Εκ μέρους της Διοικούσας Επιτροπής, του Αντιπροέδρου, Καθηγητή κ. Κουκιάδη, της Καθηγήτριας κ. Ηλιού, των Καθηγητών κ.κ. Ακριτίδη και Κωτσιόπουλου, του Αναπληρωτή Καθη- γητή κ. Τζεκάκη, του Λέκτορα κ. Σταυρακάκη, των Δημάρχων Βόλου και Λάρισας κ.κ. Κουντούρη και Λαμπρούλη, του Οικονομολόγου και Προέ- δρου της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας κ. Παπανικολάου, του Δημοσιογράφου κ. Φάτση, του Γιατρού και Προέδρου του Νοσοκομείου "ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ" κ. Ευαγγελόπουλου Εκ μέρους του Νομικού μας Συμβούλου, Καθηγητή κ. Καλαβρού, του Αναπλη- ρωτή Καθηγητή κ. Χρ. Αλεξίου που είναι υπεύθυνος για τη βιβλιοθήκη μας και τώρα είναι επίσης Ειδικός Γραμματέας στο Υπουργείο Παιδείας για τα θέματα Ειδικής Αγωγής, και του Επίκουρου Καθηγητή κ. Διονύση Κλάδη, Συμβούλου για θέματα Οργάνωσης και Διοίκησης που ήταν Προϊ- στάμενος Γραμματείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας Εκ μέρους των "ιστορικών" πρώτων υπαλλήλων μας του Λευτέρη Λουκάκη, του πρώτου που μας ήρθε με απόσπαση από το Πανεπιστήμιο Κρήτης της Μορφούλας Αντωνάτου, από το Ελεγκτικό Συνέδριο, που είναι σήμερα Πάρεδρος της Σόφιας Αθανασόπούλου του Δημήτρη Τσετσενέκου του Αλέκου Παπαδόπουλου της Νέλλής Ζήση … της Νατάσας Βακαλόπούλου της Ελένης Δερμιτζόγλου της Εφής Τζανόγλου της Δανάής Λέκκα της Βίκυς Παναγιωτοπούλου της Μάγδας Ευαγγελοπούλου της Ελένης Αρετουλάκη του Ντίνου Προγγίδη, του Προϊστάμενου των Τεχνικών Υπηρεσιών που συντόνησε αποτελεσματικά με κόπο υπεράνθρωπο τις εργασίες για όλο αυτό το συγκρότημα ./. της του της εκ μέρους της της της του της του της της του του της του Του του Του του του της της της της της της Λιλίκας Κουρή, της Γραμματέως των Εκλεκτορικών Σωμάτων και από τους πιο βασικούς συνεργάτες Κώστα Καφετζόπουλου Ελένης Παπαδημητρίου Σοφίας Θεοδώρου Μαρίας Μανουρά, που μας ήρθε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, της Γραμματέως της Διοικούσας Επιτροπής που χρόνια στηρίζει τη λειτουργία της Μαίρης Λουκάκη Γιάννη Κιάφα, που είναι ο οδηγός αλλά και σύντροφος στις μοναξιές και στη διαρκή μετακίνηση Ματίνας Τσαγγούρη Βαγγέλη Πεπόνη Κατίνας Βέργου Αίας Σιμοπούλου Αλέκου Χαρμάνη Αντώνη Κουρνούτου Μάρης Γκίκα Απόστολου Διαμαντή Γιώργου Κατσαρού Βαγγέλη Μπεζάτη, που μας ήρθε από το Πανεπιστήμιο Πάτρας Χρήστου Κωστόπουλου, που τον πήραμε από το Παν/μιο Αθηνών΄ Γιάννη Δασκαλόπουλου από το Παν/μιο των Αθηνών επίσης ΣτέλαΧ>Δακόπουλου, από το ΠΙΚΠΑ, του βοηθού Γραμματέα της Δ-Ε- Κικής Κλειαρά Χαρούλας Γεωργακόπούλου Τέρψης Τσικάκη Νίκης Παπαρίζου Πόπης Πιτσιάβα ΄Εφης Λιάντζουρα της Μαρίας Αλεξιάδου της Τασούλας Χριστοδούλου Εκ μέρους του διδακτικού προσωπικού και των φοιτητών μας που γεμίζουν αυτούς τους χώρους με τη δημιουργική τους παρουσία Εκ μέρους της του Κώστα ομάδας των μελετητών αυτών των εγκαταστάσεων Αδαμάκη της Ελένης Γαλλή της Δήμητρας Νικολάου του Δημήτρη Φιλιπιτζή Εκ μέρους των κατασκευαστών που με ενθουσιασμό και ικανότητα έφεραν σε πέρας αυτό το ασφαλώς δύσκολο έργο σε χρόνο ρεκόρ Εκ μέρους όλων αυτών των "ιστορικών" προσώπων του Πανεπιστημίου Θεσσα- λίας που άλλοι ήρθαν κι έφυγαν κι άλλοι έμειναν μόνιμα ή προσωρινά μαζί μας Σας ευχαριστώ όλους θερμά για την ανταπόκριση και τη συμμετοχή σας που μας τιμά ιδιαίτερα και μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε .... Θέλω να χαιρετίσω ιδιαίτερα την πολυπληθή παρουσία των εκπροσώπων και των απλών πολιτών αυτής της πόλης που τονίζουν τον ενωτικό ρόλο του Πανεπιστημίου μας. Ρόλο ενωτικό που πάντοτε αλλά ιδιαίτερα στη συγκυ- ρία που έχει διαμορφωθεί μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο αλλά και αφετη- ρία δράσης δημιουργικής. Θα ήταν παράλειψη αν δεν ευχαριστούσαμε ιδιαίτερα τους Νομάρχες των τελευταίων περαΞΕΝ που όλοι μας στήριξαν και μας βοήθησαν, το Γιάννη Πανούτσο, τον Ευριπίδη Καφαντάρη και το Θανάση Σιάτρα, τους Δήμους Βόλου και Λάρισας για τις διευκολύνσεις τους, και τις παραχωρήσεις εκτά- σεων, την ETBA, την Εθνική Τράπεζα, την Κτηματική Εταιρία του Δημο- σίου, το Υπουργείο Γεωργίας και ιδιαίτερα τον Υφυπουργό κ. Πιτσιώρη για τις παραχωρήσεις ακινήτων, τον Υφυπουργό κ. Παυσανία Ζακολίκο που βοήθησε να βρεθούν οι πόροι για την αποπεράτωση των έργων, τους Προέδρους της Κοινότητας Αργαλαστής και Μηλεών για τις παραχωρήσεις σημαντικών ακινήτων και βέβαια τον Μητροπολίτη Δημητριάδος για τη συνερ- γασία και τη διαρκή στήριξη του Πανεπιστημίου μας. 'Ωφείλουμε τέλος να ευχαριστήσουμε την Κυβέρνηση για τη συνεχή αρωγή, το ενδιαφέρον και την κατανόηση που έδειξε αφήνοντάς μας να κάνουμε τη δουλειά μας και στηρίζοντας τις επιλογές που διαμορφώνονταν με αντικειμενικά κριτήρια ακόμα και όταν αυτές είχαν εμφανές πολιτικό κόστος. Αυτή η στιγμή είναι το τέλος πια μιας πορείας δύσκολης και σηµατοδοτεί ένα νέο ξεκίνημα που χρειάζεται παραπανήσια ορμή αλλά και συμπαράσταση για την κατάκτηση της συνέχειας και της σταθερής προκοπής.

*; ! / &…#έ5 … Μέσων | ΄το Πανεπιστήµιο )… ή)… ως και n elealog ’ n Κύριε Διευθυντά, Γνωρίζοντας τις προσπάθειες που κατά- βάλλατε κατά καιρούς και επανειλημμένα για την στήριξη της υπόθεσης του Πανεπιστη- µίου Θεσσαλίας και καθώς με παρρησία και ενεργά υποστηρίξατε τις θέσεις εκείνες που ενδυναµώνουν την πραγµάτωση των αρχι- κών προγραμμάτων χωροθέτησης του πανε- πιστηµίου και διαφυλάττουν την ίδια την ο… ντότητα του πανεπιστημίου Θεσσαλίας µε έ- δρα τον Βόλο, θα περίμενε κανείς το άρθρο που δημοσιεύσατε στο φύλλο της 15/2 με τίτλο "κινδυνεύει η Βιβλιοθήκη του Βόλου", να είναι πράγµατι μια ειλικρινής και εναγώνια φωνή. Αλλά αντίθετα, αυτή τη φορά οι υποψιά- σμένοι και γνωρίζοντες τα πράγματα διαψεύ- σθηκαν, ο δε ανυποψίαστος αναγνώστης πα- ρέμεινε µετέωρος στα βαθιά σκοτάδια της ά- γνοιας του. Γιατί το επίμαχο δημοσίευμα που δηµοσι- εύτηκε ακριβώς την ημέρα που συνεδρίαζε η Δ.Ε., αποτελεί μια ασυνήθιστη για το ύφος και το περιεχόµενο της εφημερίδος σας κιν- δυνολογία. Γιατί στηρίζεται σε αναληθή στοι- χεία και ψευδοεπιστημολογικές εκτιμήσεις, δυναμιτίζει την υπόθεση της Κεντρικής Βι- βλιοθήκης του Πανεπιστηµίου και απομακρύ- νει την προοπτική της δημιουργίας της στο Βόλο, σ' ένα πολύ απώτερο και αμφίβολο μέλλον. Γιατί η έκθεση Αλεξίου κ. Διευθυντά, που αναφέρεται, εάν την γνωρίζατε στο σύνολό της, θα βλέπατε ότι είναι θετική ενισχυτική, επαινεί και συνηγορεί στην συνέχεια της με- η ταλαιπωρία; Σιδηροδρομικές καθυστερήσεις Στις 8-2-92 πήγαινα από το Βόλο στην Καρδίτσα με το τρένο, που αναχώρησε στις 9.25 το πρωί. Στο Σταυρό (Παλαιοφάρσαλα) το τρένο, είχε καθυστέρηση τρία τέταρτα της ώρας. Κατά τη διάρκεια της καθυστέρησης πέρασε μόνο ένα φορτηγό τρένο προς τη Θεσσαλονίκη χωρίς να σταθμεύσει. Στις 11-2-92 επέστρεφα στο Βόλο από την Καρδίτσα (αναχώρηση 10.30 π.μ.). Στο Σταυρό πάλι το τρένο είχε καθυστέρηση μιάς ώρας, ακριβώς κατά τη διάρκεια της οποίας δεν πέρασε καμιά αμαξοστοιχία στη γραμμή από και προς τη Αθήνα. 'Οταν ερώτησα και στις δύο διαδροµές, υπαλλήλους του Ο.Σ.Ε. για την κατά τη γνώμη μου, αδικαιολόγητη καθυστέρηση δεν πήρα απάντηση διαφωτιστική. Υπάρχει άραγε τέτοια απάντηση;Βεβαίως το φαινόµενο της καθυστέρησης του θεσ- σαλικού τρένου στο Σταυρό είναι μόνιμο. Καταταλαιπωρεί τους επιβάτες και τους ο- ναγκάζει να προτιμούν το λεωφορείο, έστω και αν το εισιτήριο είναι πολύ ακριβότερο. Δεν είναι πρακτικώς δυνατόν να προγραµματισθούν τα δροµολόγια έτσι, ώστε να υπάρχει η ανταπόκριση µε τα τρένο της άλλης μεγάλης γραμµής, για να αποφευχθεί Ευχαριστώ ΓΕΩΡΓΙΟΣ πΑπΑΣτΕΡΓιοΥ Βόλος λέτης, φυσικά μέσα από τον προβληµατισµό που επιβάλλεται να διάτυπώνει κάθε επιστη- μονικό κείμενο στην ανάλογη περίπτωση και πάντως πουθενά δεν αναφέρει τον ισχυρι- σμό ότι το κτίριο που έχει επιλεγεί για την εγκατάσταση της κεντρικής Βιβλιοθήκης εί- ναι ανεπαρκές ή ακατάλληλο. Αντίθετα ο- ντλεί τις θέσεις της από το κτιριολογικό πρόγραμµα, της μελέτης που βρίσκεται εν ε- ξελίξει, που εµείς µε την βοήθεια των Ελλή- νων και Γερµανών ειδικών βιβλιοθηκονόµων συνεργατών μας έχουµε καταρτίσει, στηρίζει και προτείνει "να γίνει αποδεκτό αυτό το πρόγραμμα για να προχωρήσει και να ολο- κληρωθείη μελέτη". Θεωρεί ότι το κτίριο που προτείνεται να εγκατασταθεί, η βιβλιοθήκη το παλιό ΚΤΕΛ - πρώην Τράπεζα Αθηνών, είναι ιδεώδες από κάθε άποψη. Ασφαλώς βέ- βαια δεν είναι κείμενο ευρείας και ευκαιρια- κής καταναλώσεως, δεν προσφέρεταιγαι εύ- κολα συμπεράσματα και αβασάνιστους ισχυ- ρισμούς αλλά η αποσπασµατική ερμηνεία του είναι δυνατόν να προκαλέσει υποψίες. (Άλλωστε ο ίδιος κ. Αλεξίου, µια και "χρησι- μοποιείται" η άποψή του θα μπορούσε νοµί- ζουμε να αναφερθεί εκτενέστερα στο θέµα). Γιατί θα πρέπει να γνωρίζετε επίσης ότι η υπόθεση της οργάνωσης και χωροθέτησης των Σχολών του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, είναι προιόν συγκροτηµένης επιστηµονικής δουλειάς που ξεκίνησε στα 1974, που την ε- πεξεργάστηκαν συστηµατικά και επίπονο ε- πώνυµοι και ανώνυμοι µελετητές, καθηγητές Πανεπιστημίου, διαπρεπείς Έλληνες του ε- ξωτερικού, καθηγητές ξένων πανεπιστηµίων επιστημονικοί συνεργάτες και σπουδαστές Αρχιτεκτονικών Σχολών (που καµμία σχέση δεν έχουν με τους "κύκλους αρχιτεκτόνων που αναφέρεστε) και οι οποίοι προχώρησαν στην επιλογή των κτιρίων που θα στέγαζαν τις διάφορες δραστηριότητες του πανεπι- στηµίου κάτω από συγκροτηµένο και ενιαίο σκεπτικό.Ασφαλώς δεν είναι η στιγμή να σ- ναφερθούμε λεπτοµερειακά στην ιστορία και το χρονικό οργάνωσης του πανεπιστημίου, αλλά είναι φανερό ότι για τόσο σοβαρά ζη- τήματα, δεν μπορεί κανείς αβασάνιστα και τυχαία να προβάλλει ασυνάρτητους ισχυρι- σµούς του είδους και γιατί η βιβλιοθήκη να γίνει στο ΚΤΕΛ και να µην γίνει στου Μα- τσάγγου ή οπουδήποτε αλλού, γιατί ασφα- λώς η υπόθεση του πανεπιστηµίου δεν είναι "κολοκυθιά" για να παίξουµε το σχετικό παι- χνίδι. Παιχνίδι πολυεπίπεδο, που μοιάζει να γίνεται επικίνδυνο. Πάντως για τα παραπάνω επικαλούμαστε τις απόψεις και τις θέσεις που κατά καιρούς πάγια έχουν εκφρασθεί στην εφηµερίδα σας, όπως άλλωστε συ- μπτωµατικά συµβαίνει και σε χθεσινό άρθρο σας. Ευχαριστούμε για την φιλοξενία. Οι µελετητές: Κώστας Αδαµάκης, Ελένη Γ αλλη, Δήµητρα Νικολάου, Δηµήτρης Φιλιππιτζής, αρχιτέ- κτονες, Χάρης Μυλωνάς, Ελένη Μόκκα, Νίκος Κανταρτζής πολιτικοί µηχανικοί, Άρης Ταολαπάτας, Αστέρης Καλλίνος ηλε- κτρολόγοι μηχανολόγοι, Κατερίνα θανα- πούλου, Peter δανείων, Robert Klaus Jopp, Rolf Fuhlrott 6ι6λιοθηκονόµοι.

. & & .. Σταθμό του ΚΤΕΛ κτήριο "ασπρο… µεταξύ των άλλων, va a- της πσνε…στημαής σιδλιοΘήκης ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΕΙΔΙΚΟΥ ΟΜΟΓΕΝΗ Blemoer’lKn-"nmétoc" n Πανεπιστπμ|ς Προχωρεί η οργάνωσή της γώ η προµελέτη της κεντρικής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημί- ου Θεσσαλίας στις πρώην ε- γκαταστάσεις των υπεραστι- κών λεωφορείων αναμένει στο βαρύ φάκελλο θεμάτων την έγκριση του τεχνικού συμβουλίου και στην συνέχεια της διοικούσας επιτροπής του ιδρύματος, η οργάνωση της βιβλιοθήκης -έστω και α- ;- Εξειδικευμένες θα είναι οι βιβλιοθήκες των τμημάτων της Λάρισας οι οποίες, ω- στόσο. θα διευθύνοντοι από το Βόλο. ό- που και η κεντρική βιβλιοθήκη της έδρας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Όλο αυτό. βέβαια, εφόσον το ήδη αρ- γοπορημεγο έργο της κατασκευής των κτιρίων που θα στεγασουν την βιβλιοθήκη προχωρήσει κάποτε µε τους ρυθμούς που απαιτεί η αναγκαιότητα ύπαρξης µιας βι- βλιοθήκης πανεπιστημιακής. Σύντομα, ωστόσο, θα φανεί το αποτέ- λεσμα της συνεργασίας του ελληνοαμε… ρικανού ειδικού κ. Δήμα με τους υπευθύ- νους της οργάνωσης της βιβλιοθήκης που έχει σαν στόχο να στηρίξει προπτυ… χιακές και µεταπτυχιακές σπουδές, να βοηθήσει τον εκσυγχρονισμό της πανεπι- στηµιακής παιδείας, αλλά και εφόσον εί- ναι ανοιχτή στο κοινό, να στηρίξει την πνευµατική και πολιτιστική αναβάθμιση του θεσσαλικού χώρου. ΕΛ.ΣΤΑΜΟΥΛΗ , ΄ &! : κ…"… στεγης- φαίνεται να προχωρεί καλά. Επιστήμονας βιβλιοθηκάριος πανεπι- στημιοκης βιβλιοθήκης της Νέος Υόρκης, ο ομογενής και θεσσαλός στη καταγωγή K. Σ. Δήμας, βρίσκεται από χθές στο Βόλο για να προσφέρει την γνώση και την ε- μπειρία του στον οργανωτικό σχεδιασμό της βιβλιοθήκης. O κ. Δήμας βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία και επαφή µε τον υ- πεύθυνο για την οργάνωση της βιβλιοθή- κης καθηγητή Χρ. Αλεξίου, και θα παρα- μείνει στην πόλη μας για 4 μήνες ώστε να επιτευχθείη καλύτερη οργανωτική δο- μή της βιβλιοθήκης. Η πρόταση για μεταφορά της βιβλιο- θήκης στις εγκαταστάσεις Μοτσάγγου, δεν βρίσκει σύµφωνο και τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου K. Αλεξίου. “H πρόταση αυτή δεν έχει βάση, αφού Θα κοστίσει περισσότερα χρήματα, δεν είναι όλος ο χώρος που προτείνεται χρήσιμος στις λειτουργίες της βιβλιοθή- κης και κυρίως το κτίριο αυτό δεν έχει το "πρόσωπο" που επιδιώκουμε να έχει η βι- βλιοθήκη που σχεδιάζεται και θα είναι ί- σως η µοναδική του είδους στην Ελλάδα". Για τον κ. Αλεξίου που έχει προτείνει την επέκταση των λειτουργιών της βιβλιο- θήκης πέραν του γνωστού ακινήτου του πρώην ΚΤΕΛ και στα οικοδομικά τετρά- γωνα Ερμού Μεταμορφώσεως- Πλάτω- νος- Σκοπέλου και Ερμού - Σκοπέλου- Πλάτωνος- Μπόρελ. *η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας θα είναι το ο- ραμα που ανάλογο του δεν υπάρχει". Πε- ρα από το γεγονός, είπε. ότι η βιβλιοθήκη είναι η ακαδημαική βάση κάθε Πανεπιστη- μίου, η συγκεκριμένη έχει την ιδιαιτερό- τητα να στηρίζει σηµαντικά τις σπουδές στο ίδρυµα αφού, όπως είναι γνωστό. εί- ναι το μόνο Πανεπιστήµιο που έχει κα- ταργήσει το ένα και µοναδικό σύγγραμμα, και σ' αυτό είναι πρωτοπόρο. Για τούτο και η βιβλιοθήκη θα είναι αυτό που λέμε "πιλότος" για ολόκληρη την Ελλάδα κα- θώς και ένα πρότυπο πολιτιστικό κέντρο". Η βιβλιοθήκη του Πανεπιστηµίου Θεσ- σαλίας με την απαλλοτρίωση ή την αγορά και των διπλανών οικοπέδων θα έχει την δυνατότητα να στεγάσει όλες τις λει- τουργίες της μαζί με 900.000 τόμους βι- βλίων. Θα είναι ανοιχτή για το κοινό ενώ με μηχανογράφηση θα συνδεθεί και με άλ- λες βιβλιοθήκες των Μηλεών και της Ζα- γοράς.

Ν πΑΝΘιΣτΗΜιοΘΕΣΣΑΛιΑ I ΄ 2/11. …. ' "ο Σ &ει'Μψ, Κινδυνεύει η Βιβλιοθήκη του Βόλου ΤΟΝ κίνδυνο να µην ολοκληρωθεί σύντομα, αλλά και να κοστίσει πανάκριβά αντιμετωπίζει η υπό ίδρυση βι- βλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Βόλο, σύµ- φωνα με αρχιτέκτονες γνώστες του θέµατος και µε βά- ση την έκθεση του υπευθύνου της κ. Χρ. Αλεξίου. Η δυσοίωνη αυτή προοπτική δηµιουργεί νέους “novo- κεφάλους" στην ακαδημαϊκή κοινότητα, ενώ σήµερα συ- νεδριάζει στο κτίριο Παπαστράτου στο Βόλο, η Διοικού- σα Επιτροπή του Πανεπιστηµίου. Η συνεδρίαση θα πραγµατοποιηθεί στον διαµορφω- θέντα ειδικά τέταρτο όροφο του παραλιακού κτηρίου του Πανεπιστημίου, και θα καλυφθεί µε θέματα που α- φορούν στην έγκριση διεξαγωγής του διαγωνισµού για την ανάθεση της μελέτης κατασκευής της ιατρικής σχο- λής στη Λάρισα. Το κτήριο θα ανεγερθεί σε έκταση 90 στρεμμάτων στη θέση "Μεζούρλο", την οποία παραχώ- ρησε ο δήμος Λάρισας στο Πανεπιστήµιο. Το µέγαρο της σχολής θα ανεγερθεί δίπλα στο περιφερειακό νο- σοκοµείο. Επίσης, η Διοικούσα Επιτροπή θα εγκρίνει την πρό- Να μην ολοκληρωθεί σύντομα αλλά και να κοστίσει πα νακριβα σληψη διδασκόντων, την επαναπροκήρυξη τεσσάρων θέσεων της ιατρικής, περιπτώσεις αποσπάσεων και µε- ταθέσεων και άλλα. ΕΝΑ από τα θέµατα ημερήσιας διάταξης είναι και το ρυθµιστικό σχέδιο του Ιδρύματος και η ανάθεση της με- λέτης του. Οπως επισηµαίνεται σχετικά στην έκθεση του K. Αλε- ξίου, που χρονολογείται από το Νοέµβριο, o χώρος ό- που προτείνεται να εγκατασταθεί η βιβλιοθήκη (οικοδο- μικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Μεταμορφώσεως-Δη- μητριάδος-Μπόρελ και Ερμού), θεωρείται "τελείως ανε- παρκής" για να στηρίξει σπουδές ενός Πανεπιστημίου Συνέχεια στη σελίδα 6 | I\ " /Χ'Γ 'Κιν6υνεύει η ΜΕ…… του Έλζα Συνέχεια από τη σελίδα 1 με ακαδηµαϊκό πληθυσµό 13.000-14.000 και να βοηθήσει στην πολιτιστική αναβάθ- µιση μιας µεγάλης περιοχής… ΕΚΤΟΣ όµως από την εν λόγω έκθεση, ο προυπολογισµός της µελέτης για την βι- βλιοθήκη που είχε ανατεθεί έναντι 12.000.000 δρχ. σε ομάδα ντόπιων µελε- τητών, έφθασε στο ύψος των 180.000.000 δρχ. και αναµένεται να γίνει υψηλότερος. Η δαπάνη για τη μελέτη σε συνδυασµό με τις δαπάνες για τις απαλλοτριώσεις των οικοπέδων οδηγεί τον συνολικό npoUno- λογισμό για την βιβλιοθήκη σε δυσθεώρητα ύψη. Σύμφωνα µε υπολογισµούς της τεχνι- κής υπηρεσίας του Πανεπιστηµίου, η από- κτηση του οικοπέδου µεταξύ των οδών Δηµητριάδος-Σκοπέλου-Ερμού και Μπό- ρελ θα κοστίσει 200 εκατομ. δρχ., ενώ συ- νολικά το κόστος αγοράς και των υπόλοι- πων διπλανών οικοπέδων-όπως προτείνει 0 K. Αλεξίου-δηλαδή αυτών µεταξύ των ο- δών Ερμού-Μεταµορφώσεως-Πλάτωνος- Σκοπέλου και Ερμού-Σκοπέλου-Πλάτωνος και Μπόρελ θα ανέλθει σε 450 εκ δρχ. πε- ρίπου! Πρόκειται για τέσσερα οικοδοµικά τετρά- γωνα τα οποία και πάλι κατά τον K. Αλε- ξίου δεν θα ήταν αρκετά για να στεγάσουν τις ανάγκες της βιβλιοθήκης, αφού όπως τονίζει, "θα µπορούσαν να χωρέσουν ένα μάξιµουµ 900.000 τόμων βιβλίων με ανά- λογα αναγνωστήρια, όταν οι βιβλιοθήκες μικρών πανεπιστημίων της ΕΟΚ έχουν µί- νιµουμ 1.000.000 τόµων, για την εξυπηρέ- τηση µάλιστα ακαδηµαϊκού πληθυσμού µι- κρότερου από αυτόν που προβλέπεται για το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας". ΣΤΟ σημείο αυτό έρχεται και η πρόταση αρχιτεκτόνων του Βόλου, να στεγασθεί η βιβλιοθήκη του Πανεπιστηµίου στο οικόπε- δο των αποθηκών Ματσάγγου έκτασης 3500 τετραγωνικών µέτρων, αντί των 870 τ.μ. μόνο που υπάρχουν για την βιβλιοθή- κη στο πρώην κτίριο του υπεραστικού ΚΤΕΛ. Η λύση αυτή υποστηρίζουν οι ίδιοι αρχιτέ- κτονες, εκτός του ότι θα είναι πιο οικονο- μική θα είναι και η πιο σύντομη, αφού θα αποφευχθούν οι αλλεπάλληλες απαλλο- τριώσεις. Η Διοικούσα Επιτροπή του Ιδρύµατος κα- λείται να συζητήσει την πρόταση, ώστε να βγει από τον "βόλτα" το θέμα της βιβλιο- θήκης και να προχωρήσει τελικά το έργο. Σ….

0 Λ&ΙΚ0Γ ΜΜΕ ΠΟΑΤΤΙΤΉΟΣ H AAIKH ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Ω? ΠΗΓΗ ΙΓΨΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΈΘΉΟΓΡ4ΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η έρευνα και µελέτη του λαϊκού μας πολιτισμού δε μπορεί και δεν πρέπει να είναι μονόπλευρη, να περιορίζεται δηλαδή στην αναζήτηση και περιγραφή καθώς και στην τεχνο- τροπική διερεύνηση. To φαινόμενο της λαϊκής δημιουργίας παρουσιάζει άπειρες πλευρές που όχι μόνο πρέπει να συνεξετίζονται για την πληρέστερη κατανόησήτου αλλά και γιατί προσφέρουν πολύτιμο υλικό σε άλλες επιστήμες, όπως η εθνογραφία, η ιστορία, ακόμα και η βιολογία. Επειδή η τελευταία, η βιολογία…δείχνει παράταιρη θημειώνουμε, από τα πολλά, δύο µόνο περιπτώσεις. Πρώτα αυτή που παρατηρείται σε εθνικές ή λαογραφικές γιορτές όπου τα ρούχα της γιαγιάς ή του παππού δεν χωρούν στους σημερινούς νέους αν- θρώπους κι όταν ακόμα δεν είναι πολύ μεγαλόσωμοι. Ηδεύτερη αφορά στο ύψος της πόρτας σπιτιών και εκκλησιών. Αυτά υποδηλώνουν κάποιαν επίδραση των όρων διατροφής, καθαρι- ότητας και ιατρικής πρόληψις-περίθαλψης. Ωστόσο η διαπίστωση αυτή µένει ανοιχτή στην έρευνα επειδή στηρίζεται σε εμπειρι.κές και ευκαιριακές παρατηρήσεις, χωρίς να έχουν γίνει οι αναγκαίες μετρήσεις σκελετών, ρούχων, επίπλων κ.τ.λ. από ειδικούς. Οι πληροφορέξ αυτές είναι άµεσες και έμµεσες. Οι πρώτες, που θα µας απασχολήσουν , , ο» “Kev? σημερα, προσφέρουν αξιοπιστιη €ίιιίή-ήι6ς για τη φορεσιά, το χορό, τους όρους εργα- σίας, το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον πριν από τις πρόσφατες αλλοιώσεις. Οι έμµε- σες πληροφορίες, όπως είναι οι αλλαγές στην τεχνοτροπία, οι προσθαφαιρέσεις θεµάτων, η εισαγωγή ηρώων στο θέατρο των σκιών κ.τ.λ. σε συνδιασµό με άλλες πηγές βοηθούν στην ανίχνευση των κοινωνικών δομών, της ιδεολογίας και των σχέσεων κατακτητών-κατα- κτηµένων. Βέβαια, ανάμεσα στις δύο αυτές πηγές δεν υπάρχουν στεγανά. Αυτό θα επιχειρήσουµε σήμερα και μάλιστα στην αγιογραφία, έναν τομέα που δείχνει πως έΐκεντρώνεται στο δόγμα, στη ματαιότητα της επίγειας ζωής και στη μεταθανάτια ανταμοιβή ή τιμωρία και οπωσδήποτε στη συντηρητική θεώρηση των κοινωνικών φαινομένων αρχίζουμε από τις φορεσιές. Τα διάφορα Λευκώµατα "Εθνικών Ρνδυµασιών…δίνουν, κα- τά κανόνα,την ψευδαίσθηση ότι κατά τόπους επικρατεί παντού ενιαία φορεσιά. ΄ΐχουμε κάθε λόγο να πιστεύουµε πως οι φορεσιές των διαφόρων κοινωνικών τάξεων ήταν διαφορε- τικές. Ας έλθουμε πρώτα στις απεικονίσεις αρχόντων, κτητόρων ή δωρητών σε εκκλησίες. Οι ολόσωμες µορφές του Ιωάννη Αλεξίου στον ΄1γιο Νικόλαο Καπέσοβου/1793/, των Κρεμα- ζόπουλων στον 'Αγιο Νικόλαο Ξράτυρας/1737/, του Γεώργιου ϊοεμτσόπουλου στην Ανάληψη Εράτυρας/1736/, του Χατζή Ψάνθου Γκίνου και του ανεψιού του Πολύχρονου στον ΄Άγιο 6εώργιο Ηεγάδων/1725/,του Χριστόδουλου Ηαρίνου στο μοναστήρι του Ξυαγγελισμού 'Ανω Τουδενών/1ΒΟ9/, του Στάθη Σταμάτη στην Παναγία/Ρούσγες Πηλίου 1819/ και άλλες παρου- σιάζουν τον ίδιο περίπου τύπο φορεσιάς αρχόντων με μακρύ τζουμπέ, φουφουλωτή στον 2 αστράγαλο βράκα και ψηλό καπζλλο. Αντίθετα 0 'Αγιος Γεώργιος ο Νέοα;, ταπεινός ιπποχ6- μος, σε δεκάδες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες εμφανίζεται πάντα με τη φουστανέλα του. To ίδιο και o δωρητής των τοιχογραφιών στην εκκλησία της Κοίµησης στο χωριό Αλπο- χώρι του Μπότσαρη καπετάν Διαµάντης Σπάτουλας/1778/, ληστής. Εδώ όμως, για µοναδική φορά στην Ελλάδα, ο αγιογράφος ιερέας Κωνσταντίνος από το Φορτόσι αισθάνεται την ανάγ- κη να δικαιολογηθεί γράφοντας δίπλα "εξωγραφίσθη ούτος στανικός", δηλαδή µε το στανιό, με τη βία.΄Λλλωστε αυτή η φράση του αγιογράφου φανερώνει και την αρχική του αντίδραση. 0 δωρητής, βέβαια, δεν ήταν άρχοντας. Ωστόσο μνημονεύει το όνοµά του σε επιγραφή στο γυναικωνίτη. Σημειώνουμε πως οι γυναίκες του τόπου και της εποχής ήταν στο σύνολό τους αγράµματες. Ακριβής απεικόνιση αντρικής φορεσιάς υπάρχει και στην "Πονηρά Εξομολόγηση" του Αγίου Νικολάου Χρώµνης Γιαννιτσών. Ενδιαφέρουσες είναι, από αυτή την πλευρά,και μερικές απεικονίσεις νεομαρτύρων. Η διαφορά της, αντρικής κυρίως, φορεσιάς δεν περιορίζεται μόνο στην πολυτέλεια των υφασμάτων και στον πλούτο των κεντημάτων. Πρόκειται για &λλον τύπο. Η διαφορά αυτή α- ποτελεί στοιχείο του εθιµικού δίκαιου, κατωχυρωµένο όµως και από την Εκκλησία. 0 Κοζά- νης Θεόφιλος, π.χ. σε εγκύκλιό του της 24ης ΈεΒμανφρίου 1803 καθορίζει λεπτοµερειακά τη γυναικεία φορεσιά για τα "οσπήτια οπού είναι της πρώτης τάξεως", για τα "οσπήτια της δευτέρας και µεσαίας τάξεως, των τεχνιτών δηλαδή" και για τα "οσπήτια της τρίτης και τελευταίας τάξεως"Ξ Δικαιολογία η αποφυγή σπατάλης.Κι αν κάποια κοπελίτσα από νε- ανική και τόσο κατανοητή φιλαρέσκεια παρέβαινε τις εντολές του αγαθού ποιµενάρχη; "Πα- τάξαι Κύριος εν πληγαίς και θανάτοις τας οικίας αυτού και ου µη εκλείψωσι δάκρυα επί δάκρυα ημέρας και νυκτός κατηραμένοι και µετά θάνατον άλυτοι". Ανατριχιάζεις αναγνώστη: Αντίστοιχοι διαχωρισμοί υπάρχουν και για τα προικιάΞ Και οι πληρεξούσιοι του Ζαγοριού καθορίζουν τις απαιτήσεις των γαµπρών "αναλόγως του χωρίου και της τάξεως εις ην ανή- κει". Αυτοί όμως εξαιρούν από τη διατίμηση τα κορίτσια...δεύτερης διαλοΥής "τα σακάτι- κα από μάτι, από χέρι, από ποδάρι"ΐ Για τη γυναικεία φορεσιά του 19ου αιώνα στην Αλµω- πία μας πληροφορεί τοιχογραφία που παριστάνει το μαρτύριο της Αγίας Χρυσής που Βρίσκε- ται στο µοναστήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και έγινε στα 1888 από τον Κρουσοβίτη ζωγράφο Ευάγγελο N. Αναστασίου. παλικωμένες με δεμάτια ξύλων και σκυφτές εμφανίζονται οι συν- τρόφισσες της Χρυσής που, κατά το Συναξάρι της,ήταν "πάνυ ωραία". ?ε τμήμα τοιχογραφίας στο λεγόµενο "κρυφό σχολειό" της Μακρινίτσας/1743/ εμφανίζε- ται καθισμένη γυναίκα που γνέθει. "ε εκκλησάκι της Παναγιάς στη θέση "ούσγες του Πη- λίου ο ηπειρώτης αγιογράφος Σπυρίδων στο κάτω μέρος της Γέννησης πλάθει μιά ολοζώντα- νη βουκολική σκηνή, ένα γέρο βοσκό µε το ραβδί του κι ένα νέοπου παίζει τη φλογέρα του καθισµένος σταυροπόδι επάνω σε κορµό κοµμένου δέντρου. Τα ταγάρια τους κρεµασμένα σε κλαδιά άλλου δέντρου. Οι κυκλικοί ελληνικοί χοροί εμφανίζονται συχνά στις αποδόσεις των Ψαλµών του Δαβίδ. όπως ο Καλαµατιανός µε τη συνοδεία τύµπανου και πνευστών οργάνων στη "ονή Γρηγορίου,5 ηπαπιιι-1739- η Φράτα στο Κουτλουμούσι-1774- και ο Τσάμικος στη "ονή Ιβήρων. To τοπίο καλλιεργήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία από τους λαϊκ66.ςαγιογράφους, όπως η άποψη του Αγίου ΄0ρους και η θέα του µοναστηριού στη !!εγίστη Λαύρα, έργο του Ζαχα- ρία Χρήστου από το Γαµάκοβο-1852- και πραγματικά ή φανταστικά τοπία από τον Παγώνη στηι Αγία Μαρίνα Κισσούξ'Δροσιά, ζωντάνια αλλά και διακοσμητική διάθεση έχει η "ΛΙΨΑπΠΙΑ" στο µοναστήρι του Μπάτσκοβο, κοντά στη Γτενήµαχο, το σηµερινό Ασένοβγκραντ της Βουλγα- ρίας. Σ'αυτό το ελληνικό έργο του 1844, πέρα από την χαριτωμένη απεικόνιση της ποµπής µε κληρικούς και λαϊκούς, εκείνο που του δίνει ιδιαίτερη αξία είναι το εκτεταμένο το- πίο µε τα ξωκκλήσια "ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ", "ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΛΕΣ", "ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΉΓΞΟΣ" και άλλα, του φράχτες, τις βρύσες, τα δέντρα, "το ΕΝ ?ΤΕΝΙΜΑΧΩ METOXION", καβαλάρηδες, "το ΠΉΓΑΛΙ", όπί*ο κουβάς ανεβοκατεβαίνει µε µακρύ ξύλινο μοχλό που στη µιά του άκρη έχει αντίβαρο. Παρόµοιο πηγάδι ζωγραφίζει στα 1832 και ο Παγώνης. Από το µυκρό τούτο σταχυολόγημα φάνηκε πόσες πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουµε από τη λαϊκή αγιογραφία. Οι έμµεσες πληροφορίες θα μας απασχολήσουν σε επόμενο σηµείω- µα. ΚΙΤΣΟΓ Α. ΜΑΚΡΗΣ 1. Κίτσου Α. Μακρή, Βήµατα. Αθήνα 1979, σελ. 222 2. Μιχαήλ Α. Καλινδέρη, Τα λυτά έγγραφα της Δηµοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης 1676 — 1808. Θεσσαλονίκη 1951, σελ. 100 3. Κ.Ι.Δυοβουνιώτου, Δελτίο Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, Τόμος Α΄.Αθήνα 1921 4. Περ. Βιζουκίδου, Ηπειρωτικών θεσµίων έρευνα, Ηπειρωτικά Χρονικά, τόμος B'. Ιωάννι- να 1927, σελ. 28 5. Αγγελικής Χατζημιχάλη, ι'λΜ ερωτικα: σπα. Αθήνα 1937, σελ. 79 6. Κίτσου Α. Μακρή, Δύο λαϊκοί ζωγράφοι. Βόλος 1952, σελ.33

έρευνα και µελέτη του λα'ικού µας πολιτισµού δεν µπορεί και δεν πρέπει να είναι µονόπλευρη, να περιορίζεται δηλαδή στην avaZI'IInon και περιγραφή καθώς και στην ΄ τεχνοτροπικι'ι διερεύνηση. Το φαινόµενο της λαϊκής δηµιουργίας παρουσιάζει άπειρες πλευρές που όχι µόνο πρέπει να συνεξετάζονται για την πληρέστερη κατανόηση του αλλά και γιατί προσφέρουν πολύτιµο υλικό σε άλλες επιστήµες, όπως η εθνογραφία, η ιστορία, ακόµα και η βιολογία. Επειδή τελευταία η βιολογία, δείχνει παράταιρη σημειώνουµε, από τα πολλά, δύο µόνο περιπτώ- σεις. Πρώτα αυτή που παρατη- ρείται σε εθνικές ή λαογραφικές γιορτές όπου τα ρούχα της για- γιάς ή του παππού δεν χωρούν στους σηµερινούς νέους ανθρώ- πους κι όταν ακόµα δεν είναι πολύ µε- γαλόσωµοι. Η δεύτερη αφορά στο ύψος της πόρτας σπιτιών και εκκλησιών. Αυτά υποδηλώνουν κάποιαν επίδραση των όρων δια- τροφής, καθαριότητας και ια- τρικής Πρόληψης * περίθαλψης. Ωστόσο η διαπίστωση αυτή µένει ανοιχτή στην έρευνα επειδή στη- ρίζεται σε εµπειρικές και ευκαι- ριακές παρατηρήσεις, χωρίς να έχουν γίνει οι αναγκαίες μετρή- σεις σκελετών, ρούχων, επίπλων κτλ, από ειδικούς. Οι πληροφορίες αυτές είναι άµεσες και έμµεσες. Οι πρώτες, που θα μας απασχολήσουν σή- µερα, προσφέρουν αξιόπιστα στοιχεία για τη φορεσιά, το χορό, τους όρους εργασίας, το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον πριν από τις πρόσφατες αλλοιώσεις. Οι έµµεσες πληροφορίες, όπως είναι οι αλλαγές στην τεχνοτρο-… πια, οι προσθαφαιρέσεις θεµά- ,..- των, η εισαγωγή ηρώων στο θέα- τρο των σκιών κτλ. σε συνδυασμό µε' άλλες πηγές βοηθούν στην ανίχνευση των κοινωνικών δο- µών, της ιδεολογίας και των σχέ- σεων κατακτητών - κατακτημέ- νων. Βέβαια, ανάµεσα στις δύο αυτές πηγές δεν υπάρχουν στε- γανά. Αυτό θα επιχειρήσουμε σή- µερα και μάλιστα στην αγιογρα- φία, έναν τοµέα που δείχνει πως επικεντρώνεται στο δόγμα, στη µαταιότητα της επίγειας ζωής και στη μεταθανάτια ανταμοιβή ή τι- µωρία και οπωσδήποτε στη συν- τηρητική θεώρηση των κοινωνι- κών φαινοµένων.… ρχίζουμε από τις φορεσιές. Τα διάφορα Λευκώµατα «Εθνικών Ενδυµασιών» δίνουν. κατά κανόνα, την ψευδαίσθηση ότι κατά τόπους επικρατεί παν- τού ενιαία φορεσιά. Εχουμε κάθε λόγο να πιστεύουµε πως οι φο- ρεσιές των διαφόρων κοινωνικών τάξεων ήταν διαφορετικές. Ας έλθουµε πρώτα στις απεικονίσεις αρχόντων, κτητόρων ή δωρητών σε εκκλησίες. Οι ολόσωµες μορφές του Ιωάννη Αλεξίου στον Αγιο Νικόλαο Καπέσοβου (1793), των Κρεμαζόπουλών στον Αγιο Νικόλαο Εράτυρας (1737)… του Γεώργιου Κοεμτσόπουλου στην Ανάληψη Εράτυρας (1736), του Χατζή Μάνθου Γκίνου και του ανεψιού του Πολύχρονου στον Αγιο Γεώργιο Νεγάδων (1725), του Χριστόδουλου Μαρίνου στο μοναστήρι του Ευαγγελισµού Ανω Σουδενών (1809), του Στ… Σταµάτη στην Παναγία (Μούσγες Πηλίου 1819) και άλλες παρουσιάζουν τον ίδιο πε- ρίπου τύπο φορεσιάς αρχόντων με µακρύ τζουµπέ, φουφουλωτή στον αστράγαλο βράκα και ψηλά καπέλο. Αντίθετα o Αγιος Γεώρ- γιος o Νέος, ταπεινός ιππο- κόµος, σε δεκάδες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες εμφανίζεται πάντα µε τη φουστανέλα του. Το ίδιο και ο δώρητής των τοιχογρα- φιών στην εκκλησία της Κοί- µησης στο χωριό Αλποχώρι του Μπότσαρη καπετάν Διαμάντης Σπάτουλας (1778), ληστής. Εδώ όµως, για μοναδική φορά στην Ελλάδα, ο αγιογράφος ιερέας Κωνσταντίνος από το Φορτόσι'αι- σθάνεται την ανάγκη να δικαιο- λογηθεί γράφοντας δίπλα «alw- γραφίσθη ούτος στανικός», δη- λαδή µε το στανιό,' µε τη βία. Αλ- λωστε αυτή η φράση του αγιο- γράφου φανερώνει και την αρχι- κή του αντίδραση. .Ο δωρητής, βέβαια, δεν ήταν άρχοντας. Ωστόσο µνημονεύει το όνομά του σε επιγραφή στο νυναικωνίτη. Σηµειώνουµε πως οι γυναίκες του τόπου και της εποχής ήταν στο σύνολό τους αγράµµατες. Ακριβής απεικόνηση αντρικής φορεσιάς υπάρχει και στην «Πο- νηρά Εξοµολόγηση» του Αγίου Νικολάου Κρώμνης Γιαννιτσών. Ενδιαφέρουσες είναι, από αυτή την πλευρά και µερικές απεικονί- σεις νεοµαρτύρων. ' Η διαφορά της αντρικής KU- ρίως φορεσιάς δεν περιορίζεται µόνο στην πολυτέλεια των υφα- σμάτων και στον πλούτο των κεν- τηµάτων. Πρόκειται για άλλο τύπο. Η διαφορά αυτή αποτελεί στοιχείο του εθιµικού δίκαιου, κατοχυρωμένο όµως και από την Εκκλησία. 0 Κοζάνης θεόφιλος, π.χ. σε εγκύκλιο του της 24ης Οκτώβρη 1803 καθορίζει λεπτο- µερειακά τη γυναικεία φορεσιά για τα «confine οπού είναι της πρώτης τάξεως», για τα «οσπήτια της δευτέρας και μεσαίας τά- ξεως, των τεχνιτών δηλαδή» και για τα «οσπήτια της τρίτης και τε- λευταίας τάξεως».2. Δικαιολογία …η αποφυγή σπατάλης. Κι αν κά- ποια κοπελίτσα από νεανική και τόσο κατανοητή φιλαρέοκεια πα- ρέβαινε τις εντολές του αγαθού ποιµενάρχη; «Πατάξαι Κύριος εν πληγαίς και θανάτοις τας οικίας αυτού και ου µη εκλείψωσι δά- . κρυα επί δάκρυα ημέρας και vu- κτός κατηραµένοι και μετά θάνα- τον άλυτοι». Ανατριχιάζεις ανα- γνώστη; Αντίστοιχοι διαχωρισμοί υπάρχουν και για τα προικιά3. Και οι πληρεξούσιοι του Ζαγοριού καθορίζουν τις απαιτήσεις των γαμπρών γιαναλόγως του χωρίου και της τάξεως εις ην ανήκει». Αυτοί όµως εξαιρούν από τη δια… KiraauA Μακρή, Βήµατα. Αθήνα 1979, σελ… 2222. Με" ψ, της Δηµοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης 1676-1 τίµηση τα κορίτσια... δεύτερης διαλογής «τα σακάτικα από µάτι, από χέρι, από ποδαρι»ν(4). Για τη γυναικεία φορεσιά του 190υ αιώνα στην Αλμωπία μας πληρο- φορεί τοιχογραφία που παριστά- νει το μαρτύριο της Αγίας Χρυσής που βρίσκεται στο μονα- στήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και έγινε στα 1888 από τον Κρουσο- βίτη ζωγράφο Ευάγγελο Ν. Ανα- στασίου. Ζαλικωµένες µε δεμάια ξύλών και σκυφτές εμφανίζονται οι συντρόφισσες της Χρυσής που, κατά το Συναξάρι της, ήταν απάνω ωραία». Σ ε τμήμα τοιχογραφίας στο λεγόμενο «κρυφό σχολείο» της Μακρυνίτσας (1743) εµφανί- ζεται καθισµένη γυναίκα που γνέθει. Σε εκκλησάκι της Πανο- γιάς στη θέση Μούσγες του Πη- λίου ο ηπειρώτης αγιογράφος Σπυρίδων στο κάτω μέρος της Γέννησης πλάθει μια ολοζώντανη βουκολική σκηνή, ένα γέρο Bo— σκό µε το ραβδί του κι ένα νέο που παίζει τη φλογέρα του καθι- σμένος σταυροπόδι επάνω σε κορµό κοµµένου δέντρου. Το το- γάρια τους κρεµασµένα σε κλα- διά άλλου δέντρου. O I κυκλικοί ελληνικοί χοροί εμφανίζονται συχνά στις αποδόσεις των Ψαλμών του Δα- βίδ, όπως ο Καλαματιανός με τη συνοδεία τύμπανου και πνευστών οργάνων στη Μονή Γρηγο- ρίουν 5, (1739) η τράτα στο Κουτλουμούσι (1774) και o Τσά- µικος στη Μονή Ιβήρων. Το τοπίο καλλιεργήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία από τους λαϊ- κούς αγιογράφους, όπως η άποψη του Αγίου Ορους και η θέα του µοναστηριού στη Μενί- στη Λαύρα, έργο του Ζαχαρία Χρήστου από το Σαµάκοβο (1852) και "πραγματικά ή φαντα- στικά τοπία από τον Παγώνη στην Αγία Μαρίνα Κισσού(6). Δροσιά, ζωντάνια αλλά και διακοσµητική διάθεση έχει η «ΛΙΤΑΝΕ|Α» στο µοναστήρι του Μπάτακσβο, κον- τά στη Στενήμαχο, το σημερινό Ασένοβγκραντ της Βουλγαρίας. Σ' αυτό το ελληνικό έργο, του 1844, πέρα από την χαριτωίιένη απεικόνιση της πομπής με κληρι- κούς και λαϊκούς, εκείνο που του δίνει ιδιαίτερη αξία είναι το εκτε- ταµένο τοπίο µε τα ξωκκλήσια «ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ», «HANAI’IA ΚΑΛΕΣ», «ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ» και άλλα, τους φράχτες, τις βρύσες, τα δέντρα, «TO EN ΣΤΕ- ΝΙΜΑΧΩ METOXION», καβαλά- ρηδες, «T0 ΠΗΓΑΔ|»,όπου o κουβάς ανεβοκατέβαίνει με μα- κρύ ξύλινο µοχλό που στη μια του άκρη έχει αντίβαρο. Παρόμοιο πηγάδι ζωγραφίζει στα 1832 καο ο Παγώνης. Από το μικρό τούτο σταχυολό- γημα φάνηκε πόσες πληροφο- ρίες µπορούε να αντλήσουµε- µαπο τη λαϊκή αγιογραφία. Οι άμ- μεσες πληρφορίες θα μασ απα- σχολήσουν σε επόμενο ση- μείωμα. Κ|ΤΣ0Σ A. ΜΑΚΡΗΣ ΜάήλΑ. Καλινδέρ ρ7,5 Τα Θεσσαλονίκη 95 3. Κ. I. Δυοβουνιώτον, Δελτίο Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρίας, Τόµος A A ναΙ.Ι92 ..Περ Βιζουκι΄δου, ΜΗΈειρωτικών- θεσµι'ων έρευνα, Ηπειρωτικά Χρονικά, τόµος Β'. Ιωάννινα 1927,σελ 5. A ικής Χατζηµιχάλη, L’ ARTPOPULAIRE GREC. A να I937, σελ. 79 6. ι΄τσου A. Μακρή, Δύο λαϊκοί ζωγ…ι. Βόλος 1952, σελ. ιΚΥΡ|ΑΚΑΠΚ0Σ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ)" Φλεβάρη 1988 ...... .. ,. ….….……Μ…