχουν σήματα παριζιάνικων Οίκων/. 'H σύγκριση μέ άγιογραφικά έργα τών δυό αύτών ζωγράφων πού έκαναν τά πορτραίτα δείχνει πώς ή άπ'εύθείας έπαφή μέ τό ζωντανό πρότυπο τούς δδηγεί σέ μιά πιό ρεαλι- Ξ στική άπόδοση. Τό χρώµα έχει χάσει τή γλυκερότητα τών άγιογραφιών τους…καί γίνετα)/ & |!/"κ ζ αύστηρότερο, άποδίδονται µέ έπιμέλεια οί ρυτίδες τού προσώπου, οί τένοντες τού λαι- μού, οί λεπτομέρειες τής φορεσιάς. Χαρακτηριστική τής λόγιας έπίδρασης είναι καί ή προσπάθεια φυχογραφίας μέ τά σφιχτά χείλια τής Χρύσως Ζωγράφου, , ή κουρασµένη ξ". φραση τού "Αναστάσιου Ζωγράφου, τό ύφος αύτοπεποίθησης τού Γιαννούλη Παπαχρήστου καί ή συγκρατημένη αύταρέσκεια τής Στασινής Παπακώστα. Οί δύο&χιονιαδίτες προσωπο- γράφοι δέ φαίνεται νά άγνοούν τελείως τό έργο τών ζωγράφων τής 'Αθήνας. Σαφείς λόγιες έπιδράσεις έχει καί 6 'Αναστάσιος Μιχαήλ Ζωγράφος πού στά 1902 τοιχογραφεί τό πρόστωο τής έκκλησίας "Κοίµηση τής Θεοτόκου" στό χωριό Πάδες.'Η θυσία τού 'Ισαάκ άπό τόν πατέρα του, ή "πλάσις" τού ΄Αδάμ καί τής Εύας, τό προπατορικό &- µάρτηηµα, ή έξωση άπό τόν Παράδεισο καί οί συνέπειές της διαδραµατίζονται σέ λιτά τοπία τρισδιάστατα, τά γυμνά κορμιά έχουν ξεφύγει άπό τήν παραδοσιακή σχηματοποίηση, οί πτυχώσεις τών φορεμάτων είναι μαλακές καί πέφτουν µέ φυσικότητα, 6 ούρανός πίσω άπό τόν 'Αβραάµ μέ τά θυσανωτά ώχροκόκκινα σύννεφα έχει δραματικότητα. 'Η άπόσταση άπό τή μικρη φορητή-είκόναχτού '-ΑγΞουΛςεωργίου "δίάΧχηρός Κώστα άπό χωρίον χιονίάδες 1744"/ίΧ πού/βρίσκεται στήν κεντρική έκκλησία τής Βούρμπιανης "ως «. Ψ€ κ & ο » κ κ » γ . ( 1 ι κ & . γ (' ς . « . & .. . J ', « « κ , & « [ & ,. ξ » | ο . + » & « & (» …. ! Α Ι .., | . σ 1 … κ ι « … …. …. | | : .… … & » … & & " . ι. « . \ … Από Με] ικα… όλ€44…'., … 2044 οι"… θέα… ΄ έλη/4244 «| Ερευνας"… |ιΜά?" "αλλά κι…" α' πως… αν; ΐΜέ47%.6ά΄ λιμοε|α…….µλ…φ…ιµ…Μω …'βώίμ'Μ-… …,τγ,, Η… Μα µανιακό |Μνβσ,τα &: ΜΜΜ… χύνω: αλλά… δν & όηνΜγσ με … Μα. αν… ί.'μα|ε.+,% . .- ό??? τον Μθι/ΉΜ| της; (σάµ[1σπ:-/κ€ζ ΐ')όόω%ι&|…, … "ιδια. Ώ…η' τα» ψά1αΛ΄αιωη )…Λα…δ σε: &… ωιΜΜ,η…. & έπη);- γελάνε; .", ναό,, φα Με!!! ζει, μ,! 4Μ …ή… 'να), έν "ψητό …… η… να Λαό."- /,ς".,,"|Ι&'ώο|ω| Λ4ΜΨ(4 ξ)α|).'…((.ο.' σψψ,σν…΄ ίω Μ εξήλθαν/΄ "α΄ 7ψάσι]αν||,!!σΏ…΄ώνΜ WOW!” από. ωίωέα &… µου"; επών Μ΄"α)ωμα… ο… κ………ύ (σέ σεξ.-|3… ,. , π4ψ(Υ'Μ ΜΓΜ9/ψ4Μ mar-26301: και Δ.- α΄ωισ9ι6 όΡνιυσ'ιη οι", &…Μ%ά'ά14οσΜΠη - … . " ' » ' -΄ r. r ν - Μπι» καθά και το 800 αν" mo npuwrtfirvm czqocmw.z«‘| χανω-,… … "…στη/…… /νιεΑψι…'). "' , = . υ « … .. ' Ψ .! . κ , « - κ …. :. & 1 & & κ & 1 η .… « - …. ι. ' . & ,… ) «. κ ο ι & κ κ Κ . . ς « … , … ο . κ … κ : « ν . κ & ι . ς & κ & & « & …. ι … ι ( «, χ I .. € ? . - Χ « .. . -κ 22 w‘1ouxoypawCagxiofi. Αναστάσιου Μ. Ζωγράφου στίς Πάδες καί τίς προσωπογραφίες τού Θω- μά καί τού Χριστόδουλου Ζωγράφου είναι ένδεικίί;ή/ τής πορειας…της χιονιαδίτικης ΄ζωχςάδδίύς. Ξεκινάει άπό ένα καθαρά λαϊκό ύφος μέ έντονες βυζαντινές άναμνήσεις, περνάει βαθμιαία στό "βυζαντινοαναγεννιασιακό", όπως τό χαρακτήρισε νεώτερος χιονια- δίτης ζωγράφος, πιό σωστά σέ ένα κράμα νεορωσικών καί δυτικοευρωπαίκών έπιδράσεων μέ παραδοσιακά στοιχεία γιά νά καταλήξει σέ μιά προσπάθεια "λογιωσύνης" πού κρα- τάει, όμως, άρκετή δροσιά καί άλήθεια. Παράλληλη είναι ή πορεία δλόκληρης τής έλλη- νικής άνεπίσηυης ζωγραφικής. ΤΕΣΣΒΡΞ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙ… ΠΕΡΙΠΤΩΣΠΣ 'Η, άλλοτε παροδική καί άλλοτε μόνιμη, διασπορά τών χιονιαδιτών ζωγράφων σέ μεγάλη έκταση τού Ελληνικού χώρου είναι έπόμενο νά έπέδρασε τόσο στό ζωγραφικό|τους ύφος όσο…καί στά έματά τους.'Ούως σημειώσαμε, τό μικρό όρεινό χωριό τους άποτελού- σε τό δρµητήριο άπό τό όποίο, ύστερα άπό µιά περίοδο μαθητείας, ξεκινούσαν γιά τήν άσκηση τής τέχνης τους. Τό πολιτιστικό κλίμα τής περιοχής όπου έργάζονται, τά ζε- στά έθνικοκοινωνικά προβλήµατα, ή θέση καί ή ίδεολογία τής πελατείας διαμορφώνουν τήν τέχνη τους. Θά σταματήσουμε σέ τρία χαρακτηριστικά έργα χιονιαδιτ ων ζω"ζάφωγ. στόν ""Αγιο Γεώργιο έξ 'Ιωαννίνων" τού.Ε;ι;ςέου Ζήκοά-1838-, στούς "Γάµους τού Na- πολέοντα" τού 'Αναστ. Παπακώστα -γύρω στά 184σ-50- στό "Τοπίο τού Θεσσαλικού κάμ- που" τού 'Αθαν. Παγώνη -περίπου 1870- καί σέ ένα σχέδιο. Στά 1838 έχει συντελεσθεί ή δημιουργία ένός μικρού έλληνικού Κράτους. 'Ωστόσο ή Θεσσαλία, ή "Ηπειρος, ή Μακεδονία, ή Θράκη καί πολλά νησιά μένουν άκόμα κάτω άπό τήν τουρκική κατοχή. Βρισκόμαστε στά Γιάννινα, τήν πρωτεύουσα τής 'Ηπείρου. Πάνε 16 χρόνια άπό τό θάνατο τού 'Αλή Πασά, τού -έστω καί άπό πολιτική σκοπιμότητα- ά- νεξίθρησκου. Τώρα πού ύπάρχει έλληνικό Κράτος οί Τούρκοι έπιχειρούν νά έκτουρκί- σουν όλους τούς ύπηκόους των γιά νά μήν ύπάρχουν έλληνικές διεκδικήσεις στά έδάφη πού κατέχουν. 'Η παλιά πληγή τού ήπειρώτικου έλληνισμού, 6 έξισλαμισμός, παρουσιά- ζει συμπτώµατα ξαναζωντανέματος. 'Αποδίδει ή δοκιμασμένη µέθοδος τών τυράνων, 6 συνδιασμός πιέσεων καί παροχών." Τό θρησκευτικόν καί έθνικόν αίσθημα λίαν άσθενώς συνεκράτουν τούς χριστιανούς είς τάς πατρίους πεποιθήσεις, καί αί έξωμόσεις έγένον- το σωρηδόν. Είς τούτο δέ, τά μέγιστα συνέτεινεν καί ή μεγάλη άμάθεια κλήρου καί λα- ού, ή γενική έλεεινή οίκονομική κατάστασις τών χριστιανών καί ή πολλαπλώς ύλική άνακούφισις τών έξωμούντων". "Οσο κι άν προσπαθούν όρισμένοι ίστορικοί νά ώραιοποι- ήσουν κάπως τό φαινόμενο μέ όσα γράφουν περί "κρυπτοχριστιανών" κ.λ.π. -άσφαλώς θά 6πήρξαν καί τέτοιες περιπτώσεις- κανόνας είναι 6 έξωμότης νά γίνεται σκληρό όργανο τού κατακτητή. "Επρεπε νά μεθοδευθεί μιά άποτελεσματική άντίδραση στόν έξισλαμισμό. "ΟπωςίΈάθε άντίδραση στήν 'Εξουσία, ΐΧάίΞέΙΙ καί έδώ , δημιουργεί τό μαρτυρολόγιο. ΄Γάλ 'Η έξαρση τής θυσίας τών νεομαΩτύρων, ή άγιοποίησή τους έπιδρούν εύνοίκά στόν περι- … . « & « κ - | | | | | | ζ| ( I y . ! . π « . 4. Ρ . … . , , I νι . » . . « . . . « ι κ κ & | . I ί . & . . « . κ . κ . & ,. | & « . « & . …. & . » | | ; ' … .. , - ι. « ) « & ! & ( « ' 1 . " .. “fort/{1197 ΓΜγωυ 7ψλΜΜ… σε; απατά/24% ωΧ0βά€/Ψ …' εµενα.»? θαλάμι? ; ών… Για" ρ./ϊι'+΄ & …] [ψάξω/9 .! … |???. [ω΄ δεν… Πόε/΄΄? ω-ίυ,…' ΛΜαΜ… 7) -µνιΐεςΜεο θωυΦόνο Μ ΜΜ%ξΜ Η"? …" Μηνά; Μπητ»; | ω ω.Μ,ι… … ?Θγ……Γ … Ρ…): "… ……Νι|Μ αΜΧΟβΩΥΕΠΜ, …δα1%7Η… ' Μ#΄άΐ &! Μια Η"… ή" Whey“ Elm, mibga‘falr WMwa/Lavaf-W‘} ΜΜ€ϊΏ'Ήη%ς . ' ι . & & , … «, την ζ ' …; , ή… αν …; . …." …. π - …- … . ς ; « κ & ο . .. , ,, . « . - .. - . . …. « « .… Ι …' - : - . . . . . . & l .’ w . κ « , & & « « & . ΄. . ι . . . ; , , & ι. . ε ε … - « - :. . » (' ' ξ : & . ς . . & . . . . - χ …! - 7 ο : . « . . . . - . ] ι I‘ Υ " ' … ι « κ 1 ι χ χ …. . ι ! | . ι ι r .. » …. . … .. . τ (, » ι & . .. « « | . ! Η' Τ ;- …. « » ε 1 . « . . « ι. …. [| | .: ., ι | | 1 Εκ « ι | & ν' … & '- ( ι « « : χ » ι « « ! «. « & « ! | I « | Η . . « . . « « « .. µ . - | 5 γ | . … | .… « « - - - .… . : γ I a , ,. . ε . . . . .. ι τ …' Η ; ι α. ., . . ξ ν . . . , … ! ι… ι : . ι ., . » - € & … : | ., . . . . &! . « . . …. . ι ' | ] . . , , : . +. '. - ' " ι . , λ 1." ' =' 23 σµό τού έξισλαµισµού. Τό φαινόµενο είναι πανελλήνιο.'Βκτός άπό τόν Κοσμά τόν Αίτω- λό, 6 ί νεοµάρτυρες Κωνσταντίνος άπ΄τή "Υδρα, Νικόλαος 6 Χιοπολίτης, 'Απόστολος άπό τόν "Αγιο Λαυρέντιο τού πηλίου, Νικόλαος άπό τό Μέτσοβο, Γεδεών άπό τή Μακρινίτσα καί άλλοι γίνονται σύµβολα άντίστασης. Στίς 17 'Ιανουαρίου 1838 κρεμιέται στά Γιάν-- νινα ένας ταπεινός ίπποκόμος άπό τό Τσουρχλί, 6 Γεώργιος. 'Ο ζωγράφος Μαχαήλ Ζήκ:Έΐγ λίγες μέρες μετά τό θάνατό του, καί πρίν τόν άνακηρύξει ή 'Βκκλησία άγιο τόν ζωγρα- φίζει μέ φωτοστέφανο καί στό κάτω µέρος τής είκόνας γράφει τό πρώτο σύντομο Συναξάρι μέ τολµηρές έκφράσεις όπως " έ>όποίος καί κηρίτι τόν Χριστόν Θεόν άληθινόν,καί δι' αύτό καταδικάζετ43διά θάνατον". Αύτά μέσα στά τουρκοκρατούμενα Γιάννινα καί γιά πρόσωπο πού θανατώθηκε έπειδή άντέδρασε στήν τουρκική πολιτική τού έξισλαμισμοδ.'Η ζωγραφιά αύτή τού νεομάρτυρα Γεώργιου είναι μιά θαρραλέα πολιτική πράξη τόσο τού ζωγράφου όσο καί τού Χρύσανθου ΔαίνΞ πού τήν παράγγειλε. Πέρα άπό αύτό, τό έργο κα- τέχει σηµαντική θέση στήν ίστορία τής λαϊκής μας ζωγραφικής γιατί είσάγει τή φου- στανέλλα στή λαϊκή άγιογραφία. Βέβαια, 6 Μικαήκ Ζήκος δέν είναι 6 πρώτος πού περνά- ει τή φουστανέλλα στό χώρο τής ΧΙΧΙΙΧ!ΙΙΙΙζ έκκλησιαστικής ζωγραφικής. Προηγείται 6 παπά-Κωνσταντίνος άπό τό Φορτόσι τής 'Ηπείρου, πού στά 1788 ζωγραφίζει "στανικώς" τό λήσταρχο Διαμάντη Σπάτουλα µέσα στήν έκκλησία τής Κοίµησης τής Θεοτόκου στό χω- ριό 'Αλποχώρι τού Μπότσαρη; Τό έργο, όμως,αύτό έµεινε άγνωστο στό βάθος μιάς έκκλη- σίας σέ µικρό καί άπόμερο χωριό στή Δάκα Σούλι. *Αντίθετα, τό έργο τού χιονιαδίτη ζωγράφου γνωρίζει τεράστια διάδοση μέ χιλιάδες χαλκογραφικές καί ζωγραφικές έκανα- λήφεις. Καθιερώνεται όριστικέικαί ή ίσΐρική άνακρίβεια τής πρώτης ζωγραφιάς " 6 έξ 'Ιωαννίνων" ένώ όλοι οί νεομάρτυρες άναφέρονται μέ τόν τόπο καταγωγής τους καί όχι τού µαρτυρίου τους. Στήν είκόµα 6 "Αγιος παρουσιάζεται όρθιος μέ κάτασπρη φουστα- νέλλα καί κόκκινο φέσι. Τό φόντο είναι γαλαζοπράσινο καί διακόπτεται, στή µέση πε- ρίπου τού ύφους τής είκόνας, άπό µιάν όριζόντια ζώνη μέ σχηµατική παράσταση τών 'Ι- ΄ ωαννινων. " "ή"? &! NV") 0'""I¢2m'cq n" ”01°49“: "|…" & 0' Στό Τσεπέλοβο, στό σπίτι τού Ράδου πού σήμερα άνήκει στήν οίκογένεια Κέντρου, άνάµεσα σέ άλλα ζωγραφικά θέματα ύπάρχει καί µιά τοιχογραφία πού παριστάνει τούς γά- µους του|παπολέοντα, έργο τού χιονιαδίτη 'Αναστάσιου Παπακώστα-Μαρινά, γύρω στά 1840 μέ 1850. Κατέχει δεσπόζουσα θέση στήν όλη διακόσµηση. Τό θέµα προέρχεται σί- γουρα άπό χαρακτικό πρότυπο πού δέ βρέθηκε μέχρι σήμερα. 'Η σύνθεση είναι µέσα σέ ήµικύκλιο πού περιβάλλεται άπό τό συνηθισμένο στούς χιονιαδίτες μοτίβο τής τραβηχ- µένης μέ κορδόνια κουρτίνας καί πλαισιώνεται άπό πολύχρωμο σχηµατοποιηµένο ούράνιο τόξο. 'H χρήση αύτής τής πλαισίωσης, πού χρησιµοποιείται κυρίως στίς έκκλησίες γιά νά περιβάλλει τόν Παντοκράτωρα, φανερώνει μεγάλο θαυµασμό πρός τό Ναπολέοντα. Είναι γνωστό πώς πρίν άπό τήν 'Επανάσταση τού 1821 οί "Ελληνες καρτερούσαν τό Ναπολέοντα σάν έλευθερωτή, όσο αύτός έξέφραζε τό πνεύµα τής΄Γαλλικής 'Βπανάστασης. 'Ο Χριστό-- 24 φορος Περραιβός τυπώνει στήν Κέρκυρα -1798& " "Υμνο έγκωµιαστικό πρός τό Μποναπάρ- τε", 6 Κοραής ύποβάλλει 6πόµνημα πρός τό µεγάλο Κορσικανό καί ζητάει "τήν έλπιζοµέ- νη ύπ'αύτού άπελευθέρωσιν τής 'Ελλάδος". Στό Παρίσι, όπως σηµειώνει 6 téaacrfluvo11- Μ κή έταιρεία συνέστη, άδεία καί έµπνεύσει τού Ναπολέοντος, μονοµερή σκοπόν έχουσα τήν άπελευθέρωσιν τής 'Ελλάδος". 'Ο Κολοκοτρώνης άφηγείται πώς όταν οί Γάλλοι κατό- λαβαν τά 'Βπτάνησα "άπεφασίσαυεν νά ύπάγωυε είς τό Παρίσι διά νά εύρωµε τόν Βοναπάρ- τε". Μακρύς µπορεί νά γίνει 6 κατάλογος τών Ελληνικών έγεργειών καί έλπίδων µέ κέν- τρο τό Ναπολέοντα. 'Υπάρχουν, όμως, καί οί άνοιχτομάτηδες πού καταλαβαίνουν πόσο μάταιες καί άποπροσανατολιστικές είναι τέτοιες έλπίδες. 'Ο 'Ανώνυµος 'Ελληνας στήν "'Ελληνική Νοµαρχία" του βροντολαλεί :" Μήν είσθε, άδελφοί μου, τόσον εύκολόπιστοι.. ...΄Ιδετε καί τά τωρινά παραδείγµατα όπου ή πολυποίκιλος στροφή τής γαλλικής στά- σεως μάς παραστένει. 'Ο δυνάστης των µέ ταξίµατα μεγάλα καί µέ τοιαύτα µέσα άπόκτη- σεν όσα κατά τό παρόν έχει"Ξ 'H ζωγραφιά τού Τσεπέλοβου γίνεται 20 μέ.30 Χρόνια µετά τό θάνατο τού Ναπολέ- οντα. Πρίν πεθάνει είχε διαφεύσει τίς Ελπίδες πού καί 6 γαλλικός λαός καί άλλοι σκλαβωµένοι είχαν στηρίξει σ'αύτόν. ‘H 'Ελλάδα είχε, µέ δικές της έκατόµβεα, κερ- δίσει τήν έλευθερία της, µά όχι καί ή πατρίδα τού Ρόδου. Γιατί λοιπόν συναντούμε στό Τσεπέλοβο αύτή τήν καθυστερηµένη έκφραση λατρείας πρός τό Ναπολέοντα; 'Ο Κωνσταντίνος Ράδος γεννήθηκε στό Τσεπέλοβο στά 1875 καί έμαθε τά πρώτα ΥΡάµ- ματα στό περίφηµο σχολείο του. 'Από Εκεί συνέχισε στά Γιάννινα τίς σπουδές του, μά στά 1797 άναγκάζεται νά φύγει γιά τό Γαλάτσι τής Ρουμανίας έπειδή 6 παπούς του Βασ. Ράδος πιάστηκε καί σκοτώθηκε άπό τόν 'Αλή πασά, τού όποίου τήν τυρρανική διοίκηση κατέκρινε καί πολεµούσε. Στό Γαλάτσι συνέχισε τίς έλληνικές του σπουδές καί παράλ- ληλα µάθαινε ίταλικά καί γαλλικά. 'Από έκεί, μετά τό θάνατο τού πατέρα του, πηγαί- νει στήν Πίζα τής 'Ιταλίας κι έκεί άναμιγνύεται στό λαϊκό έπαναστατικό κίνηµα τών καρµπονάρων. Κατά τό Γαλλορωσικό πόλεµο άκολουθεί τίς δηµοκρατικές στρατιές τών Γάλλων. Είναι 6 πρώτος πού συνέλαβε τήν ίδέα μυστικής έπαναστατικής όργάνωσης γιά τήν άπελευθέρωση τής 'ΕλΧάδας καί τή ρίχνει στό Σκουφά πού "πρώτη φορά στή Μόσχα, στά 1812, κάποιο βράδυ σ'έναν κύκλο 'Ελλήνων, άκούει τόν Κωνσταντίνο Ρόδο ν΄ μιλά- ει γιά 600116» 6yfiva":"0 σπόρος γιά τή Φιλική 'Εταιρεία είχε πέσειΣΧΔραστήριο μέ- λος της καί 6 Ράδος. Μετά τήν κήρυξη τής 'Βπανάστασηα;άναλαμβάνει συµφιλιωτικές πρωτοβουλίες µεταξύ τών όπΦαρχηγών καί διορίζεται έπαρχος στήν "Ανδρο καί τήν Τρί- πολη. Μετά τήν άπελευθέρωση γίνεται προσωρινός Διοικητής Ναυπλίας καί δυό φορές φηφίζετςι πληρε ούσιος στή Συνέλευση τού "Αργους. Πώς λοιπ ν ένας δηµοκράτης σάν τό Ράδο ζωγραφίζει στό σπίτι του τή µορφή ένός άποστάτη τών δηµοκρατικών ίδεών, Δυστυχώς, ή γενική έκτροπή τού 'Αγώνα άπό τή Nat- κή δημοκρατική 10u κοίτη καί οί έξελίξεις τού νέου έλληνικού5Κράτους παρασύρουν καί 25 τό Ράδο, πού γίνεται άντισυνταγυατικός καί 0:16 τό θάνατο τού Καποδίστρια άναγκά- ζεται νά παραιτηθεί γιατί "Οί νέοι κυβερνήτες ήταν συνταγµατικών άρχών"ΈιΜέ τέτοια ίδεολογική έξάλιξη ήταν φυσικό νά µήν άπογοητευθεί άπό τό Ναπολέοντα, ιόν άνθρωπο πού θαύµαζε άπό τά νιάτα του. T6 έργο είναι άπό τά ώραιότερα δείγµατα τής λαϊκής ζωγραφικής τού 19ου αίώνα. Στίς έπάλληλες όµόκεντρες ήµικυκλικές ζώνες πού περιβάλλουν τό θέµα έναλλάσσονται, σέ διάφορους τόνους, τό ώχροκόκκινο καί τό γαλαζοπράσινο. Μέσα σέ ούδέτερο γκριζο- πράσινο φόντο προβάλλουν έντονα οί δύο μορφές τού Ναπολέοντα καί τής 'Ιωσηφίνας, στίς θάίες κυριαρχεί τό άσπρο τού φορέματος έκείνης καί τού πανελονιού έκείνου.Οί.΄ φιγούρες είναι σχετικά µικρές, πιάνουν τό 0106 περίπου τού ύφους τής έωγραφιά4 καί τό όγδοο τού πλάτους της. Δέν έχουμε έδώ τήν έξαρση τών κύριων προσώπων τής σύνθε- σης. Οί λαϊκοί μας ζωγράφοι, όταν τό έργο τους δέν έχει άλλα πρόσωπα ή στοιχεία γιά νά φανεί ή διαφορά κλίµακας άπό τούς ήρωες, τότε τούς έξαίρουν σχεδιάζοντά ς τους μεγάλους σχετικά µέ τίς διαστάσεις τού έργου, έτσι πού τά πόδια ν'άκουμπούν στήν κάτω πλαισίωση καί τό κεφάλι νά πλησιάζει τήν έπάνω. Κάποιαν άµηχανία προκάλεσε στό ζωγράφο ή ένταξη τού, άσφαλώς παραλληλόγραμµου, χαρακτικού πρότυπου στό ήμικυκλικό σχήµα τής άφίδας στό σπίτι τού Ράδου. Προσθέτει δεξιά καί άριστερά δυό έσαφή καί µονόχρωµα άρχιτεκτονικά μέλη, έτσι πού τό κύριο θέμα παραμένει σχεδόν τετράγωνο. 'Η έκτέλεση είναι έπιμελημένη καί μέ άξιόλογη χρωµατική εύα.σθησία. Τό κεφάλι τού Να- πολέοντα τονίζεται µέ τό μέγεθος: 6 λόγος κεφαλιού πρός σώµα δέν ξεπερνάει τό 1τ5. 'Ο 'Αθανάσιος Παγώνης στά 1870 περίπου διακοσµεί τό πατρικό του σπίτι στή Δρά- κια. Στό δωμάτιο ύποδοχής, τόν "καλόν όντά" ζωγραφίζει µπαρόκ διακοσμητικά, τίς προ- σωπογραφίες τού Ρήγα καί τού 'Υφηλάντη καί μερικά τοπία τού Θεσσαλικού κάµπου. Τό έργο καταστράφηκε άπό τούς σεισμούς τού 1955, όταν πιά τό σπίτι ήταν ίδιοκτησία Σα- ραβάνη, έκτός άπό µερικά τμήματα πού διασώθηκαν καί βρίσκονται στή συλλογή Μακρή στό Βόλο. Θά μάς άπασχολήσουν έδώ τά τοπία τού Θεσσαλικού κάµπου. Τόν ήξερε καλά 6 ζωγράφος τόν κάμπο αύτό γιατί κάθε καλοκαίρι, 0:16 τόν άλωνισµό τριγύριζε στά κάµπο- χώρια καί πουλούσε φορητές είκόνες πού τίς έτοίµαζε τό χειµώνα. "Οπως έγραφα παλιό- τερα περιγράφοντας τήν τοιχογραφία αύτή " 6 'Λθανάσιος Παγώνης είδε μέ κοφτερό μάτι τό καµπίσιο τοπίο. Τά χαμηλά σπίτια τών κολίγων μισοσκεπάζονται άπό τούς µαλακούς κυµατισµούς τού έδάφους. 'Η ταπεινότητά τους τονίζεται καί µέ τήν άντίθεση πρός τά ψηλά δέντρα καί τόν πύργο τού σσιφλικά, πού ύψώνεται άλαζονικός στήν άκρη τού χω- ριού". ‘0 ζωγράφος μας έκανε καί τίς τοιχογραφίες στό μοναστήρι τής Φανερωμένης στό χωριό Καλλιφώνι πού βρίσκεται στόν κάµπο τής ρδζ;Ωας. 0ΐι ΞΩ&κΘτππψύ€ς-αύ1ξς έχουν… .σχεδόν κατάΕτ;άφέί.άΞό.ζέό?ΈΈΈΞ΄όϊ;όόό;ί;έζ.έΐΐασίες στό καθολικό τού μοναστηριού. Είναι φυσικό νά έζησε κάµποσον καιρό έκεί καί νά συνέλαβε τό ύφος τού τοπίου ώστε νά µπορεί νά τό άποδώσει. 'Ο Κωνστ. Παπαδηµητρίου, µιλόντας γιά τόν παλιό Δήμο Καλ- λιφωνίου γράφει " κατά τό 1881 μόνον ή κατοικία τού μπέη/ τό Κονάκι/ διεκρίνετο από 26 001060 ώς λαµπρόν οίκοδόμηµα μετά τών έντός τού περιβόλου άποθηκών"ζ Οί µακρινές άλλά συγκεκριµμένες "πολιτείες τού θρύλου" 016 άρχοντικά τών βορει- οελλαδίτικων άρχοντικών κατά τό 18ο αίώνα, οί πιό κοντινές πολυτείες καί τά γνώριµα τοπία τού 19ου στό Πήλιο, οί φανταστικές διακοσµητικές µικροτοπιογραφίες τών σπιτιών τού Ζαγοριού έκφράζουν τό πολιτιστικό κλίµα κάθε τόπου καί Εποχής. 'ο 'Αθανάσιος Παγώνηςκκάνει τό τοπίο τού θεσσαλικού κάµπου γύρω στά 1870 όταν ή νέα πόλη τού Βό- λου µέ τή ζωηρή έμπορική καί βιοτεχνική της κίνηση δίνει τόν τόνο τής ζωής σέ όλη τήν περιοχή.*Ψή λαϊκή τέχνη τής περιοχής είχε γνωρίσει τή θαυµαστή άνθισή της µέ ένα πνεύµα αίσιόδοξης σρροφής πρός τό οίκείο καί τό καθηµερινό. Τό συγκεκριµμένο, τό άπτό, τό άπ'εύθείας γνώριµο άντικαθιστά τό μακρινό, τό άπό δεύτερο χέρι. Στά πρω- τοπόρα σχολεία τού Πηλίου έδώ καί δεκαετίες έχουν έδραιωθεί ή παρατήρηση καί τό πεί- 0000. '0 'Δθ. Παγώνης παρατηρεί καί καταγράφει, όχι βέβαια μέ τήν ψυχρή 00116 τού έπιστήμονα, καί περιγράφει χωρίς πρόθεση μετάδοσης γνώσεων.Τό έργο του δέν έχι μ6µ 000 άλήθεια' έχει ζωντάνια, κέφι, μέθεξη. Δέν καταγίνεται σέ λεπτοµερειακές περιγρα- φές. Τά σπίτια του άποδίδονται περιληπτικά, τά ζώα του είναι άπλές μονόχρωµες σκια- γραφίες, 16 δέντρα κρατούν μόνο τά κύρια χαρακτηριστικά τους. Βλέπειυτά θεσσαλικά τοπία µέ κάποια είρωνική διάθεση, άγαθή όπως καί καλωσυνάτη. Μόλο πού πολλά άπό 16 6100001116 του µέσα τά κληρονοµεί άπό τόν πατέρα του, πού ύπήρξε καί 6 δάσκαλός του στή ζωγραφική, δημιουργεί ένα άνανεωμένο ύφος. 'Δπό τάϊτοπιογραφικά έργα τού πατέρα του ώς τίς δικές του τοιχογραφίες μεσολαβούν κάπου σαράντα χρόνια."Ο,τι στίς πρώτες δεκαετίες τού 19ου αίώνα άρχισε νά σχηµατίζεται, στίς τελευταίες είναι πιά µορφοποι- ημένο καί σταθερό. Μέσα στό ρημαγμένο έργαστήριο τών M00106600 στούς Χιονιάδες βρέθηκε πρόσφατα, άνάµεσα σέ πολλά άλλα στοιχεία, καί ένα σχέδιο σέ χαρτί, διαστάσεων 33 X 44 έκ. µέ τήν παράσταση τής Υέννησης τής Θεοτόκου. Κάτω άπό άπανωτά στρώµατα µολυβοκόντυλου 8πάρχει λεπτόγραμµη χαλκογραφημένη σχεδίαση, άπόδειξη πώς ή σύνθεση άντιγράφονταν µηχανικά στίς ίδιες διαστάσεις γιά φορητές είκόνες. Τό σχέδιο δέν έχει φωτοσκιάσεις, φωτοστέφανα καί λεπτομέρειες σέ φορέµατα καί σκεύη.'Π*τεχνική τής έποχής νά γεμίζον- ται μέ χρώμα πρώτα οί μεγάλες σχετικά έπιφάνειες καί ύστερα νά ζωγραφίζονται οί λεπτο- μέρειες καί τά "φώτα", καθιστούσε άχρηστη, άν όχι άρνητική,τήν άρχική σχεδίαση λεπτο- µερειών καί φωτοσκιάσεων. Τό χρυσό τού φωτοστέφανου έμπαινε στήν τελευταία φάση τής έργασίας μέ φύλλο καθαρού χρυσού καί τό κυκλικό του περίγραμμα σχηµατίζονταν μέ τόν αάµηρό διαβήτη τό "1000600". Μέ βάση τό σχέδιο αύτό έγινε ή φορητή είκόνα " Γεννέ- σιον τής Θεοτόκου" , στίς ίδιες άκριβώς διαστάσεις καί μέ τήν έπιγραφή "1822 χιονιά- δες" πού βρίσκεται στό παρεκκλήσιο τού 'Αγ. Πανελεήµονα στή Βούρμπιανη. Είναι σχε- δόν σίγουρο πώς τό σχέδιο χρησιµοποιήθηκε όχι μόνο άπό 016 γενιά ζωγράφων. ‘0 χειρο- τεχνικός χαρακτήρας τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής έπιτρέπει τή µηχανική άντιγραφή 27 τού ίδιου θέµατος άπό πολλούς ζωγράφους. Δέ μπορέσαμε 06 βρούµε άλλο άντίγραφο γιά νά φανεί 6 προσωπική συµβολή τού κάθε έκτελεστή στήν ποιότητα τού χρώματος, τή σχε- δίαση τών λεπτοµερειών, τή φωτοσκίαση καί τήν άπόδοση τού βάθους - τό σχέδιο προ- δίδει τρισδιάστατη 60161606. νΑλλωστε καί 6 σύνθεση χωρίζεται σέ τρία έπίπεδα βά- θους άντίστοιχα 06 τρείς, ίσόπαχες σχεδόν, έπάλληλες ζώνες τής έπιφάνειας. Πρώτο πλάνο - κάτω ζώνη: 6 σκηνή τού λουτρού τής μικρής Μαρίας. Δεύτερο πλάνο - µεσαία ζώνη: 6 άγία 'Αννα µισοξαπλωμένη, δίπλα της 6 'Ιωακείµ, τό τραπέζι καί δύο κοπέλες. Τρίτο πλάνο - έπάνω ζώνη: 6 010000100606 πολυτελής σκηνή καί τά κτίρια. 'Ο Διονύ- σιος έκ Φουρνά περιγράφει έτσι τή σύνθεση:" Σπίτια καί 6 άγία "Αννα κειμένη έπί κλίνης µέσα είς παπλώυατα, άκουμβίζουσα είς προσκεφάλαιον' καί δύο κορίτζια όπισ- θεν βαστάζουσιν αύτήν, καί έµπροσθεν της άλλο κορίτζι ριπίζον αύτήν μετά ριπιδίου' ΐαί άλλα πάλιν κορίτζια έβγαίνουν άπό πύλας βαστάζοντα φαγητά, καί άλλα πάλιν ύπο- κάτωθεν αύτής καθήµενα πλύνουσι τό παιδίον είς λεκάνην΄ καί άλλο πάλιν κουνεί τό κλινίδιον έν ώ έσφί τό παιδίον". Τό σχέδιο δέ συµφωνεί υέ τήν περιγραφή, κι άς έ- χουν οί Ηαρινάδες στό έργαστήρι τους τήν " 'Ερµηνεία" τού Διονύσιου, άντιγραμμένη 06 τό χέρι ένός άπ*αύτούς. Στήν περιγραφή δέν άναφέρεται 6 παρουσία τού 'Ιωακείµ, ένώ στό σχέδιο ύπάρχει. 'Δντίθετα, άπό τό σχέδιο λείπουν τά δυό κορίτσια πού κρα- τούν τήν "Αννα καθώς καί έκείνσ 06 τό "ριπίδιον". Τέλος, 6 Διονύσιος μιλάει μόνο γιά σπίτια ένώ στό σχέδιο ύπάρχει καί σκηνή κωνική. J EHIAOI‘OE Γιά νά µπορέσουμε νά σχηματίσουμε γενική είκόνα τής Ελληνικής καίκής ζωγραφι- κής είναι άπαραίτητο νά προηγηθούν έρευνες σέ όλα τά κέντρα της καί νά δημοσιευθούν οί σχετικές µελέτες, πού κι αύτές άργότερα µπορεί νά άναθεωρηθούν μέ βάση 16 γενική εόκόνα ή µεταγενέστερες αονογραφίες.'Βκείνο πού δέν πρέπει νά φοβόµαστε είναι 6 άπόρριΦη ή µερική άναθεώρηση, άπό µάς ή άπό άλλους, παλιότερων άπόφεών µας. Στήν 'Ελλάδα, όπου ψάχουµε στά τυφλά καί άβοήθητοι, τά ξεστρατίσματα είναι πιθανότερα άπό άλλες χώρες 06 συγκροτηµένη πολιτιστική δομή. Τώρα πού τελείωσε 6 μικρή αύτή έργασία βλέπω πώς σέ μερικές λεπτοµέρειες άπάρχει διαφορά μέ προηγούµενες θέσεις μου. Τό 0600 πού ζητώ άπό τόν άναγνώστη είναι νά µού εύχηθεί ν'άξιωθώ νά άναθεωρή- ow καί τή σημερινή έργασία. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Βικτωρία Νικήτα-Σκαρτάδου, ‘0 γλύπτης Μίλιος στόν τόπο του.'Ανάτυπο άπό τό πε- ριοδικό " 'Αρµολόι", '0κτώβριος-Δεκέμβριος 1977 2. Κίτσος 'A. Μακρής,Θεόφιλος."Βκδοση "ΜΒλληνες ζωγράφοι", έκδ. οίκου ΜΕΛΙΣΣΑ, 'Α- θήνα 1974, σελ. 440. | 3. Γεώργιος Παϊσιος, ίερεύς,'Δγιογραφία καί άγιογράφοι τών Χιονιάδων. 'Ιωάννινα 1962 28 4. 'Επιτελικόν Γραφείον 'Υπουργείου τών Στρατιωτικών, '0δοιπορικά 'Ηπείρου καί Θεσ- σαλίαςο'ΑΘήνα 1880, σελ. 103. 5. Οίκογενειάρχες ύποκείµενοι σέ φορολογία κατά τό τελευταίο τέταρτο τού 19ου αί. Δηµήτριος Μανδρίδης, Γιώργαινα Μανδρίδη, Ζήσης Τόλη, Νικόλαινα Τζουβάκα, Δηµή- τρης Ράπος, 'Οδυσσεύς Τζουβάκας, Θεόδωρος Σίµου, Ν. Παπαϊωάννου, 'Δναστάσιος Κ. λ.γΖώγράφος, Γεώργιος Φίλης, Νικόλαος Φίλης, Λάµπρος Φίλης, Ζήσης I. Μάτσος, 'Ιωάν- νης Μ. Μάτσος, 'Ιωάννης Ν. Μάτσος, Νικόλαος Δ. Βούρης, Δηµήτριος Βούρης, Νικόλα- ος Γ . Μάτος, 'Ιωάννης Γ. Βούρης, 'Δδάµος Δ. Βούρης, Δηµήτρης A. Βούρης, Γεώργι- ος A. Βούρης, Θανάσης Κ. Ντούλας, 'Δγγελής I. Φίλης, Δημήτριος Φίλης, Μιχαήλ Ζωγρά- φος, Θωμάς Ντούλας, Δημήτρης Πασχάλης, 'Δπόστολος Ντούλας, Γεώργης Πασχάλης, Νικό- λαινα Πασχάλη, Νικόλαος Δ. Διάτσης, Γρώργης Τζέφος, 'Απόστολος Τζέφος, Νικόλας Τζέ- φος, Κώστας Θανάση, Γεώργης Ν. Χρήστου, Δηµήτρης Ν. Χρήστου, Γρηγόριος Ν. Χρή- στου, Νικόλας M. Χρήστου, Δηµήτρης Χρήστου, 'Λναστάσιος Δ, Χρήστου, 'Απόστολος Μ. Ζωγράφος, Μιλτιάδης Κ. Ζωγράφος, Δηµήτρης Τόλη, 'Δριστοτέλης Τόλη, 'Απόστολος Θεοδοσίου, Κώστας Παπακώστας, Χριστόδουλος Παπακώστας, Διονύσιος Βύαγγέλου, Γε- ώργιος Βλάχος, Δημήτρης Σακούλης, Κώστας Θεολόγης, Δηµήτριος Ν. Πατσίου, Νικόλας Ν. Παπακώστας, Ιωάννης Παίσίου, Κώστας Κυρζίδης, Χριστόδουλος Κυρζίδης, Μήτσαι- να Καραγιάννη, Κώσταινα Καραγιάννη, Χριστόδουλος Τόλη, Σταύρος 0ίκονόμου, 'Αλέ- ξιος Δέντζος, Εύάγγελος 'Ιωάννου, 'Αρσένιος Χριστοδούλου, Γεώργιος ’A. Λέντζος, Γεώργιος Θανάση, Κώστας Τόλη, Δηµήτρης Π. Νόνος, Τόλης Καραγιάννης, Δημήτριος 'Βξάρχου, 'Ιωάννης Γ. Σκούρτης, Χαράλαµπος Γ. Σκούρτης, Γεώργιος ’A. Δημητριά- δης, Δέσπω Χρήστου, Μάνθος Νόνος, Βύθύυιος 'Δργύρη, Γεώργιος Κώτας, Ξενοφών Δι- δασκάλου,Θεολόγος 'Αργύρη,Κώστας Τσόλας, Γεώργιος Τσόλας, Τόλης Τζέφος, Χρήστος Γ. Κορµάζος. 6. Κοσµά Θεσπρωτού- ζΔθανασίου Ψαλίδα= Γεωγραφία ζΑλβανίας καί 'Ηπείρου. "Εκδοση Β.ΗτΜ. 'Ιωάννινα 1964, χάρτης έκτός κειμένου. 7. όπου παραπάνω, σελ 9 8. Κοσμά Θεσπ ωτού σελ. 22α καί 22β χειρογράφου του. |… Ψ%"ΈΨλ' * γ…Θ. Περιοδικό "'Λρµολόι" Δεκέµβριος 1976 σελ. 28-30 Λίο. " " " 1976 σελ. 9 \n}+. 'Αποστόλου Βακαλοπούλουι 'Ιστορία τού Νέου 'Ελληνισµού. Β΄Τουρκοκρατία 1453- …1669. Θεσσαλονίκη 1964, σελ. 311 CH12° Γεωργίου Παϊσίου, ίερέως=Τά σχολεία τών Χιονιάδων έπί Τουρκοκρατίας, 'Ιωάννι- να 1966, σελ. 7 . \uk13. 'Ιωάννου Λαµπρίδου: Περί τών έν 'Ηπείρφ 'Αγαθοεργηυάτων. 1880. σελ. 19? €;14. 'Ανήκει στόν κ. 'Αντώνιο Γεράση, Γοργοπόταμο. /παλιά Τούρνοβο| Ω?4. Εύριπίδου Σούρλαι 'Η 'Αγιογραφική Σχολή τών'Χιονιάδων, 'Βπαρχίας Κονίτσης. Περ. & 29 "'Ηπειρωτική 'Βστία" 'Οκτώβριος 1954, τεύχος 30, σελ. 929-933 1όΡ Γεωργίου Παϊσίου, ίερέως,'Αγιογραφία καί άγιογράφοι τών Χιονιάδων. 'Ιωάννινα, 1962, σελ. 8 1?. όπου παραπάνω, σελ. 20 14. Μαγνητοφωνηµένη συνέντευξη μέ τόν τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, Αύγουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή. . ΞΏΟ. Ευριπίδου Σούρλα, όπου παραπάνω, σελ. 923. … απαντάς MM... Μ., . , . ει. Χριστ. Περραιβού, Απαντά. Πρόλογος Νίκου Βέη, Επιμέλεια - σχολια Μ.Μ. Παπαϊω- άννου. 'Αθήνα 1956, σελ. 83 23. Κίτσου 'Α. Μακρή, 'Η λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. 'Αθήνα 1976, σελ. 209 24? Μαγνητοφωνηµένη συνέντευξη µέ τόν τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, Αύγουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή. 25. Κίτσου 'Α. Μακρή, Οί "φυλές" τών Χιονιάδων καί ή ήπειρώτικη χειροτεχνική ζωγρα- φική;'Εφηµ. T0 ΒΗΜΑ, 15 Μαίου 1977. 'Αναδημοσίευση στό περ. 'Αρµολόα do. 4-5 Αύγουστος - Σεπτέµβριος 1977 28. Φρειδ. "Ένγκελς, 'Η καταγωγή τής οίκογένειας, τής άτοµικής ίδιοκτησίας καί τού ΞΕΞΞΞΒΞ' "… 1966, σελ. 100, 103, κ. &. 2ξ. Κίτσου 'Α. Μακρή, Γλυκειά ζωή στή Γκοντοβάσδα, έφηυ. T0 ΒΗΜΑ, 28 ίουνίου 1970 24, Δηµ. Μακρή, 'Ηπειρώτες άγιογράφοι, περ. "Μακεδονική Ζωή", τεύχος 93, 1974.σελ.52 28, Δημ. Μακρή, Δύο θαυμάσια έκκλησιαστικά µνηµεία τής Κλεισούρας. Περ. "Μακεδονική Ζωή", τεύχος 138, σελ. 31 «Ft Δημ. Κ. 'Αγραφιώτη, 'Ο χιονιαδίτης άγιογράφος Μιχαήλ Ζήκος καί ή συντροφιά του στό Μεταξοχώρι 'Αγιάς. Περ. "'Ηπειρωτική 'Βστία" τεύχος 303-304, 'Ιούλιος- Αύ- γουστος 1977, σελ. 507-521 ης». Κατάλογος χιονιαδιτών ζωγράφων μέ μία ένδεικτική χρονολογία. Κώνστας Θεοδόσι,1747 - Κωνσταντίνος,1760 - Κωνσταντίνος Μιχαήλ,1764 - 'Ιωάννης 'Αθανασίου,1793 - 'Αναστάανιος 'Αναγνώστη,1793, Παγώνης Κωσταντή,1801 - Μιχαήλ Κωνσταντίνου,1802 - ΜιχαήΧ 'Ιωάννου,1805,-Γεώργιος ΜιχαήΧ,1812 - Γεώργιος,1813- ………΄/ Ζήκος,1822 - Γεώργιος Ζήκος, 1824 -Γιώργις δάσκαλος Μιχαήλ,1824 - Ζήκος Ζωγρά- φος,- Ζήκος Γεωργίου, ,1828 - 'Ιωάννης Πασχάλης - Νικόλαος ΠασχάλΠζγ1838 - Ματθαί- ος Γεωργίου, 1838 -Χριστόδουλος Γ.Δ.,1846 -Κωνσταντίνος Γεωργίου,1846 - Ιωάννης Ζήκου,1857 -Νικόλαος Γεωργίου,1847 - Μιχαήλ Ζήκος,1852 -Γεώργιος Κ.,1857 -Μιλ- τιάδης Δ.Ε.,1857 -'Αναστάσιος Κ. Παπακώστας,1856 - Νικόλαος Γ. Πασχάλης, 1861 - Λιάτσης,1863 - Μιχαήλ Κωνστ. Ζωγράφος, 1867 -Μιχαήλ Καραγιαννίδης, 1869 - 'Ανω- στάσιος Μιχ. Ζωγράφος, 1863 - 'Απόστολος Ματθ. Ζωγράφος,1872 - 'Αθανάσιος Κωνστ. Ζωγράφος, 1870 - Κωνσταντίνος Κωνστ. Ζωγράφος,- Δηµήτριος Νικ. Πασχάληα,1877 - Ματθαίος Γεωργίου,1878 -"Αναστάσιος Κ. Ζωγόάφος, 1878 - 'Αδάω Βούρης,τ885 - Ζή- % Η… 30… κι. & 46. 4% 30 σης Δηµ. Βούρης,1885 - 'Αναστάσιος Μ. 2ωγράφος,1872 -Παντελής Π. Ζωγράδος,1872 - Στέφανος Μ..Ζωγράφος,1871 - 'Αναστάσιος Κωνσταντίνου, 1882 - Χριστόδουλος 'Αναστ. Ζωγράφος,1885 - 'Αθανάσιος Παγώνης; 1885 -Παύλος ’I. Γιοδατόπουλσς- Σωκράτης Μ. Ζωγράφος,1875 -'Αλέξιος Μ.Κ., 1878 -Κωνσταντίνος 'Αποστ. Ζωγράφος, 1892, Νικόλαος I. Παπακώστας,1906 - Πολύκαρπος 'Αν. Ζωγράφος,1895 - Βασίλειος 'Αγγ. Φίλης,191Ο - απατά…" Χρ. Σχούρτης,19το -Θωμάς '… Ζωγράφος 1923 - Σωκράτης Χιονιαδίτης,1926 - Γεώργιος Η. "Εξαρχος,1932 - ΘωμΞς Βύαγγ. Χρήστου, 1966 - 'Αθανάσιος Διάτσης,1966. Μερικές φορές στόν κατάλογο έμφανίζεται τό ίδιο όνομα δυό φορές καί σέ κοντι- νές χρονολογίες. Στίς περιπτώσεις αύτές τό όνομα µπήκε γιά δεύτερη φορά μόνον όταν ήταν σίγουρο πώς πρόκειται γιά δυό συνονόματους ζωγράφους. Π.χ. ότΚώνστας, 1747 καί ό Κωνσταντίνος,1760 δέν είναι τό ίδιο πρόσωπο, όπως ύποθέτει 6 Γ. Παί- σιος, γιατί τά έργα τους έχουν σημαντικές τεχνοτροπικές διαφορές. 'Επίσης &… Γεώργιος,1813 δέν είναιό ίδιος μέ τό ϊεώργιο Ζήκου,1824 γιατί στό µοναστήρι τών Γεννεσίων τής Θεοτόκου διαβάζουµε σέ έπιγραφή=" διά χειρός ζωγράφων Γεωρ- γίου καί Γεωργίου έκ Χιονιάδων τής έπαρχίας τού 'Αγίου Βελλάς έν έτει σωτηρίω 1813" καί σέ φορητή είκόνα)τού ιδιου µοναστηριούε" Δέησις τόν δούλον τού Θε- ού Μιχαήλ ίστοριογράφου. Ιστορήθη δέ διά χειρός Γεωργίου καί Γεωργίου τών αυ- τού Μαθητάδων έκ Χιονιάδων". '0 Παύλος I. Γιοδατόπουλος κατάγεταιυάπό τό κοντι- νό χωριό 'Ασημοχώρι, άλλά ά5ρξε μαθητής χιονιαδίτικου έργαστήριου. Γεωργίου Μέγα,-ΞιάΞισΞα.'Αθήνα 1963, σελ. 11 Γεωργίου Μέγα, όπου παραπάνω. σελ.10 Νικ. Κ. Μουτσόπουλου, Καστοριά, τά 'Αρχοντικά.'Αθήνα 1962, χωρίς σελιδαρίθμη- ση. Φύλλο 20β Κίτσου 'Α. Μακρή, Δύο λαϊκοί ζωγράφοι.Βόλος 1952. σελ.19 καί ύποσημείωση 28 Χαρ. Χαρίτου,'Η µονή 'Αγίου Νικολάου Πάου 'Αργαλαστής. Βόλος 1972, σελ. 61-62 Γεωργίου Παίσίου, 'Αγιογραφία καί 'Αγιογράφοι τών Χιονιάδων. 'Ιωάννινα 1962, σελ . 105 *Αγγελικής Χατζημιχάλη, Λαϊκή 'Αρχιτεκτονική καί Τέχνη. Περίληψη όμιλίας στόν "Κύκλο Τεχνικών" τήν 29-5-42, δημοσιευμένο στό Δελτίο τού Κύκλου αύτού,άριθ.28 'Αγήνορα 'Αστεριάδη, Τό σπίτι τού Σβάρτς στ"Αμπελάκια. 'Αθήνα 1928, σελ 17 'Αρχείο Κίτσου Α. Μακρή, Βόλος 'Αρχείο Κίτσου 'Α. Μακρή, Βόλος Γιάννη Μαυρομάτη, Τό ξεκίνηµα τών μαστόρων τής ΠυρσόγιαννηςΚονίτσησ.Περ. Μ ’H. πειρωτική 'Εστία",Μάϊος-'Ιούνιος 1978, σελ. 431 Γράµμα τού άπογόνου τους Βασιλείου Κ. Χρήστου, 17 - 1 - 78. 'Αρχςίο Κ.Α.Μακρή 4ξχ.Χάρτινος δερματόδετος κώδικας σέ μέτρια κατάσταση, διατάσεων 19,5 Χ 14 έκατ. 31 Σελίδες 356 καί τρείς μέ μεταγενέστερα συμπληρώμαρα. '0 άρόθμός τών σελίδων μο- νός γιατί ή σελίδα 351 είναι δυό φορές. " 'Εγράφη διά χειρός Χριστοδούλου Γ;Δ. άπριλίου 25". "Εχει μικρές διαφορές µέ τό δημοσιευµένο άπό τόν Παπαδόπουλο-ΕΧΙ- Κεραμέα κείμενο π.χ."Πίναξ τής παρούσης βίβλου" γίνεται στό Χριστόδουλο" Πίναξ άκριβής τής βίβλου"ΐ Παραλείπει τ'ην άφιέρωση "Τή θεοτόκφκαί άειπαρθένω Μαρία". 'Βπίσης παραλείπει τό "Πάσι τοίς τών ζωγράφων παισί Προγυμνασία καί Παιδαγωγία". 'Απλοποιεί καί τή γλώάέ. Γράφει κοντά άντί πλησίον, κάμε άντί ποίησον, κάτω άν- τί ύποκάτωθεν, πίσω άντί όπισθεν, ΄εξω άντί έξωθεν, δείχνουν άντί δεικνύουν, βόδια άντί βόας, φαλακρός άντί φαρακλός κ.λ.π.Στήν περιγραφή τού 'Αγίου Βασιλείου πα- ραλείπει τόν, προφανώς άκατανόητο σ'αύτόν χαρακτηρισμό "μιξαίπόλιος". 'Εχει καί μερικές προσθήκες π.χ. άντί "φορών λαµπρά φορέματα" γράφει"φορών λαμπρά καί πο- λυτελή φορέματα", "'Ο άγιος Θεαγένης έν θαλάσσει ριφθείς τελειούται" γράφει "'ο ά- γιος Θεαγένης έν βάθει θαλάσσης ριφθείς τελειούται" 4ξΡ Διονυσίου τού έκ Φουρνά, 'ΕΡµηνεία τής Ζωγραφικής Τέχνης, καί αί κύριαυ αύτής πηγαί, έκδιδοµένη μετά προλόγου νύν τό πρώτον πλήρης κατά τό πρωτότυπον αύτής κείµενον, ύπό τού ’A. Παπαδοπούλου-Κεραμέως. ’Ev Πετρουπόλει 1909. 4;, Νίνα-Μαρία 'Αθανάσογλου, 'Ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας. 'Αθήνα 1976, σελ. 10 43 3.11. Λαζάρεφ, 'Αντρέ'ί ΡΞΜΞ.Μόσχα 1960 /ρωσικά| 43, Ε.Ν. Δαζξρεφ, Θεοφάνης ό "Ελληνας. Μόσχα 1961 |ρωσικά/ 4%. Δημήτριος Παπαστάµος, 'Η έπίδραση τής Ναζαρινής σκ΄εψης στή νεοελληνική έκκλη- σιαστική ζωγραφική. ’Aefiva 1977, σελ.19 40. Μεγάλη 'Ελληνική 'Βγκυκλοπαίδεια "Πυρσού" λήμμα ΑΘΩΣ, 'Αθήνα 1927 39… Γεωργίου Παίσίου, 'Αγιογραφία καί 'Αγιογράφοι τών Χιονιάδων.'Ιωάννινα T962, σελ. 26 . 9ξ, Δημητρίου Σ. Σαλαμάγκα,'0 Νεομάρτυρας "Αγιος Γεώργιος 'Ιωαννίνων.΄Αθήνω καππκκ 1954. Φωτογραφία τού έργου στή σελ. 2, περιγραφή του στή σελ. 160 5%. Κίτσου 'Δ. Μακρή, θ…σοσΒΑΡΗΙΕΒ GRECQUES AUX PAYS BALKANIQUES WANT LE XII SIEELB. 'Ανακοίνωση στό Βαλκανικό Συνέδριο τής Βάρνας. Θεσσαλονίκη 1976 5Έί Κίτσου 'Α Μακρή, "Ενα εύρωπαίκό πρότυπο βορειοελλαδίτικης τοιχογραφίας. 'Εφημ. -…………χφο ΒΗΜΑ, 'Αθήνα 25 ‘Iouvcou 1978 5" Κίτσου 'Α. Μακρή 'Η λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. 'Αθήνα 1976, σελ. 146 147, 270 … , ,/ δέ, 'Εθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος, έπιμέλεια Στέλιου Παπαδόπουλου, Νεοελληνική Χειροτεχνία.'Αθήνα 1969. Κεφάλαιο "Ξυλογλυπτική" Κίτσου 'Α. Μακρή, σελ. 62 59; Κώστα π. Λαζαρίδη, Χιπ:κιιηκπΧπππΧππκκπκππΧπΧπκ!κεκκπκΧκπΧκπικα1ΧκΧ:πκκι|!!! ΧΧΧΠΧΧΙΧΧΧ!ΙπΧΧΚΧΧΧ'0 έθνικός 'Αγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος καί οί έθνικοί εύ- εργέτες άπό τό Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ.34 καί 45 32 56, Κώστα Π. Λαζαρίδη, 'Η διαθήκη τού Εδγενίου Πλακίδα καί τό Κουκοόλι-Ζαγορίου. Γιάννινα 1969, σελ. 1O , ,΄Ξτ 51γ Δημητρίου B. Οίκονομίδου, Περί τόν πρωτεργατύν τής ρουυανικής λογοτεχνίας.'Αθή- να1956, σελ. 89 60. Κόστα Π. Λαζαρίδη, 'Ο έθνικός άγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος καί οί έθνικοί £650— γέτες άπό τό Ψσεπέλοβο.Γιάννινα 1971, σελ. 9 66… Πληροφορίες γιά τήν πνευματική ζωή στά Ζαγόριαι Κ.Π.Δαζαρίδη, T6 πνευΕατικό Ζα- γόρι στά χρόνια τής Φουρκοκρατίας. Γιάννινα 1969 66, Βλέπε έγχρωµες άναπαραγωγές στό βιβλίο ATANOS BOSCHOV, DIE BULGARISCHE VOLKS KUNST, Δυτική Γερµανία 1972, σελ. 166, 269. 'Βπίσης FOLK‘KRT IN RU“ANIA, Βουκου- ρέστι 1955, είκόνα σέ γυαλί άπό τήν Φρανσυλβανία, 19ος αίάνας. Πίνακας έκτός κειμένου χωρίς άρίθµηση 6Έμ Κίτσου 'A. Μακρή, "Οταν οί 'Ελληνες περίμεναν τό Ναπολέοντα ώς έλευθερωτή. 'Βφηυ. TO ΒΗΜΑ, 14-7-1963 6ΈΚ Στέλιου Λυδάκη,΄Η ίστορία τής νεοελληνικής ζωγραφικής."Βκδοση "Μέλισσα",'Αθήνα 1976, σελ. 429 | 65» Κίτσου 'Λ. Μακρή, 'Βζωγραφίσθη στανικδς. 'Εφημ. T0 ΒΗΜΑ 11 Σεπτεµβρίου 1966 χΞΞ> 6ζ. 'Ανων6μου τού "Ελληνος, 'Ελληνική Πομαρχία. 'Βν 'Ιταλία 1806. Β΄"Βκδοση 'Αθήνα 1948, σελ. 165-166 69; Γ. Λαμπριιού, Μορφές τού Είκοσιένα. 'Λθήνα 1945, σελ. 22 63° Κώστα Π. Λαζαρίδη, ΐ0 έθνικός άγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος καί οί έθνικοί ει'1ερ- γέτες άπό τό Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ. 17 60 Κωνστ. Παπαδημητρίου, 'Βπαρχία Καρδίτσης. "Θεσσαλικό Χρονικά", έκτακτη έκδοση. 'Δθήνα 1955, σελ. 219