ΔΗ.Κ.νΕ.Μ. Β'. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ-ΜΕΛΕΤΩΝ ΒΟΛΟΥ ΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΗΜΕΡΟΥ 30.9 - 1.10.83 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Α. Μ. ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ %] UNIVERSITY STUDIO PRESS . ,. …. . . - ...... «.. ..ι-ω..µω-ι...….…;… ι ……… -- ΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ o ΡΟΛΟΣ TOY BOAOY ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ-ΜΕΛΕΤΩΝ ΒΟΛΟΥ ΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΗΜΕΡΟΥ 30.9 - 1.10.83 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Α. Μ. ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ [Ξ] UNIVERSITY STUDIO PRESS ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. Δημοτικό Κέντρο Ερευνών-Μελετών Βόλου Εκδ. Επιμέλεια: Α. Μ. Κωτσιόπουλος Το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο και o Ρόλος του Βόλου University Studio Press Θεσσαλονίκη, 1984 ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. Volos Municipal Research Centre Editor: A. M. Kotsiopoulos The University of Thessaly and the Role of V0105 University Studio Press Thessaloniki, 1984 Copyright © 1984, ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β., UNIVERSITY STUDIO PRESS UNIVERSITY STUDIO PRESS A.E. Κων. Μελενίκου 13/15, τηλ. 209 637 - 209837 54635 - Θεσσαλονίκη ΔΙΗΜΕΡΟ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΒΟΛΟΥ 30.9-1.10.1983 ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. σε συνεργασία με το Τ.Ε.Ε. Μαγνησίας και συμµετοχή των επιστηµονικών φορέων του Βόλου ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Πρόεδρος: Ο Δήµαρχος Βόλου Μιχάλης Κουντοι΄)ρης Μέλη: Αλέξης Καραγεωργίου, Μεταλλειολόγος-Κοινωνιολόγος, Μέλος Δ.Σ./ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. Αναστ. Κωτσιόπουλος, Αρχιτέκτων, Επικ. Καθηγητής Α.Π.Θ. Ηλίας Ξηρακιάς, Πολ. Μηχανικός, Πρόεδρος Τ.Ε.Ε. Μαγνησίας Άρης Τσαλαπατας, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος, Μέλος Δ.Σ./ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ In ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ Παρασκευή 30.9.83, 6 µ.µ. Πρόεδρος: Καθηγητής ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ Γενικό θέμα: Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΕΝΑΡΞΗ, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ, ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΒΟΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΟΚΟΣ, Γενικός Γραµµατέας Υπουργείου Παιδείας, Καθη- γητής Α.Π.Θ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΝΙΚΟΣ ΣΒΟΡΩΝΟΣ, Καθηγητής της Ecole Pratique des Hautes Etudes και του Πανεπιστηµίου Κρήτης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΕΙΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΤΟΥΡΟΣ, Πρύτανης Αριστ. Πανεπιστηµίου Θεσσαλονί- κης ΔΙΑΧΥΣΗ, ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ Σαββατο 1.10.83, 9 π.μ. Πρόεδρος: Καθηγητής ΠΑΝΟΣ ΤΖΩΝ0Σ Γενικό θέµα: ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΑΣΤΑΣ. ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ, Επίκουρος Καθηγητής Α.Π.Θ. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΜΙΧΟΣ, Λέκτορας Α.Π.Θ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ O XAPAKTHPAZ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΦΡΑΓΚΟΣ, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΣΑΛΑΠΑΣ, Σύµβουλος Υπουργείου Γεωργίας ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΞΕΙ- ΔΙΚΕΥΣΗ ΝΙΚΟΣ ΜΑΡΓΑΡΗΣ, Καθηγητής Α.π.Θ. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΡΗΣ ΤΣΑΛΑΠΑΤΑΣ, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος, Μέλος Δ.Σ./ ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. Η ΣΧΕΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΙΝΟΣ, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος, Γ.Γ. Διοικ. Επιτρ. Τ.Ε.Ε. Μαγνησίας ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Μεταλλειολόγος-Κοινωνιολόγος, Μελος Δ.Σ./ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ 3η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ Σάββατο 1.10.83, 6 µ.µ. Πρόεδρος: Καθηγητής ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γενικό Θέμα: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ - ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ, Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ: ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΡΑΣΗ ΑΝΑΣΤ. ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ, Αρχιτέκτων-Επικ. Καθηγητής Α.Π.Θ., ΔΗΜΗΤΡΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Αρχιτέκτων, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΤΑΖΙΔΗΣ, Αρ- χιτεκτων ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ O ΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Στη συνάντηση που έγινε στο Δημαρχείο Βόλου στις 30 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου 1983, με θέμα «το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο και ο ρόλος του Βόλου», αναπτύχθηκε ένας πλούσιος προβληματισμός και διατυπώθη- καν αξιόλογες απόψεις σχετικά με τον κοινωνικό ρόλο του πανεπιστημίου, τη λειτουργικότητά του, την οργάνωση και ανάπτυξή του, καθώς και με την ένταξή του στον αστικό ιστό. 0 προβληματισμός αυτός περιέχεται αναλυτικά στον τόμο αυτό, συμπυ- κνώνεται όμως στα δέκα σημεία που παρουσιάζονται πιο κάτω. Τα σημεία αυτά συνιστούν τα πορίσματα του διήμερου αυτού, όπως τα διατύπωσε ο Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης" Δημήτρης Φα- τούρος, ως πρόεδρος της τελευταίας συνεδρίσης, κατά την οποία έγινε και γενική συζήτηση. Τα σημεία αυτό είναι τα παρακάτω." 1. Το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο γίνεται πραγματικότητα. Πρέπει να εξαρ- θει΄ η προεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης προς την κατεύθυνση αυ- τή, η οποία παρέχει και την εγγύηση για την πετυχημένη και πρωτοπο- ριακή υλοποίηση του Πανεπιστημίου. 2. Η υπερβολική κατάτμηση του Πανεπιστημίου σε χώρους εγκατάστασής του είναι αρνητικό στοιχείο. Το Πανεπιστήμιο πρέπει να έχει συνεκτι- κότητα στο χώρο. 3. Πρέπει να επιδιωχθεί μια προοπτική επιστημονικής ολοκλήρωσης ώ- στε va καλύπτονται όσο το δυνατό περισσότερες πλευρές του επιστη- του. 4. Το Πανεπιστήμιο θα πρέπει va εξετάσει σοβαρά την πιθανότητα να ava- συνταχθούν βασικές επιστημονικές κατευθύνσεις των Σχολών σε σύγ- χρονες βάσεις. 5. Θα πρέπει να εξετασθεί σοβαρά το ενδεχόμενο λειτουργίας, από την πρώτη στιγμή, και μεταπτυχιακών Τμημάτων παράλληλα με τα προπτυ- χιακά, ιδιαίτερα στην περίπτωση της παιδιαγωγικής επιµόρφωσης και της διαχείρισης του χώρου. 10. Η προοπτική για την ίδρυση, από τη πρώτη στιγμή, μιας κύριας Σχολής Μηχανικών Βιομηχανίας θα πρέπει να εξετασθεί σοβαρά, επειδή όλα τα δεδομένα είναι ιδιαίτερα πειστικά προς την κατεύθυνση αυτή. Το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο δεν θα πρέπει να ακολουθήσει τη λογική ενός ιδρυμάτικού και απομονωμένου campus. Είναι σαφές ότι υπάρχουν πολλές δυνατότητες μιας ιδιαίτερα χρήσιμης κοινωνικά και συμφέρου- σας οικονομικά ένταξης του Πανεπιστημίου στον αστικό ιστό. Είναι ιδιαίτερο κρίσιμο να αποφευχθεί μια νεκρή αρνητική περίοδος στην αρχή της λειτουργίας του Πανεπιστημίου. Θα πρέπει όλες οι δυνά- μεις να δραστηριοποιηθούν προς την κατεύθυνση αυτή. Η εγρήγορση και προετοιμασία για τη συγκρότηση του Πανεπιστημίου θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε, από τις πρώτες ακόμα φάσεις λειτουρ- γίας του, οι φοιτητές va βρουν ένα οργανισμό υψηλής ποιότητας. Θα πρέπει, επιπρόσθετα, να εξετασθεί σοβαρά το ενδεχόµενο να βελ- τιωθούν οι οργανωτικές συνθήκες που διέπουν την ίδια τη συγκρότηση των οργάνων του Πανεπιστημίου και τη διεκπεραίωση των μελετών για την εγκατάσταση και εξέλιξή του. Βόλος, Νοέμβρης 1983 H Οργανωτική Επιτροπή 1η Συνεδρίαση Παρασκευή 30.9.83, 6 μμ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Καθηγητής n. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΘΕΜΑ Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΒΟΛΟΥ ΜΙΧ. ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ Κύριε Υφυπουργέ, Κύριοι Σύνεδροι, Εκ μέρους της Διοίκησης του Δημοτικού Κέντρου Ερευνών και Μελε- τών Βόλου σας καλωσορίζω στην πόλη μας και στο Δηµαρχείο μας και σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή µας για να πάρετε μέρος στο διήμερο συμπόσιο µε θέμα «το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο και o ρόλος του Βόλου». Στόχος της πρωτοβουλίας µας αυτής είναι να συµβάλουμε, όσο αυτό είναι δυνατό, στη γενικότερη προβληματική για τη σωστή οργάνωση και λειτουργία και, φυσικά, για την ολοκλήρωση του νέου Πανεπιστηµίου που η Κυβέρνηση αποφάσισε να ιδρύσει στην Θεσσαλία. Θα ήθελα εδώ να υ- πενθυμίσω ότι το νεοσύστατο Ερευνητικό μας Κέντρο είχε ως πρώτη μέρι- µνα του, πριν ακόµα εξαγελθεί η ίδρυση του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου, την συγκέντρωση στοιχείων και την συγκρότηση μιας τεκμη ριωμένης πρότασης για την ανάγκη αλλά και τα κύρια χαρακτηριστικά το νέου Πα- νεπιστημίου. Για τον σκοπό αυτό συνεργάστηκε µε τον κ. Α.Μ. Κωτσιό- πουλο και τους συνεργάτες του, την κ. Δ. Νικολάου και τον κ. Χ. Παντα- ζ΄ιδη, για την εκπόνηση της σχετικής μελέτης, η οποία και στάλθηλε στους αρμόδιους φορείς καθώς και στα μέλη του Ε.Σ.Α.Π. Ακόμη, θα πρέπει να πούμε ότι η έντονη διερευνητική δραστηριότητα στην πόλη μας γύρω από το Πανεπιστήµιο του Θεσσαλικού χώρου είχε αρχίσει πολύ πριν από τη σύ- σταση του Δημοτικού Ερευνητικού Κέντρου. Σημαντικός σταθμός σ*αυτόν τον επιστημονικό προβληματισµό υπήρξε ένα διεθνές επιστημονι- 12 κό συμπόσιο που έγινε τον Ιούνιο του 1980 στο Βόλο από το Τεχνικό Επι- µελητήριο σε συνεργασία με το Δήμο Βόλου και το Πανεπιστήμιο Θεσσα- λονίκης (και ειδικότερα µε την έδρα της Ειδικής Κτιριολογίας) με θέµα «ο ρόλος του πανεπιστηµίου στο µετασχηµατισµό των περιφερειακών πόλε- ων». Οι επιστημονικές ανακοινώσεις που έγιναν σ'εκείνο το πολύ αξιόλο- γο συµπόσιο και τα πορίσματα στα οποία κατέληξε αποτελούν πολύτιμο υλικό και συμβολή στη διερεύνηση των προβληµάτων του νέου Θεσσαλι- κού Πανεπιστηµίου. Αναφέρθηκα πολύ επιγραμματικά στην προηγούμενη διερευνητική δραστηριότητα της πόλης μας γύρω από την ανάγκη και το ρόλο του νέου Πανεπιστηµίου, για να διευκρινίσω ότι και η σηµερινή πρωτοβουλία μας είναι συνέχεια µιας ερευνητικής, θα έλεγα, παράδοσης που έχει δηµιουρ- γηθεί στην πόλη μας εδώ και πολλά χρόνια πάνω στο θέμα αυτό και, κατά συνέπεια, δεν αποτελεί μια πρωτοβουλία τυχαία που Θα µπορούσε να έχει κάποιαν άλλη φανερή η κρυφή σκοπιμότητα. Παράλληλα με την πιο πάνω καθαρά επιστημονική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στην πόλη μας για το θέµα του Πανεπιστημίου θα ήθελα πολύ σύντοµα να αναφερθώ, για να έχετε µιαν αµυδρή εικόνα, στις κινητο- ποιήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης για την ίδρυση του Θεσσαλικού Πα- νεπιστημίου. Μέχρι το τέλος περίπου του 1980 οι κινητοποιήσεις υπήρξαν ευκαιριακές και κατά πόλεις, χωρίς ποτέ να καταστεί δυνατό, λόγω τοπι- κιστικών µικροφιλοδοξιών, να συνενωθούν οι προσπάθειες των θεσσαλι- κών πόλεων σ'ένα κοινό διεκδικητικό στόχο. Από το Δεκέμβριο όμως του 1980, με πρωτοβουλία και κατόπιν πολλών συνεννοήσεων των δηµάρχων των τεσσάρων θεσσαλικών πρωτεύουσών, καταλήξαµε να συνενώσουµε τις προσπάθειές μας και να πραγµατοποιήσουµε, τον Απρίλιο του 1981, μια ευρεία σύσκεψη δημάρχων και κοινοτάρχών της Θεσσαλίας στο Βελε- στίνο, όπου και καθορίσαµε ένα κοινό πλαίσιο διαβημάτων και κινητοποι- ήσεων για τη δηµιουργία του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Πιστεύω ότι τα κοινά διαβήµατα µας, και προς την προηγούµενη Κυ- βέρνηση και προς την σημερινή Κυβέρνηση της Αλλαγής, και η έκτοτε κοινή στάση της τοπικής αυτοδιοίκησης των θεσσαλικών πόλεων διευκό- λυναν τουλάχιστον, αν δεν συνέβαλαν στην επιτάχυνση της ίδρυσης του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου και οπωσδήποτε απέτρεψαν τις αρνητικές συνέπειες που θα είχαν τυχόν «χωριστικές» κινητοποιήσεις. Είναι βαθειά πεποίθησή μου ότι αυτό το ενωτικό και πολύ υπεύθυνο πνεύμα που επεκράτησε στους εκρόσωπους της τοπικής αυτοδιοίκησης θα συμβάλει θετικά - όπως άλλωστε συνέβαλε και µέχρι σήμερα - τόσο την ομαλοποίηση των τυχόν αντιθέσεων κατά την διαδικασία ίδρυσης και λει- τουργίας του νέου Πανεπιστημίου όσο και στην ουσιαστική στήριξή του για μια γρήγορη, σωστή και ολοκληρωµένη λειτουργία του. 'Όλη αυτή η πλούσια προεργασία, τόσο στο αυστηρά επιστηµονικό πεδίο όσο και στο καθαρό πολιτικό-διεκδικητικό, δείχνει ότι η ιδέα ενός πανεπιστημίου στο θεσσαλικό χώρο δεν µας άγγιξε απλώς και µόνο ως έ- να - αναµφισβήτητα δίκαιο και υπερώριµο - αίτημα που έπρεπε να ικα- νοποιήσει κάποια Κυβέρνηση για την τόνωση ενδεχοµένως της οικονοµίας της περιοχής, αλλά ζυµώθηκε µέσα στη σκέψη µας περισσότερο και πέρα- σε στη συνείδηση των κατοίκων του τόπου µας ως ένα µεγάλο όραµα που η πραγματοποίησή του θα έδινε σοβαρές κοινωνικές και πολιτιστικές δια- στάσεις στην ανάπτυξη και τον µετασχηµατισµό των πόλεών μας. Κατά συνέπεια, µπορούµε να πούµε ότι η κοινή γνώµη της περιοχής µας Θα είναι πάρα πολύ ευαισθητοποιημένη για την θετική αντιµετώπιση πολλών προ- βλημάτων που θα προκύψουν στην πορεία του νέου Πανεπιστηµίου. Θεωρώ ακόµη ευτύχηµα ότι η Θεσσαλία αποκτά τελικά το Πανεπι- στήμιό της κάτω από µια σοσιαλιστική διακυβέρνηση, που οι νέες αντιλή- ψεις της για τα πανεπιστή μια, το νέο θεσµικό πλαίσιο για τη δηµοκρατική λειτουργία τους καθώς και η επίσηµη ενθάρρυνση για ένα αυξημένο ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης και των άλλων φορέων στην ανάπτυξη κυρίως των νέων πανεπιστηµίων θα συµβάλουν αποφασιστικά στο σωστό στήσι- μο ενός σύγχρονου και δηµοκρατικού Πανεπιστηµίου. Αυτό βέβαια δεν σηµαίνει ότι συγχωρείται η τόσο πολύ καθυστερηµέ- νη ιστορικά ίδρυση του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου. Γιατί θα πρέπει να πούµε ότι από την άποψη της χωροκατανοµής των πανεπιστηµίων στο σύ- νολο του ελλαδικού χώρου, η Θεσσαλία σαφώς αδικήθηκε. Η χωροταξική της θέση στο μέσο περίπου του βασικού άξονα ανάμεσα στα δύο µεγαλύ- τερα αστικά συγκροτήµατα της χώρας μας, την Αθήνα και τη Θεσσαλονί- κη, µ*ένα πολύ φορτισµένο συγκοινωνιακό κανάλι, με µια συγκέντρωση πληθυσµού αρκετά σημαντική, σε συνδυασµό µε το µέγεθος και την ευρω- στία των θεσσαλικών πόλεων και τις µικρές μεταξύ τους αποστάσεις, ευ- νοούσαν την ίδρυση του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου πολύ πριν από άλλα πανεπιστήµια που σαφώς έγιναν με κριτήρια πολιτικά ή εθνικά. Ας ελπίσουµε όµως ότι o «ετεροχρονισµός» αυτός που παρεµβλήθηκε στη δηµιουργία του δικού µας Πανεπιστηµίου θα είναι ένας θετικός παρά- γοντας για τη σωστή ανάπτυξή του, µια και πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η αρνητική πείρα από την λειτουργία των άλλων περιφερειακών πανεπι- στημίων δεν θα επαναληφθεί στην περίπτωση του Θεσσαλικού Πανεπιστη- μίου. «Τα πανεπιστήμια αυτά» όπως αναφέρει σε µια επιστηµονική ανα- κοίνωσή του ο Πρόεδρος του Πολυτεχνείου Κρήτης καθηγητής κ. Αργυρό- πουλος «ελάχιστα έχουν σχέση με τον θεσµοθετημένο προορισμό τους, το- ποθετήθηκαν με τρόπο αυθαίρετο, χωρίς προπαρασκευή η ένταξη µέσα σε 14 κάποια σχεδιαστική με εθνική η τοπική εµβέλεια, αδιάφορα αν υπήρχε ή όχι καλύτερη εκλογή. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις και σε περιορισµένο βαθµό δηµιουργήθηκε κάποιος διάλογος µε τον τριγύρω αστικό χώρο». Η παραπάνω περικοπή είναι αρκετά εύγλωττη και δεν χρειάζεται κα- νένα πρόσθετο σχολιασµό. Δηµιουργεί όµως µια πρόσθετη ευθύνη σε ό- λους, όσους έχουν ή θα έχουν σχέση µε τον σχεδιασµό και την ανάπτυξη του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου, να µελετήσουν και να λάβουν υπόψη τους τη θετική ή αρνητική εµπειρία των άλλων περιφερειακών πανεπιστη- µίων. Ιδιαίτερα Θα ήθελα να επισημάνω, κυρίως προς την κυβερνητική πλευρά, τον σοβαρό αποκεντρωτικό ρόλο που µέλλεται να παίξει το Θεσ- σαλικό Πανεπιστήμιο. Πιστεύουµε ότι το Πανεπιστήµιο αυτό έχει όλες τις προύποθέσεις για να εξελιχθεί - όπως άλλωστε δηλώθηκε στη Βουλή και από αρµόδιο Κυβερνητικό παράγοντα - στο τρίτο πανεπιστήµιο της χώ- ρας µετά τα Πανεπιστήµια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Η θέση του νέου Πανεπιστημίου στο κέντρο σχεδόν του αστικού και συγκοινωνιακού άξονα µεταξύ των δύο µεγάλων αστικών συγκροτηµάτων, παράλληλα με την οικονοµική δραστηριότητα της περιοχής που καλύπτει όλους τους το- μείς παραγωγής, τις δυνατότητες αναψυχής που παρέχουν οι ακτές του Παγασητικού, οι οικισµοί του Πηλίου, των Σποράδων και των άλλων του- ριστικών χώρων της Θεσσαλίας, την πλούσια πολιτιστική παράδοση και την υποδοµή που ήδη δηµιουργείται και, τέλος, τις προοπτικές µιας γρή- γορης σύνδεσης του Βόλου µέσω της γραµμής Πρίντεζι-Ηγουμενίτσας με την "Ήπειρο αλλά και την Δ. Ευρώπη, σε σχέση µε τον διαµετακοµιστικό ρόλο του λιµανιού του Βόλου, προδιαγράφουν µια πολύ γρήγορη ανάπτυξή του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου γιατί δεν θα καλύψει µόνο τις εκπαιδευτι- κές ανάγκες του θεσσαλικού πληθυσµού ή και του πληθυσµού της Κεντρι- κής Ελλάδος, όπως µερικώς µόνο συµβαίνει µε τα άλλα περιφερειακά πα- νεπιστήµια, αλλά, λόγω των παραπάνω πλεονεκτηµάτων της περιοχής και µε τον προσδοκώµενο κοινωνικό και παραγωγικό ρόλο του, θα συµ- βάλει σηµαντικά στην αποκεντρωτική διαδικασία που επιδιώκει η σηµερι- νή Κυβέρνηση. Αρκεί, βέβαια, να τηρηθεί μια συνεπής γραµµή ενίσχυσης και γρήγορης ολοκλήρωσης του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου µε όλο το πλέγµα των Σχολών ή παραρτηµάτων που πρέπει να γίνουν σ'ένα πανεπι- στήμιο µε µεγάλες προοπτικές. Πριν τελειώσω τη σύντοµη οµιλία µου, θα ήθελα για λίγο να αναφερθώ - και να διευκρινίσω - γιατί στο διή µερο των συζητήσεων για το Θεσσα- λικό Πανεπιστήµιο τονίζουµε ιδιαίτερα τον ρόλο του Βόλου. Δεν το κά- νουµε φυσικά από τοπικιστικούς λόγους, ούτε γιατί θέλουµε να προβάλου- µε τα ιδιαίτερα πλεονεκτήµατα που µπορεί να έχει η πόλη µας σε σχέση µε |5 τις άλλες θεσσαλικές πόλεις, αλλά γιατί πιστεύουµε ότι ο σηµερινός ρόλος και ο προσανατολισµός ενός πανεπιστηµίου δεν µπορεί να είναι άσχετος µε την χωροθέτηση του και ιδιαίτερα µε τη σχέση του µε την πόλη. Δεν µπορούµε σήµερα να δεχθούµε εύκολα τη λογική της δημιουργίας ενός αυτόνομου campus µακρυά από τον οικιστικό ιστό της πόλης και τις τυχόν στεγαστικές δυνατότητες που µπορεί να παρέχει η πόλη σε κτιρια- κές εγκαταστάσεις, γιατί κάτι τέτοιο αφενός µεν θα αποδυνάµωνε τον κοι- νωνικό ρόλο του πανεπιστημίου και αφετέρου Θα αύξανε σημαντικά τις δαπάνες της εγκατάστασης. "Οπως, επίσης, δεν µπορούµε εύκολα να δε- χθούμε ένα μονοδιάστατο ρόλο ενός σύγχρονου πανεπιστηµίου που θα ε- ξαντλείται μόνο στην παραγωγή «τεχνικά εκµεταλλεύσιμης γνώσης» και κατεπέκταση στην αναπαραγωγή του εαυτού του, χωρίς παράλληλα να α- ναπτύσσει έναν πολυσύνθετο κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο, που δεν μπορεί παρά να ενεργήσει ως καταλύτης στην ανάπτυξη και στον µετα- σχηµατισµό µιας αστικής περιοχής. Εάν έτσι θελήσουμε να δούµε τον ρόλο ενός πανεπιστηµίου, δεν μπο- ρεί τότε αυτό να προγραµματισθεί ανεξάρτητα από τις πόλεις και, κατά συνέπεια, ούτε να αγνοηθεί η παραγωγική και πολιτιστική φυσιογνωµία μίας περιοχής στα πλαίσια της οποίας θα αναπτυχθεί ο πολύπλευρος κοι- νωνικός ρόλος ενός πανεπιστημίου. Ξεκινώντας από µια τέοια λογική, πιστεύουµε ότι συµβάλλουµε θετι- κά στην προβληµατική του νέου Πανεπιστημίου, παρουσιάζοντας τα ιδιαί- τερα χαρακτηριστικά και την παραγωγική φυσιογνωµία της περιοχής µας καθώς και τον ρόλο που µπορεί να παίξει ο Βόλος - παράλληλα βέβαια με τις άλλες Θεσσαλικές πόλεις - στην σωστή ανάπτυξή του. Με τις σκέψεις αυτές σας καλωσορίζω και πάλι στο Δηµαρχείο µας και εύχοµαι οι εργασίες του διήμερου αυτού συµποσίου να είναι γόνιµες και Θετικές για την εξέλιξη του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου. Σας ευχαριστώ Πρόεδρος: Σας διαβάζω χαιρετισµό του Υφυπουργού Εθνικής "Αμυ- νας κ. Παυσανία Ζακολίκου: Αγαπητοί φίλοι, Με λύπη μου πληροφορήθηκα, ότι οι ηµερομηνίες του διήµερου που διοργανώνετε συμπίπτουν µε το προγραµµατισµένο µου ταξίδι στη Γιουγ- κοσλαβία. ΄Ετσι, δεν θα μπορέσω να παραβρεθώ στις συζητήσεις που διοργανώνετε, παρόλο το προσωπικό ενδιαφέρον που έχω και ως βουλευ- τής της περιοχής αλλά και ως µέλος της Κυβέρνησης. Πάντως, θα ήθελα να συγχαρώ το Δηµοτικό Κέντρο Ερευνών και Μελετών Βόλου για την πρωτοβουλία του. 16 H αξιοποίηση µιας περιφερειακής πανεπιστηµιακής µονάδας πρού- ποθέτει την ολοκληρωμένη ένταξή της στον οικονοµικό και κοινωνικό ι- στό καθώς και την αναπτυξιακή της επίδραση. Προύποθέτει, παράλληλα, τον επαναπροσδιορισµό όλων των τοπικών αρχών και φορέων µε βάση τό- σο τις µακροπρόθεσµες προοπτικές αναβάθµισης και ανάπτυξης όσο και τις βραχυπρόθεσµες μεταβατικές θετικές και αρνητικές επιδράσεις. Η πρωτοβουλία του ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. δεν περιέχει μόνο την προσπάθεια απάντησης στα παραπάνω ζητήµατα" είναι πάνω απ'όλα ένα σαφέστατο δείγμα υλοποίησης της πολιτικής για την αποκέντρωση και την περιφε- ρειακή ανάπτυξη, στο βαθµό που µια κεντρική πολιτική απόφαση γίνεται αντικείµενο προβληµατισμού και ενεργών παρεµβάσεων των τοπικών φο- ρέων. Η πλήρης κινητοποίηση των τοπικών µαζικών και επιστηµονικών φορέων είναι η βασική εγγύηση για την αναβάθµιση, µέσω του Πανεπιστη- µίου, της ζωής του Βόλου και της Θεσσαλίας. Με την σιγουριά ότι το διή- μερο αυτό δεν είναι παρά η αρχή µιας πορείας προβληµατισµού και συµ- µετοχής, ελπίζω σύντοµα να µου δοθεί η ευκαιρία να συμµετάσχω στην ε- πόµενη σχετική συνάντηση. Με φιλικούς χαιρετισμούς Παυσανίας Ζακολίκος Πρόεδρος: Το πρόγραµµα προβλέπει τρεις εισηγήσεις και αφήνει α- νοιχτό το θέμα της συζήτησης που µπορεί να επακολούθήσει. Θα πρότει- να, για να έχουµε ένα εργαλείο µε το οποίο θα µπορούσαμε να ελέγξουµε τον χρόνο µας, η συζήτηση αυτή να είναι γενική, στο τέλος των τριών ειση- γήσεων, έτσι ώστε να υπάρξει µια σφαιρική τοποθέτηση απέναντι στο σύ- νολο όσων έχουν να ειπωθούν από τους τρεις εισηγητές. Θα παρακαλέσω, τώρα, τον κ. Δ. Ρόκο, Γενικό Γραμµατέα του Υ- πουργείου Παιδείας, να πάρει το λόγο. Δ. Ρόκος (Γενικός Γραµµατέας Υπουργείου Παιδείας): Χαίροµαι πά- ρα πολύ που είµαι μαζί σας σήµερα, για να µοιραστούµε µερικές σκέψεις. Προτίµησα να µη µιλήσω ως εκπρόσωπος της πολιτικής ηγεσίας του Υ- πουργείου Παιδείας αλλά προτιµώ, αφού σας µεταφέρω έναν χαιρετισµό από τους συναδέλφους του Υπουργείου Παιδείας, να απευθυνθώ σε σας ως πανεπιστηµιακός δάσκαλος που βρίσκεται στην ώρα της Θεµελίωσης µιας καινούργιας συµμετοχικής προσπάθειας, µε την ουσιαστική συµβολή ό- λων των φορέων. Κι αυτό είναι το πιο γοητευτικό πράγµα σ'αυτόν τον κό- σµο και θα ήθελα να µοιραστώ αυτή την εμπειρία μαζί σας και ακόµα να αποπειραθώ να δώσω ένα εργαλείο για τη δουλειά που θα έχουµε µπροστά μας, Κυβέρνηση και λαός, που ενωµένοι πάµε να στήσουµε ένα καινούργιο 17 Πανεπιστήµιο, Θεµέλιο για την περιφερειακή ανάπτυξη στις νέες θεσµικές συνθήκες που έχει θεμελιώσει στον τόπο μας ο ριζοσπαστικός νόμος για την δομή και λειτουργία των ΑΕΙ. "Ετσι λοιπόν πιστεύω, αφού ευχαριστήσω τον Δήµαρχο για τον καλω- σορισμό του, ότι ο ετεροχρονισμός αυτός ίσως είναι θετικός, ενώ κάποιοι άλλοι ετεροχρονισµοί για τους εργαζόµενους δεν είναι και πάρα πολύ θετι- κοί. Πρέπει να λέµε την αλήθεια και είναι σηµαντικό το ότι υπάρχει πραγ- µατικά ένα πλαίσιο θετικό για να φτιαχθεί το κλίµα, για να ανθίσει ένα συµµετοχικό πανεπιστήµιο. Τι εννοώ συμμετοχικό πανεπιστήμιο; Θα αποπειραθώ, όσο μπορώ, διαλεκτικό να συνδέσω την έννοια της ανάπτυξης όμως εµείς την βλέπου- με ως τάση, ως διαδικασία όπου ο λαός με διαδικασίες συμµετοχής, κοι- νωνικοποίησης, αποκέντρωσης και αυτοδιαχείρισης έχει στα χέρια του ό- λες τις αποφάσεις, την τιμή αλλά και την ευθύνη να τις υλοποιήσει. Αυτή η ιστορία, λοιπόν, δείχνει μιαν άλλης ποιότητας συµβολή και θα ήθελα να πω ότι - o Δήμαρχος είπε νωρίτερα ότι κάνατε άπειρες κινητο- ποιήσεις, καλά κάνατε - οι κινητοποιήσεις διεκδίκησης στο παρελθόν πρέπει να µετασχηματισΘούν σε κινητοποιήσεις δηµιουργίας στις σημερι- νές συνθήκες γιατί, αν και δεν θέλω να κάνω εύκολη κριτική στις προη- γούμενες κυβερνήσεις, όταν μια κυβέρνηση δεν έχει ένα πρόγραµμα η δεν έχει τη θεμελιώδη πολιτική βούληση και επιλογή για μια εθνική, ανεξάρτη- τη, σύμμετρη και αυτοδύναμη κοινωνική, οικονοµική, πολιτιστική και τε- χνολογική ανάπτυξη του τόπου, είναι αυτονόητο ότι καθορίζει τις αποφά- σεις της σε σχέση µε την πίεση, την ένταση και τον ρυθμό της πίεσης οργα- νωμένων κοινωνικών οµάδων που μπορεί περισσότερο ή λιγότερο να είναι σε Θέση να εκβιάζουν καταστάσεις. Υπάρχει πρόβληµα όταν ορισμένες συντεχνίες εργαζομένων μπορούν να επιβάλλουν τη Θέση τους σε μια κυβέρνηση εκβιάζοντάς την, επειδή μπορούν να παραλύσουν κάποιες βασικές διαδικασίες κοινωνικού χαρα- κτήρα, για να πάρουν µεγαλύτερη μερίδα από το κοινωνικό προϊόν. Σήμε- ρα έχουµε μια κυβέρνηση που θέλει να κάνει ένα τέτοιο είδος πανεπιστη- µίου, που να προσφέρει ίδιες ευκαιρίες μόρφωσης, δουλειάς και πολιτι- σµού σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, γεγονός που θα αποδείκνυε την αξιοπι- στία της επιλογής για μια σύμμετρη, αποκεντρωμένη ανάπτυξη. Μια τέ- τοια Κυβέρνηση είναι αυτονόητο ότι δεν αναμένει ένα διεκδικητικό κίνημα για να τοποθετήσει, ενδεχοµένως στα χαρτιά, κάπου ίσως στην κορυφή του Ολύµπου ή κάπου αλλού, ένα πανεπιστήμιο, το οποίο δεν Θα δεθεί πο- τέ µε τον κοινωνικό ιστό και δεν θα αποτελέσει ποτέ πόλο ανάπτυξης. Θα ήθελα να σχολιάσω κάποια θέµατα που είναι θεμελιακά για την α- νάπτυξη του Πανεπιστημίου. Θα είδατε, τώρα πρόσφατα, τα εκδοθέντα αποτελέσματα των εισαγω- γικών εξετάσεων για τα πανεπιστήμια. Αυτοί που έχουν περισσότερες μο- νάδες πηγαίνουν στην Αθήνα, κάποιοι άλλοι πηγαίνουν στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, Κρήτη, Γιάννενα και μετά θα πάνε στη Θεσσαλία, στο Ιόνιο και στο Αιγαίο. Το Πανεπιστήμιο µας θα πρέπει να αγαπηΘεί από το λαό της Θεσσα- λίας και από τα παιδιά της Θεσσαλίας. Είναι αδιανόητο το ότι παιδιά από την Πάτρα δεν δηλώνουν πρώτο το Πανεπιστήμιο της Πάτρας και δηλώ- νουν το αντίστοιχο της Αθήνας ή Θεσσαλονίκης. Αυτό παρατηρείται λιγό- τερο έντονα στα φετεινά αποτελέσματα. Μπορούμε να πούµε ότι πραγµα- τικά αρχίζει να διαφαίνεται µία τάση ανάπτυξης των περιφερειακών πανε- πιστημίων, στον τοµέα της κοινωνικής τους καταξίωσης. Φέτος καταφέ- ραμε να καταρρίψουμε τον μύθο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Λυπάμαι που το λέω αυτό. Ο καθένας ζούσε με το όνειρο να μπει στο Ε,Μ.Π., ζώντας 30 χρόνια πίσω, όταν πραγματικά ένας μηχανικός έπαιρ- νε το μεγαλύτερο κομµάτι του κοινωνικού προϊόντος. Σή μερα έχουµε 7.500 άνεργους ή υποαπασχολούμενους αρχιτέκτονες. Προς τι λοιπόν ν,αποκτήσει ένα άχρηστο χαρτί και να το περιφέρει' δεν αποτελεί ούτε κοινωνική ούτε επαγγελµατική καταξίωση πια. Σας θυµίζω ότι από πέρισυ δουλεύουν 224 µεταλυκειακά προπαρασκευα- στικά κέντρα σ'όλη τη χώρα, έτσι που ο κάθε νέος να μένει στον τόπο του, να βελτιώνει το ένα μάθημα όπου αστόχησε ή τα δύο ή τα τρία, να διαλέγει με τις ομάδες της κάθε δέσμης εκείνη την περιοχή που τον ενδιαφέρει και όχι, αυτό που συνέβαινε στο παρελθόν, να δηλώνει 150 επιλογές, να θέλει να γίνει κτηνίατρος και να γίνεται θεολόγος. Αυτό το πράγμα το θεμελιώ- νουμε σε πραγματικά επιστηµονικά θεµελιωμένη έρευνα. Τα παιδιά που πέτυχαν στην σχολή της πρώτης προτίµησης - δεν έ- χουν γίνει ποτέ τέτοιες έρευνες στο παρελθόν - ήταν 9.500. Τα παιδιά που μπήκαν στη σχολή της δεύτερης προτίµησης πέφτουν δραματικά στις 3.000 και µέχρι τις 9 πρώτες προτιµήσεις περίπου έχουν εξαντληθεί όλοι οι εισακτέοι. Πράγµα που σηµαίνει ότι αυτό που έλεγαν οι προηγούμενες Κυ- βερνήσεις - ότι «εμείς δίναμε 150 επιλογές και εσείς τις περιορίσατε» - αναφερόταν σε πλασματικές επιλογές που οδηγούσαν σε κάποια προβολή στο τυχαίο" ότι, δηλαδή, κάποιος θα έπαιρνε κάποιες σπουδές που θα τις κουβαλούσε μετά ενθύµιο σ'όλη του τη ζωή, ανεξάρτητα αν αυτό το πτυχίο τον άφηνε παγερά αδιάφορο. "Ολη αυτή η διαδικασία έχει να κάνει με μια ριζοσπαστική αλλαγή σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής. Θεσπίζεται, με το νέο νόμο περί διο- ρισµών, η εντοπιότητα, ώστε ο πτυχιούχος να παραμένει και να εργάζεται στον τόπο του. Με το νέο πλέγµα Θεσμών αναγορεύεται η περιφέρεια σ'ένα 19 ζωντανό κέντρο αυτοδύναμης ανάπτυξης, που, σ*αυτή, το πανεπιστήμιο αντικειµενικά και υποκειμενικά, προορίζεται ή έχει - ή που πρέπει όλοι µαζί να προσπαθήσουµε να έχει - τον ουσιαστικό ρόλο που η πραγματι- κότητα του επιβάλλει. Το Πανεπιστήμιο που θα γίνει στη Θεσσαλία δεν θα είναι το Πανεπι- στήμιο του Βόλου. Είχε την καλωσύνη ο Δήμαρχος και το τόνισε πρωτύτε- ρα και όλοι οι Νομάρχες και οι πολίτες είπαν αυτό το όμορφο. «Να γίνει το Πανεπιστήµιο Θεσσαλικό» και δεν πρόβαλαν τοπικιστικές πρωτοβουλίες. Και είναι τέτοια η Θεσσαλία που οπουδήποτε και αν εγκατασταθεί το Πανεπιστήμιο θα είναι το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας. Ποιος µπορεί να το κατοχυρώσει αυτό; Μόνον η ενωτική, χωρίς αποκλεισμούς, δράση ό- λων των κοινωνικών φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των συνδικά- των των εργαζομένων. Αυτό το πράγμα πρέπει να ενώνει και να μην απο- κλείει τους ανθρώπους, τους φορείς που θέλουν να βοηθήσουν. Το λέω αυ- τό για να μην πολωθούν ορισμένοι παράγοντες της Λάρισας βλέποντας τον τίτλο «ο ρόλος του Βόλου στο Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο». Ο ρόλος του Βόλου θα πρέπει να είναι ενωτικός, ο ρόλος του Βόλου Θα πρέπει να είναι θεμελιακός, για ένα κλίμα που Θα στηρίξει πραγματικά ένα καινούργιο δυναμικό πανεπιστήµιο που είναι το πρώτο που γίνεται στις συνθήκες του καινούργιου θεσµικού πλαίσιου αλλά και το καινούργιο θε- σμικό πλαίσιο δουλεύει στην κατεύθυνση αυτού του τύπου συλλογικής δια- δικασίας ανάπτυξης. Γιατί, για πρώτη φορά μετά από 150 χρόνια που λει- τουργούν ελληνικά πανεπιστήµια με βαυαρικά πρότυπα, δίνονται τα πανε- πιστήμια στα χέρια των φορέων τους να τα αυτοδιαχειριστούν, με τα λάθη και την ωριμότητα τους, με το πάθος, αλλά και με τα μίση τους. Από τον Ιούλη του ‘82, οι φοιτητές µας έχουν καθοριστική συµµετοχή στην εκλογή των οργάνων, δηλαδή συμµετέχουν σε αριθμό ίσο με το 100% του αριθµού των πανεπιστηµιακών δασκάλων. "Ηταν μία επιλογή ή του ύ- ψους ή του βάθους. Διότι, δεν μπορείς να κάνεις δημοκρατία και σοσιαλι- σµό µε τον πολίτη ή τον φοιτητή ή τον εργαζόμενο στη γωνία. Θα τον βά- λεις μέσα στις διεργασίες, θα του αναγνωρίσεις των ωριµότητα και θα τον καλέσεις να πάρει τις ευθύνες του. Μετά από ένα χρόνο εφαρµογής του νέου θεσμικού πλαισίου υπάρ- χουν δύο ενωτικές αποφάσεις της Φοιτητικής "Ενωσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Εθνικής Φοιτητικής "Ενωσης Ελ- λάδας, ότι οι φοιτητές µπαίνουν μπροστάρηδες, για να αναβαθμιστούν οι σπουδές τους. Οι φοιτητές αυτοί, που είχαν οδηγηθεί από το αυταρχικό θε- σμικό πλαίσιο της έδρας στο να ζητάνε αλλεπάλληλες διευκολύνσεις, τώ- ρα που μπαίνουν μέσα και αποφασίζουν για τα προγράµµατα και τα περιε- χόµενα σπουδών, αναλαµβάνουν την ευθύνη να πουν ότι γυρίζουν στα μα- 20 θήματα. Η μόνη επιλογή, για να γεμίζουν τα πανεπιστήμια με φοιτητές, ήταν το να τους εµπιστευτούμε. Δεν έγινε ακόµα αυτό, γιατί δεν μας αρέσει να βάζουμε τα οράµατά μας στη θέση της πραγματικότητας, «το νερό όµως μπήκε στο σωστό αυλάκι» και συνεπώς θα έχουμε θετικές εξελίξεις. Στο καινούργιο θεσµικό πλαίσιο του πανεπιστημίου, οι νέοι πανεπι- στημιακοί δάσκαλοι, απόκτησαν φωνή, όπως και οι φοιτητές, και µπο- ρούν να κάνουν καλή ή κακή χρήση αυτής της φωνής. Εµπιστευτήκαµε αυτούς οι οποίοι πολέµησαν για να μπουν τα προβλήματα της δημοκρα- τίας μέσα στο πανεπιστήμιο. Αυτοί τώρα πρέπει να προχωρήσουν στο να χτίσουν και τα άλλα πανεπιστήμια, αλλά και το Πανεπιστήµιο της Θεσσα- λίας, αγκαλιασμένοι με τους φοιτητές, αγκαλιασμένοι µε τους παλαιότε- ρους δασκάλους, σε μια κατεύθυνση που θα κάνει το πανεπιστήμιο κύττα- ρο κοινωνικής προόδου και τεχνικής ανάπτυξης της επιστήμης και της έ- ρευνας. Τα ντοκουµέντα δείχνουν ότι το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας, θα εί- ναι ένα σημαντικό πανεπιστήμιο. Και θα είναι σημαντικό πανεπιστήμιο, ε- πειδή θα το απαιτήσει η κοινή γνώμη της Θεσσαλίας" φέτος μπηκαν 2559 Θεσσαλοί σε πανεπιστήμια της χώρας. Κάποιοι ακόµα θα πάρουν τον δρό- µο της φοιτητικής προσφυγιάς, µη κάνοντας χρήση των ευκαιριών που τους δώσαμε µε τα µεταλυκειακά προπαρασκευαστικά κέντρα σε κάθε γωνία της Ελλάδας, γιατί ακόμα λειτουργεί η παλιά νοοτροπία και, όπως ξέρετε, µπορεί ν'αλλάξουν πολλά πράγµατα, μπορεί να γίνει ο επιθυμητός για τον καθένα σοσιαλισμός, αλλά η νοοτροπία είναι πάρα πολύ δύσκολο ν,αλλάξει. Ισως είναι η σοβαρότερη αλλαγή για την οποία πρέπει όλοι να βοηθήσουµε. Για λόγους αντικειµενικούς, το Πανεπιστήµιο της Θεσσα- λίας θα είναι ένα σωστό πανεπιστήμιο. "Ισως δεν Θα έχει µόνο τα Τμήμα- τα, τα οποία εισηγήθηκε το Εθνικό Συμβούλιο Ανώτατης Παιδείας στην Κυβέρνηση. Από χθες το πρωί, µε πενθήµερη προθεσμία το Συμβούλιο Επι- κρατείας εξετάζει το Προεδρικό Διάταγμα για την ίδρυση του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου και των Πανεπιστημίων του Ιονίου και του Αιγαίου. Αυτό σημαίνει ότι πολύ γρήγορα, ίσως σε 20-30 ηµέρες, θα είναι δημοσιευμένο το Προεδρικό Διάταγµα και θα έχουν δρομολογηθεί οι διαδικασίες διορι- σμού της Διοικούσας Επιτροπής και της συγκρότησης των εκλεκτορικών σωµάτων. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι αυτό το Πανεπιστήμιο, Θα έχει πρώτα τους δασκάλους του και μετά θα ξεκινήσει να δουλεύει και όχι ό- πως το Πανεπιστήµιο της Κρήτης ή άλλα πανεπιστήμια, όπως ξεκίνησαν στην αρχή. Οι φορείς θα πρέπει να βοηθήσουν και να εισηγηθούν στο ΕΣΑΠ όχι τα οράματά τους αλλά τεκµηριωμένες απόψεις, για το ποια Τμήματα νο- 21 µίζουν ότι πρέπει να υπάρξουν στο Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο, για ν'αναζωογονηθεί ο κοινωνικός ιστός, για να τονωθεί η ανάπτυξη της περι- φέρειας. Αν δεν αρχίσετε από τώρα όλοι σας να λέτε ότι τα παιδιά της Θεσσαλίας θα πάνε στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, τότε θα δείτε ότι θ'αναπαραχθεί είτε η περιθωριακή λειτουργία των πρώτων χρόνων του Πανεπιστηµίου των Ιωαννίνων, είτε η ακόμα πιο περιθωριακή λειτουργία του Πανεπιστηµίου της Θράκης. "Αρα, δηλαδή, µην περιμένετε πότε η Κυ- βέρνηση θα κάνει θεσμό. Επιτρέψτε µου να πω ότι η δουλειά στους θε- σµούς είναι λιγότερη από την δουλειά που γίνεται στην βάση, από την δου- λειά που γίνεται στο κίνημα, στο λαϊκό κίνηµα, στο εργατικό κίνηµα, στο φοιτητικό κίνηµα, στο κίνημα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Θα πρέπει - αυτή είναι η γνώµη μου - να βρείτε την ευκαιρία να πεί- σετε τα παιδιά του Γυμνασίου, του Λυκείου και του Δηµοτικού, ότι εδώ το Πανεπιστήμιο αυτό το χτίσαμε μόνοι µας. Εδώ θα πρέπει να σας πως για το ίδρυµα στήριξης του Πανεπιστήµιου της Θεσσαλίας, που o ίδιος ο λαός ενωτικά και πρωτοβουλιακά, το ετοίµασε. Ενώ ξεκίνησε πρώτα του Αι- γαίου, το ίδρυµα του Αιγαίου ακόμα δεν έχει δηµοσιευτεί στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως και τα πρώτα που έγιναν ήταν της Θεσσαλίας και του Ιονίου. Είναι αυτονόητο ότι το κράτος θα κάνει ότι µπορεί για τη γοργή ανά- πτυξη του Πανεπιστηµίου. Είναι αυτονόητο, από την άλλη πλευρά, ότι μπορεί να γίνει μία πανεθνική προσπάθεια εδώ και στους συμπατριώτες μας της διασποράς, ώστε να μπορέσουν πραγµατικά να συνεισφέρουν στην γρήγορη ανάπτυξη του Πανεπιστημίου. Στο Πανεπιστήµιο του Αιγαίου έγινε η πρώτη κοινωνικοποίηση μονα- στηριακής περιουσίας, όταν οι Νοµάρχες κατάφεραν να πάρουν από τους Μητροπολίτες την περιουσία. Θα µπορούσαμε ίσως να είµαστε αποτελε- σματικοί σήμερα" να πει ο Μητροπολίτης ότι διαθέτει 3.000 στρέμµατα, ό- πως έκαναν άλλοι Μητροπολίτες ήδη στο Αιγαίο. Το ίδιο πράγµα µπορείτε να κάνετε µε τα κληροδοτήµατα. Θα μπορέ- σετε έτσι να ενεργοποιήσετε κάποια νεκρά κληροδοτήματα προς την κα- τεύθυνση της στήριξης του Πανεπιστηµίου της Θεσσαλίας. Ακόμη η άχρη- στη γη µπορεί να γίνει περιουσία του Πανεπιστημίου. Θέλω εδώ να ση- μειώσω, γιατί ορισµένοι υποστήριξαν ότι το ίδρυμα στήριξης ενδεχοµένως να έχει περισσότερες εξουσίες απ'ό,τι θα έχει το Πανεπιστήµιο, ότι με τρο- πολογία που µπήκε µέσα στο Προεδρικό Διάταγμα για το Κοινωφελές "Ι- δρυμα, από τη στιγμή που δημοσιεύεται το Προεδρικό Διάταγμα ίδρυσης του Πανεπιστηµίου, όλη η περιουσία, οποτεδήποτε και αν αποκτηθεί, του ιδρύματος στήριξης, περνάει στο Πανεπιστήµιο και διαχειρίζεται, µε βάση τη συνταγµατική επιταγή της ουσιαστικής αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ, από 22 την Διοικούσα Επιτροπή του Πανεπιστηµίου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει από τώρα να στηθούν οι μηχανισµοί λαϊκής κινητοποίησης, αλλά και κινητοποίησης των ανθρώπων της διασποράς, ούτως ώστε να μπορεί πολύ γρήγορα να µεγαλώσει το Πανεπιστήμιο σας. Η πολιτεία θα κάνει το χρέος της. Η στήριξη αυτή δεν πρόκειται «να τσον- τάρει» και να καλύψει ευθύνες της πολιτείας. Η πολιτεία είχε την πολιτική επιλογή να κάνει το Πανεπιστήμιο. Θα το κάνει και θα το χρηματοδοτήσει όσο χρειάζεται, αλλά ήθελα να σας πω ότι, αν υπάρχουν πόροι από το ί- δρυμα στήριξης που μπορούν να στηρίξουν την παραπάνω έρευνα για αυτό το Πανεπιστήµιο, μάλλον προς το καλό του είναι παρά προς το κακό του. "Οσο μπορείτε περισσότερο κινητοποιηθείτε για να χτίσετε γρήγορα το Πανεπιστήμιο σας, που θα δουλεύει στην κατεύθυνση της ανάπτυξης, που θα έχει τον λαό πρωταγωνιστή, µέτοχο και όχι θεατή. Σ* αυτή την κα- τεύθυνση, αγαπητοί συνάδελφοι, θα ήθελα να πως ότι είμαι έτοιµος, στο τέλος της συζήτησης, ν'απαντήσω και σε γενικότερα ζητήµατα, που ενδε- χοµένως προκάλεσαν, με τον τρόπο που τα έβαλα, τα θέματα. Θα είμαι στην πολύ ευχάριστη θέση ν'απαντήσω και σε σκληρή κριτική, αν χρειάζε- ται, για κάποιες κινήσεις της Κυβέρνησης σ'αυτόν τον τοµέα, αλλά και, α- πό την άλλη μεριά, να βοηθήσω στον διάλογο για το πως το Πανεπιστήμιο αυτό θα γίνει πραγματικά εργαλείο ανάπτυξης της Θεσσαλίας. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Τον λόγο έχει ο κ. Σβορώνος. Ν. Σβορώνος: (Καθηγητής της Ecole Pratique des Hautes Etudes και του Πανεπιστημίου Κρήτης). Κύριε Γενικέ, κύριοι Νοµάρχες, κύριε Δή- µαρχε, κύριοι συνάδελφοι, αγαπητοί κυρίες και κύριοι, Θελω πρώτα-πρώτα να ευχαριστήσω πραγµατικά τον κ. Δήμαρχο και την Επιτροπή η οποία πήρε την πρωτοβουλία να µε καλέσει και να σας πω την ευχαρίστηση την οποία αισθάνοµαι πραγματικά, να βρεθώ στην περιο- χή αυτή, στην οποία έρχομαι άλλωστε και για πρώτη φορά. "Υστερα από τα συγκεκριµένα, πρακτικά και εξαιρετικά ενδιαφέρον- τα πράγματα τα οποία σας ανέφερε ο κ. Γενικός, έρχεται η σειρά ενός πα- νεπιστημιακού, να δει από κάπως πιο µακρυά το ρόλο ενός πανεπιστημίου γενικότερα με τον κοινωνικό του περίγυρο. Από το απέραντο αυτό πρό- βληµα, διάλεξα µία όψη, γιατί αυτή νοµίζω ότι ενδιαφέρει περισσότερο τον τόπο μας: τον ρόλο που έπαιξε το πανεπιστήμιο και πως μπορεί να εξακο- λουθεί να τον παίζει στις κοινωνικές, όπως τις ονόμασα, εξισορροπήσεις. Ελπίζω, µε τις µερικές σκέψεις που Θα ακολουθήσουν, θα γίνω σαφέστε- ρος. 23 Η άµεση σχέση της οργάνωσης της παιδείας, από την κατώτατη ως την ανώτατη, µε την κοινωνική πραγματικότητα γενικά, με την πολιτική της έκφραση ειδικότερα, έγινε πλέον, ύστερα από τις πολλαπλές αναλύ- σεις της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης, τόσο φανερή, που δεν χρειάζε- ται νοµίζω να σταματήσουμε για πολύ σ'αυτό το πρόβλημα. "Ετσι η παρα- πάνω αυτή πρόταση μπορεί να θεωρηθεί, τουλάχιστον για τις σκέψεις που θα ακολουθήσουν και που θα προσπαθήσω να τις διατυπώσω όσο το δυνα- τόν συντοµότερα, να αποτελεί ένα καλό σηµείο εκκίνησης. "Ομως η γενική αυτή διαπίστωση, που υπερβαίνει τον τόπο και τον χρόνο, χρειάζεται ίσως κάποια διασάφηση και κυρίως συγκεκριμενοποίη- ση. Κυρίως, ακόµη, χρειάζεται κάποια πιο προσεκτική εξέταση της ισχύ- ος μερικών γενικών συμπερασμάτων για τον ρόλο της παιδείας στην ελλη- νική κοινωνική πραγµατικότητα, και τις τυχόν ιδιαιτερότητες που παρου- σιάζονται στον τόπο µας. Πριν διατυπωθούν οι συγκεκριμένες αυτές παρατηρήσεις, θα πρέπει νοµίζω να ειπωθούν μερικές σκέψεις για τους ιδιαίτερους στόχους που επι- διώκει κάθε βαθμός παιδείας σε κάθε εκπαιδευτικό σύστηµα. Μπορεί, δη- λαδή, να γίνει μία κάποια διάκριση, όσον αφορά τους στόχους, ανάµεσα στην δηµοτική και μεσαία εκπαίδευση και στην ανώτερη και ανώτατη εκ- παίδευση, οποιοδήποτε και αν είναι το εκπαιδευτικό σύστηµα μιας χώρας. Αφήνοντας κατά µέρος τις παλιότερες αντιλήψεις για την αγωγή, ας ξεκινήσουμε από τις παιδαγωγικές απόψεις που είναι γνωστές µε τον όρο «Νέα Αγωγή», «Νέο Σχολείο». Από τους πολλούς και ποικίλους ορισμούς που έχουν δοθεί για το σκοπό της αγωγής, ξεχωρίζει, για την συντοµία του και την σαφήνεια του, o περίφημος ορισμός του Durkheim που βρίσκεται στην βάση σχεδόν όλων των παραλλαγών που οι οπαδοί του νέου σχολείου και της νέας αγωγής προτείνουν σε διάφορες αναλύσεις: «Αγωγή είναι η ενέργεια που ασκείται από τις γενιές των ενηλίκων ε- πάνω στις γενιές που δεν είναι ακόμη ώριμες για την κοινωνική ζωή. 'Εχει ως αντικείµενο να παρακινήσει και να αναπτύξει στο παιδί ένα ορισµένο αριθµό φυσικών, διανοητικών και ηθικών… καταστάσεων που απαιτεί απ'αυτό η πολιτική κοινωνία στο σύνολό της και το ηθι- κό περιβάλλον, για το οποίο κυρίως προορίζεται το παιδί». Εκκόλαψη λοιπόν της προσωπικότητας του νέου ανθρώπου, για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κοινότητας, της πολιτικής κοινωνίας στο σύνολό της, είναι το ιδανικό της νέας αγωγής. Η πρώτη παρατήρηση που μπορεί να γίνει εδώ είναι η εξής: ότι ο σκο- πός αυτός μπορεί να προταθεί ως ιδανικό για την δημοτική και μέση εκ- παίδευση, για τους τύπους των σχολείων που ρίχνουν το βάρος στην λεγό- 24 μενη εγκύκλια παιδεία, είναι όμως ελλειπέστατος για τους σκοπούς της α- νώτατης παιδείας και για τους στόχους γενικά των ανωτάτων εκπαιδευτι- κών ιδρυµάτων, καθώς επίσης και για μία σειρά άλλων σχολείων, είτε µέ- σων, είτε ανωτέρων, είτε ανωτάτων, που ρίχνουν το βάρος στην επαγγελ- µατική εξειδίκευση. Στην περίπτωση της ανώτερης και ανώτατης παιδείας, είτε πρόκειται για πανεπιστημιακές σχολές, είτε για επαγγελµατικές σχολές, δίπλα στην προβολή ενός τέτοιου ιδανικού της τελείωσης της προσωπικότητας του νέ- ου ανθρώπου, τίθεται επίσης και παίρνει την πρώτη θέση η παραγωγή δη- μιουργικών, ειδικευµένων επιστημών, η δημιουργία νέων θεωρητικών και πρακτικών γνώσεων, αναγκαίων για την ανάπτυξη της κοινότητας στο σύνολό της. Είναι εύκολο να δούμε σ'αυτές τις διατυπώσεις την προβολή ιδανικών του αστικού φιλελευθερισµού. Και το ιδανικό αυτό, που δίνει το βάρος στην κοινωνική ολότητα, προύποθέτει μία ενιαία αδιαφοροποίητη κοινω- νία, μία ενιαία κοινότητα, χωρίς ομάδες ή τάξεις pa διαφορετικά συμφέ- ροντα και διαφορετικές στοχεύσεις. Έπειτα, το ιδανικό αυτό σχήμα προτείνει, στο βάθος, μία ανοιχτή δη- μοκρατική ερμηνεία µε απόλυτη ανεξαρτησία απέναντι σε κάθε κοινωνικό και πολιτικό εξαναγκασµό. Μία παιδεία που θα μπορούσε, σε περίπτωση έντονων κοινωνικών αντιθέσεων και των συνακόλουθων ιδεολογιών, να ε- ξασκήσει κάποιο διαιτητικό και γενικότερα ρυθμιστικό ρόλο. "Οσοι προ- βάλλουν ένα τέτοιο ιδανικό θεωρούν ότι η εκπαιδευτική λειτουργία θα µπορούσε να είναι ενοποιητική κοινωνικά και πολιτιστικά. Τίθεται τώρα το ερώτημα κατά πόσο το ωραίο αυτό όνειρο συµβιβά- στηκε στην πράξη pa την ιστορική πραγµατικότητα των πολιτισµένων χω- ρών και ποιες μορφές έχει πάρει η λειτουργία της εκπαίδευσης γενικά, κα- τώτερης, μέσης, ανώτερης, ανώτατης, στην χώρα μας. Αυτό είναι το καυτό ερώτημα που τέθηκε από καιρό και που αποτελεί το βασικό αντικείμενο πολυάριθµων µελετητών της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης. Είναι γνωστό ότι η κριτική για την εφαρµογή στην πράξη τέτοιων αν- τιλήψεων που ανέφερα έχει γίνει από παλαιά. Το κύριο ερώτηµα και η κύ- ρια αµφιβολία έχει διατυπωθεί πάνω-κάτω ως εξής: «Το έργο της αγωγής είναι αναγκαστικά η εκκόλαψη της προσωπι- κότητας ή μήπως αρχικά η διάπλαση των ατόμων pa βάση ένα πρό- τυπο σύμφωνα με τις προηγούµενες γενιές και πιθανόν η συντήρηση συλλογικών αξιών;» Μία σειρά μελετών των κοινωνικών ψυχολόγων και των κοινωνιολό- γων της παιδείας ενισχύουν τον αναπαραγωγικό χαρακτήρα της παιδείας. 25 'Ολα αυτά τείνουν να δείξουν ότι η λειτουργία του σχολείου στην πραγμα- τικότητα δεν είναι ενοποιητική κοινωνικά και πολιτιστικά. Αντίθετα, είναι διαιρετική στην ιστορική πράξη. "Η, για να επαναλάβω εδώ τις ακραίες βεβαιώσεις μιας ολόκληρης σχολής, ιδιαίτερα της Γαλλικής σχολής, ό- πως πολύ ωραία συνοψίζει σε μία πολύ ωραία μελέτη του ο κ. Νούτσος, δι- δάσκων στα Γιάννενα, το συμπέρασµα είναι το εξής: «Το σχολικό σύστημα, από την ίδια την δοµή και την λειτουργία του, συµβάλλει στην αναπαραγωγή της κοινωνικής διαίρεσης, της ο- ποίας το ίδιο είναι αποτέλεσμα και παίζει έτσι αντικειμενικά τόν ρό- λο της κοινωνικής συντήρησης. Το σχολείο χαρακτηρίζεται ως ο κυρίαρχος ιδεολογικός μηχανι- σµός του κράτους, μια και χάρη σ'αυτόν η εγχάραξη της κυρίαρχης ιδεολογίας στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες γίνεται με τρόπο αθόρυβο και συγκαλυμμένο. M’ αυτόν τον τρόπο, οι σχολικοί μηχανισµοί αναπαράγουν και συμπληρώνουν την κυρίαρχη ιδεολογία. Το σχολείο αναπαράγει και τις σχέσεις παραγωγής του αντίστοιχου κοινωνικού σχηματισμού και συμβάλλει τελικά στην αναπαραγωγή του κοινωνικού καταµερι- σµού της εργασίας στον κοινωνικό σχηματισμό». Δεν έχω διάθεση ούτε να συζητήσω, ούτε να αμφισβητήσω κυρίως, την αλήθεια στη γενικότητα αυτών των συµπερασμάτων. Θα ήθελα όμως να θέσω pa την σειρά μου ορισμένα ερωτήματα. Χαίροµαι ιδιαίτερα που ε- δώ υπάρχουν, εκτός από τους πολλούς συναδέλφους και πανεπιστημια- κούς δασκάλους, και εκπρόσωποι της παιδαγωγικής επιστήμης. Αν o ρόλος της παιδείας είναι η απλή αναπαραγωγή της ιδεολογίας και του κοινωνικού καταµερισµού της εργασίας, δηλαδή η απλή αναπα- ραγωγή ενός κλειστού και ακίνητου συστήματος, αυτό θα σήμαινε ότι η παιδεία από την κατώτατη ώς την ανώτατη, δεν παίζει κανένα ρόλο στην μεταβολή του συστήματος αυτού, κανένα ρόλο στην ανάπτυξη νέων ιδεο- λογιών. Το µοντέλο αυτό, το οποίο βγαίνει λογικά ως συνέπεια όλης της προη- γούµενης λογικής, δεν μου φαίνεται pa τη σειρά του να εναρμονίζεται µε την πράξη. Η έκφραση νέων ιδεολογιών προοδευτικών, ή ακόµη και επαναστατι- κών, δεν έλλειψε και από τα πανεπιστήμια, έστω και αν διώκεται από τα πανεπιστήµια. Πολλές φορές µάλιστα η δίωξη ενός τέτοιου φορέα από τα πανεπιστήμια τονίζει και διεγείρει πολύ περισσότερο τη νέα αυτή ιδεολο- γία. Έπειτα, νοµίζω ότι είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι η διαµόρφωση και η διατύπωση νέων ιδεολογιών δεν έχει καμμία σχέση µε την επιστηµο- 26 νική γνώση η οποία παρέχεται στα πανεπιστήμια. Χρειάζεται λοιπόν, κατά τη γνώµη μου, η εξέταση των συγκεκριµέ- νων διαλεκτικών σχέσεων ανάµεσα στις λειτουργίες των πανεπιστηµίων και στην ανάπτυξη καινούργιων ιδεών, καινούργιων ιδανικών. Τίθεται εδώ το σηµαντικό θέμα της επαναστατικής υφής της ίδιας της επιστήµης" της επιστήµης που, pa τον εκλογικευτικό της χαρακτήρα, µπο- ρεί να επιδράσει στην αλλαγή των κοινωνικών δομών, περιορίζοντας κάθε ιδεολογία, δηλαδή κάθε ένα σύνολο αληθειών που έχουν άμεση σχέση με την πραγµατικότητα και επίσης ένα σύνολο ιδεολογημάτων. Και, για να έρθουμε τώρα στην ελληνική περίπτωση και ειδικά στα ελληνικά πανεπι- στήμια, θα µπορούσαµε να διαπιστώσουμε σύντομα τα παρακάτω. Η παιδεία, ίσως από την κατώτατη αλλά κυρίως ιδιαίτερα η πανεπι- στημιακή παιδεία, είχε από την αρχή της ίδρυσης των ελληνικών πανεπι- στηµίων, στις αρχές του 19ου αιώνα, διπλό και µάλιστα αντιφατικό χαρα- κτήρα. Πρώτο χαρακτηριστικό της ήταν η καλλιέργεια ιδεολογημάτων. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να απαριθμήσω τα διάφορα ιδεολογήματα που αρχίζουν άμεσα µετά την απελευθέρωση και ίδρυση του Ελληνικού Κρά- τους και φτάνουν ώς τον 200 αιώνα. Το κυριότερο είναι ότι, αν τα προσέ- ξουμε, παρ'όλη τη φαινομενική τους εξέλιξη, έχουν κάτι το βασικό: είναι η προετοιµασία για τη γνώση του εθνικού µας πολιτισμού που καταλήγει πολλές φορές στη γνωστή μας έκφραση του ελληνοχριστιανικού πολιτι- σμού. Δεύτερο χαρακτηριστικό της πανεπιστημιακής παιδείας ήταν η a- παγγελµατική προπαρασκευή, όπως την απαιτούσαν κάθε φορά οι δοµές της ελληνικής κοινωνίας και οικονοµίας. Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Α- πό την μια μεριά έχουμε αθρόα προσέλευση των Ελλήνων στις πανεπιστη- µιακές σχολές. Παρατηρούμε, σύµφωνα pa πολλές μελέτες οι οποίες συµ- φωνούν, το ρεκόρ, από την άποψη αυτή, σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώ- πη. Συγχρόνως, όμως, είχαµε ώς τα τελευταία χρόνια ένα είδος υποεκπαί- δευσης. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν νοµίζω ότι τα ελληνικά πα- νεπιστήμια καλλιέργησαν την πραγµατική επιστήμη και ότι έχουν να δεί- ξουν µεγάλες επιστημονικές μορφές οι οποίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη μιας πρωτότυπης επιστηµονικής γνώσης. ΄Ετσι, ως προς τα κύρια χαρα- κτηριστικά των ανθρώπων που πηγαίνουν στα πανεπιστήµια, συµφωνώ με τις απόψεις του Γενικού Γραμµατέα, του κ. Ρόκου, ο οποίος επεσήμανε, pa τον τρόπο του, τον κίνδυνο και έδειξε ορισµένους τρόπους προς αποφυ- γή του. Το µεγαλύτερο μέρος των φοιτητών - που προέρχονται από όλα τα στρώµατα του Ελληνισµού pa µεγάλο ποσοστό φοιτητών που προέρχονται από τις λαϊκές τάξεις - πήγαιναν στα πανεπιστήμια για να πάρουν το πε- 27 ρίφημο χαρτί, δηλαδή να προετοιμαστούν επαγγελματικά, για να βγουν α- μέσως στην παραγωγή. Και επειδή, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, παρουσιάζεται ήδη από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους το χαρακτηριστικό ότι ο µεγα- λύτερος εργοδότης είναι το Κράτος, οι φοιτητές πήγαιναν στα πανεπιστή- µια για να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι. "Ετσι, τελειώνοντας το δημοτικό ή το σχολαρχείο ή το γυμνάσιο ή το πανεπιστήμιο, το όνειρο ενός µεγάλου ποσοστού των Ελλήνων ήταν να γίνουν δηµόσιοι υπάλληλοι. Βασική αιτία αυτού του πράγματος είναι βέβαια η αστάθεια και η ανι- σορροπία στις δοµές της ελληνικής οικονοµίας και κοινωνίας" μία κατά- σταση που λίγο έχει αλλάξει από τον Μεσαίωνα. Μπορώ αυτή τη στιγµή ως βυζαντινολόγος να διαπιστώσω και να βε- βαιώσω ότι τρεις ήταν οι μορφές στο μεσαιωνικό Βυζάντιο και τρεις εξα- κολουθούν ώς πρόσφατα να είναι οι µορφές της κοινωνικότητας και της κοινωνικής ανόδου: τα γράµµατα, µε σκοπό να οδηγήσουν τον πτυχιούχο σε μία υπαλληλική θέση ή στο να τον κάνουν δικηγόρο ή στο να τον κά- νουν γιατρό, o στρατός και, στο Βυζάντιο, ο Κλήρος. Δεν ξέρω αν εξακο- λουθεί ακόμη και σήµερα ο Κλήρος να είναι επάγγελµα και απόδειξη της κοινωνικότητας. Το κύριο έργο του πανεπιστηµίου μας, παρά τις λαμπρές και φωτεινές εξαιρέσεις, δεν ήταν η παραγωγή επιστηµόνων, αλλά η πα- ραγωγή επαγγελματιών της επιστήµης. Εδώ χρειάζεται μία παρατήρηση. M’uuro ακριβώς το ρόλο το ελληνι- κό πανεπιστήµιο, µ*αυτό ακριβώς το λειτούργηµα, μ,αυτή την ενεργητικό- τητα, έπαιξε βασικό ρόλο στην ελληνική διαστρωμάτωση. Εδώ ίσως μπο- ρούσαμε να δούµε τον ρόλο του ελληνικού πανεπιστημίου προς μία τάση ενοποίησης της ελληνικής κοινωνίας. ΄Ετσι, επιγραµματικά μπορούµε να πούµε ότι ο ρόλος του ελληνικού πανεπιστημίου, όπως τον περιέγραψα κάπως σχηματικά, ήταν να βοηθή- σει ορισμένο πληθυσμό της αγροτιάς να μεταβληθεί σε μικροαστούς και να κατακλύσει τις πόλεις καθώς και ένα µέρος των μικροαστών να γίνουν µεσαίοι αστοί, να µπουν στην υπηρεσία και να συμβάλουν στον «εκµον- τερνισµό» της Ελλάδας και ιδιαίτερα στον εξαστισμό της. Αυτό το ρόλο έπαιξε το πανεπιστήµιο, κατά την γνώµη µου, στην Ελ- λάδα ολόκληρο τον 19ο αιώνα ή σε ένα µεγάλο µέρος του. Τώρα που έχου- µε µπροστά μας μία νέα πολιτική βούληση και ένα νέο πανεπιστηµιακό γεγονός, δηλαδή την ίδρυση νέων πανεπιστημίων, τίθεται το εξής ερώτη- μα: το παλιό αυτό µοντέλο µπορεί και, κυρίως, πρέπει να εξακολουθήσει να λειτουργεί; αποτελεί πράγµατι µία στέρεα βάση για µια δηµοκρατική α- ξιολογική παιδεία, µιαν απαίτηση των καινούργιων καιρών; Δεν έχω να σας δώσω απαντήσεις ούτε να προτείνω συνταγές. Ελπίζω να είναι αυτό το ερώτηµα ένα από τα κύρια στη συζήτηση που Θα επακο- 28 λουΘήσει. Τούτο μόνο µπορώ να πω: ότι στην σημερινή προσπάθεια του Κρά- τους, που αποφάσισε την επέκταση της πανεπιστημιακής παιδείας, το Κράτος οφείλει να συνδυάσει δύο στοιχεία: τη δημιουργία πανεπιστηµια- κών κέντρων όπου να καλλιεργείται η επιστήµη - δηλαδή η βασική έρευ- να - και συγχρόνως να προσανατολίζει τα προγράµματα και τις ειδικεύ- σεις των νέων πανεπιστημίων ανάλογα µε τις πραγµατικές ανάγκες του τόπου και των περιοχών όπου θα χτιστούν και θα λειτουργήσουν τα νέα πανεπιστήµια. Να εξασφαλίσει, επίσης, την όσο το δυνατό μεγαλύτερη συµµετοχή στην ανώτατη παιδεία των λαϊκών τάξεων µε αξιολογικά κρι- τήρια εξασφαλίζοντας, όσο είναι δυνατόν, κάποια ισότητα στο ξεκίνηµα, να θέλει να βάλει σε νέες βάσεις την εξισορροπητική κοινωνική λειτουργία των πανεπιστηµίων, µια λειτουργία που μπορεί να γίνει αποτελεσµατικό µέσο δυναµικής κοινωνικής εξέλιξης για να σπάσει αυτό το φράγµα µιας µπλοκαρισµένης κοινωνίας. Ευχαριστώ πολύ Πρόεδρος: Τον λόγο έχει ο κ. Φατούρος. Δ. Φατούρος: (Πρύτανης Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονί- κης): Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχομαι στην πόλη αυτή να συζητήσω το πάθος της πόλης αυτής να αποκτήσει πανεπιστήμιο, που εκδηλώνεται pa διάφορετικούς τρόπους pa συνέδρια διαφορετικών τίτλων κ.ά. Ευχαριστώ πολύ τον κ. Δήµαρχο που µου δίνει την ευκαιρία να επα- ναλάβω αυτά που προσπάθησα να συζητήσω πριν από τρία χρόνια. Βέ- βαια, δεν µπορώ να τα επαναλάβω, γιατί η συζήτηση γίνεται κάτω από τε- λείως διαφορετικές συνθήκες. Και η πολιτική βούληση είναι διαµετρικά αντίθετη και η πραγματοποιηµένη πραγµατικότητα είναι τελείως διαφορε- τική, pa ένα τελείως καινούργιο, διαφορετικό νόµο για τα πανεπιστήµια, και γι,αυτούς που συμφωνούν µε αυτόν και γι'αυτούς που διαφωνούν, και με την κυβερνητική απόφαση το Πανεπιστήµιο του θεσσαλικού κάμπου και της θεσσαλικής παραλίας να γίνει πραγματικότητα. ΄Ετσι, και αν επαναλάβω τις ίδιες λέξεις που έλεγα το ’80, δεν απη- χούν, δεν ακούγονται, δεν είναι οι ίδιες με τώρα. Θα µπορούσα να µην προσθέσω τίποτε απ*όσα ο κ. Ρόκος και ο κ. Σβορώνος μόλις πριν συζητήσανε. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον στοιχείο, κά- που συναντιέται µία αισιοδοξία και ένας ενθουσιασμός του κ. Σβορώνου, καθώς τελείωνε, µε τον κ. Ρόκο. Θέλω από την αρχή-αρχή να κάνω φανε- ρό κάτι µε το οποίο θα μπορούσα να τελειώσω ή που θα ήταν αρκετό να προσθέσω σε όλα έλεγα πριν από τρία χρόνια: είναι πάρα πολύ σοβαρή αυ- 29 τη η υπόθεση ενός καινούργιου πανεπιστημίου. Νοµίζω ότι από τη συνήθεια να γίνονται πανεπιστηµια σχεδόν σε α- γροτικές πόλεις, από τη συζήτηση να ζητιώνται πανεπιστήµια σε καθηµε- ρινές στήλες επιστολογραφίας, κάπου χάνεται η δραματικότητα του γεγο- νότος. Κυρίες και κύριοι Είναι πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση. Δεν είναι δυνατόν να συλλάβει κα- νένας, µε την πρώτη εκφορά µιας φράσης που λέει ότι ιδρύθηκε, ιδρύεται ή θα ιδρυθεί το πανεπιστήµιο, να καταλάβει πόσο είναι δραµατική παρέμβα- ση στην ζωή ενός τόπου, ακόµη και αν είναι µέσα στα πράγµατα. Μέσα στην ζωή του μικρότερου τόπου που είναι μία περιφέρεια και του μεγαλύτε- ρου τόπου ολόκληρου, είναι πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση. Και είµαι σχεδόν βέβαιος ότι µεγάλα ποσοστά δεν καταλαβαίνουν αυτή τη δραµατικότητα που έχει το στήσιμο ενός καινούργιου πανεπιστημίου. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να λιγοστέψει τον ενθουσιασμό. Αντίθε- τα, θα πρέπει να οδηγήσει σε ένα ενθουσιασμό που σκέπτεται και επιτίθε- ται και αποφασίζει. Και όχι μόνο που επιτίθεται και αποφασίζει. Κάπου σ'αυτή την κατεύθυνση βρίσκονται δύο παρατηρήσεις. Είπε πριν ο κ. Ρόκος, ότι από τώρα πρέπει να αρχίσει μια κινητοποίηση στη Θεσσαλία για το Πανεπιστήµιο που έχει αποφασιστεί. Αυτό είναι κιόλας ένας κοινωνικός ρόλος του Πανεπιστηµίου, προτού ακόµη αρχίσει να εί- ναι πανεπιστήµιο. Το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο αυτή τη στιγµή λειτουργεί σε διάφορες κατευθύνσεις, µε διάφορους τρόπους, µε διάφορες εντάσεις έχει ένα κοι- νωνικό ρόλο αυτό το φάντασμα που θα γίνει µια εφημερίδα της κυβέρνη- σης. Πάλι θέλω να τονίσω την δυσκολία του. Φαίνεται ότι, από το 1980 µέ- χρι σήμερα, το μόνο που κατάλαβα είναι ότι τα πράγµατα είναι πολύ δύ- σκολα. Είναι πολύπλοκα. Αλλά δεν σημαίνει ότι μ'αυτό τον τρόπο λιγο- στεύει ένα ενθουσιασμό. "Οσο καταλαβαίνει κανείς την δυσκολία ενός ζη- τήματος, όσο την προχωράει προς επίλυση, τόσο πιο πολύ είναι αποτελε- σματική µία δουλειά και τόσο πιο πολύ παίζει ένα κοινωνικό ρόλο. Κυρίες και κύριοι, Το να συζητήσει κανείς τον κοινωνικό ρόλο του πανεπιστηµίου, µοιά- ζει πάρα πολύ εύκολο. Από δω και αρκετές δεκάδες χρόνια είναι ένα μόνι- μο σύνθηµα το αίτηµα για τον κοινωνικό ρόλο, για τη σύνδεση με την πα- ραγωγή κ.α. Μπορούμε εύκολα να ετοιµάζουμε τρεις εκφράσεις pa τις 0- ποίες ορίζεται o κοινωνικός ρόλος του πανεπιστήµιου. Και τούτο το τόσο συζητημένο ζήτηµα που λέγεται και ξαναλέγεται και θεωρείται ότι λύνεται, πολύ συχνά σε μισή ή σε μία σελίδα, είναι μια 30 πάρα πολύ πολυσύνθετη, πολύπλοκη, πολυεπίπεδη, πολυσήμαντη υπόθε- ση, όποια λέξη θέλει κανένας και προτιµάει. Αλλά ας κρατήσει την πολύ- πλοκότητα του ζητήματος. Ο κοινωνικός ρόλος του πανεπιστηµίου είναι να συνδεθεί με την πα- ραγωγή. Ναι, αλλά τι σημαίνει αυτό και πως γίνεται και ποια είναι η παρα- γωγή; Δεν είναι παραγωγή το πολιτισμικό αγαθό; Δεν είναι παραγωγή η καθημερινή ποιότητα ζωής στο δρόµο; Με τον τίτλο που έδωσα προσπάθησα να µην επάναλάβω τη λέξη που χρησιμοποιούµε με βιασύνη και ασάφεια. ΄Ετσι είπα, διάχυση, αποµόνω- ση. Το πανεπιστήμιο, κάποια πανεπιστημιακή δραστηριότητα, µπορεί να βρίσκεται σε μια διάχυση pa την καθημερινή ζωή' το πανεπιστήμιο διαχέε- ται µέσα στην ζωή της κοινότητας, την πόλης, της περιφέρειας, αλλά και η ζωή της κοινότητας, της πόλης, της περιφέρειας διαχέεται μέσα στο πα- νεπιστήμιο. Αλλά, μπορεί να είναι και αποµονωμένο το ένα από το άλλο Αυτό όµως δεν σημαίνει ότι κάποιες τεχνοκρατικές και τεχνολογικές λύσεις µπορεί να µην τις κάνει το απομονωμένο πανεπιστήμιο. "Ισως vu pnv είναι πανεπιστήµιο. Μπορεί να είναι ερευνητικό κέντρο, αλλά δεν θα είναι πανεπιστήμιο. Και στο Los Alamos είχαν υψηλή τεχνολογική ποιότη- τα, αλλά καμµία διάχυση µε την κοινότητα, pa την ζωή της περιφέρειας και της πόλης. Η παραγωγή ήταν µια ατοµική βόμβα. Το πρώτο ερώτηµα θα ήταν, ποιο πανεπιστήµιο; Μία σχολή, δύο σχο- λές; Κλασσική ερώτηση που προσπαθεί να απαντήσει και vu πεί ότι µόνο κάποια ομάδα από πανεπιστηµιακές κατευθύνσεις, σπουδές, συγκροτούν ένα πανεπιστηµιακό σύνολο, μια πανεπιστηµιακή πραγματικότητα. Εάν προστεθεί ότι και µέσα στην ίδια επιστηµονική κατεύθυνση υπάρ- χουν ένα σωρό διαφορετικές απόψεις με τις οποίες συζητείται, προσεγγίζε- ται, πραγµατοποιείται µετά µία εφαρμογή, φαίνεται αµέσως-αµέσως ότι είναι αρκετά πολυσύνθετο σύστημα αυτό που λέµε «πανεπιστήµιο». Δεν είναι, όπως ξέρουμε, η ίδρυση ενός τμήματος τάδε, με ένα κτίριο σε μία συγκεκριμένη θέση. Δεν θα συζητήσω τη σχέση της πόλης pa to πανεπιστήμιο, δεν θα επα- ναλάβω πράγµατα που είχα πει παλιότερα και που τα περισσότερα συζη- τιώνται καθημερινά. Αλλά, δεν είναι απαραίτητο, και θέλω να το κάνω φανερό, η σχέση του πανεπιστημίου με την πόλη να είναι θετική. Μπορεί να είναι αρνητική, μπορεί να είναι ένα αρνητικό παράδειγµα για την πόλη το πανεπιστήμιο. Και δεν θα έδινα εύκολα στην κοινότητα των πολιτών την ευθύνη για το ότι το πανεπιστήµιο αποµονώθηκε λίγο ή πολύ. Το ίδιο το πανεπιστήµιο, από την ίδια την λειτουργία του, είναι αυτό που θα έχει αυτή την συνεχή αλληλεπίδραση και δεν θα είναι ένα αρνητικό στοιχείο, ί- σως και λίγο επίφοβο, λίγο ιδιαίτερο µέσα σε µία κοινότητα, περιφέρεια ή 31 πόλη. Τα προβλήματα όμως είναι δύσκολα και γι'αυτό από την αρχή τόνισα την δραµατικότητα του γεγονότος και την δυσκολία του εγχειρήµατος. Α- πό την µία μεριά η συγκρότηση του πανεπιστήµιου, από την άλλη μία ολό- κληρη σειρά από παράγοντες. Είναι ένα παλιό πανεπιστήμιο µέσα σ'ένα τόπο; Είναι ένα καινούργιο πανεπιστήµιο; Αυτός ο τόπος τι προηγούμενη ιστορία έχει; Τι συνθήκες έχει; Είναι άλλο ένα ακόµη πολυσύνθετο σύστη- μα που εξαρτάται από το αν είναι καινούργιο ή παλιό, από το αν έχει δη- μιουργήσει κάποια σχέση με τον τόπο, από το αν η ομάδα των επιστηµών που καλλιεργούνται στο πανεπιστήμιο είναι αυτής ή άλλης κατεύθυνσης κλπ. Δεν μπορούµε µε τα ίδια κριτήρια να συζητήσουµε για ένα πανεπιστή- μιο που ιδρύεται μέσα στην Αθήνα, στην Οξφόρδη, στο Τύπιγκεν και για έ- να πανεπιστήμιο που ιδρύεται στο Βόλο, στη Λάρισα, στην Καρδίτσα. Θα επισημάνω µόνο µερικές από τις κατευθύνσεις που βοηθάνε για συζήτηση σ'αυτή τη σχέση και το ρόλο του πανεπιστημίου. Είναι τα τυπι- κά οικονοµικά μεγέθη, είναι ένας νέος πληθυσµός που µένει στην πόλη, εί- ναι τα σπίτια που νοικιάζονται, είναι η γη που χρησιμοποιείται, είναι τα µε- σα συγκοινωνιας, µια ολόκληρη σειρά από τέτοια χαρακτηριστικά. Αλλά, δεν είναι µόνο αυτά και δεν μπορούν να µετρηθούν µόνο ως α- πόλυτα μεγέθη. Κάθε ένα απ'αυτά είναι συγχρόνως µια κατάσταση ζωής δηλαδή μια πολιτισμική διάσταση, µια πολιτισμική δραστηριότητα. Το εί- δος της κατοικίας, το είδος του ντυσίµατος, το είδος της επικοινωνίας, ο τρόπος της ζωής, ο τρόπος της χρήσης της γης, όλα αυτά είναι συγχρόνως στοιχεία που δεν είναι απομονωμένα από τα οικονομικά µεγέθη και είναι μια πρώτη κατηγορία ζητηµάτων. Μια δεύτερη κατηγορία: δεν µπορεί ένα πανεπιστήμιο να αποκτήσει µια θετική λειτουργία, δηλαδή µια κοινωνική λειτουργία μέσα σε μια αν- θρώπινη κοινότητα, εάν δεν έχει πολλαπλότητα και πυκνότητα παρεβάσε- ων. 'Αν δεν έχει δραστηριότητες πολλαπλές και πυκνές. Και αυτό δεν μπορεί να συμβεί πάντοτε γραμμικά, να ξεκινήσει ένα πανεπιστήµιο pa κάποιες λίγες, πολύ λίγες δραστηριότητες, να περιμένει κάποιο διάστηµα, να αναπτυχθούν διάφορες δεύτερες δραστηριότητες, μετά απ'αυτές τις δραστηριότητες να τις συμπληρώσει µε άλλες κλπ. Δεν είναι γραμική η εξέλιξη των πολιτισμικών φαινοµένων. ΄Ετσι και στο πανεπιστήμιο, γιατί είναι ένα πολιτισµικό φαινόµενο από τα πιο δύ- σκολα, αυτό το δραματικό γεγονός του καινούργιου πανεπιστήµιου. Θα πρέπει pa μια πολλαπλότητα, να αρχίσει αυτή η πολλαπλότητα και η πυ- κνότητα των παρεµβάσεων στον κοινωνικό χώρο. Αυτό σημαίνει, ότι πιθανόν να είναι αρνητικό να αρχίσει pa ένα πολύ 32 μικρό τμήμα pa 5 ανθρώπους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αρχίσει με 20 τμήματα και µε 1000 ανθρώπους. Αυτό µπορεί να σημαίνει ότι είναι αρ- νητικό να αρχίσει μόνο με μία επιστημονική κατεύθυνση η οποία συζητεί, παρεµβαίνει στην πόλη, μόνο στην απόλυτη τιµή που είναι η δική της επι- στηµονική περιοχή. Θα πρέπει να παρέμβει και σε παράλληλες περιοχές a- πιστηµονικές, θα πρέπει να παρέµβει, όχι µόνο εκεί που ένα παραγωγικό µέγεθος έχει ανάγκη την βοήθειά του, αλλά και στα παράπλευρα. Θα πρέ- πει να αναπτύξει και την πολιτισμική πλευρά και του πιο οικονομικού µε- γέθους. Θα πρέπει να γίνει ένα παράδειγμα της πολυπλοκότητας, της ποιότητας της ζωής. Και αυτά είναι µοντέλα, είναι κατευθύνσεις, που είναι πολύ γενικές. Γιατί είναι τελείως διαφορετικοί οι µηχανισµοί γι'αυτή την παρέµβαση σε µιαν αγροτική περιοχή, απ'ό,τι είναι σε µιαν αστική περιο- χή- Θα έλεγα ότι είναι διαφορετική στο Βόλο, στην παραλία της Θεσσα- λίας, απ' ό,τι στον κάμπο της Θεσσαλίας. Από ό,τι εκεί που η μία πόλη α- πέχει δύο ώρες από' μία άλλη, από κει που απέχει μισή ώρα. Από κει που οι βροχές είναι πιο πολλές, από κει που οι βροχές είναι λιγότερες. Θα ήθελα να αναφερθώ σε ακόμη μία κατηγορία ζητημάτων. Θα πρέπει το πανεπιστήµιο να προσφέρει όχι µόνο τον ενθουσιασμό του και την πρωτοτυπία, την ανανέωση της επιστηµονικής σκέψης. Θα πρέπει να προσφέρει και την αποτελεσματικότητα. Ο ενθουσιασμός µόνος του και η πρωτοτυπία µόνη της δεν αρκούν σαν μοχλοί, σαν πολυσύνθετα συστήµατα, για να κινητοποιήσουν ένα κοινωνικό χώρο. Το µυστικό είναι να είναι αποτελεσµατικότερο. Μπορεί κάποιες περιθωριακές κινήσεις να πετύχουν µε τον ενθουσιασµό και την πρωτοτυπία. Αλλά η μη αποτελε- σματικότητα μπορεί να είναι θανατηφόρα για τη θετική αλληλεπίδραση του πανεπιστημίου pa την πόλη. Σ'αυτή την κατεύθυνση θα επαναλάβω µε άλλες λέξεις ό,τι έλεγα και προηγουμένως" ότι το πιο τυπικό οικογενειακό µέγεθος έχει πολιτισµική διάσταση. Η πολιτισμική παρέµβαση του πανεπιστηµίου, στο χώρο οποιωνδή- ποτε επιστημών, δεν έχει ανάγκη να γίνει με την ζωγραφική, µε την γλυπτι- κή, με την διάλεξη για μουσική, ή µε οτιδήποτε άλλο σχετικό. Εκεί που θα πείσει και εκεί που θα έχει μία ουσιαστική παρέμβαση θα είναι ο πολιτι- σµός που Θα βγαίνει μέσα από την ίδια την επιστήµη. Μέσα από τον τρόπο που η επιστήµη παράγεται, από τις ανθρώπινες σχέσεις των μελών της Κοινότητας του πανεπιστηµίου, από την χρήση της επιστήµης, από την a- πιστήµη στην καθημερινή ζωή. Στην ίδια κατεύθυνση, η ποιότητα των σπουδών δεν μπορεί να είναι ποιότητα σπουδών που δηλώνεται από κάποιες καλές εκδόσεις, από κά- 33 ποιες καλές εργασίες φοιτητών ή δασκάλων, αλλά δηλώνεται και από τις συνθήκες ζωής που προσφέρει η ευρύτερη Κοινότητα στην πανεπιστηµια- κή Κοινότητα. Κρήσιμο στοιχείο λοιπόν είναι να προσφέρει το πανεπιστήµιο στην ευ- ρύτερη Κοινότητα αξιοπιστία. Δεν είναι ο ρόλος της Κοινότητας αυτός που έχει την προτεραιότητα σ'αυτή τη σχέση αξιοπιστίας. Είναι το πανεπι- στήμιο το ίδιο που θα πρέπει να κερδίσει αυτή την εικόνα της αξιοπιστίας. Αυτές είναι τρεις κατευθύνσεις, που θάθελα να επισημάνω στην σχέση του πανεπιστηµίου µε την ευρύτερη Κοινότητα. Και θέλω να κλείσω με την φράση σχεδόν που ξεκίνησαν αυτές οι σύντοµες διαπιστώσεις. Είναι ένα δραματικό γεγονός το ξεκίνημα και η δημιουργία ενός πανεπιστηµίου σε ένα τόπο. Ακόμη πιο πολύ για ένα καινούργιο πανεπιστήµιο. Υπάρχει μία δυσκολία και µία ευκολία. Αυτό, µάλιστα, το πάθος και η αναμονή του πανεπιστημίου είναι µία ευκολία και µία δυσκολία. Γιατί θα προξενήσει επιταχύνσεις και απλοποιήσεις, θα ζητάει πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν αµέσως. Αλλά, από την άλλη µεριά, η απουσία του πάθους θα απονεκρώσει το πανεπιστήµιο. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά μπορούν να βρεθούν. Αυτά τα χαρακτηριστικά, που δίνουν την ποιότητα στα οικονομικά και τα άλλα µεγέθη, είναι απόλυτη ανάγκη να αναζητήσει, pa µια αναλυτική ψυχραιµία και pa ένα ερωτικό ενθουσιασµό, η πόλη του Βόλου και η Θεσσαλία ολό- κληρη- … Ευχαριστω Πρόεδρος: Θα παρακαλούσα, κάποιος να πάρει την πρωτοβουλία να θέσει ένα θέµα και να διατυπώσει το αίτημά του. Τον λόγο έχει ο κ. Θανάσης Σύλλας, Διευθυντής Ν. Μαγνησίας. Σύλλας: Οι Κινέζοι έχουν µια παροιμία σοφή. Λένε, «αν θέλεις να εξα- σφαλίσεις βίους βραχυχρόνιους, φύτεψε ρύζι, uv θέλεις να εξασφαλίσεις βίους κάπως µακροχρόνιους, φύτεψε δέντρο, αν θέλεις να σώσεις λαόν και "Εθνος, μόρφωσε ανθρώπους». Αυτή την αλήθεια την αναγνωρίζετε κύριοι; Πολλοί άνθρωποι δικοί pug, οι περισσότεροι απλοί άνθρωποι του λαού, την έκαναν πραγµατικότητα. Είμαι υποχρεωµένος να αναφέρω ένα φωτεινό παράδειγµα ενός ράσο- φόρου, o οποίος έλεγε «σπάστε τις πόρτες των εκκλησιών και φτιάξτε σχολεία». Αυτή είναι η γενική, η ιδεολογική θεώρηση πάνω στο θέμα της ε- πιλογής, της ζήτησης για πανεπιστήμιο στο Νοµό Μαγνησίας, στη Θεσ- σαλία γενικότερα. Μ'άλλα λόγια νοµίζω, ότι η καλύτερη, η σωστότερη, η παραγωγικότε- ρη επένδυση είναι το θέµα της παίδευσης και της εκπαίδευσης των ανθρώ- 34 πων. Αλλά, αυτό όµως όπως το είπα είναι θεωρητικό. Γι'αυτό θα θελήσω να κάνω µία γενικότερη αναγωγή στο οικονομικό, στο φυσικό, στο κοινω- νικό, στο πολιτισµό και στο οικονομικό γίγνεσθαι. Υπάρχει µια νομοτέλεια, η οποία λειτουργεί ως κριτήριο το οποίο δεν επιδέχεται σχόλια. Τα σχόλια αυτά τα γράφουν οι άνθρωποι και πολύ πε- ρισσότερο, όπως είπε ο κ. Σβορώνος, «διαφορετικά προσπαθούν να παρα- κάµπτουν καταστάσεις για να διαιωνίζουν τις εκάστοτε κατεστηµένες κα- ταστάσεις». Η νοµοτέλεια αυτή, κατά τη γνώμη μου, είναι απροσδιόριστη. Κατά κάποιο τρόπο, μπορεί να καθοριστεί από την ανθρώπινη βούληση για την εξυπηρέτηση της πρακτικής. Οπωσδήποτε, με εξέπληξε η σαφήνεια στην τοποθέτηση την οποία έ- κανε o κ. Ρόκος και, κατά την προσωπική μου άποψη, είναι αυτή η οποία ακριβώς τείνει να εξυπηρετήσει το πανεπιστήμιο. Η ίδρυση του Πανεπιστήμιου στο Βόλο, κατά την προσωπική μου γνώµη, συνδυάζει και συνδέει τον παράγοντα εκείνο για τον οποίο όλα πρέπει να δημιουργούνται, από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο, και να συν- δυάζει όλα αυτά μαζί pa τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Συν- δυάζει το κοινωνικό στοιχείο της λαϊκής συµµετοχής που είναι βασικό, αλλά και το στοιχείο της υπάρχουσας οικονομικής παραγωγής, η οποία θα εξασφαλίσει την αναγκαία παραγωγικότητα. Το λέω αυτό διότι παίρνω υπόψη μου μια προσπάθεια που είχε γίνει πριν από λίγα χρόνια στην Αγγλία. Είχαν προσπαθήσει να κάνουν τον σχε- διασμό της ανώτατης παιδείας µε βάση το κοινωνικό κριτήριο. Δηλαδή, να αναπτύξουν ισόµετρα όλες τις περιοχές της Αγγλίας. Και ειδαν αυτό το πράγµα στην κοινωνική του βάση, αρχίζοντας τις μεθόδους αυτές από την αρχή. Το θέμα βεβαίως θα είχε το σπέρμα της ανθρωπιάς και της καθολι- κότητας στην προσπάθεια. Ήταν όµως σίγουρα αντιοικονοµικό. Γι'αυτό και τροποποίησαν τελικά τον σχεδιασμό της Ανώτατης Παι- δείας και τον προσδιόρισαν με βάση την παραγωγικότητα της κάθε περιο- mg. Γι'αυτό ακριβώς λέω ότι πραγµατικά με εντυπωσίασε η σωστή και, κατά την γνώμη µου, προσωπική τοποθέτηση που έκανε ο κ. Ρόκος όπως και η απόφαση της Κυβέρνησης να ιδρύσει το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο. Εδώ ακριβώς γίνεται ο συνδυασμός αυτός, του κοινωνικού στοιχείου και του στοιχείου της παραγωγικότητας. Κατά συνέπεια, δεν θα συµφωνήσω κατά κάποιο με τον αξιοσέβαστο Πρύτανη, τον κ. Φατούρο, για τους φόβους τους οποίους έχει. Τροφή πνευ- ματική στον κόσμο και στον λαό pa συµμετοχή από το λαό. Κανένας φό- βος δεν υπάρχει. 35 Πιστεύω ότι το Πανεπιστήμιο το Θεσσαλικό, κάτω από τις προύποθέ- σεις και κάτω από τις συνθήκες στις οποίες δηµιουργείται και pa την σχε- ' διασμένη απόφαση της Κυβέρνησης, νομίζω ότι θα τελεσφορήσει, διότι και οι συνθήκες υπάρχουν και η διάθεση. Πιστεύω ότι 100% θα πάμε περί- φηµα, όχι απλώς καλά. Ευχαριστώ πολύ Πρόεδρος: Τον λόγο έχει ο καθηγητής κ. Τζώνος. Τζώνος: Πιστεύω, ότι είναι πάρα πολύ επιτυχής η σειρά των εισηγήσε- ων που ακούσαµε σήμερα. Μας έδειξαν κατά βάθος δύο πλευρές του ζητή- µατος. Ξέρουμε φυσικά όλοι µας, και το είπε ο κ. Σβορώνος σήμερα, αυτόν τον ιδιάζοντα χαρακτήρα του πανεπιστηµίου, όπου δεν παράγεται γνώση. Είναι ένα φαινόμενο που προέκυψε από τον χαρακτήρα της οικονοµίας. Αν Θέλουµε να απαλείψουµε αυτό το αρνητικό στοιχείο, θα πρέπει να αλ- λάξουμε την οικονομία και την κοινωνική συγκρότηση. Το ερώτημα είναι τι πρέπει να κάνουμε παράλληλα μ'αυτή τη µεγάλη προσπάθεια αλλαγής της νομοτέλειας. Και σ'αυτό Θέλω να πω δυο λόγια. Το μίνιμουμ, κατά τη δική μου αντίληψη, που μπορεί να γίνει για το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο είναι να γίνει ένας τόπος παραγωγής και όχι μό- νο γνώσης, ώστε να δηµιουργείται η αυτοσυνείδηση των ανθρώπων, που βρίσκονται μέσα στο πανεπιστήμιο, ότι φτιάχνουν κάτι. Και να έχουµε συ- νείδηση και πολιτική επίγνωση ότι αυτό που μπορεί να κάνει το πανεπι- στήµιο είναι να μεταχειρίζεται την γνώση που έχει για να συµμετέχει με κάποιο τρόπο στην παραγωγή. Θα έλεγα λοιπόν ότι ένας ενδιάµεσος τρόπος είναι να φέρουµε την πρακτική, την εφαρµογή, την παραγωγή όσο μπορούμε μέσα στο πανεπι- στήµιο, παράλληλα με την ίδρυσή του. Υπάρχουν νοµίζω δύο µεγάλα εµπόδια. Το ένα είναι εσωτερικό. Είναι το εμπόδιο των ίδιων των πανεπιστημιακών που από αδράνεια θεωρούν ότι το πανεπιστήµιο είναι ένας χώρος διδασκαλίας, έρευνας αλλά οπωσδήπο- τε όχι παραγωγής. Είναι λοιπόν µια εσωτερική ανεπάρκεια που πρέπει να προληφθεί. Το δεύτερο είναι ότι οι εξωπανεπιστημιακοί επαγγελµατίες δεν έχουν συνηθίσει να βλέπουν τον πανεπιστηµιακό ως άνθρωπο ο οποίος ίσως μέ- σα στο πανεπιστήµιο παράγει. Ενδέχεται απ'αυτό να δηµιουργηθούν αντι- θέσεις στον συνδικαλιστικό τοµέα. 36 Προεδρος: Ο κ. Παπαγιάννης έχει τον λόγο. Παπαγιάννης: "Ηθελα να κάνω ένα ερώτηµα στον κ. Ρόκο. Σε πολ- λές χώρες η ανώτατη παιδεία έχει στενή σχέση πολλές φορές με την από- κεντρωμένη διοίκηση, την τοπική αυτοδιοίκηση, στους διάφορους βαθ- µούς. Στη χώρα μας αυτό δεν συμβαίνει σημερα. Αλλά µέσα στις προοπτι- κές που δίνονται από την Κυβέρνηση για αποκέντρωση και για δέσιµο των πανεπιστημίων με τις περιφέρειες, μήπως υπάρχουν κάποιεςσκέψεις για την µελλοντική σχέση που Θα υπάρξει μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης των περιφερειών και της ανώτατης παιδείας; Ρόκος: "Οπως είπε προηγουμένως ο συνάδελφος Σβορώνος, ο και- νούργιος Νόμος για τα πανεπιστήμια ανοίγει πόρτες και παράθυρα ολό- πλευρα στην σύνδεση του πανεπιστημίου με την κοινότητα, µε την παρα- γωγή- Υπάρχει ένα Προεδρικό Διάταγμα από τον Νόµο και θα το πω για να εκφράσω και κάποιο παράπονο σε πολλούς φίλους που είναι σ'αυτή την αίθουσα. Το διάταγμα αυτό λέει ότι ειναι δυνατό να ιδρυθεί Νομικό Πρό- σωπο Δηµοσίου η Ιδιωτικού Δικαίου για την ανάπτυξη και αξιοποίηση της περιουσίας του πανεπιστημίου. Και αυτό βέβαια σημαίνει ότι μπορεί να παράγει πράγματα που να συνδέονται άμεσα και καταλυτικά pa την ανά- πτυξη της περιφέρειας. Παρακάλεσα εκλεκτούς συντρόφους, συναγωνιστές και φιλους να το κάνουν αυτό. Κάποια στιγμή στους 24 µήνες που κατάφερα να πάρω μια άδεια και εγώ, ένα απόγευμα, πήγα και το έκανα. Παρακαλώ θερμά να µπουν μπροστά οι διαδικασίες να το διορθώσουν και να βάλουν τα θεµέλια σε µια πρόταση συζήτησης για ένα νομικό πρόσωπο που θα δένει το πανε- πιστήµιο pa την κοινότητα, µέσα στην λογική του, µέσα στους σκοπούς του. Πρώτος απ'όλους, τουλάχιστον στο σχέδιο που εγώ προτείνω, είναι η σύνδεση pa την τοπική αυτοδιοίκηση και µε την περιφέρεια. Αυτό περνάει σαν φιλοσοφία και σαν ιδεολογία από τον Νόµο. Δεν μπορεί κανενας πανεπιστημιακός δάσκαλος ν'ασκησει ελεύθερο επάγγελ- µα, αυτό είναι καθιερωμένο από τον Νόµο, αλλά επιτρέπεται η δουλειά ε- νός πανεπιστηµιακού δάσκαλου µόνο για το Δηµόσιο, για την τοπική αυ- τοδιοίκηση, τους αγροτοβιοµηχανικούς συνεταιρισµούς και τα συνδικά- τα. Δένεται πραγματικά ο πανεπιστημιακός δάσκαλος pa μια άλλη ποιό- τητα, όχι µόνο αξιοποίησης των επιστημονικών εργαλείων και των μέσων του πανεπιστηµίου, αλλά και αξιοποίησης της γνώσης για την βελτίωση της ποιότητας ζωής στην κοινότητα. Αυτό όµως δεν γίνεται με θεσµό και αυτό ηθελα να πω προηγουμένως στον εκλεκτό συνάδελφο κ. Σύλλα. ο o- 37 ποίος ήταν πολύ αισιόδοξος. Η μικρή μου πείρα στην Διοίκηση μου λέει ότι ο θεσµός είναι η καλή αρχή αλλά, αν δεν ακολουθηθεί από πολύ υπεύθυνη και ώριμη δουλειά του πολίτη, είναι μια τρύπα στο νερό. Γι'αυτό λοιπόν, ολοκληρώνοντας, κάνω και μία έκκληση. Η υπόλοι- πη συζήτηση να πάρει τη μορφή ίσως εκείνη, που θα οδηγήσει στο να ξέ- ρουµε ότι συνεισφέραµε όλοι από εδώ μέσα και, αύριο πρωί, στο συνδικά- το µαςή στον τόπο δουλειάς ή στην δηµόσια υπηρεσία, στο να γίνει γρηγο- ρότερα πραγματικότητα το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας. Αυτό απαιτεί μια ριζικά διαφορετική θεώρηση του διαλόγου που Θ'ακολουΘήσουμε. Πρόεδρος: Ο κ. Παπαγιάννης πήρε απάντηση στο ερώτηµά του; Παπαγιάννης: Βεβαίως. Κόκκινος (Πρόεδρος Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Μαγνη- σίας): Θα ήθελα να θέσουμε µερικά προβλήµατα πιο πρακτικά γύρω από όσα αναφέρθηκαν. Πρώτα-πρώτα, σ'αυτά που είχε αναφέρει ο κ. Ρόκος, θα ήθελα να πω ότι χρειάζεται ενεργοποίηση κυρίως των ειδικοτήτων της περιοχής pug, ώστε να μην καταλήξει το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο να εί- ναι αυτό που θα µαζεύει ότι περισσεύει από τα άλλα πανεπιστήµια της Ελ- λάδας. Θα πρέπει αυτό το Πανεπιστήμιο να ανταποκρίνεται πραγματικά στις ανάγκες και στις απαιτήσεις του θεσσαλικού χώρου και λαού, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει ο φορέας που θα μορφώσει πραγματικά την νεολαία της Θεσσαλίας, όπως εκείνη θέλει. Σ'αυτό που είχε πει 0 K. Σβορώνος, για το άνοιγμα του πανεπιστηµίου στον τόπο και συγκεκριµένα στην Θεσσαλία, θα ήθελα να πω ότι σκεπτό- µαστε κάτι σαν τοπικές εξετάσεις. Προκειµένου να έχουμε πανελλαδικές εξετάσεις να έχουµε τοπικές. Αυτό είναι δυνατό από την στιγµή που, απ' ό,τι φαίνεται, κάθε περιφέρεια της Ελλάδας αποκτά το δικό της πανεπι- στήμιο. "Ετσι το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο θα εξυπηρετεί κυρίως τους Θεσσαλούς και µετά την υπόλοιπη χώρα. Αυτό πάντως προύποθέτει ότι το Πανεπιστήμιο θα είναι πλήρες, τουλάχιστον όσον αφορά στις ανάγκες της περιοχής. Τέλος, εκείνο που αναφέρθηκε από τους εισηγητές, κυρίως από τον κ. Ρόκο και κ. Σβορώνο, ότι το πανεπιστήμιο πρέπει να συμµετέχει στην πα- ραγωγή, Θα πρέπει και εμείς να το πετύχουμε από την πλευρά pug. Αυτό σηµαίνει ότι είναι απαραίτητη η μετεκπαίδευση των καθηγητών της Μέσης Παιδείας πάνω στην επιστή μη τους. Κι αυτό γιατί φαίνεται ότι είμαστε α- 38 ποκομμένοι από την επιστήµη pug, από την στιγμή που Θα πάρουμε το πα- νεπιστημιακό πτυχίο. Υπάρχουν βέβαια οι ΣΕΛΜΕ, οι οποίες όμως δεν ι- κανοποιούν πλήρως γιατί δέχονται κάθε χρόνο πολύ λίγους καθηγητές για μετεκπαίδευση. Επίσης εδώ θα ήθελα να τονίσω ότι συμµετοχή του πανεπιστηµίου στην παραγωγή θα ήταν και η συμβολή των πανεπιστηµιακών στην γενι- κότερη εκπαίδευση πάνω σε διάφορα Θέματα που αφορούν σε γονείς και μαθητές. Ευχαριστώ Ρόκος: Ευχαριστώ τον συνάδελφο Κόκκινο που έδωσε τρεις πρα- κτικές λύσεις οι οποίες προχωρούν τον διάλογο. Σχετικά pa την κινητο- ποίηση των µαθητών που είπε, θα πρέπει να έχουµε στο μυαλό pug ότι δεν φθάνει ν'αγαπήσουν το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας" πρέπει να δούνε την ευρύτερη διάσταση, ότι έχει παγιωθεί η νοοτροπία ότι το πρώτο πανεπι- στήμιο είναι στην Αθήνα και το δεύτερο στην Θεσσαλονίκη. Για να αποδώσει αυτό το πράγµα, πρέπει από σήμερα, από αύριο το πρωί, να ξεκινήσει από σας, τους δασκάλους και τους καθηγητές, δημο- κρατική πλύση εγκεφάλου. Δεν µε ενοχλεί καθόλου o όρος «πλύση εγκε- φάλου» όταν η «πλύση αυτή» είναι δημοκρατική. Δεν είναι δυνατόν να δε- χόµαστε να γίνονται πλύσεις εγκεφάλου αντιδημοκρατικές ή φασιστικές και να μην μπορούμε να πούμε «επί τέλους αγάπησε τον τόπο σου, µείνε σ'αυτόν, πάρε την κατάσταση στα χέρια σου και αυτό θα γίνει µόνον όταν αγαπήσεις τον τόπο σου και το πανεπιστήµιό σου». Αυτό είναι μία ιστορία πολύ δύσκολη και χρειάζεται vu γίνουν σεμινά- ρια, συνέδρια, κλπ. και κάθε µέρα στο σχολείο να το πάρει η ΟΛΜΕ, η ΔΟΕ, να το πάρουν οι φίλοι εδώ οι πανέπιστημιάκοί και να το κάνουν Ku- θημερινή δουλειά. Το ίδιο και οι εργάτες, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι πα- πάδες που είναι πολύ χρήσιμοι, στον βαθµό που Θα Θελήσουν να βοηθή- σουν. Το δεύτερο σημείο για τις τοπικές εξετάσεις είναι πραγµατικά μια πο- λύ ενδιαφέρουσα άποψη. Θέλω να πω ότι το συζητήσαµε, το µελετήσαµε, δεν ξέρουµε αν είναι απόλυτα συνταγµατικό το να εµποδίσεις κάποιον . Γιαννιώτη να πάει στην Θεσσαλία ή κάποιον Θεσσαλό να πάει στην Πά- τρα. Το ψάχνουμε πάντως, είναι μία θετική λύση. Στην Αλβανία που υπάρ- χει, είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον και στην Γαλλία έγινε πριν από 3 χρόνια, αλλά δημιουργήθηκαν πολλά προβλήματα. Σ'αυτό ίσως ο κ. Σβορώνος θα µπορούσε να μας δώσει μερικά στοιχεία, γιατί η πείρα είναι θεµέλιο για την παραπέρα δουλειά. Για την μετεκπαίδευση των καθηγητών έχω να πω κάτι το πολύ ενδια- 39 φέρον και ισως απ'αυτό βγάλετε και είδηση. Το Εθνικό Συμβούλιο Ανώτα- της Παιδείας, που έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος του, ξέρετε ότι αποτε- λεί ένα συµμετοχικό όργανο όλου του λαού και όλων των κομµάτων που αναγνωρίζονται στην Βουλή. Συμμετέχουν ισότιµα ένας του ΠΑΣΟΚ, ένας της Νέας Δηµοκρατίας, ένας του ΚΚΕ. Στο Ε.Σ.Α.Π. έχουν αναλάβει τα μέλη του, οι Πρυτάνεις, να φέρουν σχέδιο σεµιναρίων µετεκπαίδευσης που θα γίνονται σε τοπικό επίπεδο. Πέρα από το τι θέλουµε και από ό,τι κά- νουµε ή θα κάνουμε πολύ γρήγορα, το ίδιο το πανεπιστήµιο έχει χρέος να κάνει συνεχή σεµινάρια μετεκπαίδευσης και επιµόρφωσης όλων των επι- στηµόνων αλλά και των εργαζοµένων της περιοχής. Το πανεπιστήµιο δεν είναι μόνο ένας χώρος δεµένος µονοσήµαντα pa τους επιστήμονες. "Οπως είπαµε όλοι, το πανεπιστήμιο µπορεί να είναι καταλύτης κοινωνικών αλλαγών. Μπορούσε να αναπαράγει δυνάµεις και ιδεολογιες, ως τότε που η άρχουσα τάξη είχε άλλη ιδεολογία. Σή µερα, Κυ- βέρνηση είναι η Κυβέρνηση των εργαζοµένων. Ο Νόμος-πλαίσιο για τα ΑΕΙ λέει με σαφήνει στο πρώτο του άρθρο ότι δεν έχουµε άρχουσα'ιδεολο- γία εμείς για να επιβάλουμε. Το πανεπιστήμιο είναι ανοιχτό, μόνο όταν εί- ναι πλουραλιστικό και τέτοιο πανεπιστή μιο εμείς θέλουμε και αυτό το πα- νεπιστήμιο χτίζουμε. "Αρα λοιπόν το πανεπιστήµιο Θα είναι ανοιχτό στους εργάτες, στους δημόσιους υπάλληλους. Είναι ανοιχτό παράθυρο στην κοινωνία, όχι θεω- ρητικά και ευχολογικά. Αυτό όμως δεν είναι υπόθεση κανενός καλού Κρά- τους, κανενός χαρισµατικού Πρωθυπουργού όπως είναι ο Παπανδρέου, καμιάς καλής Κυβέρνησης. Είναι υπόθεση των κινημάτων. Γι'αυτό λοιπόν, θα το πω για μια ακόμα φορά. Χωρίς λαϊκό κίνημα που να δουλεύει, όχι να εύχεται και να δημαγωγεί, αλλαγή δεν γίνεται. Πρόεδρος: Θα ήθελα να παρακαλέσω τον κ. Σβορώνο να μου επιτρέ- ψει, για να κλείσουμε ένα θέµα που έμεινε λίγο ανοιχτό, αν μπορεί να μας πει κάτι από την εµπειρία της Γαλλίας για την εφαρµογή της τοπικής αξιο- λόγησης. Σβορώνος: Δυστυχώς δεν ξέρω ακριβώς την εξέλιξη αυτή στη Γαλ- λία. Εκείνο όμως που ξέρω είναι ότι επιχείρησαν, πριν από πέντε χρόνια περίπου, την υποχρεωτική φοίτηση στα πανεπιστήμια κατά περιοχές. Αυ- τό όµως δεν επετεύχθη για πολλούς και διαφόρους λόγους. Εκείνο όμως που θα πρέπει να γίνει και εδώ είναι να θεωρηθούν όλα τα πανεπιστήµια ισοδύναµα. "Οταν όλα τα πανεπιστήμια γίνουν ισοδύναµα, τότε πια αυτό είναι πρόβληµα - και εδώ θα συµφωνήσω με τον κ. Ρόκο - των φορέων. 40 Πρόεδρος: Ο κ. Ρόκος έχει τον λόγο. Ρόκος: Το Υπουργείο Παιδείας της Γαλλίας, που έκανε την μεταρ- ρύθµιση, προσπάθησε, μέσα σε μία γενικότερη επιλογή της ΕΟΚ, να στα- µατήσει την πορεία προς τα πανεπιστήµια και να τονωθεί βίαια η τάση προς την εφαρµογή. Αυτό δεν είναι αναγκαστικά κακό. Αν το κάθε παιδί επιλέγει να πάει στην εφαρμογή pa την δική του βούληση, επειδή οι δεξιό- τητές του είναι τέτοιες, καλό είναι να πάει, μόνο που δεν μπορεί να το στεί- λει κάποιος µε το ζόρι. Θα διάφωνήσω λίγο pa τον κ. Σβορώνο. Τα πανεπιστήμια όχι μόνον είναι ισότιμα αλλά τα πανεπιστήμια της περιφέρειας, δηλώνω, είναι καλύ- τερα από τα πανεπιστήμια του Κέντρου. Λέω συγκεκριμένο παράδειγµα, που το ξέρει καλύτερα από µένα ο κ. Σβορώνος. Προκύπτει θέση για κα- θηγητή στο Πάνεπιστήμιο της Κρήτης. 30 υποψήφιοι από τους οποίους οι 28 καθηγητές τακτικοί σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. 142 κενές θέσεις στην Θράκη, 14 µόνο υποψηφιότητες. Καταλαβαίνετε; Φατούρος: Το πανεπιστήµιο πρέπει να είναι πλήρες, να γίνονται ε- δώ οι εξετάσεις. Πίσω από αυτήν την αγωνιώδη προσπάθεια να δυναµώσει το πανεπιστήµιο για να έχει ποιότητα, τα επιχειρήματα έρχονται και ξα- νάρχονται σε ένα κλειστό κύκλο επιδιώξεων. Είναι από τα δυσκολότερα προβλήµατα που έχει να αντιμετωπίσει η ανώτατη εκπαίδευση. Εγώ όμως δεν συζητώ αν είναι έτσι, αν δεν ξέρω τι είναι το Γυµνάσιο, αν δεν ξέρω τι είναι το Λύκειο, αν δεν ξέρω τι κουλτούρα έχουµε στις άλλες περιοχές. Ε- πίσης δεν μπορώ να εισηγηθώ για πολλές ή λίγες σχολές, αν δεν το συσχε- τίσω µε την πόλη. Διότι όσο και αν είναι πολύ καλό ένα πανεπιστήµιο κά- που σε μία από τις άλλες πόλεις της Ελλάδας, η Αθήνα π.χ. συγκεντρώνει, επειδή έχει 100% πανεπιστήμιο, µία άλλη ιστορική φόρτιση στο πανεπι- στήμιο το ίδιο. Επί πλέον υπάρχουν αντικειμενικά χαρακτηριστικά. "Οταν στην Αθήνα υπάρχουν 3.000.000 κάτοικοι δυστυχώς µαζεµένοι εκεί και ό- ταν εκεί παίρνονται όλες οι αποφάσεις του τόπου, δεν µπορεί το Πανεπι- στήµιο της Αθήνας να έχει τα ίδια ποιοτικά και ποσοτικά γνωρίσµατα μ'ενα πανεπιστήμιο που έχει ανάγκη να στέλνει τέλεξ για να συνεννοείται pa το Κέντρο ή έχει ανάγκη το προσωπικό του να µετακινείται συνεχώς pa αυτοκίνητο ή με οτιδήποτε άλλο. Φράγκος: Οι τρεις οµιλητές σήμερα ξεπέρασαν αυτό που οι ίδιοι εί- ναι στην ουσία. Δηλαδή o πρώτος, που είναι πολιτικός και διοικητικός, o- πωσδήποτε, pa τα ανοίγµατα που έκανε, pug παρουσίασε µιαν αντιπραγ- ματικότητα που δεν ξέρω όμως αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. 41 O ιστορικός κ. Σβορώνος μπήκε και δούλεψε θαυµάσια μέσα στα χωρά- φια της παιδαγωγικής και ο κ. Φατούρος μίλησε για τη δραµατικότητα ων καταστάσεων. Αυτά τα στοιχεία, νομίζω ότι συνέθεσαν µια πολύ καλή πραγματικό- ητα για να δούµε τον ρόλο του πανεπιστηµίου στην σημερινή κοινωνία. Ε- ειδη όµως πρόκειται για ένα περιφερειακό πανεπιστήµιο και επειδή συμ- αίνει να δουλεύω 18 χρόνια σε ένα περιφερειακό πανεπιστήμιο στα Γιάν- ενα, θα ήθελα να κάνω τις εξής σκέψεις: "Ολοι μιλάµε για αποκέντρωση αλλά, χωρίς καλά-καλά να το κατά- "βει, και ο κ. Ρόκος µίλησε για περιφερειακό περιπτωσιακό Πανεπιστή- ιο στα Γιάννενα και αυτό το πράγμα είναι μία πραγματικότητα. "Οταν μι- ούµε δεοντολογικά, λέµε για την αποκέντρωση, για την περιφέρεια, κλπ. Όταν όμως μπαίνουμε σε κάποια ουσία, σε κάποια εκκίνηση, κάνουμε ύγχυση ανάµεσα στο περιφερειακό και στο περιθωριακό. Η μοίρα των περιφερειακών πανεπιστημίων είναι πραγµατικά πάρα ολύ δύσκολη και είναι δύσκολη διότι είναι ενδημικός ο συγκεντρωτισμός ου υπάρχει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα. Εύκολα θα ειπωθεί αλ- ά δύσκολα θα έρθει ο καθηγητής από τα Γιάννενα. Πραγματικά είναι δύ- κολο να πάω στην Αθήνα γιατί πρέπει να περάσω από το Ρίο-Αντίριο, δύ- κολο να πάω στην Θεσσαλονίκη γιατί πρέπει να περάσω από την Κατάρα αι πραγματικά θα µ'αφήσουν να ζω εκεί στο Πανεπιστήµιο μόνος pa τα αρτιά μου, να ζω µε μια πραγματικότητα διαφορετική από αυτή που θα ή- ελα. Η διάσταση λοιπόν της δραματικότητας των περιφερειακών πανεπι- τημίων, που ανέφερε 0 K. Φατούρος, αναμφισβήτητα υπάρχει. Η αισιοδο- ία βέβαια είναι ωραίο πράγµα, είναι θαυµάσιο να το έχουµε, αλλά δεν ση- αίνει η αισιοδοξία ότι θα ξεφύγουμε από µία πραγµατικότητα που υπάρ- ει. Γίνεται τώρα εδώ συζήτηση για την εντοπιότητα. "Ερχομαι σ'αυτό το λευταίο. Ειπώθηκε ότι καλό θα είναι τα παιδιά της Ηπείρου να πηγαί- ουν στα Γιάννενα, στην Θεσσαλίας στη Θεσσαλία, της Αθήνας στην Αθή- κλπ. Σκεφθείτε αν αυτό το πράγµα παραβληθεί pa κάτι που ειπώθηκε από α Υπουργό της προύπάρχουσας κατάστασης, που είπε ότι δεν θα ιδρύ- ουµε Λύκεια παρά σε ορισμένες µόνο πόλεις. Μα αυτό ίσως εµείς θέλου- a. Na κρατήσουμε το παιδί του νησιού στο νησί, το παιδί του χωριού στο ριό του και το παιδί της πόλης στην πόλη. Δηλαδή το πανεπιστήµιο θα συνεργήσει σε μιαν εντοπιότητα, σε µιαν υναμία να κινηθεί ένας πληθυσμός από µια περιοχή σε µιαν άλλη, τελι- " δηλαδή αυτοί που αυτή τη στιγμή έχουν το προνόµιο να είναι στην Αθή- 42 να, να µείνουν στην Αθήνα και αυτοί που έχουν το προνόμιο να µένουν στο ΄Αγαντα της Ηπείρου, να παραμείνουν εκεί. Νοµίζω λοιπόν ότι µια τέτοια μορφή εντοπιότητας είναι αντίθετη µε µια κινητικότητα που πρέπει να υπάρχει, με μια κινητικότητα του πληθυ- σμού που είναι φυσική και πρέπει να υπάρχει. Βέβαια το θέμα είναι να δη- μιουργηθούν τέτοια κίνητρα, ώστε να μην συγκεντρώνονται οι άνθρωποι στην Αθήνα, αλλά από την στιγμή που υπάρχει µία πραγµατικότητα, δεν μπορεί κανένας να εµποδίσει, και δεν πρέπει ίσως vu εµποδίσει, την κινη- τικότητα. Το θέµα νοµίζω δεν είναι το να μείνουν οι Θεσσαλοί στην Θεσσαλία, οι Ηπειρώτες στην ΄Ηπειρο, οι Αθηναίοι στην Αθήνα. Το θέμα είναι να δη- µιουργηθούν σωστές μονάδες σε όλες τις περιοχές και συγχρόνως ευκαι- ρίες απασχόλησης και δουλειάς σε εκείνη την περιοχή. Το πανεπιστήμιο λένε ότι παράγει έρευνα. Παράγουµε έρευνα στα Γιάννενα. Για να παραχθεί όμως αυτή η έρευνα χρειάζεται ιδρώτας. Στην Αθήνα, όμως, γίνεται με πολύ διαφορετικούς όρους. Αν διατηρηθούν αυ- τές οι δαπάνες στην Αθήνα, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στη Θεσσαλο- νίκη και εάν δεν βρεθούν εξισορροπιστικοί οικονοµικοί παράγοντες μέσα στα πανεπιστήμια. τότε αυτές οι καταστάσεις Θα υπάρχουν. "Οταν ιδρώνουµε εμείς για να μπορέσουµε να πάρουμε 10 ή 30 χιλιά- δες για να κάνουµε µια έρευνα, ή vu πάρουµε έναν άνθρωπο στα Γιάννενα, και όταν αλλού θα μας δώσουν τεράστια ποσά, τότε υπάρχει μια ανισότη- τα. Βέβαια αυτές οι δυσκολίες αναμφισβήτητα μπορούν να ξεπερασθούν πολλές φορές, αλλά όχι πάντοτε. Νοµίζω ότι για να μπορέσει, από τις εμπειρίες που έχω αποκτήσει στα Γιάννενα, να λειτουργήσει ένα περιφερειακό πανέπιστήµιο, θα πρέπει να ε- νισχύεται στην αρχή του με πολλαπλά ποσά σε σχέση pa τα ποσά τα οποία δίνονται στα άλλα πανεπιστήμια. Γιατί χωρίς αυτή την οικονομική βάση, ο τρόπος των κληροδότημάτων. που ανέφερε 0 K. Ρόκος, νοµίζω ότι δεν α- ποδίδει. Στα Γιάννενα έχουμε ένα κληροδότηµα, γύρω στα 3.000 στρέμμα- τα, έξω από την πόλη και το Πανεπιστήμιο το πέταξαν έξω από την πόλη και δεν µπορεί να λειτουργήσει µέσα στην πόλη και απομονώθηκε θαυμά- σια. Πολλές φορές, λοιπόν, τέτοια κληροδοτήµατα λειτουργούν για να αν- τιστρέψουν αυτό που πρέπει να κάνει το πανεπιστήμιο. Γι'αυτό λοιπόν νο- µίζω ότι µπορούν να βρεθούν ρυθμιστικοί παράγοντες, οι οποίοι να δυνα- μώνουν την ύπαρξη και ίδρυση του πανεπιστημίου, αμέσως από την αρχή του. "Οπως έχουµε αντισταθµιστική εκπαίδευση, θα πρέπει να έχουµε αν- τισταΘµιστική οικονομία. ΑντισταΘµιστική οικονομία Θα πει, το Πανεπι- στήµιο των Ιωαννίνων ή το Πανεπιστήμιο του Βόλου που θα ιδρυθεί, να βρεθεί τρόπος να ενισχυθεί, είτε το Θέλουμε είτε όχι. Εφ'όσον όλα τα ποσά 43 βγαίνουν από το Κράτος, πρέπει να ενισχυθεί από το Κράτος. Αυτά ήθελα να πω. Ρόκος: Θα διαφωνήσουμε λίγο, αλλά ένας διάλογος δημοκρατικός έχει όχι μόνον το δικαίωμα της διαφωνίας αλλά έχει και την µεγάλη χα- ρά, αν αυτά που θα πω εγώ τώρα Θα είναι πειστικά και αξιόπιστα, ο κ. συ- νάδελφος, που τόσο σκληρός ήταν, να πει ότι σε κάποιο σημείο είχε λά- Θος. Ο κ. Φράγκος έκανε ένα λάθος. Προσπάθησε να ερµηνεύσει την ση- µερινή πραγµατικότητα με δεοντολογικά εργαλεία του παρελθόντος. Είπε τι έκανε ένας Υπουργός της προηγούµενης κατάστασης. Μα, ο Υπουργός της προηγούμενης κατάστασης ανήκε σε µία πολιτική δύναμη που δεν πά- λευε για εθνικά ανεξάρτητη, αυτοδύναμη και σύμµετρη οικονομική, κοι- νωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Και φυσιολογικά ήθελε να έ- χει στην Κω βαρκάρη τον Κώο, εµείς όµως έχουμε µια άλλη αντίληψη και θα πω πώς με ντοκουµέντα κριτικάρουµε τους πρώτους 24 μήνες. Η γνώµη μας είναι ότι κάθε µία περιφέρεια πρέπει να έχει για τον κάθε πολίτη, για τον κάθε εργαζόµενο, ίδιας ποιότητας πλούσια συνολικά ζωή και πολιτιστική παραγωγή. Αυτό µήπως, pa κάποιο τρόπο, ξεκινήσαμε να το κάνουμε; Αυτό βέβαια δεν μπορεί να γίνει αµέσως. Θα σας πω ένα παράδειγμα, ξεκινώντας από το απλό: το Υπουργειο Παιδείας, µεταβίβασε 114 αρμο- διότητες από το Κέντρο στην περιφέρεια. Κι αυτό συνέβη σε όλα µαζί τα Υ- πουργεία. Είναι εδώ ο Υφυπουργός κ. Πιτσιώρης. Μπορεί να πει τι έγινε στο δικό του τον τοµέα, κι αν δεν πρόλαβε να ενημερωθεί, μπορεί να πει για τον προηγούμενο τοµέα της ευθύνης του, για το Υπουργείο Βιομηχα- νίας. Γίνεται μία κοσμογονία στη μεταφορά των κονδυλίων. 'Οταν μιλάω για κοσμογονία, εννοώ κοσμογονία. Δηλαδή, πράγµατα που δεν κάναμε μέχρι πρό τινος. Δεν έχουµε όµως μια καλή διοίκηση για να φανούν. Η διοίκησή μας είναι τόσο πολύ άρρωστη, που πολύ δύσκολα µπορεί να από- δεχθεί και να αποδώσει όσα της δίνουµε σε περιφερειακό επίπεδο. Εδώ έχουμε νοµάρχες και μπορούν πραγµατικά να μας πουν ότι από εδώ και πέρα όλες οι προσλήψεις θα γίνονται σε νοµαρχιακό επίπεδο. "Ο- λες οι θέσεις θα ιδρύονται σε περιφερειακό επίπεδο. Ένα πολύ ση μαντικό θέµα, στο οποίο δυστυχώς έκανε λάθος ο κ. Φράγκος εδώ. Είπε να ενισχυ- θούν τα περιφερειακά πανεπιστήµια. Από τις 18 Οκτώβρη του 1981, και μπορώ να το βεβαιώσω κατηγορηματικά, δραµατικά ενισχύσαμε τα περι- φερειακά πανεπιστήμια, τόσο πολύ που για το κτιριακό του Πανεπιστη- µιου Αθηνών γράψαµε πιστώσεις 10.000 δρχ., ενώ τελειώσαμε κτίρια, και 44 µπορεί να το πει ο κ. Σβορώνος, στην Κρήτη, στη Θράκη και στα Γιάννε- να. Στα Γιάννενα, ειδικότερα, υπήρξαν όλα τα κονδύλια, δεν µπόρεσαν όμως να προχωρήσουν στη μελέτη. Για το ότι δεν προχώρησε η µελέτη. ώ- στε να απορροφηθούν τα κονδύλια και να τρέξει το έργο, δεν μπορεί να ευ- θύνεται η Κυβέρνηση. Και πρέπει να είμαστε τίμιοι και ξέρω ότι ο κ. Φράγ- κος ήθελε να κάνει καλόπιστη κριτική. Θέλω να πω και κάτι άλλο. Το Φιλοσοφικό Τμήμα. στο οποίο τόσο θετικά συµβάλλει ο κ. Φράγκος, έχει 76 μέλη διδάκτορες. Το Τµήµα που δουλεύω εγώ, στο κεντρικότερο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλονίκης, έχει 14 και το Τμήμα Ηλεκτρονικών Υπολογιστών της Πάτρας έχει 3. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι σωστά μερικά πράγματα. Είναι πραγματικά 76 τα µέλη του διδακτικού προσωπικού. Εάν λογαριάσουµε τους μισθούς που παίρνουν 76 μέλη µε τους µι- σθούς που παίρνουν τα 3 μέλη, φαίνεται ότι δραματικά ενισχύεται το Φιλο- σοφικό Τµήµα των Ιωαννίνων σε σχέση pa τα αλλά Φιλοσοφικά Τμήµατα. Εγώ τα λέω όχι για να αντιδικήσω. και ούτε πραγµατικά ήθελα να δη- µιουργήσω ένα πρόβληµα στον κ. Φράγκο. Θέλω να πω το εξής. Η πολιτι- κή την οποία εφαρμόζουµε τώρα είναι πολιτική αποκέντρωσης και ίδιας ποιότητας ευκαιριών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, χωρίς να σημαίνει ότι θέλουμε κάποιος από τα ΄Αγαντα να μείνει στα ΄Αγαντα. Να επιβάλουµε δεν μπορούμε. Να ενισχύσουμε, αυτό υποχρεούµαστε να το κάνουμε. Να σας πω και για ποιον άλλο λόγο; Γιατί οργιάζουν οι αιτήσεις προς το Υ- πουργείο, του τύπου «σας παρακαλώ µεταφέρετε το παιδί µου το καύµένο που είναι ανάπηρο κλπ., δεν έχω κανένα, από τα Γιάννενα στην Πάτρα, α- πό την Πάτρα στην Αθήνα». Αλλά υπάρχει μία τέτοια ιστορία που δεν βοη- θάει ποτέ μία περιοχή ν'αναπτύξει σωστά τον Κοινωνικό και παραγωγικό της ιστό. Πού ήθελα να καταλήξω pa όλα αυτά. ΄Εχει δίκιο ο κ. Φράγκος. ’1- σως μίλησε µε µία αδράνεια από το παρελθόν, γιατί πραγματικά και η δι- κή μας πολιτική δεν κατάφερε να δείξει αποτελέσματα τόσο πολύ φαντα- στικά στα δύο αυτά χρόνια. Αλλά. όπως σας είπα από την αρχή, μπήκε το νερό στο αυλάκι και κυλάει προς τη θετική κατεύθυνση. Από την άλλη μεριά, γνωρίζω ότι ο μαξιμαλισµός των απαιτήσεων δεν βοηθάει ουσιαστικά και είµαι σίγουρος ότι ο K. συνάδελφος δεν είναι μαξιμαλιοτής, είναι συναγωνιστής. Πρόεδρος: Θέλει να µας το πει και o ίδιος αυτό. Φράγκος: Ευχαριστώ τον κ. Ρόκο για την κατάληξη, γιατί η κατά- 45 ληξη δείχνει ότι στο βάθος θα πρέπει να κατάλαβε αυτό που ήθελα να πω. Δεν έκανα κριτική, ούτε και επεδίωξα να κάνω κριτική και μάλιστα pa ύγκριση ανάµεσα στην παλαιά κατάσταση και στη νέα. Κάτι τέτοιο θα ήταν τροµερό να το πει κανένας και ιδιαίτερα εγώ. Ε- κείνο όµως, που ήθελα να μεταφέρω εδώ στο Συνέδριο, ήταν μια εµπειρία ενός καθηγητή περιφερειακού πανεπιστηµίου, η οποία εµπειρία μπορεί να βοηθήσει ένα άλλο περιφερειακό πανεπιστήµιο που τώρα δηµιουργείται. Οι διαθέσεις, όταν πρωτοέγινε από τον Γ. Παπανδρέου το Πανεπιστή- μιο Ιωαννίνων, ήταν ότι όλα Θα δοθούν για το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και θα μπορούμε να κάνουµε ένα καινούργιο Πανεπιστήμιο. Περιπέσαµε όμως σε απέραντες δυσκολίες, στην αποµόνωση και όχι ίσως με την έν- νοια που λέει ο Φατούρος αλλά pa άλλη έννοια. Εάν δεν ληφθούν ορισµένα καίρια μέτρα, δεν θα μπορέσει να λειτουρ- γήσει και αυτό το Πανεπιστήµιο και θα είναι ένα άλλο ίσως περιθωριακό ή περιφερειακό πανεπιστήµιο. Ωραίο είναι το σχήμα να πούµε ότι αυτά ειπώ- θηκαν από την προηγούµενη Κυβέρνηση, τώρα γίνεται μια κοσμογονία. Γί- νεται αναµφισβήτητα, αλλά υπάρχει και µία πραγματικότητα που λέει ότι ευνοούνται τα κεντρικά πανεπιστήμια, έυνοούνται ορισµένες κεντρικές µονάδες. Αυτό είναι αναµφισβήτητο και, όπως είπα προηγουμένως, αυτό γίνεται όταν δεν αλλάζει η νοοτροπία και δυστυχώς η νοοτροπία είναι τέ- τοια που δεν αλλάζει. Αλλά πάντως, επειδή συμβαίνει αυτό το πράγμα, νομίζω ότι θα πρέπει να επισημανθεί και αυτό για το καινούργιο Πανεπιστήµιο και να µην γίνει μία µονάδα που να ζει με τον ίδιο τρόπο που ζουν οι άλλες περιφερειακές μονάδες. Για το ότι έχουµε στο Φιλοσοφικό Τμήμα 76 διδάκτορες" τους βάλαµε εμείς, τους πήραµε από τα χωριά που ήταν εκεί. Ο Νούτσος, που αναφέρ- θηκε 0 K. Σβορώνος, ήταν µαθητής µου και τον κάναμε διδάκτορα, όχι μόνο εγώ, αλλά όλοι µας βγάλαµε διδάκτορες. Αλλά ξέρουµε όλοι µας pa τι µόχθο και τι ιδρώτα βγάλαµε αυτούς τους ανθρώπους. Εάν τώρα αυτοί οι άνθρωποι είναι παραπάνω από τους 14 αυτού του Τµήματος, δεν σηµαίνει ότι οι οικονομικοί όροι ήταν καλύτεροι για το Πα- νεπιστήµιο Ιωαννίνων. Υπήρξε ίσως διάθεση μεγαλύτερη, αλλά µόνον με την διάθεση δεν γίνονται έργα. Αυτό ήθελα να πω. Παπαδήµας: Μέχρι τώρα, όλοι οι οµιλητές, 0 K. Ρόκος και οι πανε- πιστημιακοί δάσκαλοι μίλησαν για το ότι διαφαίνεται μια ανησυχία αν θα υποβαθμισθεί ή όχι το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο. Νοµίζω ότι είναι τελείως διαφορετικό το πρόβλημα στην περιοχή pug. Βρισκόµαστε στον άξονα της χώρας και δεν είμαστε ακριτική περιοχή. Βεβαίως υπάρχει πρόβληµα 46 στα Γιάννενα, στην Κομοτηνή, στην Κρήτη. Εδώ δεν υπάρχει κανένα τέ- τοιο. Επίσης πιστεύω απόλυτα ότι, για να μην υποβαθµιστεί το Πανεπιστή- μιό μας, Θα πρέπει από την πρώτη ώρα η πολιτεία να εξασφαλίσει την σω- στή επιστημονική επάνδρωση του Πανεπιστημίου και τον σωστό εξοπλι- σμό. Γιατί αλλοίμονο αν ανοίξουμε το Πανεπιστήμιο και εκ των υστέρων θέλουµε προσωπικό ή εξοπλισµό. Ασφαλώς τότε το πρόβλημα θα δη- μιουργηθεί και δεν θα είναι πρόβλημα γεωγραφικής θέσης ή περιφερειακό- τητας. Ευχαριστώ Σύνεδρος: Είναι γεγονός ότι ο Θεσσαλικός κόσμος πανηγύρισε για την απόφαση, σύµφωνα µε την οποία, το επόµενο ακαδημαϊκό έτος ‘84- ‘85 Θα λειτουργήσουν Παιδαγωγικά Τµήματα για δασκάλους και νηπιαγω- γούς, ενταγµένα τόσο στα υπάρχοντα πανεπιστήμια της χώρας όσο και στο νέο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας. Λέχθηκε από τον κ. Ρόκο ότι το διάταγµα για το Θεσσαλικό Πανεπι- στήµιο Θα δηµοσιευθεί σε σύντομο χρονικό διάστηµα, το αργότερο µέσα σε δύο μήνες. Για vu γίνει βέβαια ένα πανεπιστήµιο χρειάζεται, όπως λέ- χθηκε, η υλικοτεχνική υποδομή κλπ. Πρώτο από όλα όμως, όπως τονί- σθηκε, είναι η εξασφάλιση των πανεπιστηµιακών δασκάλων. Αλήθεια, θα ήθελα να ρωτήσω τον K. Ρόκο, τι έκανε η τι κάνει το Υ- πουργείο Παιδείας, τι µέτρα συγκεκριμένα παίρνει η σκέφτεται να πάρει, ώστε vu µετακληθούν οι "Ελληνες της διασποράς και να βοηθήσουν την χώρα τους, επανδρώνονται τα πανεπιστήμια μας. Τέλος, απ'ότι γνωρίζω, είναι νομοθετημένο ότι για να διδάξει ένας δά- σκαλος στα Παιδαγωγικά Τµήματα, πρέπει να έχει δίπλωμα διδακτορικό ή µάστερ. Τούτο, όμως, λίγοι το έχουν, γιατί βέβαια δεν υπάρχει δυνατότη- τα στην Ελλάδα να γίνουν μεταπτυχιακές σπουδές και να αποκτηθεί το μεταπτυχιακό δίπλωµα. Πως λοιπόν να εξασφαλισθούν αυτοί οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που Θα επανδρώσουν τα πανεπιστήμια; Σας παρακαλούµε K. Γενικέ Γραμ- ματέα να μας διαφωτίσετε για να διαφωτίσουμε και εμείς αυτούς. Ευχαριστώ Φράγκος: Μια συµπληρωματική ερώτηση σ'αυτό. Θα λειτουργήσει από φέτος στην Θεσσαλονίκη το τµήμα Αθλητισμού και Φυσικής Αγωγής. Γιατί δεν προκηρύχθηκαν θέσεις στις δύο ανώτατες βαθµίδες και προκη- ρύχθηκαν μόνο θέσεις επίκουρου καθηγητή ή λέκτορα. Γιατί ένα καινούρ- 47 ο τµήμα που δημιουργείται από την αρχή του υποβαθµίζεται. Δεν θα έχει α καθηγητή πρώτης βαθμίδας για να βγάλει πρόεδρο, να τον στείλει την σύγκλητο; Θέλω να πω µ'αυτό ότι πολλές φορές οι οικονοµικοί λόγοι, δηλαδή να άνουμε οικονομία για κάτι που δημιουργείται τώρα διότι πρέπει να βολέ- ουμε και άλλες προηγούμενες ανάγκες, είναι δυνατόν να οδηγήσει στην ποβάθµιση. Δηλαδή, ο οικονομικός παράγοντας είναι πολύ ζωτικός, ό- αν οδηγεί σε υποβάθµιση, χωρίς πολλές φορές vu υπάρχει και η θέληση υποβάθμιση. Ρόκος: Ούτε θέληση υπάρχει για υποβάθµιση, αλλά ο K. Φράγκος α πάρει πίσω αυτό που είπε τώρα, γιατί θα του απαντήσω. Το άσχημο εί- (ll ότι γεννηθήκαμε στο φοιτητικό κίνημα, συνδεθήκαµε μαζί του, μπο- ύμε να κάνουμε ξιφομαχία άνετη. Λοιπόν, στην φυσική αγωγή και στον θλητισµό, δυστυχώς σ'όλο τον κόσµο, δεν υπάρχουν επιστήμονες pa τυ- κά προσόντα για τις πρώτες βαθμίδες. Ξέρετε ότι πρέπει να υπάρχει το δακτορικό ως κριτήριο για μια πανεπιστηµιακή σταδιοδρομία. Αυτό εί- ιμια επιλογή στην οποία κανένας φορέας στην Ελλάδα δεν αντέδρασε. Δυστυχώς όμως, λόγω κακών συγκυριών, στην φυσική αγωγή και τον αθλητισμό, δεν κυκλοφορούν, παρά µόνο 3 ή 4 διδάκτορες. Θα σας ω κάτι που θα σας κάνει εντύπωση, για να δείτε ίσως και ένα διαφορετι- " ήθος στην σηµερινή Κυβέρνηση: μερικά από τα διδακτορικά τυχαίνει 'ανήκουν σε μέλη του κόμματος που κυβερνάει. Αυτό λοιπόν συνέβη ακριβώς επειδή δεν υπήρχαν τα εχέγγυα εκείνα υ απαιτεί ο Νόµος-πλαίσιο. Ο Νόµος-πλαίσιο, ο Νόμος για την λει- υργία των ΑΕΙ, απαιτεί δημοσιεύσεις, αναγνωρισµένο έργο, διδακτορικά λπ. Δεν υπάρχουν αυτά δυστυχώς στην φυσική αγωγή. Κάναµε την προ- άθεια να προκηρύξουμε θέσεις λεκτόρων για την προπονησιολογία - ' αι αδόκιµος αυτός ο όρος. Δεν μπορείς βέβαια να πεις σε κάποιον, που μάθει στα παιδιά µπάσκετ ή βόλεύ, να έχει διδακτορικό. Είπαμε λοιπόν να προκηρύξουμε θέσεις λεκτόρων, να μην κάνουμε ει- κό εκπαιδευτικό προσωπικό, αλλά να κρίνουμε ότι κάποιος μπορεί να υ- οκαταστήσει το διδακτορικό που δεν έχει, pa κάποιο αναγνωρισμένο άλ- έργο. Ε, λοιπόν, δεν υπάρχει τέτοιο. Δηλαδή 0 Le Corbusier, λόγου χά- , δεν είχε κανένα διδακτορικό, έφτανε όµως το επιστηµονικό και το a- γγελµατικό του βάρος για να αντικαταστήσει τα διδακτορικά. Αναρωτιέμαι" δεν θα ήταν φοβερή υποβάθµιση κάποιον, ο οποίος προ- "νησε επί 7 μήνες την οµάδα µπάσκετ Κάτω Σοδενών, να τον κάνουμε κτορα; Αυτός είναι ο λόγος" δεν είναι οικονοµικός ο λόγος. Και σας το ΄ω τώρα ότι κάναµε µία προσπάθεια να ελκύσουµε τους "Ελληνες της 48 διασποράς προσπαθούμε να φέρουµε συναγωνιστές μας από την Σοβιετι- κή "Ενωση, από την Ουγγαρία, που έχουν κάνει τέτοιες σπουδές. Κάναμε δημοσιεύσεις, τις στείλαμε στους Πρεσβευτές, γιατί εκεί έχουν ανεπτυγμέ- νο τον αθλητισµό. Προσπαθήσαµε στον Καναδά, βρήκαµε ένα ΄Ελληνα, προσπαθούµε να τον φέρουμε. Δεν σηµαίνει υποβάθµιση το ότι προκηρύ- ξαμε θέσεις επίκουρου καθηγητή. Αφού ξέρουμε ότι δεν υπάρχει ούτε διδακτορικό, να βάλουμε θέση Ku- θηγητή; Δεν Θα ήταν λογικό. O Νόµος για την δοµή και λειτουργία των ΑΕΙ έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει. Nu σπάσει την αναπαραγωγή του διδακτικού προσωπικού από αυτούς που έπαιρναν προίκα την έδρα και, pa ανοιχτές διαδικασίες, και, µε υπεύθυνη συμµετοχή όλων των φορέων, να φτιάχνει καθηγητές. Θα διαβάσατε στις εφημερίδες που κυκλοφορούν προκήρυξη 50 θέσε- ων στην Κρήτη. Το γράψαµε σε όλες τις εφηµερίδες. Το στείλαμε σε όλες τις πρεσβείες. Τι άλλο να κάνουμε; Ανοιχτές διαδικασίες είναι, ο κάθε "Ελληνας µπορεί να αποφασίσει να έρθει στον τόπο του πίσω. Να τον φέ- ρουμε με το ζόρι δεν γίνεται. Την δηµοσιότητα την εξασφαλίσαμε, και όχι µόνο την δηµοσιότητα. Βάλαµε όλους τους πρέσβεις µας να ψάξουν να βρουν άξιους "Ελληνες να τους φέρουν πίσω. Παραπάνω πράγµατα δεν μπορούμε να κάνουμε. Σβορώνος: Θέλω να προσθέσω το εξής. Ο καθένας από pug, που είμαστε στο ένα ή στο άλλο πανεπιστήμιο, προσπαθούμε pa προσωπική αλληλογραφία να προσελκύσουµε εδώ ανθρώπους που νοµίζουµε ότι αξί- ζουν τον κόπο να έρθουν στην Ελλάδα και που είναι τακτικοί καθηγητές στα αγγλικά, αμερικάνικα και γαλλικά πανεπιστήμια. Ρόκος: Δεν πρέπει να αντιδικούμε, γιατί δεν υπάρχει λόγος αντιδι- κίας. Επί δύο χρόνια σχεδιάζαµε τα Τμήµατα Φυσικής Αγωγής, δεν καθό- µαστε να πέσει η πίττα να την φάµε, ψάχναμε σ' όλο τον κόσµο να βρούμε επιστήμονες. Αν λοιπόν δεν κάνουµε µία αντιστοιχία pa το υπαρκτό δυνα- μικό, τότε δεν είμαστε σοβαροί άνθρωποι. Και το κάναμε αυτό και δεν υ- πάρχει προσωπικό. Λοιπόν, πρέπει ν' απαντήσω για τα Παιδαγωγικά Τµήµατα. Ναι, συ- νάδελφοι, είναι πολύ πιθανόν να µην βρεθούν. Χθες µιλώντας pa τον Γρη- γόρη τον Σηφάκη, τον εκλεκτό καθηγητή της Φιλοσοφικής, μου είπε ότι υ- πάρχουν μόνο 2 ή 3 διδάκτορες στα νεοελληνικά που δεν είναι μέσα στο πανεπιστήµιο. Να υποβαθμίζουµε τα πτυχία για να βάζουµε καθηγητές, δεν το κάνουµε ποτέ αυτό. Παίρνουµε την πολιτική ευθύνη. Θα βάλουµε, όπως λέει ο Νόμος, ανθρώπους, µέλη του διδακτικού προσωπικού που έ- 49 χουν διδακτορικό, όχι µεταπτι χιακό ή οτιδήποτε, αλλά διδακτορικό. "Ενα στοιχείο ακόμα. "Ολοι μπορούν να βοηθήσουν για vu έρθουν οι 'Ελληνες πίσω. Και ήθελα να πω ένα καλό λόγο για µερικούς δασκάλους που είναι εδώ µέσα και που μου άνοιξαν και μένα τον δρόμο να μπω στο πανεπιστήμιο, διότι, όντας συνδικαλιστής της αριστεράς, για να βρω πα- νεπιστήμιο, έπρεπε ή να προσκυνήσω ή να κάνω οτιδήποτε. Και µερικοί που είναι εδώ µέσα pa βοήθησαν να μην προσκυνήσω και να μπω έτσι ό- πως είµαι. Λοιπόν, θέλω να πω ότι αυτό που καταφέραµε με τον Νόμο για το πα- νεπιστήµιο είναι το ν' ανοίξουµε τις πόρτες σε όλους τους άξιους. Θέλω να πω ότι αυτό που τώρα καταφέραμε είναι ν' ανοίγουµε διάπλατα τις πόρτες στον καλύτερο, στον δηµοκρατικότερο, στον αριστερότερο, στον οποιον- δήποτε και να µην του φράζει κανένας την πόρτα. Εάν αυτό δεν είναι τίποτα, τι να κάνουµε; Κότσιρας (Δηµοτικός Σύµβουλος Βόλου): Σχετικά με την έκκληση του K. Ρόκου ιδιαίτερα, να κινητοποιηθεί ολόκληρος o λαός, οι φορείς του, για να αγκαλιάσουν το νέο Πανεπιστήµιο. θα ήθελα ν' αναφερθώ στην συµβολή, ιδιαίτερα σηµαντική που πρέπει να κάνει η τοπική αυτοδιοίκη- ση. Εγώ θ' αναφέρω μόνο δύο σημεία. Το πρώτο: από την φύση τους οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) επιφορτίζονται τώρα pa πρω- τοφανέρωτα καθήκοντα, για την ποιότητα της ζωής των μελλοντικών φοι- τητών. Ποιότητα ζωής που θα έχει άµεση επίπτωση και στην ποιότητα των σπουδών τους. Θα πρέπει οι εκπρόσωποι των ΟΤΑ να αποδεσμεύσουν την φαντασία τους και την τόλµη τους για να ανταποκριθούν στα νέα αυτά καθήκοντα. Το αναφέρω και το τονίζω ιδιαίτερα ως παράδειγµα, διότι δεν εξαντλεί αυ- το όλο το φάσμα της δραστηριότητας που είναι δυνατό ν' αναπτύξει ένας ΟΤΑ σε σχέση µε το νέο Πανεπιστήµιο. Και θα ήθελα να αναφέρω το ζήτη- μα της στέγασης των φοιτητών. Δεν θα πρέπει ν' αφεθούν οι νέοι φοιτητές στις τυχόν διαθέσεις κάποιων ιδιοκτητών ακινήτων. Το πως θα γίνει αυτό συγκεκριμένα, θα πρέπει να απασχολήσει από τώρα την τοπική αυτοδιοίκηση. Γενικότερα, θα πρέπει µε συγκεκριμένες ενέργειες, µε συγκεκριμένη βοήθεια να κάνουµε τον µελλοντικό φοιτητή πραγµατικό φίλο της πόλης που να σέβεται την πόλη, να την βοηθεί με τον τρόπο του, να βοηθεί την σωστή ανάπτυξή της, ιδιαίτερα στον πολιτιστικό τομέα, και όχι να είναι απλώς ένας περαστικός, ένας αδιάφορος ή ακόµη και μερικές φορές, που θα είναι και το χειρότερο, να είναι και βλαπτικός για την πόλη. Αυτό είναι το ένα σημείο. 50 Το δεύτερο σημείο: οι ΟΤΑ, πάλι από τη φύση τους, είναι ένας χώρος ζύμωσης, ένα χωνευτήρι για την σύνθεση ιδεών γύρω από τον τρόπο και την λειτουργία του πανεπιστημίου. Μαζί με άλλες δραστηριότητες που έ- χει κάνει o συγκεκριμένος Δήμος, είναι εκείνος ο χώρος όπου πάρα πολύ εύκολα μπορεί να έρθει και ο συνδικαλιστής, το τεχνικός, ο συνεταιρι- στής, να έρθει, µε δυο λόγια, ο καθένας. Θα πρέπει και o συγκεκριµένος Δήµος, που φιλοξενεί αυτή την συζή- τηση, να συνέχίσέι με ολοένα αυξανόµενους ρυθμούς αυτές τις προσπά- θειές του και αυτό τον ρόλο του. Ευχαριστώ πολύ Πρόεδρος: Υπάρχει κανείς άλλος που θέλει να παρέμβει; Κορώνης: "Οσα είπαµε για την πολυµορφία και για την δραματικό- τητα του νέου Πανεπιστηµίου, νομίζω ότι έχουν ένα κρίσιμο σημείο σχετι- κά µε την κατηγορία των ιπτάμενων καθηγητών πανεπιστηµίων. Αυτή η κατηγορία πως είναι δυνατόν να πάψει να υπάρχει; Πρόεδρος: Από τον νέο Νόμο. Ρόκος: Αυτό είναι υπόθεση των ίδιων των φορέων της πανεπιστη- µιακής κοινότητας. Είναι φανερό ότι κάποτε στα πανεπιστήμια η "Εδρα ή- ταν κάτι επίζηλο που κάποιος έδινε ακόµη και την προσωπική του αξιο- πρέπεια για να το πάρει. ΄Ετσι, έπαιρνε µια έδρα στην Θράκη, προκειμέ- νου να την καταναλώσει επαγγελματικά στην Αθήνα ως δικηγόρος. Αυτό τώρα πια δεν υπάρχει. Δεν είναι επίζηλο το να είναι κάποιος πα- νεπιστημιακός δάσκαλος. Τα λεφτά που παίρνω ως πανεπιστηµιακός δά- σκαλος είναι τέσσερεις φορές λιγότερα από αύτά που έπαιρνα μέσα στην παραγωγή και, βεβαίως, πολλοί άλλοι καλύτεροι από µένα έπαιρναν πολύ περισσότερα. Λέω λοιπόν ότι ο Νόμος δίνει την λύση. Ο Πρύτανης έχει την εξουσία. Τώρα πια είναι οι ίδιες οι δυνάμεις οι Πανεπιστημιακές που θα ξεπεράσουν τους υφισταμένους. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Μπορεί να του βάλει πρόστι- μα 0 K. Φατούρος του ιπτάµενου 1000 δρχ. την ηµέρα, έτσι θα του πάρει το μισό µισθό. Πιστεύω, ότι δεν θα το κάνει, γιατί θα τον λυπηθεί. Αλλά, ο Νόµος για τα ΑΕΙ έχει μία πολύ έξυπνη ιδέα. Βάζει μια ρήτρα, ότι κάποιος μπορεί αν θέλει να «την κοπανήσει», να πάρει και 10 χρόνια πλασματικά για συνταξιοδότηση και να φύγει. Ας πληρώνουµε λίγο περισσότερο για να γλυτώσουμε από µερικούς. 51 Σέγκλιας (Π ρόεδρος της "Ενωσης Λειτουργών Τεχνικής Επαγγελματι- κής Εκπαίδευσης): Θα ήθελα να σας πω ορισµένα πράγµατα που αφορούν στην ακαδημαϊκή οργάνωση του Πανεπιστηµίου. "Οσον αφορά στην σω- στή καθοδήγηση των φοιτητών στο Πανεπιστήµιο, άποψή μας είναι ότι πρέπει να υπάρχει μία καθετοποίηση, κατά κάποιο τρόπο, στην παραγωγή των επιστημονικών στελεχών. Και τι θέλω να πω p’ αυτό: υπάρχουν σήμερα τα τεχνικά και τα επαγ- γελματικά Λύκεια, από τα οποία μπορεί ο κάθε µαθητής να έχει µία πρώτη επαφή με το αντικείµενο µε το οποίο επιθυμεί να ασχοληθεί µεθαύριο. Θα αναφέρω ένα συγκεκριµένο παράδειγμα. Με την ψήφιση του Νόµου για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, Θα χρειαστούν αρκετά άτομα τα οποία θα εργα- στούν στις θέσεις του βοηθητικού προσωπικού και φοβούμαι πολύ ότι τέ- τοια άτοµα δεν θα υπάρχουν. Δηλαδή, πιο συγκεκριµένα, Θέλουν νοσοκό- µους. "Οπως συμβαίνει στο εξωτερικό, υπάρχουν Σχολές ανωτάτου επιπέ- δου, οι οποίες ασχολούνται ακριβώς με την παραγωγή αυτών των στελε- χών. Θα μπορούσε λοιπόν απ' αυτή τη στιγµή, σ' αυτό το Πανεπιστήμιο, να τεθούν οι βάσεις για µία διαφορετική ακαδηµαϊκή ολοκλήρωση ώστε να έ- χουµε µια παραγωγή επιστημόνων που θα είναι χρήσιμοι, να έχουµε µια κοινωνική προσφορά απ' αυτούς που θα βγουν, να έχουµε μια καταξίωση στην συνείδηση των κατοίκων της περιοχής και, τέλος, να ξεφύγουμε από την παραγωγή πτυχιούχων χωρίς προοπτικές απασχόλησης. Είναι γνωστά τα παραδείγµατα οικονομολόγων, µηχανικών κλπ., οι οποίοι ζητούν σήµερα να βρουν μιαν απασχόληση, μιαν οποιαδήποτε απα- σχόληση. Θα ήθελα να παρακαλέσω τον κ. Ρόκο να γίνει µια µετατόπιση του κέντρου βάρους προς τις εφηρμοσµένες επιστήµες και τέχνες, ούτως ώστε να υπάρχουν κίνητρα. Είπε ο κ. Ρόκος ότι δεν θα βάλουµε τους υποψή- φιους φοιτητές µε το ζόρι σ' αυτή ή σ' εκείνη την κατεύθυνση. Θα πρέπει να υπάρχουν ορισµένα κίνητρα σε πρώτη φάση και, εφ' όσον καταξιωθούν τα Τεχνικά και Επαγγελµατικά Λύκεια, κατόπιν να αφαιρέσουμε τα κίνη- τρα αυτά. Αυτό το λέω, γιατί έχουμε ορισμένα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία έ- χουµε µία µείωση του µαθητικού δυναμικού στην τεχνικοεπαγγελµατική "η, ων υιΙ|ν '.=,,ινιπυι.".υ.γγ πηγαίνει στα πανεπιστήµια, εδώ δεν καταφέρνουμε vu το ξεπεράσουμε αυ- τό. Θα πρέπει σ' αυτό το καινούργιο Πανεπιστήµιο να επιχειρήσουµε ένα 52 συνδυασμό, δηλαδή ένα πάντρεµα μόνωσης και απασχόλησης, για να μπορέσει το Πανεπιστήμιο να προσφέρει στο σύνολο. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Τον λόγο έχει ο κ. Ρόκος. Ρόκος: Ο συνάδελφος έβαλε ένα πολύ ωραίο θέμα. Εάν πραγµατι- κά pa το να αποκτήσουμε το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας, στρέψουµε ό- λα μας τα παιδιά στο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας, αδιάφορο αν Θέλουν να σπουδάσουν παιδαγωγική επιστήμη η ηθική αγωγή, θα κάνουµε ένα έγκλημα. Και ευχαριστώ τον συνάδελφο που έβαλε το θέμα που έπρεπε a- γώ να το είχα βάλει. Θα πρέπει να υπάρχει σύμμετρη ανάπτυξη και των Τε- χνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, αλλά και της εκπαίδευσης της μέ- σης βαθμίδας στην κατεύθυνση μιας ελληνικής επαγγελματικής παιδείας. Και αυτό θα γίνει αργά αλλά σταθερά. Θα γίνει με δυσκολίες και µε κληρονομημένες καταστάσεις, όχι ευχάριστες. Από την συζήτηση που έγι- νε στο Υπουργείο, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά. παρ' όλο που ενισχύονται ιδιαίτερα στα Τεχνικά Επαγγελµατικά Λύκεια, δεν ενδιαφέρονται να πάνε προς αυτή την κατεύθυνση. Ο κ. Σβορώνος το ειπε πολύ όμορφα, ότι για πολύ καιρό το κοινωνικό ασανσέρ ήταν το χαρτί, στον µείζοντα εργοδότη, δηλαδή, το δηµόσιο. Για να αλλάξει αυτή η νοοτροπία πρέπει όλοι να πούµε ότι εµείς ανα- γνωρίζουµε την κοινωνική αξία της εργασίας. Θεωρούμε ισότιμη την δου- λειά του μυαλού και του χεριού. Θα το δείτε πανηγυρικά, νοµοθετικά δια- τυπωμένο στον καινούργιο Νόμο για την δοµή και την λειτουργία της πρω- τοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Θα περνάει στα παιδιά το ότι πρέπει να αναπτύξουν τις δηµιουργικές ικανότητες, να αναπτύξουν αν θέ- λουν, την γνώση τους αλλά και την τεχνική δεξιότητα που έχουν στα χέρια τους. Για την πολιτεία, για την κοινωνία. είναι το ίδιο καταξιωµένες και οι δύο δουλειές. Σ' αυτό κάνει πολύ δουλειά το εργατικό κίνηµα και οι φορείς του. Δεν γίνεται αλλοιώς, όσο και αν είναι καλή η Κυβέρνηση και οι καλοί αρχηγοί που ασχολούνται µ' αυτά τα πράγματα. Εδώ θέλω να κάνω μία αναφορά που είναι πολύ σηµαντική: από τώρα μπαίνουν καθήκοντα για όλους, και για την τοπική αυτοδιοίκηση, σχετικά µε τα σπίτια για τους φοιτητές. Δεν ξέρω πόσοι από σαν είσαστε ιδιοκτή- τες, αλλά το τι σπέκουλα θα αναγκαστείτε να κάνετε επάνω στα ενοίκια, ας είστε και αριστεροί και σοσιαλιστές και δημοκράτες κλπ., ούτε µπο- ρείτε να το φανταστείτε. Σας κάνω έκκληση από τώρα. Βεβαίως αυτό μπορεί να παταχθεί μόνο αν πάρει πρωτοβουλία η τοπική αυτοδιοίκηση, αν ζητήσετε τις πρώτες δηµοσυνεταιριστικές επιχειρήσεις, εάν δείτε το ζή- 53 τημα μαζί pa το Τεχνικό Επιµελητήριο και pa όλους τους τεχνικούς και αν φτιάξετε σπίτια για τους φοιτητές και για τους δασκάλους" και δεν εννοώ βέβαια αυτές τις χαοτικές εστίες όπου ισοπεδώνεται η προσωπικότητα, τα όνειρα και οτιδήποτε. Πρόεδρος: Αγαπητοί φίλοι, νομίζω, ότι η σηµερινή συνάντηση έφτασε στο τέλος. Ειπώθηκαν διάφορα πράγματα, έγινε µία σχολαστική ανακε- φαλαίωση. Αν µου επιτρέπετε, θα ανακεφαλαιώοω µε τον λακωνικότερο τρόπο. Νοµίζω ότι προέκυψε ένα μήνυµα αισιοδοξίας. Νομίζω ότι απ' όλους τους εισηγητές και από αυτούς που είχαν κάποια παρέµβαση, υπήρχε πάν- τοτε η ιδέα ότι ξεκινά µια νέα δυνατότητα. Τα στοιχεία αυτής της νέας δυ- νατότητας θα τα συζητήσουµε αύριο. 2η Συνεδρίαση Σάββατο 1.10.83, 9 π.μ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Καθηγητής Π. ΤΖΩΝ ΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΘΕΜΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ Πρόεδρος: Υπάρχουν δύο οµάδες εισηγήσεων με το γενικό θέμα «α- καδηµα'ίκή οργάνωση και τοπικότητα». Παρακαλώ τον κ. Κωτσιόπουλο να πάρει τον λόγο. Α. Κωτσιόπουλος (Επικ. Καθηγητής Α.Π.Θ.): Αυτά που έχω σκοπό να πω ως μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Διήμερου θα τα πω κά- νοντας μια εισαγωγή σχετικά με τις επόµενες εισηγήσεις. Θα µιλήσω, ακόμη, ως µέλος της ομάδας εργασίας του ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. που έχει κά- νει τις συγκεκριμένες προτάσεις για την ακαδηµαϊκή οργάνωση του Θεσ- σαλικού Πανεπιστηµίου. Κατά συνέπεια, ελπίζω ότι μετά την εισήγηση αυ- τή Θα έχουμε κάποια πρόταση, χονδρική έστω, αλλά πάντως μια πρότα- ση, για την ακαδημαϊκή συγκρότηση του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου" πρόταση που φυσικά στηρίζεται στα δεδοµένα που βρίσκονται στην έκθε- σή µας. Θα ξεκινήσω από µερικές γενικές παρατηρήσεις που έχουν σκοπό να συνδέσουν την σηµερινή εισαγωγική εισήγηση με την χθεσινή συζήτηση για τον κοινωνικό ρόλο του πανεπιστηµίου. Νοµίζω ότι, τη χθεσινή µέρα, το ζήτημα τοποθετήθηκε με ενδιαφέρον- τα τρόπο, τονίζοντας την αντίΘεση ανάµεσα στις δύο λειτουργίες του πανεπιστηµίου δηλαδή, απ' την μια μεριά, την λειτουργία του ως μηχανι- σµού του Κράτους, και, βέβαια, ταυτόχρονα και την αναίρεση αυτής της λειτουργίας μέσα από τον επαναστατικό χαρακτήρα της ίδιας της επιστή- una- Νοµίζω ότι αυτή η διατύπωση τοποθετεί το ζήτημα στην γενική του μορφή. Ωστόσο, για να μπορέσει κανείς να προχωρήσει, Θα πρέπει να δει 56 pa ποιο τρόπο ο ρόλος αυτός του πανεπιστημίου εκφράζεται σε συγκεκρι- μένες προτάσεις ακαδημαϊκής συγκρότησης και απεικόνισης του πανεπι- στημίου στο χώρο. Για να το κάνει αυτό κανείς, θάπρέπε να δει ίσως λίγο αναλυτικότερα τον ρόλο αυτό του πανεπιστημίου. Νομίζω ότι µπορεί κανείς να διακρίνει δύο κατηγορίες τέτοιων ρόλων ή, καλύτερα, ένα ενιαίο ρόλο που μπορεί να εξεταστεί από δύο πλευρές. Η πρώτη πλευρά είναι η οργανική ένταξη στην περιοχή. Αυτό σημαί- νει ότι το πανεπιστήμιο εντάσσεται οργανικά στην περιοχή του προσφέ- ροντας, φυσικά, κατάλληλο περιβάλλον για την κοινωνική ένταξη του προσωπικού του και, ταυτόχρονα, µετασχηματίζοντας την πολιτική και πολιτισμική ταυτότητα του κοινωνικού περιβάλλοντος όπου εντάσσεται. Παράλληλα, προφανώς, το πανεπιστήµιο δέχεται τις επιρροές και την πληροφορία απ' αυτό το περιβάλλον και διαµορφώνει αντίστοιχα τον χα- ρακτήρα και το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων του. Η δεύτερη πλευρά περιγράφει το ίδιο πράγμα αλλά από άλλη ίσως Ο- πτική γωνία: το πανεπιστήμιο λειτουργεί ως αποδέκτης αλλά και τροφο- δότης της τοπικής παραγωγικής δραστηριότητας και προσανατολίζεται ακαδηµαϊκά τόσο στην τοπική δραστηριότητα όσο και στην ειδική ζήτη- ση για ανώτατη παιδεία στην ζώνη της επιρροής του. Αυτό, βέβαια, μπορεί κανείς να το διατυπώσει περισσότερο επιχειρησιακά, τονίζοντας και τον αποκεντρωτικό ρόλο του πανεπιστημίου στο συνολικό σχηµατισµό ενός τόπου, όπως η Ελλάδα. Ο λόγος για τον οποίο οµαδοποιούνται έτσι αυτές Οι δύο Θεωρήσεις του ρόλου του πανεπιστημίου είναι ότι η πρώτη έχει περισσότεση σχέση με τον καθορισμό της θέσης — της έδρας µε την ευρύτερη έννοια - όπου εν- τάσσεται ένα πανεπιστήμιο. Η δεύτερη, αντίστοιχα, έχει περισσότερη σχέση με την ακαδηµαϊκή συγκρότηση του πανεπιστημίου: ποιές σχολές, δηλαδή, θα περιέχει και πως Θα εξελιχθεί. Για το πρώτο ζήτημα νομίζω ότι, ως προς το Θεσσαλικό Πανεπιστή- μιο, δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να γίνει καμμία συζήτηση. "Ηδη, με την πρόσφατη εξαγγελία των νέων πανεπιστημίων νομίζω ότι, ανεξάρτητα pa την ιστορία των πανεπιστημιακών πραγμάτων στη χώρα µας, φτάνουμε πια σε ένα μοντέλο: κάθε ευρύτερη γεωγραφική ενότητα έχει ένα πανεπι- στημιακό κέντρο. Θα µιλήσω λοιπόν για το δεύτερο, δηλαδή για τη σχέση του ρόλου του πανεπιστημίου με την ακαδημαϊκή του συγκρότηση και θα προσπαθήσω να τονίσω τον αποκεντρωτικό χαρακτήρα αυτού του ρόλου. Νοµίζω ότι μπορεί να δει κανείς από δύο πλευρές τη σχέση αυτή του 57 πανεπιστήµιου pa την ταυτότητα της περιοχής όπου εντάσσεται. Η μία πλευρά σχετίζεται pa την εφαρμοσμένη έρευνα και η άλλη pa την έλξη που ασκεί κάθε ίδρυμα στη σύνθεση του εκπαιδευόμενου φοιτητικού δυναμι- κού. Είναι γνωστή η φύση της όποιας πανεπιστηµιακής έρευνας γίνεται στην Ελλάδα, η µεταφορά της τεχνολογίας από το εξωτερικό, η εξάρτηση της έρευνας από το πρόσωπο και τις εκπαιδευτικές καταβολές του διδά- σκοντα, η χαμηλή χρηματοδότηση κλπ. Ωστόσο, νομίζω ότι πρέπει να πε- ριμένει κανένας ότι η ορθολογική συσχέτιση του περιεχομένου του πανεπι- στημίου pa τις παραγωγικές ιδιαιτερότητες της περιοχής του θα βοηθούσε προς την κατεύθυνση αυτή. Πολύ περισσότερο µάλιστα θα βοηθούσε, αν συνδυαζόταν και με μιαν αποκατάσταση της έλξης του πανεπιστήμιου στο φοιτητικό δυναµικό της περιοχής. Νομίζω ότι µπορεί κανείς να δει περισ- σότερο αυτό το δεύτερο σηµείο, δηλαδή πως το πανεπιστήµιο μπορεί να α- ποκαταστήσει την έλξη του φοιτητικού δυναµικού της περιοχής του. Σήµερα, σε γενικές γραµμές, οι πανεπιστημιακές σπουδές στην Ελλά- δα δεν είναι διαβαθµισμένες σε κύκλους σπουδών και είναι σχετισμένες τόσο pa ένα είδος κοινωνικής αποκατάστασης όσο και pa την προοπτική της άσκησης ενός επαγγέλµατος. Αυτό, νομίζω, το καθεστώς έχει δηµιουργήσει µια κατάσταση σύµφω- να με την οποία είναι δύσκολο κανείς να συσχετίσει το χαρακτήρα, το πε- ριεχόμενο ενός πανεπιστήμιου, την ακαδημαϊκή του συγκρότηση και το εί- δος διδασκαλίας που κάνει, με την περιοχή που εντάσσεται και την παρα- γωγική της δράστη ριότητα. Δηλαδή, αυτό που συµβαίνει είναι ότι τα πανε- πιστήμια των µητροπόλεων λειτουργούν ουσιαστικά ως κέντρα υποδοχής των «ισχυρότερων» υποψηφίων, ενώ τα άλλα πανεπιστήµια λειτουργούν ως κέντρα υποδοχής των «ασΘενέστερων» υποψηφίων. Αυτό ειπώθηκε και χθες με αρκετή σαφήνεια και νοµίζω ότι δείχνει πόσο δύσκολες είναι οι σχετικές αποφάσεις" να συσχετισθούν, δηλαδή, οι ιδιαιτερότητες και οι τάσεις μιας περιοχής προς ανώτατη παιδεία με το περιεχόµενο ενός πανε- πιστημίου. Στη μελέτη που είχαµε κάνει ως ομάδα εργασίας του ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β. εί- χαµε προσπαθήσει να δούμε το θέμα σε μία ευρύτερη προοπτική, πιστεύ- οντας ότι η διέξοδος από το αδιέξοδο αυτό δεν µπορεί παρά να είναι μα- κροπρόθεσμη. Και µπορεί να είναι µακροπρόθεσµη επειδή έχει ουσιαστική σχέση pa την κοινωνική εξήγηση και τη συνολική άρθρωση της ανώτατης εκπαίδευσης. Θάλεγα, για να το κάνω πιο σαφές, ότι έχει σχέση pa την Ορ- γάνωση των σπουδών σε κύκλους, με τον χαρακτήρα του κάθε κύκλου, µε τον χαρακτήρα της γενικής πανεπιστηµιακής παιδείας και pa τον χαρα- κτήρα, ταυτόχρονα, της επαγγελματικής πανεπιστημιακής παιδείας. 58 Νομίζω, λοιπόν, ότι έχουµε από την μία πλευρά µια μακροχρόνια προοπτική η οποία έχει σχέση µε την άρθρωση των σπουδών και από την άλλη πλευρά μιαν επιστροφή στην τοπικότητα των πάνεπιστημίων, ως προυπόθεση για vu µπορέσει να λειτουργήσει οποιαδήποτε συσχέτιση με την τοπική ταυτότητα των πανεπιστημίων. Αυτό που πιστεύω είναι ότι, σ' αυτή τη φάση, αυτό που µπορεί να κα- τοχυρωθεί τώρα είναι το δεύτερο. Δηλαδή, να δώσουμε στα καινούργια πανεπιστήμια ένα τέτοιο ακαδημαϊκό περιεχόμενο που να σχετίζεται κα- ταρχήν με την παραγωγική΄δραστηριότητα, χωρίς αυτό να σημαίνει, βέ- βαια, ότι έχουμε και τη βεβαιότητα ότι αυτή η σκέψη θα γίνει πραγματικό- τητα. Το να το θέσουμε ως προοπτική, όμως, νομίζω ότι είναι απαραίτητο. Από την άλλη μεριά, νομίζω ότι είναι αυτονόητο ότι πρέπει να δούµε στα σοβαρά και την αναδιάρθρωση της συνολικής δοµής της πανεπιστη- µιακής εκπαίδευσης. Ο γενικός χαρακτήρας της πρότασης που είχαμε στο μυαλό µας είναι ότι, µακροπρόθεσμα, το πανεπιστήμιο θα πρέπει να ανοίξει σε όσο το δυ- νατό περισσότερους υποψήφιους φοιτητές. Θα πρέπει αυτό το άνοιγμα α- κόμη να συνδεθεί pa piu σαφή διαβάθµιση των σπουδών σε κύκλους: δη- λαδή, πτυχιακός, επαγγελματικός και μεταπτυχιακός κύκλος σπουδών. Αυτή η άρθρωση έχει τα εξής πλειονεκτήματα: l) Επιτρέπει σε περισσότερους τοπικούς φοιτητές να ακολουθήσουν τουλάχιστον τον πρώτο κύκλο σπουδών, κάνοντας ευκολότερη την είσο- δο στο πάνεπιστήμιο. 2) Δίνει γενικότερη διέξοδο στην τάση για ανώτατη παιδεία, μειώνον- τας σοβαρά τις διαρροές προς το εξωτερικό. 3) Επιτρέπει την αποσύνδεση των πανεπιστημιακών σχολών από το 8- πάγγελμα, για όσους επιθυμούν μία βασική παιδεία αλλά δεν έχουν δυνα- τότητα για συνέχιση προς επαγγελματικές σπουδές. Παράλληλα, επιτρέ- πει σε όσους συνεχίζουν, να ΟριστικΟπΟιήσΟυν τον επαγγελµατικό προσα- νατολισμό του δεύτερου κύκλου, γνωρίζοντας κάλύτερα το περιεχόμενό του κατά τη διάρκειά του πρώτου. Αυτό γίνεται μέσα από ένα σύστημα a- πιλογών μαθημάτων, τέτοιων ώστε να τους δώσει την ευκαιρία, στη διάρ- κεια του πρώτου κύκλου, να προσανατολιστΟύν με περισσότερη σαφήνεια προς επαγγελματικές σπουδές του δεύτερου κύκλου. Είναι φανερό, νοµίζουµε, ότι το άνοιγµα του πρώτου κύκλου δεν ση- μαίνει Ουσιαστική οικονομική επιβάρυνση των πανεπιστημίων. Τόσο γιατί το σύστημα επιλογής μεταξύ των κύκλων µπορεί να είναι περιοριστικό, ό- σο και γιατί οι γενικές σπουδές του πρώτου κύκλου είναι λιγότερο δαπανη- ρές απ' ό,τι οι σπουδές των άλλων κύκλων. Εξάλλου, μια τέτοια άρθρωση δεν προσκρούει σοβαρά στη συνολική λογική του νέου θεσμικού πλαίσιου 59 για τα πανεπιστήµια, εκτός uv o πρώτος κύκλος κλείνει με κάποιο είδος διπλώματος. Αυτή η συνολική λογική νομίζω ότι μπορεί να έχει επιπτώσεις στην α- καδημαϊκή συγκρότηση ενός νέου πανεπιστήμιου, δηλαδή στην άρθρωση των σχολών και τµημάτων του. Και αν δεν έχει άµεσες επιπτώσεις, τουλά- χιστον δίνει µία προοπτική μέσα από την οποία μπορεί να δει κανείς πως θα οργανωθούν τα τμήματα και οι σχολές. Το επόμενο ερώτημά, πέρα δηλαδή από το πρώτο ερώτημα του πως αρθρώνοντάι οι σπουδές, είναι φυσικά το ποιες θα είναι οι επιστημονικές περιοχές που θα κάλύψουν ένα νέο πανεπιστήµιο και, συγκεκριµένα, το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο. Συνδέοντας τις απάντήσεις σ' αυτά τα δύο ε- ρωτήματα μπορεί κάνείς να έχει μία κάπως συγκροτημένη εικόνα για τη συνολική ακαδηµαϊκή οργάνωση του νέου Πανεπιστημίου. To vu µπορέσει κανείς να δώσει μιαν απάντηση σ' αυτό το ερώτημα, δηλαδή το ποιες Θα είναι οι επιστηµονικές περιοχές ενός νέου πανεπιστη- μίου, κρίνοντας το από την άποψη της τοπικότητάς, τη σχέση του δηλαδή με τις τοπικές ιδιαιτερότητες, είναι πολύ δύσκολο. Και είναι δύσκολο, για- τί είναι αδιευκρίνιστες πολλές πλευρές του τοπικού χάρακτήρα μιας συγ- κεκριμένης επιστημονικής δραστηριότητάς µέσα στο πανεπιστήµιο. Θα μπορούσε κανείς να κάνει ίσως κάποιες πρόχειρες διάγραµµατι- κές κατατάξεις, για την τοπικότητα της επιστήμης και δεν έχω καμµία αμφιβολία ότι οποιοδήποτε τέτοιου είδους διάγραμμα θα διακρίνεται από ερασιτεχνισμό. Ωστόσο νομίζω ότι µπορεί να διάγράψει σε πολύ γενικές γραμµές την ευαισθησία μιας συγκεκριµένης επιστημονικής περιοχής απέ- ναντι στις τοπικές ιδιαιτερότητες. Επιστημονικές περιοχές που φαίνονται να είναι περισσότερο ευαίσθη- τες σε ειδικές τοπικές συνθήκες νοµίζω ότι είναι οι παρακάτω: οι εφαρµο- γές της ιστορίας, επειδή απάιτούν επιτόπιο πεδίο πληροφορίας και εφάρ- µοσμένης έρευνας και προσφέρουν και τοπική άπασχόληση των αποφοί- των στο συγκεκριµένο πεδίο. To ίδιο συµβαίνει με ορισμένες από τις εφαρ- μοσµένες κοινωνικές επιστήμες, pa τις εφαρμοσμένες οικονοµικές- διοικητικές επιστήμες για αντίστοιχους λόγους, επειδή απαιτούν επαρκή όγκο υπηρεσιών ιδιωτικού ή δημόσιου τοµέα τόσο για την πλη ροφορίά όσο και για την εφαρμοσμένη έρευνά τους και το ίδιο με τις βασικές φυσικές- χηµικές επιστήµες, για άλλο λόγο βέβαια, επειδή απαιτούν ειδικά κέντρα υψηλής τεχνολογίας για την άσκηση της έρευνάς τους. Αντίθετα, οι εφαρ- µοσμένες περιοχές αυτών των τελευταίων συνδέονται, ως προς το πεδίο της επάγγελματικής απασχόλησης, τόσο pa τον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής όσο και pa τον τομέα των υπηρεσιών. ΄Ετσι είναι ευαίσθητες σε διάφορετικού χαρακτήρα τοπικότητα απ' ό,τι η βάσική τους έρευνά. Α- 60 κόμη, οι ιατρικές επιστήμες απάιτούν επάρκή πληθυσµιακή συγκέντρω- ση, τόσο ως προς το πεδίο πληροφορίας, όσο και ως προς την εφαρμοσµέ- νη έρευνα και την απασχόληση των αποφοίτων. Το ίδιο συμβαίνει pa τις a- πιστήμες του περιβάλλοντος, στο βαθµό που αντλούν την πληροφορία τους και εφαρμόζουν την έρευνά τους σε ειδικές περιπτώσεις, όπως οι πα- ράδοσιάκΟί Οικισμοί στην περίπτωση της αρχιτεκτονικής και της πολεο- δομίας ή το περιβάλλον με ειδικά Οικολογικά προβλήματα, στην περίπτω- ση της οικολογίας. Αντίστοιχες ανάγκες υπάρχουν για το σύνολο των ε- φαρμοσμένων γεωτεχνικών επιστημών που έχει προφανή και σαφή σχέση, ως πεδίο άμεσης πληροφορίας, εφαρμοσμένης έρευνας και επαγγελματι- κής απασχόλησης των αποφοίτων, με την πρωτογενή πάράγωγή και, τέ- λος, για το σύνολο των εφαρμοσμένων επιστηµών που ασχολούνται με την βιοµηχανική παραγωγή. Αυτές έχουν επίσης έντονη σχέση µε την τοπική βιοµηχανία, τόσο ως πεδίο πληροφορίας όσο και ως πεδίο εφαρµοσµένης έρευνας και επαγγελματικής απασχόλησης των αποφοίτων. Η Θεσσαλία ως ευρύτερος χώρος παρουσιάζει ορισμένες ιδιομορφίες που θα μπορούσαν να ορίσουν κάποιες κατ' αρχήν σχέσεις με επιστημονι- κές περιοχές ενός πανεπιστημιακού συγκροτήματος. Οι ιδιομορφίες και Οι σχέσεις αυτές, αντίστοιχα, θα μπορούσαν να προσδιοριστούν με δύο λό- για. ως εξής: Έντονες και χαρακτηριστικές νομίζω ότι εμφανίζονται Οι σχέσεις που αφορούν στις εφαρμοσμένες γεωτεχνικές επιστήμες για το σύνολο της Θεσσαλίας, τόσο εξαιτίας του όγκου της γεωργικής της παραγωγής όσο και του πλούτου της χλωρίδας στην περιοχή της Μαγνησίας και, φυσικά, της ύπαρξης της Θάλασσας. Παράλληλα, η άλλη επιστημονική περιοχή όπου εμφανίζεται μία έν- τονη και χαρακτηριστική σχέση με την τοπική ταυτότητά είναι οι επιστή- pag της βιομηχανικής παραγωγής, ιδιαίτερα για την περιοχή της Μαγνη- σίας. Νομίζω ότι στις επόμενες εισηγήσεις τα θέματα αυτά θα αναπτυχθούν σαφέστερα, ωστόσο συνοπτικά θα δούμε μερικές ζητήματα για την βιομη- χανία. Αν εξετάσουμε το επενδεδυµένΟ κεφάλαιο για τις 100 πρώτες ελληνι- κές βιομηχανίες, βλέπουμε ότι είναι σαφής η διαφορά ανάµεσα στην πε- ριοχή της Μαγνησίας και στις υπόλοιπες ελληνικές περιοχές. Η διάφορα φαίνεται εντονότερα σ' αυτό που θα µπορούσε να ονομαστεί βαρειά βιομη- χανία, όπου ο Βόλος συγκρίνεται pa την Θεσσαλονίκη. Και μάλιστα, αν οι- φαιρέσει κανείς τα διυλιστήρια που αλλοιώνουν αυτές τις κατανομές, ξε- περνάει και την Θεσσαλονίκη. Ακόµη αν συνδεθούν αυτοί οι αριθμοί pa τον πληθυσμό, τότε φαίνεται ότι η Μαγνησία έχει τον υψηλότερο στην Ελ- 61 λάδα λόγο επενδεδυμένου βιοµηχανικού κεφαλαίου προς πληθυσμό. Λιγότερο, αλλά επίσης χαρακτηριστικά, έντονες εµφανίζονται οι σχέ- σεις εκείνες pa τις τοπικές ιδιαιτερότητες που αφορούν σε επιστημονικούς κλάδους που απαιτούν συγκέντρωση πληθυσμού και υπηρεσιών. Τέτοιες, νοµίζω, ότι είναι η ιατρική και οι εφαρμοσµένες οικονομικές και διοικητι- κές επιστήμες. Τέλος, ιδιόμορφες αλλά χαρακτηριστικά έντονες νομίζω είναι οι σχέ- σεις not) αφορούν σε επιστημονικούς κλάδους που αντλούν την πληροφο- ρία τους από ειδικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Στην περίπτωση της Θεσσαλίας νομίζω ότι τέτοιοι κλάδοι είναι η προϊστορική αρχαιολογία, o- ρισμένοι κλάδοι εφαρμοσµένων κοινωνικών επιστημών, όπως η λαογρα- φία, και ιδίως εφαρμοσμένων επιστηµών του περιβάλλοντος, όπως η αρχι- τεκτονική και η πολεοδοµία. Ειδικά για τις τελευταίες, θα πρέπει να επι- σημανθεί το πεδίο έρευνας των πάράδοσιακώ…ν οικισµών και κτισμάτων της περιοχής του Πηλίουξκα΄ι το πεδίο έρευνας τηςΤοιΞστικής ανάπτυξης και των πρόβλή'ιϊάΐ& που ήΈν-ά-π…τυξη αυτή συνεπάγεται για τις γρήγορα αναπτυσσόμενες πόλεις της Θεσσαλίας. Αυτή η ανάλυση δεν ση μαίνει βέβαια ότι ένα πανεπιστήµιο δεν πρέπει να έχει και σχολές που η σχέση τους pa την τοπική παραγωγική ταυτότητα είναι χαλαρότερη. Νομίζω ότι είναι αυτονόητο, πέρα από τις σχέσεις αυ- τές, να δει κάνείς και την ολοκλήρωση του πάνεπιστήµιου και την συνολι- κή του συγκρότηση. Αναφέρομαι φυσικά στους παιδαγωγικούς κλάδους, που ως βασικό κομµάτι των ανθρωπιστικών επιστημών συγκροτούν μια συνολική εικόνα ενός πανεπιστηµίου που δεν είναι μονόπλευρο και μονο- διάστατο. Θα κλείσω όσο µπορώ πιο σύντομα δίνοντας αυτές τις παρατηρήσεις σε κάπως περισσότερο διαγραµμάτική μορφή. Νοµίζω ότι, κάποια στιγµή σ' αυτό το χώρο, πρέπει να φθάσει η ώρα που θα µιλήσουμε πιο συγκεκρι- μένα, πέρα από γενικές τοποθετήσεις, γιά το «ποια είναι η µορφή αυτού του Πανεπιστηµίου» και νομίζω ότι πρέπει να δούµε και µε σαφήνεια το ποια θα είναι και η μορφή αυτού του Πανεπιστηµίου στο χώρο, είτε αυτός ο χώρος λέγεται Θεσσαλία ως ευρύτερο πλαίσιο είτε λέγεται συγκεκριμέ- νη πόλη της Θεσσαλίας. Για το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο προσδιορίστηκε από τις κυβερνητι- κές εξαγγελίες ότι, σε πρώτη φάση, θα περιέχει τα εξής τμήματά: - Τμήμα Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού. - Παιδαγωγικό Τµήµα Δηµοτικής Εκπαίδευσης. - Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών. - Τμήμα Αγροτικής Τεχνολογίας και Ανάπτυξης. - Τµήµα Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. 62 Αυτή ήταν η πρώτη εξαγγελία. Στην συνέχεια, νοµίζω, απ' όσες πλη- ροφορίες έχουμε, ότι διαφαίνεται η προοπτική για Ιατρικό Τμήμα και κυ- ρίως για Τμήµα Μηχανικών Βιοµηχανίας. Νοµίζω ότι, για να μπορέσει κανείς να δει με ποιο τρόπο αυτές οι πα- ρατηρήσεις αρθρώνουν μια συνολική εικόνα για το σύνολο του Πανεπιστη- μίου σε µια προοπτική μέχρι το 2.000, πρέπει να ξεκαθαρίσουν Ορισμένες βασικές παραδοχές. "Ηδη, νομίζω ότι στην εισήγηση µέχρι τώρα είπα μερικές απ' αυτές τις παραδοχές, σε σχέση με την τοπικότητα, την εσωτερική οργάνωση των σπουδών και την προοπτική αυτής της οργάνωσης, ξεκινώντας από το θε- σμικό πλάίσιΟ που ισχύει τώρα. Ωστόσο, πιστεύω ότι πρέπει να τα ξεκαθα- ρίσουμε αυτό λίγο περισσότερο. Νομίζω, λοιπόν, ότι 01 παραδοχές όπου θάπρεπε να στηριχθεί η συγ- κρότηση του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου είναι οι παρακάτω: 1η) Στο Θεσσαλικό Πάνεπιστήμιο εγκαθίσταται κατ' αρχήν ένα mi- nimum τμημάτων που έχουν προοπτική σύνδεσης με την τοπική παραγωγι- κή ταυτότητά΄ δηλαδή, τµηµάτων που καλύπτουν εφαρµοσµένη έρευνα τοπικού ενδιαφέροντος, είτε αυτό το ενδιαφέρον προέρχεται από το ιδιωτι- κό ή δημόσιο κεφάλαιο, είτε από την τοπική αυτοδιοίκηση και από τους άλλους τοπικούς φορείς. Πάράλληλα, τα τμήµατα αυτά εκπαιδεύουν τους φοιτητές τους στον μη αυστηρά πανεπιστημιακό χώρο της περιοχής τους, χρησιμοποιώντας π.χ. την τοπική πρωτογενή παραγωγική δράστηριότη- τα, την βιοµηχανία, τις υπηρεσίες κλπ. 2η) Στο πανεπιστημιακό συγκρότηµα υπάρχει η προοπτική της επι- στηµονικής Ολοκλήρωσης. Αυτό σηµαίνει ότι αποφεύγεται η δηµιουργία μεμονωμένων, μονοδιάστατων σχολών και ότι υπάρχει προοπτική τα τμή- ματα φυσικών επιστημών και τεχνολογίας, να πλαισιωθούν από τµήµατα επιστημών του ανθρώπου και αντίστροφα. Θα ήταν ίσως λάθος να ξεκινή- σει κανείς είτε ένα µονοδιάστατΟ πανεπιστήμιο είτε ένα πανεπιστήµιο πο- λυδιασπασμένΟ σε πολλούς χώρους. Αυτό είναι καίριο πρόβλημα στις πρώτες κρίσιμες νηπιάκές φάσεις του Πανεπιστημίου. Μετά τα πράγματα γίνονται ευκολότερα. Νομίζω, ότι αυτή η επιστηµονική ολοκλήρωση έχει επιπτώσεις στην ανάπτυξη της πολιτικής και πολιτιστικής συνείδησης τόσο των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, όσο και στον κοινωνικό χώρο που περιβάλ- λει το πανεπιστήμιο. Αυτές είναι οι δύο βασικές παραδοχές. Από κει και πέρα θα μπορούσε κανείς vu τις εξετάσει πιο συγκεκριμένα και να δει τι θα σήμαιναν σ' αυτή καθαυτή τη συγκρότηση των τμημάτων και των σχολών του Θεσσαλικού Πανεπιστήμιου. Δεν Θα µιλήσω γενικά γι' αυτά τα πράγματα. Θα προσπα- 63 θήσω να τα δω ως υπόθεση εργασίας. Το απόγευµα, στην συνέχεια των a1- σηγήσεων για το πανεπιστήμιο και την πόλη, θα δούµε πώς θα μπορούσε μια τέτοια υπόθεση εργασίας vu εφαρµοστεί στην συγκεκριµένη περίπτω- ση της σχέσης του Πανεπιστηµίου µε την πόλη του Βόλου. Η υπόθεση εργασίας που μόλις περιέγραψα φαίνεται αναλυτικότερα στο παρακάτω διάγράμμα: 1990 , 1996 | 2000—) . …… ή… … ΧΧ … πιο… Μισισιπή… TN. &; * … :m l MEN n ΑΡΑ m: In '8Ι΄ϊ ? ΖΧ… κοιΝ…ι… & Π…Π|ΣΝΙΜΝ ΕΜΣΤ. & [Γ "ΜΜΕ "Η"… ΣΧΟΛΗ ΥΓΕΙΑΣ | -Ξ…ζ> οποία… ΜΑΤΙ… … Σχ. I Υπόθεση εργασίας για την εξέλιξη των σχολών και τμημάτων του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Αυτά είχα να πω γι' αυτή την υπόθεση εργασίας, σχετικά µε την εξέλι- ξη του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Βέβαια, είναι προφανές ότι μέσα σ' αυτή την αίθουσα αλλά και σ' όλο το Θεσσαλικό χώρο υπάρχει ένα ανοι- κτό ερώτηµα: «που ακριβώς θα γίνει το Πανεπιστήμιο». "Ηδη ο Βόλος έχει οριστεί ως έδρα του Πανεπιστημίου. Νοµίζω, όμως, ότι θα ήταν λάθος αυτή τη στιγμή να προσπαθήσει κανείς να απαντήσει αυτό το ερώτημα με τρόπο που θα δημιουργούσε εσωτερικές αντιθέσεις στο θεσσαλικό χώρο. Πρέπει, αντίθετα, να τονιστεί ότι το Θεσσαλικό Πά- 64 νεπιστήμιΟ πρέπει να έχει µια συγκρότηση συνολική, μιαν ολοκλήρωση, δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατο και ότι πρέπει να αποφευχθεί η διάσπα- σή του, τουλάχιστο στην αρχή. γιατί αυτό θα Οδηγήσει σε δυσκολίες στις πρώτες κρίσιμες φάσεις του. Τέλος, p1u κρίσιμη παρατήρηση είναι ότι η…έννοια «θεσσαλικός χώ- ρος» είνάι, στην πράξη, ευρύτερη από τη Θεσσαλία. Περιλαμβάνει και τη Λαµία, στην προοπτική της αποδέσμευσης της Λαμίας από την Αθήνα. Παρόλη τη διοικητική ένταξη σε διάφορετικό διαμέρισμα, η πόλη αυτή πρέπει να πάίξει ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του θεσσαλικού πα- νεπιστημιακού συγκροτήµατος. Μια τέτοια προοπτική είναι σύµφωνη και µε την προοπτική της ανάπτυξης του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου σε ένα από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια της χώρας. Αυτά είχα να πω σ' αυτή την εισήγηση. Προσπάθησα να της δώσω ει- σαγωγικό χαρακτήρα, τονίζοντας περισσότερο την επιφάνεια των επιχει- ρημάτων και μή προχωρώντας σε βάθος. Νομίζω ότι, στην συνέχεια των πάρουσιάσεων, θα δούµε τα επιχειρήµατα αυτά σαφέστερα και σε βάθος. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Τον λόγο έχει 0 K. Παπαμίχος. Ν. Παπαμίχος (Λέκτορας Α.Π.Θ.): Η παρέμβασή μου στη συζήτηση για την οργάνωση του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου εξετάζει το χαρακτήρα ενός τμήματος προγραμματισµού του αστικού και περιφερειακού χώρου, σε σχέση µε τις ανάγκες ανώτατης εκπαίδευσης που δηµιουργεί το πρό- βλημα της διαχείρισης του χώρου στην Ελλάδα σήμερα. Θέλω να αποφύγω τη χρήση των όρων «χωροταξία-περιφερειακή ανά- πτυξη» επειδή είναι όροι που πάραπέμπουν σε συγκεκριµένες ειδικότητες και επαγγελµατικά συµφέροντα αλλά και επειδή Οι σχολές αυτού του εί- δους έχουν συνήθως µεταπτυχιακό χαρακτήρα. Θεωρώ πιο γόνιμο να δού- με τις ανάγκες που pug οδηγούν στην ίδρυση μιας σχολής pa αντικείμενο τα προβλήµατα χειρισμού του αστικού και περιφερειακού χώρου, όπως αυτά εμφανίζονται στη χώρα μας σήμερα και κατόπιν να την ονοµατίσΟυ- με, αποφεύγοντας, κατά το δυνατό, την εμπλοκή μας σε αντιθέσεις επαγ- γελµατικών συμφερόντων και εκπαιδευτικών αποκλειστικοτήτων. Είναι γνωστά ότι τα προβλήματα του αστικού χώρου στην Ελλάδα και τα προβλήματα της περιφέρειας βρίσκονται σε σημείο όξυνσης. Ο κα- θένας έχει τις καθημερινές του εµπειρίες και οι εφημερίδες δίνουν πολύ συ- χνά τις πιο χαρακτηριστικές τους εκφράσεις: πόλεις κορεσµένες, απόδιοργανωμένες' περιβάλλον μολυσμένο και λεηλατημένο' έντονες δια- περιφερειακές ανισότητες" κάτασπατάληση φυσικών πόρων" ανθρώπινες 65 κοινότητες υπό διάλυση. Βεβαίως όλα αυτά δεν έχουν σχέση παρά pa τη φαινομενολογία του προβλήµατος. Είναι τα άποτελέσμάτα μιας ορισµένης ανάπτυξης αποτυ- πωμένά στο χώρο, με δραματικό μάλιστα τρόπο. Δεν είναι όμως της ώρας να συζητήσουμε τις αιτίες και τους μηχανισµούς παραγωγής αυτών των φαινομένων. Ας αρκεστΟύμε στην επισήµανση του γεγονότος και στην u- ναφορά ότι πρόκειται για µια διαδικασία πολύπλοκη και αντιφάτική: Γρήγορη ανάπτυξη περιοχών που συμβαδίζει pa την καθυστέρηση άλ- λων. Μεγάλες συσσωρεύσεις πληθυσµού και παραγωγικών δραστηριοτή- των που συνυπάρχουν pa a1K0vag ερήµωσης και εγκατάλειψης. Επιτακτι- κές ανάγκες νέων επενδύσεων που συγκρούονται με την υποχρέωση διά- φύλαξης της οικολογικής ισορροπίας του χώρου. Βίαιος µετασχηματι- σμός κοινοτήτων, άντιλήψεων, χώρου και ταυτόχρονα επιθυμία διατήρη- σης της πολιτισµικής µας ταυτότητας. Η κατάσταση του περιβάλλοντος είναι από τα προβλήµατα που, ενώ δημιουργούνται από µια ορισμένη διαδικασία ανάπτυξης, η οποία βεβαίως εξυπηρετεί κάθε φορά τα συµφέροντα εκείνων που παίρνουν τις αποφά- σεις, έχουν τις αρνητικές τους επιπτώσεις σ' όλα τα κοινωνικά στρώµατα, αδιάφορα από την ταξική ένταξη του καθενός. Ακόμη και τα ανώτερα ει- σοδηματικά στρώματα, pa όσες διεξόδους φυγής και αν διαθέτουν, δεν παύουν να θίγονται από το υποβαθμισμένο ή μολυσμένο περιβάλλον, μέσα στο οποίο είναι υποχρεωμένα να ζουν και να ασκούν τον κυριαρχικό τους ρόλο. Εξάλλου, η σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος και η επιταχυ- νόμενη επιβάρυνση του λειτουργεί αρνητικά στην ίδια την διαδικασία πα- ραγωγής, καθώς διαµορφώνει ένα πλαίσιο εξωτερικών ανοικονοµιών και αντικινήτρων. Τα λέω αυτά και για να υπογραμµίσω ότι δεν είναι περίεργο το ότι η συνειδητοποίηση των προβλημάτων και η προσπάθεια επίλυσης τους δια- τρέχει όλους τους κοινωνικούς χώρους και όλες τις πολιτικές δυνάµεις. Οι αλλεπάλληλες προσπάθειες αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων, που πυκνώνουν τα τελευταία χρόνια και γίνονται πιο συστηµατικές, δείχνουν ακριβώς και το κρίσιμο σηµείο στο οποίο η κατάσταση του περιβάλλον- τος έχει φθάσει και το ότι η ελληνική κοινωνία συνολικά προσπαθεί να το αντιµετωπίσει. Φθάσαμε ίσως σε κάποιο σημείο µετάβασης από ένα μον- τέλο ανάπτυξης το οποίο αδιαφορούσε για την ποιότητα του περιβάλλον- τος και τη χρήση του χώρου, σε μια ανάπτυξη ελεγχόµενη, κάθοδηγούμε- νη προς ορισμένους ευρύτερους στόχους, χωρίς να παραγνωρίζεται τε- λείως το περιβαλλοντικό κόστος. "Ετσι, η αλόγιστη σπατάλη των φυσικών πόρων, η περιφρόνηση κάθε αξίας του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος, η πλήρης αδιαφορία για 66 τον τόπο εγκατάστασης των παραγωγικών δραστηριοτήτων ως προς ένα συνολικό πρόγραμμα ανάπτυξης του ελληνικού χώρου, δίνουν τη θέση τους σε μια διαδικασία εξορθολογικοποιημένη, όχι βέβάίως ακόµη πλή- ρως, ωστόσο όµως pa έντονα στοιχεία προγραμματισμού, τουλάχιστο στο επίπεδο των εξαγγελιών και των προθέσεων. Οι διαφορετικές προτάσεις δεν βρίσκονται σήμερα στο εάν είναι ή όχι αναγκαίος 0 προγραμµατισµός της ανάπτυξης, αλλά στο τι είδους προγράµµάτισμός Θα υπάρξει, σε όφε- λος τίνος θα… γίνεται, ποιος και πως θα καθορίσει τις προτεραιότητες, σε ποιούς τελικά Θα κατανεμηθεί το κόστος εκσυγχρονισµού και ανάπτυξης των παραγωγικών και κοινωνικών δομών. Αυτό όμως που ενδιαφέρει σήμερα στη συζήτηση που εδώ γίνεται, δεν είναι Ο χαρακτήρας του προγραμµατισμού, οι στόχοι και τα µέσα του. Αλ- λά η διευρυνόμενη σύμπτωση στο ότι τα προβλήµατα του περιβάλλοντος πρέπει να αντιμετωπισθούν από κάθε πρόγραµμα ανάπτυξης. Και αυτή η σύμπτωση αντιλήψεων είναι μια ευνοϊκή προύπόΘεση που εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα των προτάσεων οργάνωσης νέων εκπαιδευτικών κατευθύν- σεων που θα ανταποκρίνονται στις νέες κοινωνικές απαιτήσεις προγράμ- μάτισμού και ελέγχου της ανάπτυξης του χώρου. Δεν χρειάζεται ίσως να σημειώσω ότι ο προγραµµατισµένος χειρι- σµός των προβληµάτων του χώρου είναι μια διαδικασία ευρύτατη που ξε- περνά το επίπεδο της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής επέμβασης: κα- λύπτει τόσο τον αστικό όσο και τον περιφερειακό χώρο και περιλαμβάνει ένα σύνολο πολιτικών, οικονομικών, διοικητικών και πολιτισµικών ενερ- γειών που τελικά δίνουν µορφή στο χώρο καθώς διαµορφώνουν το οικονο- μικό, θεσµικό και πολιτιστικό του προφίλ. Και, ακόµη, ότι είναι µια διαδι- κασία σύνθετη, γιατί προύποθέτει τη γνώση και την κατανόηση των μηχα- νισµών παραγωγής του χώρου καθώς και την ικανότητά αποτελεσµατικού χειρισµού των τεχνικών και των μέσων επέμβασης. Νομίζω λοιπόν ότι είναι ευτυχής συγκυρία - ίσως και η αιτία της συ- ζήτησης - το γεγονός ότι ο προβληµατισμός για τη δημιουργία µιας ακα- δημαϊκής μονάδας προσανατολισμένης στα προβλήματα διαχείρισης του χώρου συμπίπτει με την επιτακτική ανάγκη ελέγχου της κρίσης του περι- βάλλοντος και την επίσης επιτακτική ανάγκη επέµβασης και χειραγώγη- σης της διάδικασία παραγωγής του χώρου. Και ακόµη είναι εξίσου θετικό το ότι Οι ειδικότητες που Θα παραχθούν ανταποκρίνονται σε μία επαγγελματική ζήτηση που, αν και µόλις τώρα αρχίζει να διάμορφώνεται, φαίνεται ότι μπορεί να δημιουργήσει διεξόδους σε ένα τοµέα της κορεσμένης αγοράς εργασίας πτυχιούχων. Τα δύο στοιχεία που ανάφερα πιο πάνω, δηλαδή η αντιστοιχία της νέ- ας ακαδημα'ίκής μονάδας στις απάιτήσεις ανάπτυξης της χώρας και η θε- 67 τική απάντηση στο πρόβλημα της απασχόλησης, δίνουν υπερ-τοπικό χα- ρακτήρα σε ένα τουλάχιστο κλάδο του νέου πανεπιστημίου, τη σκοπιµό- τητα και το χαρακτήρα του οποίου συζητάμε. Και αυτό είναι, κατά τη γνώ- μη μου, σοβαρό, γιατί το νέο πανεπιστήμιο, χωρίς να χάνει την τοπικότη- τα και την ιδιαιτερότητά του, πρέπει να εξασφάλίζει µιαν ευρύτερη πανελ- λαδική λειτουργία, έτσι ώστε αν και περιφερειακό, να άποφεύγει την περι- θωριοποίηση, εντασσόμενο οργανικά στο συνολικό σύστημα της ανώτα- της εκπαίδευσης. Η προτεινόμενη ακαδημαϊκή μονάδα (σχολή ή τμήµα), είναι ακόμη α- διαμόρφωτη ως προς το ακριβές της περιεχόµενο. Συζητούμε τώρα γύρω από μιαν αρχική ιδέα, γύρω από μερικές πρώτες σκέψεις της σκοπιµότη- τας ίδρυσής της και του επιστημονικού πεδίου που θα πρέπει να καλύπτει. Η συζήτηση αυτή είναι απαραίτητο να επεκταθεί και να συμπεριλάβει και τις απόψεις οργανωμένων επαγγελματικών χώρων και ακαδημαϊκών μο- νάδων, έτσι ώστε οι ενδεχόµενες αντιδράσεις να εμπλουτίσουν τον προ- βληµατισμό και να µη δράσουν αρνητικά. Ας μη ξεχνούμε ότι σήμερα τα προβλήµατα απασχόλησης επιστημόνων είναι οξυµένα και κάθε πρόθεση οριοθέτησης νέων τομέων επαγγελματικής εξειδίκευσης εμφανίζεται σαν να περιορίζει ακόμη περισσότερο τις ήδη ελάχιστες ευκαιρίες απασχόλη- σης. Πρέπει όμως να βρεθεί τρόπος όχι να παρακαμφθούν απλώς οι αρνη- τικές θέσεις, θεµιτές ως ένα σηµείο αφού η διαδικασία συµμετοχής είναι µια διαδικασία θετικού διαλόγου αλλά και αντιθέσεων και συγκρούσεων ί- σως, αλλά να οδηγηθούµε σε προτάσεις που θα δίνουν διέξοδο στα υπαρ- κτά προβλήματα. Προχωρώντας λοιπόν pa μεγάλη επιφύλαξη, ας αρχίσουµε Ορίζοντας αρνητικά το αντικείμενό pug. Και πρώτα πρέπει να αποκλείσουµε την ιδέα ίδρυσης μιας νέας αρχι- τεκτονικής σχολής. O επαγγελματικός χώρος των αρχιτεκτόνων είναι υπερ-κορεσμένος και, όσο το πανεπιστήμιο λειτουργεί ως µηχανισμός κα- τανομής πτυχιούχων σε διάφορα επαγγέλµατα, η αρχιτεκτονική παιδεία δεν µπορεί να αποσυνδεθεί από την απαίτηση επαγγελματικής απορρόφη- σης των αποφοίτων. Για αντίστοιχους λόγους δεν µπορούµε να προτείνουμε μια σχολή πο- λεοδομίας, έστω και αν δεν λειτουργεί σήμερα στην Ελλάδα μια αντίστοι- χη σχολή. Γιατί, εκτός του ότι θέματα πολεοδομίας είναι σήµερα οργανι- κά στοιχεία της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης και υπάρχει ικανός αριθμός αρχιτεκτόνων pa μεταπτυχιακές σπουδές στην πολεοδομία, ο χώρος της πολεοδομικής πρακτικής, αρκετά περιορισµένος, κάλύπτεται και από τους αρχιτέκτονες, επαγγελµατικά τουλάχιστο. Η επιστημονική περιοχή που συζητούμε δεν µπορεί επίσης να είναι μια 68 σχολή χωροταξίας-περιφερειακής ανάπτυξης. Μια τέτοια σχολή απαιτεί ένα υπόβαθρο βάσικών σπουδών οικονομίας και γεωγραφίας και εποµέ- νως δεν μπορεί παρά vu είναι μεταπτυχιακού επιπέδου. Επί πλέον, Οι σπουδές χωροταξίας - περιφερειακής ανάπτυξης θα είναι προσανατολι- σµένες σε αναλυτική και προγράμµατική κατεύθυνση και όχι στα άμεσα προβλήματα ανάπτυξης και οργάνωσης του χώρου. Τι μπορεί λοιπόν να είναι; Ενδεχομένως θα είναι μία σχολή, που το πε- ριεχόμενό της Θα συγκροτείται από µια σηµαντική πληροφόρηση σε θέμα- τα θεσμών και δικαίου, διεύθυνσης και διοίκησης, μάκρο και μίκρο-Οι- κονοµικής, οικονοµικής του χώρου, γεωγραφίας, χωροταξίας και περιφε- ρειακών προβλημάτων, κοινωνιολογίας και τεχνικών κοινωνικής έρευ- νας, προγραμµατισμού και σχεδιασµού. Δεν είναι απλό, και χρειάζεται πολύ συζήτηση, το να προχωρήσει Ku- νείς σε ακριβέστερΟ προσδιορισµό του χαρακτήρα και του περιεχομένου µιας ακαδημαϊκής μονάδας pa αντικείμενο τη διαχείριση του χώρου, εν- τάγμένης στο Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο. Νομίζω ότι είναι αρκετό για την ώρα να επισημάνουμε και να ελέγξουµε τις κοινωνικές, επαγγελματικές και ακαδημαϊκές προύποθέσεις που κάνουν μια τέτοια πανεπιστημιακή ει- δίκευση να είναι χρήσιμη και εφικτή: l) Διαφάίνεται μία ανάγκη στελεχών για τα προγράµµατα επέµβασης στο χώρο, προγράµματα που βρίσκονται σε εξέλιξη και που θα ενταθούν γιατί τα προβλήματα του χώρου και του περιβάλλοντος ΟξύνΟνται. Υπάρ- χουν σήμερα τα προγράμματα πολεοδομικής ανασυγκρότησης, εμφανίζε- ται μια τάση για χωροταξικό προγράμµατισμό, επιδιώκεται η ενεργοποίη- ση των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης στη διαχείρηση" του χώρου. Με το νέο θεσμικό πλαίσιο πολεοδομικής επέμβασης, η τοπική αυτοδιοί- κηση εμπλέκεται ουσιαστικά σ' αυτή τη διαδικασία. ΄Ετσι, παράλληλα µε τους κεντρικούς φορείς προγραμματισμού, νέες ευκαιρίες απασχόλησης θα δημιουργήσουν Οι τοπικοί φορείς προγραμματισμού και επέμβασης στο χώρο, δίνοντας όχι µόνο διέξοδο στην ανεργία αλλά προσφέροντας παρα- γωγική απασχόληση σε.επιστήμονες που μπορούν να κατανοήσουν τα εμ- φανιζόµενα προβλήματα Ku1 vu χειρισθουν τα αντίστοιχα προγράμματα ε- πέµβασης. 2) Μια σχολή που θα παράγει τα πιο πάνω στελέχη, καλύπτει ένα κενό στις υπάρχουσες ειδικότητες. Αυτό Οδηγεί σε μια καλύτερη προσαρμογή της πανεπιστημιακής παραγωγής, συνολικά, στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας και κάνει πιο αποτελεσματικό το σύστημα της ανώτατης εκπαί- δευσης. Για ένα μεταβατικό διάστημα, εύκολα θα µπορούσε να δει κανείς αποφοίτους κορεσμένων κλάδων, σχετικών πάντως pa 10 αντικείµενο των σπουδών της σχολής στην οποία αναφερόµαστε, αρχιτέκτονες π.χ. ή Οι- 69 κονομολόγους, να συμπληρώνουν τις σπουδές τους στη σχολή αυτή, ώστε να είναι σε θέση να καλύψουν τις νέες απαιτήσεις του τομέα διαχείρισης του χώρου. 3) Τέλος, p1u σχολή διάχείρισης του χώρου, συμβάλλει στην ολοκλή- ρωση ενός βασικού κορµού σχολών παραγωγικής κατεύθυνσης που από- τελούν έναν από τους πυρήνες του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Και αυτό είναι πολύ θετικό για ένα πανεπιστήμιο που πρωτοϊδρύεται, γιατί δεν ξεκι- νά αποσπασματικά αλλά pa ολοκληρωμένες επιστηµονικές περιοχές. Θα έχει έτσι τις προύποθέσεις για ευρύτερη πληροφόρηση, πληρέστερη έρευ- να, αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της υποδοµής κλπ. Και ακόμη, από αυτό τον πυρήνα της παραγωγικής σχολής μπορούν να προκύψουν νέες κατευθύνσεις και νέες ειδικότητες, ενισχύοντας τον υπερ-τοπικό χαρα- κτήρα του πανεπιστημίου και εδραιώνοντας τη θέση του ανάμεσα στα άλ- λα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Αν αυτές οι υποθέσεις απαντούνται καταφατικά, και νομίζω ότι αυτό συµβαίνει, τότε η σκοπιµότητα ίδρυσης μιας σχολής, ας την πούμε «δια- χείρισης του χώρου», ενταγµένης στο Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο, είναι πρόδηλη. Βεβαίως, από εδώ και πέρα χρειάζεται εξαντλητική αναλυτική μελέτη για να προσδιορισθεί pa quiBa1u o χαρακτήρας και το περιεχόµε- νο αυτής της σχολής. Σας ευχαριστώ Πρόεδρος: Παρακαλώ τον K. Φράγκο να πάρει τον λόγο. Χ. Φράγκος (Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων): Προηγήθηκαν οι δύο συνάδελφοι, που Οπωσδήποτε µίλησαν με p1u διαφορετική γλώσσα απ' ό,τι θα μιλήσω εγώ και, όπως θα δείτε, η διαφορά θα είναι φανερή χω- ρίς όµως στο βάθος να υπάρχει διαφωνία σε όσα εξέθεσαν προηγουμένως. Αυτό µου δίνει την δυνατότητα να σκεφθώ ότι, σε μια πρώτη διαπί- στωση, ο πρώτος πυρήνας που θ' αρχίσει στον Βόλο, θα πρέπει οπωσδήπο- τε να περιέχει και μια άλλη διάσταση, εκτός από εκείνη την διάσταση που διαφάνηκε pa 10v τρόπο που εκτίθενται τα προβλήµατα" ότι αντιπροσω- πεύει κάτι άλλο, αυτό που λέµε τεχνολογική, όχι τεχνοκρατική διάσταση. Μετά από αυτή την παρατήρηση που δημιουργήθηκε μετά από όσα α- κούστηκαν σήμερα, θα σας παρουσιάσω τις σκέψεις που έκανα για την λειτουργία των παιδαγωγικών τμηµάτων και την επιμόρφωση των εκπαι- δευτικών και οπωσδήποτε, όταν λέω «λειτουργία», εννοώ περισσότερο 70 «λειτουργικότητα» µέσα στον γενικότερο πανεπιστηµιακό χώρο. Η μυθολογία αναφέρει ότι το πρώτο, ανώτατου επίπεδου, σχολείο για ήρωες ιδρύθηκε εδώ στην περιοχή του Βόλου, πάνω στο Πήλιο, από το σο- φό δάσκαλο και γιατρό Κένταυρο Χείρωνα, που κοντά του μαθήτευσαν ο Ηρακλής, 0 Ιάσονας, ο Αχιλλέας, Ο Ασκληπιός και άλλοι μυθικοί ήρωες ή ημίθεοι. Από την ιστορία επίσης ξέρουμε ότι, στις Μηλιές, στη Ζαγορά και σ' αλλά πηλιορίτικα ή θεσσαλικά χωριά, υπήρχαν φημισμένα σχολεία στην περίοδο κυρίως της διαμόρφωσης του νεοελληνικού κοινωνικού χώρου. Για την παιδαγωγική, εξάλλου, επιστή μη ο Βόλος παρουσιάζει εξαιρε- τικό ενδιαφέρον, γιατί, pa την πρωτοβουλία του Δηµοτικού ΣύμβουλΟυ Σαράτση, λειτούργησε με τον Αλέξανδρο Δελμούζο το 1908-1911 το Ανώ- τερο Παρθεναγωγείο, στο ΟπΟίο πρωτοδιδάχθηκαν η δηµοτική γλώσσα, τα αρχαία ελληνικά από µετάφραση και έγιναν όλες οι λεγόμενες καινοτο- μίες της μεταρρύθμισης του 1976. Πρόκειται για την πρώτη συµμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ανανέωση της παιδείας. Με βάση λοιπόν τους μύθους, τις παραδόσεις και τις ιστορικές μνή- pag, εύκολα κανένας θα έμπαινε στον βερμπαλιστικό πειρασμό να υπο- στηρίξει αµέσως ότι σ' αυτό τον τόπο, τον γεµάτο µύθους, Θρύλους και πα- ραδόσεις, πρέπει να ιδρυθεί πανεπιστήµιο που να περιλαμβάνει παιδαγωγι- κά τµήματα. Πρέπει όµως να πούμε ότι τα πανεπιστήμια και τα τµήµατα δεν ιδρύονται όπου υπάρχουν µνήμες μόνο διδασκαλίας αλλά εκεί όπου συντρέχουν στο παρόν λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί, που εξυπηρετούν τον λαό. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν χτίζονται μόνο pa 11g αναµνήσεις. Ωστόσο, οι µύθοι, οι θρύλοι και η ιστορία συντελούν, ό- χι βέβαια να προσδιορίσουν, αλλά να προσδώσουν στα νέα εκπαιδευτικά ιδρύματα κάποιο έντονο συναισθηµατικό χρωµατισμό, πολιτιστικού ρυθ- μό και, τελικά, ιδεολογικό θωρακισμό, ανάλογα με τις πολιτικοκοινωνι- κές συνθήκες, οι οποίες και το εξοπλίζουν. Για την ίδρυση του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου και ιδιαίτερα την έν- ταξη παιδαγωγικών τµηµάτων, νοµίζω ότι συνυπάρχουν όλοι οι λόγοι που ανάφερα προηγουµένως. ΄Ετσι πιστεύω ότι τα νέα παιδαγωγικά τμήματα σε τούτον τον τόπο θα δουλέψουν pa παρΟντικΟύς ρυθμούς, θα διατηρή- σουν τις πάντοτε πρωτοπορειακές μνήμες του τόπου θα προωθήσουν τους µετασχηµατιστικούς τρόπους παραγωγής νέας γνώσης και νέων ποιοτι- κών μορφών ζωής. Σ' αυτό το σηµείο θα συμφωνούσα pa τον κ. Σβορώνο, που χθες έκανε την νύξη ότι το πανεπιστήμιο δεν αναπαράγει µόνο, αλλά προωθεί και την κοινωνική ζωή προς τα µπρος, προς τους νέους μετασχη- µατισµούς. Τουλάχιστον στην παιδαγωγική επιστήμη, αυτό έχει γίνει δε- κτό, ότι δηλαδή η εκπαίδευση έχει όχι µόνον αναπαραγωγικό αλλά και έν- 71 τονα μετάσχηματιστικό χαρακτήρα. Γι' αυτό τον χαρακτήρα μπορούμε να μιλήσουμε στη συζήτηση αργότερα. Τα παιδαγωγικά τµήματα δασκάλων και νηπιαγωγών που θα ιδρυ- θούν και στο Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο, είναι μια τεράστια για τον τόπο μας καινοτομία και γι' αυτό δεν υπάρχει σχεδόν καμία πάράδοση δου- λειάς, όπως υπάρχει στα άλλα τμήματα. Είναι πραγματικά µια καινοτο- μία - και λυπάμαι που δεν είναι και ο κ. Ρόκος που φοβόταν χθες μη τυ- χόν και δεν αναγνωρίσουµε μερικά πράγματα που αναµφισβήτητα έχουν γίνει και κανένας δεν μπορεί να τα παραγνωρίσει και θα ήταν ανέντιμος άνθρωπος αν δεν τα αναγνώριζε αυτά τα πράγματα - να το ακούσει αυτό. Δεν έχουν λοιπόν μια παράδοση δουλειάς, όπως τα άλλα τµήματα που ξεπήδησαν από αντίστοιχες πανεπιστηµιακές σχολές. Αυτό το στοι- χείο αποτελεί, νοµίζω, αντίθετα απ' ότι θα πίστευε κάνένάς, εξυπηρετικά θετικό γεγονός για τη δημιουργία νέου τύπου πανεπιστημιακής γνώσης, νέου τύπου έρευνας και μάθησης, παρόλο που προκύπτουν άλλα προβλή- µατα για επίλυση. Οι παλιές πανεπιστηµιακές σχολές στον τόπο μας ήταν φορτωμένες και φορτισμένες με ποικίλες αλληλοεξαρτήσεις, ήταν δυσκίνητες και, προπαντός, δεν διέθεταν ορθή παράδοση στη διδασκαλία, στην ποιότητα σπουδών, στην έρευνα και στις εξετάσεις. Αυτό ήταν το ποιοτικά διάφορο που υπήρχε και πάµε µέσω των τμημάτων να το κάνουµε να λειτουργήσει τώρα. Αλλά το να το κάνουµε δεν σηµαίνει ότι έγινε κιόλας. Οι παλιές πα- νεπιστημιακές σχολές στον τόπο µας ήταν φορτωµένες και φορτισμένες µε ποικίλλες αλληλοεξαρτήσεις, όπως σας είπα, και ιδιαίτερα βέβαια σπουδαίο ρόλο και βασικό έπαιζαν οι εξετάσεις. Η διαδικασία αυτή, οι ε- ξετάσεις, είχαν γίνει το κύριο συστατικό της πάνεπιστηµιακής γνώσης, η οποία ήταν εισαγόμενη από το εξωτερικό υπό όρους, προϊόν και όχι παρα- γόμενο αγαθό από επιτόπιες διαδικασίες και για εντόπιες χρήσεις. "Ολη αυτή η κατάσταση προκαλούσε ένα είδος ενδημικής νοσηρότη- τας. Εκείνο όμως που κυρίως έλειπε από 10 πανεπιστημιακό γνωστικό σύ- στημά μας ήταν Οι µεθοδευμένες αξιολογικές εκτιμήσεις του παραγόμενου έργου και όλων των διάδικασιών μάθησης και διδασκαλίας, καθώς και Ο δεοντολογικός καθορισµός της επιστηµονικής και διδακτικής πορείας. "Ετσι, δεν ήταν δυνατόν, στα πανεπιστήμια µας, να χαραχθεί πορεία παιδαγωγικής κατεύθυνσης και ανατροφοδοτική, διορθωτική ή εναλλα- κτική χάραξη αυτής της πορείας καθώς και ποιοτικός έλεγχος των παρα- γόμενων αποτελεσμάτων. "Ελειπε, δηλαδή, από τους πάνεπιστημιακούς χώρους η συστηματοποιημένη παιδαγωγική διάσταση για την αξιολογική ε- κτίμηση και τον κοινωνικό προσανατολισμό εκπαιδευτικών αγαθών, σε ό- λες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Είχαμε εκπαιδευτικά ιδρύματα χωρίς 72 εκπαιδευτικές-παιδαγωγικές συνειδητοποιήσεις. Και αυτό συνέβαινε, γιατί Οι παιδαγωγικές κατευθύνσεις ήταν και εί- ναι ακόμά ανύπαρκτες σε ζωτικές περιοχές της επιστηµονικής κατάρτι- σης, όπως π.χ. στην τεχνική και τεχνολογική παιδεία, στην πολυτεχνική μάθηση, στις φυσικομαθηματικές περιοχές και αλλού, ή ήταν ισχνές και σφηνωµένες ανάµεσα στο βάρος μιας τυρρανικά εξιδανικευμένης έκτρω- ματικής ή λατινίζουσας αρχαιότητας και ενός τεχνοκρατικά διάσκευα- σμένΟυ επιστηµονισμΟύ, γερµανικής ιδεαλιστικής προέλευσης ή πραγμα- τιστικής αμερικανικής κατασκευής. Το πιο βάρυ όμως ήταν και είναι νομίζω ακόμα, ότι δεν έχει γίνει κά- τανοητός στα Α.Ε.Ι. της χώρας μας ο ρόλος της παιδαγωγικής εκτίµησης, μιας πρωταρχικής δηλαδή διαδικασίας μέσα από την οποία συντελείται η κοινωνική αποτίμηση για μετασχηματισµούς ανθρώπων από ανθρώπους και όχι από τεχνοκρατικά ή ορθολογιστικά κατασκευάσματα. Αυτό συμ- βαίνει γιατί οι περισσότεροι πανεπιστηµιακοί δάσκαλοι ούτε καν υποπτεύ- ονται 011 υπάρχει από την μια µεριά ένα επίπεδο γνώσης αφαιρετικής υφής και, παράλληλα, ένα άλλο επίπεδο γνώσης παιδαγωγικής υφής με το οποίο πραγματώνεται η μάθηση. Χωρίς την ύπαρξη αυτου του δεύτερου επιπέδου, δεν έχουμε δηµιουρ- γικό μετασχηµατισμό στη µάθηση, αλλά ξερή ανάκληση, αναπάραγωγή. Γι' αυτό λένε ότι το πανεπιστήμιο αναπαράγει. 'Οταν έχουμε αυτή την πρώτη εκτίμηση, τότε έχουμε αναπαραγωγή. Δεν έχουμε δημιουργικό με- τασχηματισμό στη µάθηση, αλλά ξερή ανάκληση, αναπαραγωγή και συσ- σωρευτικές γνώσεις «ατάκτως ερριμένας»' να ΘυμηΘώ και εγώ την αρ- χαιότητα, δεν την απαρνούμαι, αλλά, έτσι όπως δουλεύει, νοµίζω ότι μάλ- λον κακό κάνει στον τόπο και πρέπει αλλοιώς να δουλέψει η αρχαιότητα σ' εμάς τουλάχιστον τους "Ελληνες. Το παρήγορο όµως είναι ότι Οι σπουδαστές, οι φοιτητές και Ο διδα- σκαλικός κόσμος, 1u τελευταία κυρίως χρόνια, συνειδητοποίησαν, παρό- λες τις σκόρπιες ξεχειλίζουσες αµφισβητήσεις και υπεραπλουστεύσεις που παροπλίζΟυν τον επιστηµονικό δυναμισμό, ότι Οι απλές διοικητικές μετα- μορφώσεις, όταν δεν συνοδεύονται pa ποιοτικές αλλαγές, αλλαγές στην μάθηση, στη διδασκαλία, στη διαπροσωπική επικοινωνία και στην έρευ- να, καταλήγουν σε παραπλανητικές κατασκευές. Η τάση αυτή για αλλαγή ποιότητας στη μάθηση εκδηλώθηκε μέσα α- πό συγκεκριμένους στόχους για βαθειά επανεκτίμηση, εκδημοκρατικΟ- ποίηση της πολυδύναµης, πολυµερούς και καθόλου μονοδιάστατης γνώ- σης. Η τάση αυτή, μ' όλο που εκφράστηκε με διαισθητικούς και όχι από- λυτα συνειδητούς τρόπους, αποτελεί μια σημερινή πραγµατικότητα, γιατί τα αιτήµατα των φοιτητών, όπως εκφράστηκαν μέσα από την Ε.Φ.Ε.Ε. 73 και στον Πανεπιστηµιακό "Οµιλο, είχαν περιλάβει όχι p0vo την ποιότητα της γνώσης αλλά και την δημιουργία παιδαγωγικών τµηµάτων για δασκά- λους και νηπιαγωγούς, πράγµα που φαίνεται, όταν το δούµε επιφανειακά, να είναι µια απλή διεκδίκηση ενός κλάδου, των δασκάλων και νηπιαγω- γών, ενώ στην πραγµατικότητα τίθενται νέοι άξονες pa παιδαγωγικές δια- στάσεις στον Νόµο-πλαίσιο των Α.Ε.Ι. Αυτή την διάσταση, δεν την έχου- με συνειδητοποιήσει ακόμη, γι' αυτό και το τονίζω κάπως περισσότερο. Η ένταξη της ίδρυσης νέων παιδαγωγικών τµημάτων στα Α.Ε.Ι., µε το άρθρο 46 του Νόμου 1268/82, δεν είναι επένθετη τροποποιητική τακτο- ποίηση ενός συνδικαλιστικού αιτήματος, αλλά µια πρώτη αναγνώριση, μέσα στο καταστατικό χάρτη για τα Α.Ε.Ι., της ανατροπής των φραγμά- των που χώριζαν ως τώρα εκπαιδευτικούς της προσχολικής, δημοτικής και µέσης παιδείας και αναγνώριση της παιδαγωγικής επιστηµονικής κα- τάρτισης των δασκάλων και νηπιαγωγών που απευθύνονται σε όλα τα Ελ- ληνόπουλα. Είναι Ο µόνος εκπαιδευτικός κλάδος που απευθύνεται στο σύ- νολο των παιδιών της Ελλάδας. Στην μέση παιδεία δεν θα πάνε όλοι, 10 i- 510 010 λύκειο, στο πανεπιστήµιο δεν θα πάνε όλοι. Από το δηµοτικό, θα περάσουν οπωσδήποτε όλοι. Είναι λοιπόν μια πρώτη μορφή λαϊκής κα- τάρτισης. Αλλά και από την άλλη μεριά, είναι και ένα άνοιγμα του πάνεπι- στημίου, όσο και αν δεν έχει κατανοηθεί ακόμα και από υπεύθυνους παρά- γοντες, προς παιδαγωγικές αλλαγές στους τρόπους προσφοράς, παραγω- γής και αφοµοίωσης της γνώσης, της έρευνας και της δηµιουργικής µάθη- σης, που αποδιώχνει τον σχολαστικισµό, τον κλασικό ιμπεριαλισμό πρέ- πει να αναγνωρίσΟυμε ότι υπάρχει ένας κλασικός ιµπεριαλισμός στην παι- δεία μας, ένας τρομερά μεγάλος φιλολογισμός, ένας αυταρχισµός, µια ξε- ρή αποµνημόνευση, µια λατρεία των τύπων και του «άτάφου νεκρού», ό- πως έλεγε o Γληνός, και µια φρονιµατιστική αναπαραγωγή συντηρητικού ή και προοδευτικού τύπου. Στην ουσία, 0 παιδαγωγικός προγραµματισµός και µετασχηματισμός της γνώσης αποτελεί μια µορφή αναγκαίας προβάθμίδας και πρωτοβαΘμί- δας για τη κοινωνικοποίηση της γνώσης. Η κοινωνικοποίηση της γνώσης δεν γίνεται με το να χρησιμοποιήσουμε όρους κοινωνιολογικούς ή οικονο- μικοτεχνικούς, αλλά όταν κάνουμε την γνώση, µέσω των παιδαγωγικών μετασχηματιστικών μηχανισμών και συστημάτων, αφομοιώσιµη σε πλά- τειά στρώματα και όταν αποφύγουµε τη γραμματοδασκαλική φιλολογική μορφή pa την οποία παρουσιάζεται σήµερα πολύ συχνά στα πανεπιστήμια. Η ύπαρξη λοιπόν των παιδαγωγικών τµηµάτων σ' όλα τα Α.Ε.Ι. δια- µορφώνει όχι μόνο δυνατότητες προετοιµασίας δασκάλων και νηπιαγω- γών pa πανεπιστημιακή κατάρτιση, αλλά και τρόπους εκδημοκρατισμού της μάθησης, καθώς παρεµβάλλει δημιουργικές και κοινωνικά παραγωγι- 74 κές διαστάσεις στο διεπιστηµονικό πνεύμα από το οποίο είναι διαποτισμέ- νη η πραγματική και όχι φιλολογική παιδαγωγική επιστήμη. Η πράγματι- κή παιδαγωγική επιστήμη είναι διεπιστημονική και όχι μόνον φιλολόγου- σα. Η παιδαγωγική, εξάλλου, διάσταση 100 νέου Νόµου-πλαισίου δεν φαίνεται μόνο από την ίδρυση των παιδαγωγικών τμημάτων, αλλά και α- πό πολλές αλλες διατάξεις, όπως και από το συνυπολογισμό του χρόνου και του ποιού διδασκαλίας κατά την εκλογή ή προαγωγή µελών του Δ.Ε.Π. Για όλους αυτούς τους λόγους νομίζω ότι δεν πρέπει να παραποιή- θεί με άμεσες ή έμμεσες κάταστρατηγήσεις η λειτουργία αυτών των Τμηµάτων με τη διόγκωση π.χ. του κλασσικού φιλολογισµΟύ που εκδη- λώνεται στις μέρες μας ως ιμπεριαλιστικός απορροφητήρας ή καταπάτη- τικός οδοστρωτήρας χάρις στα στηρίγματα που διάθέτει στο καθηγητικό κυρίως κατεστημένο, συντηρητικό ή προοδευτικό, ή pa την υποβάθµιση των παιδαγωγικών τμημάτων γιατί δεν θα διαθέτουν παρά μόνο λέκτΟρες και επίκουρους, οπότε έχουμε µια απλή µετατοπΟίηση των παιδαγωγικών ακαδημιών. Αυτή η μεταποίηση των πάιδαγωγικών ακαδημιών πρέπει ν' αποφευχθεί. Με βάση λοιπόν όσα ανέφερα προηγουμένως, βγαίνουν νοµίζω δύο βασικές λειτουργικές αρχές για τα παιδαγωγικά τμήµατα των νηπιαγωγών και των δασκάλων: 1η αρχή: Τα παιδαγωγικά τµήματα δασκάλων και νηπιαγωγών δεν πρέπει να είναι απομακρυσμένα από τον κοινωνικό χώρο μέσα στον ο- ποίον παράγουν γνώση, μεταφέρουν τρόπους ζωής και πολιτιστικής συμ- περιφοράς, μέσω κυρίως των διδασκόντων και διδασκοµένων. Υπάρχει δηλαδή μια ειδικής ποιότητας γνώση, που παράγεται μέσα από τα παιδα- γωγικά τμήματα, η ΟπΟία ποιότητα γνώσης πρέπει να συνυπάρχει pa 001- 0pav00g όρους που καλύπτουν τις επιστημονικές απαιτήσεις αυτού του κλάδου. Από την άλλη μεριά, τα παιδάγωγικά τμήματα δέχονται άµεσες επι- δράσεις από το κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο 071010 είναι ενταγμένα και έτσι δεν είναι απομονωµένα. Η θέση αυτή εναρμονίζεται με τις σύγ- χρονες παιδαγωγικές θέσεις, σύμφωνα pa 11g οποίες τα σχολεία λειτουρ- γούν μέσα στην κοινωνία, για την ανέλιξη της κοινωνίας και από ρυθμιστι- κές κινήσεις που εκδηλώνονται ως Θέση η άρνηση από κοινωνικούς παρά- γοντες. Η παλιά μορφή του ρομαντικού σχολείου μέσα στο δάσος, όταν ο λύ- κος δεν είναι εκεί, έχει εγκαταλειφθεί και επιδιώκεται οι σχολικές εγκατα- στάσεις να βρίσκονται ανάμεσα στα σπίτια και στους ανθρώπους. Ο πει- ραματισµός εξάλλου δημιουργίας πανεπιστημιακής ζώνης (campus) έξω u- 75 πό την πόλη, κατά τα πρότυπα της βιομηχανικής ζώνης, υπήρξε για τον τόπο µας τρομερά καταστρεπτικός. Και έχουμε μια περίπτωση στα Γιάν- νενα, που 18 χρόνια παλεύουν να κάνουν μελέτες, κτίρια µεγάλα κλπ. και όχι να διαμορφώσουν τον πανεπιστηµιακό χώρο. Οι πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις μοιάζουν σαν μια «έρημη χώρα». Πηγαίνετε στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας μετά τις 2 το μεσημέρι. Δεν θα βρείτε άνθρωπο. Πηγαίνετε ύστερα από 20 χρόνια, που κατά τις µελέτες θα έχει ολοκληρωθεί το περίφηµο campus 100 Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, κληροδότημα της Μητροπόλεως Ιωαννίνων, του τότε Μητροπολίτη Ιωαν- νίνων και νυν πάσης Ελλάδος, δεν θα βρείτε άνθρωπο. Ως συνέπεια αυτής της αρχής, για το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο απορ- ρέει ότι τα παιδάγωγικά τµήµατα πρέπει να λειτουργήσουν στο Βόλο, ώ- στε να έχουν, διδάσκοντες και διδασκόµενοι, καθηµερινή εμπειρία στα κοινά και όχι «πειραµατικά» σχολεία. Η επικοινωνία του Παιδαγωγικού Εργαστηρίου των Ιωαννίνων pa K01- νά σχολεία της πόλης έδωσε θαυμάσια, νοµίζω, αποτελέσµατα στους φοι- τητές για τις πρακτικές ασκήσεις και τη συμμετοχή στην έρευνα. 2η αρχή: Τα παιδαγωγικά τμήματα πρέπει να είναι ενσωματωμένα, ό- χι μόνο διοικητικά αλλά και χωροταξικά, στον ίδιο χώρο που θα βρίσκε- ται o κύριος όγκος των πανεπιστημιακών μονάδων, ώστε να λειτουργούν ως αποδέκτες και τροφοδότες, σε σχέση με τις άλλες πανεπιστημιακές µονάδες και να διάμορφώνεται το διεπιστημονικό πνεύμα, στοιχείο τόσο απαραίτητο για την παιδαγωγική επιστήμη. Με τον τρόπο αυτό, το διδακτικό προσωπικό των πάιδαγωγικών τμη- μάτων θα επικοινωνεί pa τα άλλα τµήματα και, προπαντός, οι μελλοντι- κοί δάσκαλοι δεν Θα είναι αποµονωµένοι από τους άλλους φοιτητές, πράγ- µα που επιδιώχθηκε σε µεγάλη έκταση ως τώρα pa τον εγκλεισµό κυριολε- κτικά των σπουδαστών στις παιδαγωγικές ακαδημίες, ώστε να συνηθί- σουν οι «τρόφιμοι» στην απομόνωση, στην υποταγή και στο «επίδομα ερη- μίας», γιατί χρειάζεται επίδομα ερηµίας στους δασκάλους που πηγαίνουν στα ερηµικά χωριά. - Ma όσα είπα προηγουμένως, φάνηκε νομίζω καθαρά ότι η παραγωγή παιδαγωγικής γνώσης και έρευνας στα παιδαγωγικά τμήματα δεν μπορεί να πραγµατοποιηθεί παρά µόνο αν υπάρχει διαλεκτική συνάρτηση και συ- νάφεια ανάµεσα στον ιδιαίτερο κοινωνικοοικονομικο χώρο και τους πα- ράγοντες παραγωγής σύγχρονης γνώσης. Η λύση αυτή, εξάλλου, δεν απο- κλείει την παιδαγωγική ακτινοβολία και προς τις κοντινές γύρω πόλεις και προς τη Θεσσαλονίκη και προς τη Λαμία, την Καρδίτσα ή την Καλαµ- πάκα. Πιστεύω ότι, για τον σηµερινό εκπαιδευτικό, για το δάσκαλο ιδιαίτε- 76 ρα, η πόλη του Βόλου προσφέρει τη σύγχρονη μορφή πόλης και σύγχρονη µορφή έκφρασης ζωής. Και δεν είναι η γεωργοκτηνοτροφική περιοχή από την οποία παράγονταν 0 παλιός δάσκαλος, ο παλιός τύπος που έπρεπε να μάθει να χορεύει, να µάθει να ντύνει τα παιδιά τσολιάδες για την 25η Μάρ- τίου. Η ίδρυση των παιδαγωγικών, όμως, τμημάτων διαμορφώνει µια νέα κατάσταση στο χώρο της γενικής παιδείας και ειδικότερα στη δηµοτική εκπαίδευση. Οι πρώτοι πτυχιούχοι των τμημάτων αυτών Θα βγουν το 1988, αλλά ήδη υπάρχουν σήμερα 40 περίπου χιλιάδες δάσκαλοι και νηπιαγω- γοί, που βγήκαν από τις παλιές παιδαγωγικές ακαδημίες, όπου η κατάρτι- ση ήταν ελλειπέστατη. Κι αν ακόμα 1u νέα παιδαγωγικά τμήματα επαν- δρωθούν αµέσως και αρχίσουν να λειτουργούν κανονικά από το 1984-85, όπως καθορίσθηκε pa πρόσφατο Προεδρικό Διάταγμα, έχει υπολογισθεί ότι θα φθάσουμε στις πρώτες δεκαετίες του 2100 αιώνα για να επανδρω- θούν τα σχολεία με τους νέους πτυχιούχους. Θα υπάρχει, λοιπόν, p1u µορφή επαγγελματικής, μορφωτικής και επι- στημονικής ανισότητας, η οποία θα έχει άμεσες επιπτώσεις στους µαθητές των δημοτικών σχολείων, καθόσον θα μπαίνουν οι νέοι πτυχιούχοι δάσκα- λοι και θα παραµένουν οι άλλοι που έχουν βγει από τις παιδαγωγικές ακα- δημίες. "Ετσι λοιπόν τίθεται προς άμεση αντιµετώπιση το πρόβλημα της επι- μόρφωσης και ενσωμάτωσης των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σήμερα, ώστε να διοχετευθούν γρήγορα στα σχολεία δάσκαλοι και νηπιαγωγοί με επιστηµονική κατάρτιση. Οι υπάρχουσες ΣΕΛΔΕ (Σχολές Επιμόρφωσης Λειτουργών Δημοτικής Εκπαίδευσης) δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν πα- νεπιστηµιακούς σκοπούς, γιατί λειτουργούν ως παραρτήματα των παιδα- γωγικών ακαδημιών. Η επιµόρφωση, μετεκπαίδευση και ένταξη, λοιπόν, των δασκάλων και νηπιαγωγών, που υπηρετούν σήµερα, πρέπει να γίνει από τα ιδρυόμενα παιδαγωγικά τμήματα. Στην περίπτωση του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου, που έχει έδρα το Βόλο, και όπου τα παιδαγωγικά τμήματα Θα λειτουργή- σουν στην πόλη του Βόλου όπως είπαμε, υπάρχει η δυνατότητα να χρησι- μοποιηθούν απλώς οι εγκαταστάσεις της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Λάρισας, για την άµεση επιμόρφωση και ένταξη των δασκάλων στην επι- μορφωτική στάθμη που θα δημιουργήσουν τα νέα τµήµατα και οι εγκατα- στάσεις της Σχολής Νηπιαγωγών Καρδίτσας, για την άµεση επιµόρφωση και ένταξη των νηπιαγωγών. Αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και δεν πρέπει να παραγνωρισθεί. "Ετσι, τα παιδαγωγικά τµήµατα του Βόλου θα δημιουργήσουν επιµορ- φωτικές βαθμίδες μετακπαίδευσης σε δύο άλλες πόλεις της Θεσσαλίας (ο- 77 πωσδήποτε στη Λάρισα και στην Καρδίτσα) και, μέσω αυτών των πόλεων, pa μικρές και ευέλικτες μονάδες επιµόρφωσης, µπορούν να δημιουργή- σουν συντομότατα μεγάλο αριθµό, μορφωτικά και επιστηµονικά ισοβαθ- µισµένων εκπαιδευτικών του δηµοτικού και του νηπιαγωγείου, pa ανάλο- γη προς τα πανεπιστήµια παροχή μονάδων µάθησης, όπου θα συνυπολογι- σθεί και ένας συντελεστής ως χρόνος άσκησης. Η μορφή αυτή ρύθµισης έχει γίνει σε άλλες χώρες που επεδίωξαν την άµεση ανύψωση της µορφωτικής στάθµης μιας βαθμίδας εκπαίδευσης. Το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο, σε συνεργασία και με το Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, μπορεί να καλύψει με επιµορφωτική κατάρτιση και µετεκ- παίδευση το προσωπικό που υπηρετεί σήμερα στο χώρο της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Ελλάδας. Τα επιμορφωτικά εξάλλου κέντρα της Λάρι- σας και της Καρδίτσας, µε τον τρόπο αυτό, θα δηµιουργήσουν τις πρώτες προύποθέσεις και τους πρώτους πυρήνες για τη δηµιουργία µεταπτυχια- κής σπουδής στα παιδαγωγικά. Η μεταπήδηση από τη προπτυχιακή στη µεταπτυχιακή σπουδή στον τόπο pug σε ορισμένα πράγματα Θα πρέπει να γίνει ίσως µ' ένα βαθμιαίο τρόπο και όχι απότομα. Η συνάφεια επίσης αυτή των παιδαγωγικών τµηµάτων του Βόλου pa άλλες πόλεις, άλλους χώρους, άλλες ανάγκες, άλλες µορφές παροχής και παραγωγής μάθησης, θα συντελέσει να δηµιουργηθούν Οι προύποθέσεις για τη δημιουργία όχι μονοδιάστατων τμημάτων, αλλά πολυδιάστατων μονάδων, που θα εκπληρώνουν και ευρύτερους κοινωνικούς σκοπούς. Κυρίες και κύριοι, Το σχολείο του ζωόμορφου σοφού Χείρωνα ανάδειξε, σύµφωνα με τη µυθολογία, πολλούς ήρωες. Σήµερα ζούμε σε µια εποχή απομυθοποίησης. Καιρός είναι λοιπόν να πάψουµε να ζητούμε από τους δάσκάλους να πραγ- ματοποιήσουν άθλους, όπως οι παλιοί ήρωες. Ας τους δώσουμε 1u µέσα και τους τρόπους να μορφωθούν καλύτερα, για να μορφώσουν καλύτερα τα παιδιά του λαού. Να ένας τρόπος για να εκπληρώσει το πανεπιστήμιο τον κοινωνικό ρόλο του. Σας ευχαριστώ Πρόεδρος: Ο χρόνος βέβαια µας δημιουργεί προβλήματα στη συζήτη- ση. Πάντως μπορούµε να έχουµε µία πρώτη συζήτηση πάνω στις τρεις πρώτες ενότητες και ενδεχοµένως να προκύψει η ανάγκη αργότερα να a- πανέλθουμε. 'E101, αν κάποιος από τους συναδέλφους νομίζει ότι θα είχε να κάνει κοινές παρατηρήσεις, μπορεί να πάρει το λόγο. Δηλαδή, προτεί- νω να περιορίσουμε τη συζήτηση πάνω στο περιεχόµενο των τριών πρώτων εισηγήσεων που ακούσαµε και να µη τη γενικεύσουµε πάνω στο θέµα όλης 78 της πρωϊνής συνεδρίασης. Τον λόγο έχει ο K. Φατούρος. Φατούρος: Είχαν έναν ενθουσιασμό Οι συνάδελφοι, και αυτό είναι ένα πολύ σηµαντικό στοιχείο, ένα γνώρισμα και ένας παράγοντας. Αλλά είχαν και κάτι άλλο πολύ πιο σηµαντικό, μια φυσικότητα, μια φυσική a711— χειρηματΟλογία, ότι οι παιδαγωγικές σχολές δεν μπορεί να είναι μεταποίη- ση της παιδαγωγικής ακαδημίας, ότι ο Βόλος έχει τις τεχνικές, τις ιστορι- κές και τις κοινωνικές δυνατότητες να στήσει το Πανεπιστήμιο του. Πρέπει να ομολογήσω - αλλά φοβάμαι μήπως πέφτω σε παγίδα των προσωπικών μου προθέσεων - τη βεβαιότητα. Εδώ μοιάζει σαν πολιτική εξαγγελία, αλλά δεν είναι. Δημιουργείται η βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει κα- μία περίπτωση το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο να µην είναι γρήγορα ένας χώρος πραγµατικής εκπαίδευσης και vu μην είναι ένα περιθωριακό περι- φερειακό ίδρυμα. Αυτή η βεβαιότητα δεν µοιάζει να είναι µόνο αποτέλεσμα της ποιότη- τας των εισηγήσεων. Φαίνεται ότι η ίδια η περιοχή της Θεσσαλίας, η γεω- γραφική, η ιστορική και η κοινωνική της πράγµατικότητα, είναι τόσο φορ- τισμένη, υπάρχουν τόσοι παράγοντες και τόσα Θετικά στοιχεία, που Οδη- γΟύν σχεδόν pa απόλυτη βεβαιότητα 0‘ ένα πολύ δυναμικό εκπαιδευτικό, κοινωνικό οργανισμό. Οι παρατηρήσεις που έκανε 0 K. Φράγκος είναι πάρα πολύ χρήσιμες και πολύτιµες. Και δεν μπορεί v0 οπισθοχώρήσει κανείς 071‘ αυτές τις γενι- κές αρχές που έβαλε σ' αυτή την ενσωµάτωση και την ανάπτυξη των παι- δαγωγικών επιστημών στο πανεπιστήμιο. Είναι πραγµατικά µια επανά- στατική στιγµή για την παιδαγωγική στην Ελλάδα. Και όπως το είπε πάρα πολύ ωραία ο κ. Φράγκος, δεν είναι μόνο για την παιδαγωγική επιστήμη της νηπιακής ή της βρεφικής ηλικίας το ενδιαφέρον, αλλά γενικότερο, για δύο δραματικούς λόγους: Ο ένας είναι γιατί απευθύνεται πραγματικά σε όλο τον πληθυσµό της Ελλάδας. "Ολοι θα περάσουν από το δημοτικό. Είναι πραγμάτικά το κρι- σιμότερο εργαλείο για οποιασδήποτε κατηγορίας πολιτισµό. Και το δεύτερο στοιχείο, που παρουσίασε ο καθηγητής Φράγκος, ή- ταν ότι η παιδαγωγική επιστήμη δεν είναι µόνο για 10 δημοτικό, αλλά ενυ- πάρχει στην παιδαγωγική πλευρά του να διδάξεις τεχνολογία, ηλεκτρονι- κή ή του να διδάξεις φυσική η αρχιτεκτονική ή οτιδήποτε άλλο. Οι δυσκολίες θα είναι πολύ σημαντικές, αλλά το ίδιο το γεγονός ότι η εκκίνηση έγινε και ενσωματώνεται πια µια νέα προοπτική και μια νέα ά- ποψη και Ολοκληρώνεται ή πραγματοποιείται για πρώτη φορά Ο κοινωνι- κός ρόλος μέσα στα πανεπιστήμια είναι επίσης πολύ σηµαντικό. Θα ήθελα να συνδέσω τα ζητήµατα που έχουν σχέση με την εκπαίδευ- 79 ση όχι µόνο ως λειτουργία αναπαραγωγική, αλλά µετασχηματιστική. O K. Σβορώνος χθες το είδε και με μία άλλη διάσταση, ότι είναι επαναστατική η εκπαίδευση και επαναστατική η γνώση. Γι' αυτό, άλλωστε, τη γνώση προσπαθεί κανένας να την έχει υπό περιορισµό ή μέσα 010 περιορισμένα παιδαγωγικά ιδρύµατα, γιατί ακριβώς έχει μια επάναστατική διάσταση. Και μπορεί και επαναστάτες ακόµα να φοβούνται την επανάσταση της γνώσης. Να ονοματίζΟυν µε μεγαλοπρεπείς όρους την εξέλιξη της επιστή- µης, την ανάγκη για πάνεπιστήµιο. την ανάγκη για έρευνα, αλλά να κά- νουν ό,τι µπορούν για να την περιορίσουν, γιατι η ίδια η γνώση και έρευνα θα βγεί έξω από τις προδιαγραφές και από τις προθέσεις των πολιτικών που την κάθορίζουν. Είναι ανάγκη αρχιτέκτονες, Οικονομολόγοι, γεωγράφοι, νοµικοί όχι απλώς να περάσουν ένα μετεκπαιδευτικό σεμινάριο τριών εβδομάδων, αλ- λά να περάσουν από µία σχολή, από ένα ολοκληρωµένο, πολύπλευρο σύ- στημα εκπαιδευτικό, που θα μιλάει και θα συζητάει για τα ζητήματα της διαχείρισης του χώρου. Θέλω να ξεχωρίσω αυτά τα εκπαιδευτικά σεμινάρια, αυτά τα κυκλά- κια των 2 εβδοµάδων, των 15 ημερών, των 2 µηνών, που πραγματικά δεν είναι παιδευτικές διαδικασίες. Είναι μια απονοµή κάποιας ειδικότητας για ανάγκες επαγγελµατικές ή για να ικανοποιηθούν φορμαλιστικές απαιτή- σεις. Αυτό πΟυ χρειάζεται είναι αυτή η ολοκληρωµένη διαδικασία γνώσης. Και τέτοια συζητάει ο Νίκος 0 Παπαμίχος, για προγράµµατα, για διαχείρι- ση του χώρου, από τα οποία μετά από έξι μήνες, αλλά και από ένα και δύο χρόνια, αρχιτέκτονες, πολιτικοί µηχανικοί, τοπογράφοι, δικηγόροι, οικο- νομολόγοι θα έχουν πραγμάτικά μια καινούργια γνώση και µια δυνατότη- τα να µετασχηµατίσουν το χώρο, καθώς η γνώση θα έχει µετασχηματίσει και τη δική τους την άποψη. Μια τέτοια κατεύθυνση δίνει και απάντηση, και το είπε νοµίζω ο κ. Παπαμίχος, στο αν θέλουμε σχολή τέτοια ή τέτοια. Αν δεν είναι προπτυ- χιακή, ας είναι από την αρχή μια µεταπτυχιακή, αλλά με πυκνότητα γνω- στικής ύλης και εκπαίδευση όπου θα δίνεται αυτή η κατεύθυνση. Δεν χρειάζεται το Πανεπιστήμιο, από την πρώτη μέρα που θα ιδρυθεί, να έχει ορισμένους προπτυχιακούς κύκλους. Μπορεί ν' αρχίσει pa προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς. Μπορεί την ίδια στιγμή ν' αρχίσουν οι μεταπτυχια- κές σχολές και οι μεταπτυχιακοί κύκλοι σπουδών. 'Evug 071’ 00100g, 710- pu πολύ χρήσιμος, για τους λόγους που είπε Ο K. Παπαμίχος, είναι η δια- χείριση του χώρου. Και το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή 0a ολόκληρη την Ελ- λάδα δεν έχουµε τέτοιες κατευθύνσεις, το ότι θα τις έχει σε μοναδικότητα το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο, Θα είναι µια ιδιαιτερότητα που θα προσφέρει 80 ποιότητα και δύναμη στο Πανεπιστήµιο. "Ετσι, ένα πρώτο τεχνικό συµπέ- ρασμα μπορεί να είναι ότι δεν είναι ανάγκη να είναι µόνο προπτυχιακές σχολές αυτές που θα ιδρυθούν, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν αµέσως και μεταπτυχιακοί κύκλοι. "Ενα δεύτερο χρήσιμο στοιχείο πρέπει να είναι πιθανές ιδιαιτερότητες στο ίδρυµα αυτό, στο καινούργιο Πανεπιστήμιο. "Ενα τρίτο είναι ότι δεν πρέπει κανείς σε καµία στιγµή να οπισθοχώ- ρήσει από την ποιότητα της εκπαίδευσης που θα δοθεί, για κανένα λόγο και για καµία στιγμή. Μπορεί πιθανόν να είναι θανατηφόρο ξεκίνημα για το Θεσσαλικό Πανεπιστή μιο, όπως και για άλλα πανεπιστήμια, αν ξεκινή- σει με ανάποδες συνθήκες, που όχι μόνο δεν θα μπορέσουµε τελικά να προχωρήσουµε στο Πανεπιστήμιο, αλλά θ' αποθηκεύσουμε στις μνήµες των Ελλήνων ένα αρνητικό πρόσωπο για το τι είναι πανεπιστήµιο. Θα ξε- κινήσουν pa την εντύπωση ότι δεν είναι τελειωμένα τα πράγµατα στο Βόλο και στη Λάρισα. Δεν θα έχουν καθηγητές. Δεν θα έχουν τη δυνατότητα v0 παραδώσουν μαθήματα. Δεν θα Θέλουν οι φοιτητές εκείνα δουλέψουν. Θα πηγαίνουν μόνο την Τρίτη και Τετάρτη, όσοι είναι κοντά, pa µηχανάκια. Στόλοι από μηχανόβιους θα καταπλέουν πιθανώς από τις διάφορες περιο- χές. Αυτά όλα μπορεί να δημιουργήσουν μία τελείως αρνητική εντύπωση για τον καινούργιο αυτόν πανεπιστημιακό χώρο. Δίνει ο κ. Φράγκος έμ- φαση στην πάιδάγωγική επιστήμη παντού και όχι μόνο στις παιδαγωγικές σχολές. Στο διάστημα που θα υπάρξει ανάμεσα στη στιγµή που θα βγει το προ- εδρικό διάταγμα και στη στιγμή που Θ' αρχίσει να λειτουργεί, θα πρέπει να είναι ένα διάστημα ενός χρόνου, έξι µηνών. "Ενα διάστηµα µιας επανα- στατικής εγρήγορσης, αλλά και συστηματικής εξαντλητικής δουλειάς, τε- χνοκρατικής εντέλειας, σαν να επρόκειτο κανένας να στείλει ένα διαστη- μόπλοιο προς τον 'Αρη. Δεν άκουσα την εισήγηση του κ. Κωτσιόπουλου, ξέρω όμως από πριν τη θεωρητική και την πρακτική δουλειά του. Είχα, έτσι, και αυτή στο νου µου σ' αυτά που προσπάθησα να σας εκθέσω. Σύνεδρος: Θα ήθελα να κάνω, ως γενικό σχόλιο, μια παρατήρηση κά- νοντας σύγκριση ανάµεσα στο περιεχόμενο της συζήτησης της χθεσινής η- μέρας και στη σημερινή, όπου µε μεγάλη χαρά παρατηρώ ότι έχουµε ξεπε- ράσει κάποια περιοριστικά όρια γύρω από το θέµα της τοπικότητας. Και το παράξενο είναι ότι το χθεσινό θέμα δεν ήταν η «τοπικότητα»: ήταν ο κοινωνικός ρόλος του πανεπιστημίου. Ωστόσο όμως το γενικό κλίμα ήταν γύρω από την τοπικότητα. Και µάλιστα pa πάρα πολλά θετικά πρόσημα, 81 αγνοώντας ότι υπάρχουν κοινωνικά αρνητικά πρόσηµα 7100 προσδιορίζον- ται από τον περιοριστικό χαρακτήρα αυτής της τοποθέτησης. Σήμερα ό- μως πρέπει να κοιτάξουμε τα πράγµατα από πιο κοντά. Αναζητώντας τη χρησιµότητα του Πανεπιστημίου, που παραδεχτήκαμε ότι,Θα γίνει, άναζη- τώντας τη μοναδικότητα του το εντάξαμε σ' ένα πλέγμα πιο σφάιρ΄ικό που ξεπερνά τη Θεσσαλία, εντάσσεται πια στις ανάγκες όλου του τόπου και προσδιορίστηκαν τα διάφορα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν τα διάφορα τµήµατα pa βάση πια την μοναδικότητα, την πάρακολούΘηση ει- δικών αναγκών και την χρησιμότητα. Νομίζω ότι είναι ένας δρόμος που θα πρέπει οπωσδήποτε να καλυφθεί και θα μου επιτρέψετε, έτσι 8101001111- K0, να κάνω την παρατήρηση ό,τι, όσο από πιο κοντά εξετάζουμε το πρό- βληµα του ξεκινήµατος της λειτουργίας του νέου Πάνεπιστηµίου, τόσο αν- τιλαμβανόμαστε ότι η ακτινοβολία του δεν είναι δυνατόν παρά να είναι πανελλήνια, ανεξάρτητα από το uv 10711K0 χαρακτηριστικά θα στηρίξουνε τη δυνατότητα να έχει κάποιες αρχές λειτουργίας. Αυτά ήθελα να πω. Σιδηρόπουλος: Γύρω από την επιστηµονική ολοκλήρωση και την όχι πολυδιάσπαση των τμημάτων, ήθελα να προσθέσω ότι ο κλάδος µας έχει πολλές φορές ομόφωνα αποφανθεί ότι τα παιδαγωγικά τμήματα πρέπει να είναι ενταγμένα στα πανεπιστήµια της χώρας. Και δεν εννοούμε 0a καµιά περίπτωση ίδρυση τμημάτων διεσπαρμένων, μακριά από τις άλλες σχο- λές. Συμφωνώ δηλαδή με τις εισηγήσεις του κ. Κωτσιόπουλου και του K. Φράγκου, λέγοντας όχι στην πολυδιάσπαση των Τμημάτων. Κάι εξηγώ ο- ρισμένους λόγους που οδήγησαν τον κλάδο σ' αυτή την απόφαση. Θέλου- pa 10v σύγχρονο πανεπιστημιακό δάσκαλο και νηπιαγωγό να ζει και ν' α- ναπνέει τον αέρα του φοιτητή, που ανταλλάσσει σκέψεις και ιδέες με τους άλλους φοιτητές. Ελεύθερα, δηλαδή, vu κινούνται οι ιδέες στο φοιτητικό κόσμο. Τούτο θα διαμορφώσει ένα μοντέλο του σύγχρονου K01 προοδευτι- κού δασκάλου, σε αντίθεση pa 10 παρελθόν και το σήμερα, όπου ο δάσκα- λος φοιτά στις παιδαγωγικές ακαδημίες, κάπου στην Καρδίτσα, στη Λά- ρισα, Ρόδο κλπ. Και έτσι ο δάσκαλος, που βγαίνει απ' αυτές τις ακαδη- μίες, δεν έχει δεχθεί τα σύγχρονα πολιτιστικά και πολιτικά ρεύµατα, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, που γίνεται μέσα στο φοιτητικό κίνημα. O δάσκαλος αυτός εξυπηρετούσε την άρχουσα…τάξη, που ήθελε το δά- σκαλο κλεισμένο στο καβούκι του, που ήθελε το δάσκαλο χωρίς ελεύθερη δημοκρατική και κριτική σκέψη, που ήθελε το δάσκαλο όχι σε μια δια- μορφωμένη, ολοκληρωµένη, προοδευτική προσωπικότητα. Είναι ο δάσκαλος όπως τον ήθελαν και όπως τον περιέγραψε κάποιος φωτισµένος δάσκαλος στο παρελθόν, που είχε πει περίπου: «δεν θέλουμε 82 το δάσκαλο µέσα στις πόλεις, µέσα στο πάνεπιστήµιο. Γιατί, από αγνό παιδί που είναι, θα χαλάσει. "Ετσι τον θέλουµε σε κάποια επαρχία, που να ξέρουµε και «µε ποιο κουτάλι τρώει». Καταλήγοντας, τονίζω και πάλι: όχι πολυδιάσπαση τμημάτων, όχι δηλαδή ένα στο Βόλο, ένα στην Καρδίτσα, ένα στο Τρίκαλα, ένα στη Λά- ρισα. Αν γίνουν έτσι τα παιδαγωγικά τμήματα δεν θα διαφέρουν από τις σημερινές ακαδημίες, παρά μόνο στα έτη φοίτησης και στην κάποια κα- λύτερη ποιότητα των σπουδών. Και κάποια άλλη τοποθέτηση σε κάτι που ακούστηκε, για κάποιες ι- στορικές μνήµες στη Μαγνησία, που δικαιολογούν, θα λέγαμε, τη ίδρυση κάποιων σχολών, παιδάγωγικών ή και φιλοσοφικών. Πραγματικά, αν οι- ποτελεί ανάγκη η ύπαρξη, εκτός των άλλων προύποθέσεων, και ιστορικών λόγων για την ίδρυση µιας ανώτερης ή ανώτατης σχολής, τότε πραγµατι- κά αυτός εδώ ο τόπος έχει τα ιστορικά στηρίγµατα για τη σύσταση και μιας επιπλέον σχολής. Και δεν είναι μόνο τα ιστορικά στηρίγματα για τη δηµιουργία ενός πάιδαγωγικού τμήματος, αλλά και το αναγκαίο πνευματικό υπόβαθρο που υπάρχει και στηρίζει παραπέρα την ανάγκη δημιουργίας μιας φιλοσο- φικής σχολής του τόπου. Πολύ επιγραµµατικά θ' αναφερθώ στα ιστορικά στηρίγματα και θα συμπληρώσω κάπως κάποια εισήγηση για το πνευµατικό υπόβαθρο που υ- πάρχει και δικαιολογεί τη δημιουργία των δύο αυτών σχολών: Πρώτα-πρώτα ρίχτηκε από τους πηλιορείτες δασκάλους του Γένους Γρηγόρη Κωνσταντά και "Ανθιμο Γαζή, η πρωτάκουστη για τότε (αρχές του 19ου αιώνα) ιδέα να ιδρυθεί στις Μηλιές του Πηλίου μια ακαδημία, ένα πανεπιστήµιο δηλαδή, στο πρότυπο των άλλων της Ευρώπης. Επίσης, τα προεπαναστατικά χρόνια λειτουργούσαν εδώ δυο ανώτερα σχολεία, το Μουσείο της Ζαγοράς που αναφέρθηκε (είναι το Σχολείο του Ρήγα) και η Σχολή Μηλεών. "Αλλά ονοµαστά σχολεία έχουμε στον Κισσό, που δίδαξε ο Φερράίος, στο Κατωχώρι, στον 'Ανω Βόλο, στο ΑνήλιΟ, στον Άγιο Γεώργιο και στη Δράκεια. Αλλά μήπως από τούτο τον τόπο δεν ξεπήδησαν στα χρόνια της τουρ- κοκρατίας οι μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους Δανιήλ Φιλιππίδης, Μηλιώ- της, Γρηγόρης Κωνσταντάς, "ΑνΘιµος Γαζής, Στέφανος Κοµητάς από 100g ΚΟκοτούς, ΕπιφάνειΟς Δημητριάδης, καθώς και o Καισάριος Δαπόν- τες, λόγιος, Σκοπελίτης. ΄ ΄ Τελειώνοντας, θ' αναφέρω για παράδειγµα τρεις χώρους έρευνας και µελέτης για τους φοιτητές που μπορούν, ερευνώντας τα σπάνια βιβλία και χειρόγραφα, ν' αξιοποιήσουν και ανέκδοτο ακόμα υλικό από τις ιστορικές βιβλιοθήκες της Ζαγοράς και των Μηλεών, καθώς και τη βιβλιοθήκη του 83 Γιάννη Κορδάτου, που έχει 2.500 βιβλία και χειρόγραφα, που προσφέρεται για λαογραφικές, ιστορικές, κοινωνιολογικές και φιλοσοφικές μελέτες. Ευχαριστώ Λαρισαίος (Πρόεδρος της ΕΛΜΕ Μαγνησίας): Καταρχήν αναφερόμε- νος στην εισήγηση του κ. Κωτσιόπουλου, για τους τρεις κύκλους του Πα- νεπιστημίου Θεσσαλίας (γενικός, επαγγελματικός και µεταπτυχιακός), Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στον πρώτο κύκλο στο γενικό. Αυτός δίνει τη δυνατότητα για µεγαλύτερη επαφή τέτοιων σχολών, Οι οποίες θα υπάρξουν σ' αυτό τον κύκλο, με το περιβάλλον. Αλλά ταυτό- χρονα και για µεγαλύτερη επαφή του δυναμικού που υπάρχει στην περιοχή εδώ, να έρθει σε επαφή pa 10 γνωστικό αντικείµενο των σχολών αυτών. Σχετικά pa 011g γνωστικές περιοχές, ιστορικές ή βιομηχανικές ή άλ- λες βιΟτεχνικές κλπ., εμείς βλέπουμε ότι, εάν σταθούμε στο δικό μας το χώρο τον καθηγητικό, υπάρχουν άπειρες δυνατότητες τέτοιας συνεχούς ε- παφής και ζωντανής σύνδεσης. Και στον τοµέα της επιμόρφωσης των επι- στηµόνων, ακόμη, που ήδη υπάρχουν και έχουν πάρει κάποια µόρφωση, ' καλή ή κακή, και που για το δικό μας το χώρο ίσως είναι αρκετά ελλει- πής. "Εχουμε καθηγητές που διδάσκουν στα λύκεια κοινωνιολογία, οικο- νομία, εφηρµοσμένα οικονομικά, χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη μόρφω- ση, απλώς pa K071010 πτυχίο που πήρανε από κάποια φυσικοµαθηµατική ή φιλοσοφική σχολή. Λοιπόν, πρέπει αυτές οι σχολές στο Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο να εί- ναι όχι µόνο σχολές που Θα παρέχουν γνώση αλλά να είναι κυψέλες, γύρω από τις οποίες θα μαζεύεται το δυναµικό της περιοχής για να επιµορφώνε- ται. Επίσης, αναφερόμενος στην εισήγηση του K. Φράγκου, γνωρίζω τους αγώνες του τους πολύπλευρους για να πάρει η παιδαγωγική επιστήµη τη θέση που της ταιριάζει µέσα στην ακαδημαϊκή μόρφωση. Εμείς οι καθηγη- τές υποτίθεται θα έπρεπε να είχαµε κάποια ιδιαίτερη παιδαγωγική µόρφω- ση και δυστυχώς δεν την έχουµε. Σε µερικά πανεπιστήμια, Ούτε καν ασχο- λήθηκαν pa την παιδαγωγική οι καθηγητές που διδάσκουν αυτή τη στιγμή στα γυμνάσια και στα λύκεια. Και φτάνουμε στο σημείο να χαρακτηριζό- μαστε παιδαγωγοί και να µην έχουμε καμία κατάρτιση παιδαγωγική, να αυτοσχεδιάζουµε µέσα στην αίθουσα. "Η εξαρτάται από τη συνείδηση του καθενός ν' ασχοληθεί pa κάποια βιβλία ή να παραμείνει σε κάποια παλιά πρότυπα. Αναφέρθηκε στα παιδαγωγικά τμήματα των δασκάλων και των νη- πιαγωγών ο κ. Φράγκος. Νοµίζουµε ότι είναι απαραίτητη η παιδαγωγική επιµόρφωση και στους καθηγητές και τη βλέπουμε μέσα απ' αυτό τα παι- := 84 δαγωγικά τμήματα. Είναι περίπου 35.000 καθηγητές αυτή τη στιγμή σ' όλη την Ελλάδα. Λοιπόν, βλέπουµε το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο να παίζει ένα ρόλο όχι µόνο καθαρά πολιτικό για το θέμα της Θεσσαλίας, αλλά να παίξει ένα κα- θοριστικό ρόλο ειδικά στον τοµέα αυτόν της παιδαγωγικής για όλη την Ελλάδα. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Ο κ. Σβορώνος έχει το λόγο. Ν. Σβορώνος: Αρχίζω και εγώ από µια διαπίστωση, 011, εξαφορμής του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου, η συζήτηση σήμερα περιστράφηκε γύρω από την Οργάνωση και τη διάρθρωση όλων των καινούργιων πανεπιστη- µίων και, Θα έλεγα μάλιστα, του πανεπιστηµιακού χώρου γενικότερα. Και αυτό είναι ένα ευτυχές γεγονός, κατά τη γνώµη µου. Θα κρατήσω απ' όλα όσα ετέθησαν από 100g 10a1g εισηγητές δύο μό- νο σημεία. Αναφερόµενος στις εισηγήσεις του κ. Παπαµίχου και του κ. Φράγκου, ότι ξεκινώντας οι δύο ομιλητές από δύο διαφορετικά παραδείγ- ματα, ο ένας το χωροταξικό γενικά και ο άλλος το παιδαγωγικό, και οι δύο αυτές παρατηρήσεις έθεσαν στο βάθος το εξής πρόβλημα: της ιδιαιτε- ρότητας του κάθε νέου πανεπιστημίου. Νομίζω ότι 0 λόγος ύπαρξης κάθε νέου πανεπιστημίου είναι ακριβώς μια κάποια ιδιαιτερότητα, να ρίξει το βάρος σε κάποια εξειδίκευση. Ελέχθη και από τον κ. Φράγκο αλλά και έπειτα από τον κ. Παπαμίχο ότι η ιδιαιτερότητα αυτή πρέπει να είναι ένα είδος συνδυασµού με τις τοπι- κές ανάγκες, τις ανάγκες τις εργατικές και ακόμα - ένα πράγµα 10 071010 πρέπει να εντοπισθεί - με τις ανάγκες της αγοράς. Δηλαδή να τεθεί το βά- ρος σε τοµείς που είναι καινούργιοι. Αυτό είναι σηµείο σημαντικό το οποίο χρειάζεται να βοηθηθεί περισσότερο και φυσικά δεν πρόκειται εδώ να το συζητήσουµε πρόχειρα. Αναφερόµενος στην εξαιρετική, για μένα, και ολοκληρωµένη και με- λετημένη εισήγηση του πρώτου εισηγητή, του κ. Κωτσιόπουλου, δεν μπο- ρώ να μπω στα πλούσια σηµεία στα οποία αναφέρεται, νομίζω όμως ότι θα πρέπει να είναι ένα βασικό κείμενο που ν' αποτελέσει μια στέρεη βάση για µια γενικότερη συζήτηση για τα πανεπιστήμια. Εποµένως, θα ήθελα εγώ προσωπικά να έχω ολόκληρο αυτό το κείμενο, για να µπορεί κανείς να σταθεί περισσότερο επάνω στις διάφορες προτάσεις που περιέχει. O K. Κωτσιόπουλος έθεσε πολύ σωστά την ανάγκη τριών κύκλων, του γενικού, επάγγελµατικού και µεταπτυχιακού. Εδώ ίσως, για να ολοκλη- ρωθεί η σκέψη αυτή, έπρεπε να προσθέσει μια µελέτη της σχέσης της μέ- 85 σης εκπαίδευσης με το πανεπιστήµιο. Το περιεχόµενο του γενικού κύκλου δεν μπορεί να καθορισθεί, παρά ύστερα από συγκεκριμένη μελέτη του κύ- κλου τον οποίον δίνει η µέση εκπαίδευση. Και το πρόβληµα όλων των πα- νεπιστηµιακών καθηγητών είναι τι να κάνουμε με τα παιδιά που έρχονται από τη µέση εκπαίδευση. Τα ελαττώµατα και τις ελλείψεις της µέσης εκ- παίδευσης τα τόνισε ο προηγούμενος ομιλητής. Πως θ' αρχίσει η πανεπιστημιακή διδασκαλία μπροστά στην τρομερή έλλειψη των αποφοίτων που έρχονται στο πανεπιστήμιο; Ο πρώτος γενι- κός κύκλος µπορεί κατά ένα μέρος να καλύψει αυτό το κενό. Αλλά δεν πρέπει το πανεπιστήμιο ν' αρχίσει από την εγκύκλιο παιδεία του γυµνα- σίου. Και μια έκκληση γενικά στην όλη συζήτηση για την ανώτατη εκπαί- δευση είναι η εξής: έχοµε ξεχάσει ότι είναι αδύνατο να πάµε παραπέρα και να μιλήσουμε για ανώτατη εκπαίδευση, αν συγχρόνως δεν λύσουμε το ποιοτικό πρόβλημα και το γνωστικό περιεχόµενο της µέσης εκπαίδευσης. Αυτά ήθελα να πω και να επαναλάβω την παράκληση της συμπλήρω- σης αυτού του ωραιότατου σχεδίου, που μπορεί - επαναλαμβάνω - ν' α- ποτελέσει πραγματική βάση για όλα τα πανεπιστήμια, να συµπληρωθεί με µια ανάλογη µελέτη του τι θα γίνει στη μέση εκπαίδευση. Ευχαριστώ Σύνεδρος: Παίρνοντας αφορμή από ένα σηµείο της τοποθέτησης του συναδέλφου Παναγιώτη Σιδηρόπουλου, ήθελα να πω ότι ένας υπαρκτός κίνδυνος των ανθρώπων που ζουν και δουλεύουν σ' αυτή την περιοχή, κα- θώς επίσης και των φορέων τους, είναι εκείνος του μαξιμαλισμού - ας μου επιτραπεί η λέξη - της απαίτησης ίδρυσης περισσότερων σχολών απ' 0- σες είναι αναγκαίες στη σημερινή συγκυρία. Δεν πρέπει να δούμε μόνο, όπως άλλωστε τόνισε και ο καθηγητής κ. Φράγκος, τους ιστορικούς λόγους. Αλλά θα πρέπει να δούμε και τις σημε- ρινές ανάγκες, πολύ περισσότερο και τις δυνατότητες απορρόφησης των επιστημόνων µέσα στην παραγωγική διαδικά…α σε πανελλαδικό επίπεδο. Αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να έχουμε το θάρρος να το επισημάνΟυμε πρώ- τοι εµείς οι ντόπιοι, αν βέβαια θέλουμε να είμαστε αξιόπιστοι -Ku1 αποτελε- σματικοί στα αντικείµενά μας. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Θα ήθελα να κλείσουμε τον πρώτο κύκλο των ερωτήσεων. Θα κάνουµε ένα πεντάλεπτο διάλειµµα. Διάλειμµα 86 Πρόεδρος: Επαναλαμβάνεται η διακοπείσα συνεδρίαση. Ο κ. Σαλά- πας έχει το λόγο. Κ. Σαλάπας (Σύμβουλος Υπουργείου Γεωργίας): Το θέμα της εισήγη- σής μου είναι «γεωργική τεχνολογία και επιστημονική εξειδίκευση». Προ- σωπικά νοιώθω κάποιο δέος μετά από τις ολοκληρωμένες και εµπεριστα- τωμένες εισηγήσεις και παρεµβάσεις που έγιναν, ιδιαίτερα από τους καθη- γητές pug. K01 ίσως η δική μου εισήγηση θεωρηθεί πτωχή. Πάντως περι- λαμβάνει Ορισμένες πρακτικές απόψεις, όπως παρουσιάζονται στην καθη- μερινή λειτουργία του Υπουργείου Γεωργίας και των διαφόρων φορέων που εποπτεύει. Η ανάπτυξη του γεωργικού τοµέα της οικονοµίας, που στο ευρύτερο φάσμα του περιλαμβάνει, εκτός από την παραγωγή, τη μεταφορά, την ap- πορία, την αποθήκευση και τη μεταποίηση των γεωργικών και κτηνοτρο- φικών προϊόντων, προύποθέτει σήµερα, εκτός από την πραγµατοποίηση σημαντικών επενδύσεων, την εφαρμογή αρκετά προηγµένης τεχνολογίας και µάλιστα τεχνολογίας δυναµικής, δεδομένου ότι η πρόοδος της επιστη- μονικής έρευνας, αλλά και οι κοινωνικοοικονομικοί στόχοι των δραστη- ριοτήτων του γεωργικού τομέα βρίσκονται σε συνεχή και εντυπωσιακή ε- ξέλιξη. "Οπως είναι φυσικό, η εφαρμογή της τεχνολογίας αυτής απαιτεί την ύ- παρξη ανάλογου επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού, με κατάλληλη ειδίκευση στους επιμέρους τομείς. Τέτοιο προσωπικό σήμερα δεν υπάρχει στη χώρα μας, τουλάχιστον στον αριθµό που χρειάζεται. O κανόνας είναι, το επιστηµονικό και τεχνικό προσωπικό, που χρησι- μοποιείται στο γεωργικό τοµέα, να εξειδικεύεται, όσο βέβαια είναι δυνατό, 01u πλαίσια της δουλειάς του, για να μπορεί v’ ανταποκριθεί στις ειδικό- τερες απαιτήσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων. Εξάλλου η έλλειψη αυτή καλύπτεται, όσο πάλι είναι δυνατό, και pa 00v10pag μετεκπαιδεύ- σεις, κυρίως στο εξωτερικό, που όμως δεν βασίζονται συνήθως, όπως θα ήταν επιθυμητό, σε συστηματική διδασκαλία μέσα σε περιβάλλον πανεπι- στημιακό. Από τα παράπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι υπάρχει στη χώρα μας ένα σοβαρό κενό σε ότι αφορά την κατάρτιση επιστημόνων εξειδικευμέ- νων στα θέµατα γεωργικής τεχνολογίας. Το Υπουργείο Γεωργίας έχει άμεση γνώση της ανάγκης ύπαρξης τέ- τοιου προσωπικού. Στο στάδιο ανάπτυξης που η γεωργία µας βρίσκεται σήμερα, η εξασφάλιση της δυνατότητας εφαρμογής νέας τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία αποτελεί μια από τις βασικές προύποθέσεις για την παραπέρα εξέλιξή της. Η τεχνολογία συναρτάται εδώ, όπως είναι 87 φυσικό, με τους 10pa1g της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, των δασών και της αλιείας. ΚάΘένας από τους τομείς αυτούς θα μπορούσε να περιλάβει αντίστοιχες διδακτικές ενότητες επιµέρους Θεμάτων. "Γα θέματα αυτά δεν παρουσιάζουν όλα βέβαια το ίδιο ενδιαφέρον ή προτεραιότητα. Ορισµένα έχουν αμεσότερη προτεραιότητα για τη χώρα μας, ενώ άλλα άπτονται της βιοτεχνολογίας, που Θεωρείται και είναι - όπως είναι γνωστό - τεχνολο- γία υψηλής στάθμης ή τεχνολογία αιχµής. Ποιες είναι όμως οι παραπάνω διδακτικές ενότητες ή κλάδοι ειδικο- τήτων για κάθε χωριστά τομέα; Ο τομέας της γεωργίας Θα μπορούσε να περιλάβει τη φυτοπροστασία, τη γενετική βελτίωση, την εδάφολογία, την αγροτική μηχανική, την τεχνο- λογία γεωργικών προϊόντων, τη γεωργική οικονομία και αγροτική κοινω- νιολΟγία. Ο τομέας της κτηνοτροφίας θα μπορούσε να περιλάβει τη ζωοτεχνία σε συνδυασμό με την αναπαράγωγή, 111 βελτίωση και τη διατροφή των ζώων και τη µελισσοκοµία και σηροτροφία. Ο τοµέας των δασών θα μπορούσε να περιλάβει την δασική τεχνολο- γία και την προστασία των δασών και 100 δασικού περιβάλλοντος. Αυτά όλα σε πολύ γενικές γραμμές. Τέλος, ο τοµέας της αλιείας θα μπορούσε να περιλάβει δύο διδακτι- κές ενότητες, τις υδατοκαλλιέργειες, μαζί µε την αλιευτική τεχνολογία και την τεχνολογία των αλιευτικών προϊόντων. "Οπως προαναφέραμε, ορισμένα Θέματα παρουσιάζουν προτεραιότη- τα ή ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σαν τέτοιο αναφέρουµε τη βιολογική και χημι- κή καταπολέµηση των διαφόρων εχθρών των φυτών, 0a συνδυασμό pa την φυτοφάρµακολογία, τη µηχανική γενετική, που βασίζεται στη βιοτεχνολο- γία, την τεχνολογία των λιπασμάτων σε συνδυασµό µε την προστασία του περιβάλλοντος, την πεδολογία, δηλαδή την χαρτογράφηση και ταξινόµη- ση των εδαφών, το μάρκετιγκ της γεωργικής παραγωγής σε σχέση pa την ολοκληρωμένη γεωργική ανάπτυξη, την οργάνωση των συνεταιρισμών και τις ομαδικές καλλιέργειες. Τέλος, σημαντικό ενδιαφέρον για την ελληνική πραγµατικότητα πά- ρουσιάζει 0 κλάδος ειδίκευσης στην αγροτική µηχανική. Στο σηµείο αυτό θα μου επιτρέψετε να επιμείνω λίγο περισσότερο, γιατί νομίζω ότι ο κλά- δος αυτός έχει σηµασία για το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο. Είναι σ' όλους γνωστό ότι η ανάπτυξη της γεωργίας βασίζεται στην ύ- παρξη πολλών ειδικών έργων, όπως εγγειοβελτιωτικών, κτιριακών έργων και γεωργικών εγκαταστάσεων, µαζί µε τον ηλεκτρομηχανολογικό τους ε- ξοπλισμό. Για τη χώρα μας τα έργα αυτά παρουσιάζουν μεγάλη σπουδαιό- τητα, αν λάβουμε υπόψη τις.ιδιάζουσες συνθήκες, κάτω από τις Οποίες 88 βρίσκεται η ελληνική γεωργία. Πρώτα-πρώτα, ο µικρός γεωργικός κλήρος επιβάλλει την ανάπτυξη των πλέον εντατικών καλλιεργειών, οι οποίες δεν μπορούν να εφαρμο- σθούν, παρά μόνο µε την εξασφάλιση αρδευτικού νερού. Από την άλλη µεριά, 0 πολυτεμαχισμός των γεωργικών ιδιοκτησιών και η επιτακτική ανάγκη αύξησης της παραγωγικότητας στο γεωργικό το- μέα επιβάλλουν την προώθηση ανάπτυξης των ομαδικών κάλλιεργειών και την οργάνωσης των γεωργικών συνεταιρισμών, κατά τρόπο ώστε, a- K10g 0710 111v παραγωγή, να εξασφαλίζουν και τη συγκέντρωση, την εμπο- ρία και τη µεταποίηση των προϊόντων. Είναι φανερό ότι οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν την ύπαρξη ση- μαντικών έργων υποδομής, όπως είναι οι αποθηκευτικές, οι ψυκτικές εγ- καταστάσεις, τα σφαγεία, οι λαχαναγορές και οι ανθαγορές, οι αγροτικές βιοµηχανίες και βιοτεχνίες. Στη χώρα μας, με τα έργα αυτά ασχολούνται Οι διπλωµατούχοι των πολυτεχνείων και Οι πτυχιούχοι των γεωπονικών σχολών. Τα προγράµµα- τα όμως σπουδών τόσο των γεωπονικών σχολών όσο και των πολυτε- χνείων δεν παρέχουν, ούτε σε έκταση ούτε σε βάθος, στους σπουδαστές ό- λες εκείνες τις γνώσεις, που Θα επέτρεπαν την σε βάθος κατά περίπτωση αντιμετώπιση των θεµάτων που σχετίζονται pa 111 μελέτη, την κατασκευή και την εκμετάλλευση των αγροτικών έργων. Το κενό αυτό σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στη Γαλλία, έχει καλυφθεί pa την ίδρυση μεταπτυχιακής σχολής αγροτικής μηχανικής, που δέχεται πτυ- χιούχους των γεωπονικών σχολών και διπλωµατούχους των πολυτε- χνείων. Οι απόφοιτοι της σχολής αυτής, µετά από διετή κύκλο σπουδών, και από µία περίοδο περίπου έξη μηνών πρακτικής εξάσκησης, επάνδρώ- νΟυν σήμερα όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας και των άλλων κρατικών οργανισμών, καθώς και πολλές ιδιωτικές επιχειρή- σεις. Ως Υπουργείο Γεωργίας επισημαίνουμε, µε όλα τα παραπάνω, το πό- σο επιτακτική είναι η ανάγκη σήμερα ύπαρξης εξειδικευμένου επιστημο- νοτεχνικού προσωπικού στο γεωργικό τοµέα για την παραπέρα αύξηση της παραγωγής και παραγωγικότητας. Σε περίπτωση κατά την οποία η ε- ξειδίκευση αυτή αποφασισθεί αρµόδια να έχει τη µορφή µεταπτυχιακής εκπαίδευσης, θα θέλαµε να επισημάνουμε την ανάγκη θέσπισης σοβαρών κινήτρων, προκειµένου να εξασφαλισθεί η προσέλκυση σπουδαστών, που θα κληθούν να παρατείνουν τις σπουδές τους για αρκετό χρονικό διάστη- μα. Θα πρέπει π.χ. το δίπλωµα ενός τέτοιου επιστήμονα ή τεχνικού να εί- ναι ισΟδύναμΟ με το µάστερ των αγγλοσαξωνικών πανεπιστηµίων. Επίσης θα πρέπει να καλύπτεται τουλάχιστον μέρος των εξόδων σπουδών και δια- 89 βίωσης, πράγμα το οποίο θα µπορούσε να επιτευχθεί με δύο τρόπους: 0) To Πανεπιστήμιο να δέχεται σπουδαστές υπαλλήλους του δήµο- σίου τομέα, των συνεταιριστικών οργανώσεων κλπ., οι οποίοι θα μισθοδο- τούνται κατά τη διάρκεια των σπουδών 100g. β) Στους υπόλοιπους σπουδαστές να παρέχονται υποτροφίες. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η επιλογή των σπουδαστών να γίνεται ύστερα από αυστηρούς διαγωνισμούς, προκειµένου να διαφυλαχθεί η υψη- λή στάθμη των σπουδών. Τελειώνοντας, επίσηµαίνουµε το γεγονός ότι τέτοιες σχολές ή τμήμα- τα ειδίκευσης θα προσελκύσουν και σπουδαστές ξένων χωρών, ιδίως α- φρικανικών και ασιατικών, στις οποίες οι ανάγκες 0a αντίστοιχο επιστη- μονικοτεχνικό προσωπικο είναι μεγάλες και επείγουσες. Ευχαριστώ Πρόεδρος: O K. Μάργαρης έχει το λογο. Ν. Μάργαρης (Καθηγητής Α.Π.Θ.): Πραγματικά, κυρίως γιατί είμαι Βολιώτης, θα κάνω µια «σωβινιστική» ομιλία, γιατί 0 Βόλος προσφέρεται για μια σχολή γεωργικής τεχνολογίας και όχι η Λάρισα. Και µια και µιλά- pa για γεωργική τεχνολογία, ας µου επιτρέψετε να κάνω τον ορισμό της, Ο- πως τον φαντάζοµαι εγώ. O άνθρωπος στην αρχή ήταν κυνηγός και συλλέκτης. Αυτό σηµαίνει πως είχε μια μεγάλη διασπορά. Στη συνέχεια άρχισε να καλλιεργεί τα χω- ράφια. Και µιλάµε πια για την αγροτική επανάσταση. Άρχισε να καλλιερ- γεί τα φυτά. Και καλλιεργώντας τα φυτά, κατάφερε να κάνει παραγωγή των φυτών σε μεγαλύτερες ποσότητες και έτσι δηµιουργήθηκαν οι πρώτοι οικισµοί: µεγαλύτερες συγκεντρώσεις ατόμων σε συγκεκριµένους χώ- ρους. Σιγά-σιγά και μέχρι την εποχή που την ονοµάζουμε βιομηχανική επα- νάσταση, η τεχνολογία ήταν κάτι ουσιαστικά ξέχωρο από την επιστήµη. Η επιστήµη ήταν προνόµιο των αριστοκρατών, ενώ η τεχνολογία ήταν στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις, στις συντεχνίες του µεσαίωνα, που δημιουργούσαν ένα μεγάλο κενό μεταξύ τεχνολογίας και επιστήμης. Με τις δημοκρατικές επαναστάσεις που έγιναν, έσπασαν τα φράγµα- τα εκείνα που εμπόδισαν το έργο αυτό που το λέγανε µηχανή των χεριών. "Ετσι λοιπόν ξεκινά µια νέα επανάσταση, η βιοµηχανική επανάσταση, στην οποία βλέπουμε v’ αρχίζει να γίνεται μια κάποια βιοµηχανική παρα- γωγή, ν' αρχίζει δηλαδή η τεχνολογία, συγχρόνως όμως και αυτή η τεχνο- λογία που αναπτύσσεται, οι βιοµηχανίες που δημιουργούνται να χρειάζον- ται εργατικό δυναμικό. 90 Το εργατικό δυναµικό µετακινείται προς τις βιομηχανίες και στη συ- νέχεια προσφέρει 11 βιομηχανία στους αγρότες εργαλεία. Παλιά χρειαζον- ταν πάρα πολλά άτομα για να οργανώνουν, για να βοτανίζουν, για να θερί- ζουν. Σήμερα έχεις ένα τρακτέρ. Το τρακτέρ τι είναι; Είναι το προϊόν της βιοµηχανικής επανάστασης, που αυξάνει την παραγωγή στον γεωργικό τομέα. "Ετσι λοιπόν είναι λογικό να μειώνεται ο πληθυσμός ο αγροτικός και ν' αυξάνεται ο αστικός. Μέχρι την αγροτική επανάσταση ο πληθυσμός τρεφόταν από τους «τόκους» του περιβάλλοντος, από τις επενδύσεις. Η ενέργεια που χρησι- μοποιούσαµε µέχρι τότε ουσιαστικά ήταν ξύλο. Και με τη βιοµηχανική ε- πανάσταση αρχίζει να χρησιμοποιείται Ουσιαστικά κάρβουνο και τώρα το πετρέλαιο, που ήταν πάλι επενδύσεις της φύσης. Και φυσικά αρχίζει ν' αυ- ξάνεται η παραγωγή, είτε αυτή είναι βιοµηχανική είτε είναι αγροτική. Γενικά όπως προχωρεί η κοινωνία - και θα ήθελα να συζητήσω πε- ρισσότερο το κομμάτι που αφορά τη γεωργική τεχνολογία - τα πράγματα αλλάζουν συνεχώς. "Ετσι σκέφτηκαν οι παραγωγοί. Γιατί να κάνουμε εναλλαγή στη σπο- ρά, δηλαδή τη µια χρονιά να σπέρνουµε σιτάρι και την άλλη φασόλια που φέρνουν βέβαια πίσω το άζωτο απ' την ατμόσφαιρα και να µη βάζουμε α- ζωτούχα λιπάσματα. ΣπέρνΟυμε, έτσι, για παράδειγµα, το λίπασμα παρό- λο που είμαστε δίπλα στον Παγασητικό. Σε κάθε αχλαδιά στο Πήλιο χρη- σιμοποιούν σήµερα από 7 μέχρι και 10 κιλά λίπασµα. Παλιά έσκαβαν τρι- γύρω από την αχλαδιά. Τώρα, επειδή στοιχίζει πολλά το σκάψιµο, αδειά- ζουµε το τσουβάλι με το λίπασμα. Και πραγµατικά η περιοχή προς την Αρ- γαλαστή, όταν κάνουν λίπανση, είναι σαν να έχει χιονίσει και, συγχρόνως, δεν τους ενδιαφέρει αν το λίπασμα Θα πέσει λίγο περισσότερο και αν θα παρασυρθεί από τη βροχή όταν θα βρέξει. Για παράδειγµα 11 φετινή χρονιά ήταν πολύ βροχερή και όλα τα λιπάσµατα παρασύρΘηκαν και έπεσαν στον Παγασητικό. Και έρχομαι να ρωτήσω εδώ. Ο Υπουργός Γεωργίας που μιλάει για ανάλυση κόστους, για ωφέλειες και για παραγωγικότητα τι έχει να πει; Εντάξει τόσο κοστίζει να κάνουμε παραγωγή αχλαδιών μέρος των οποίων Θα πάνε στις χωµατερές. Τι κοστίζει όμως στην παραγωγικό- τητά τους, το υπολόγισαν; η µείωση των αλιευμάτων στις παράκτιες πε- ριοχές, το πόσο μειώθηκε το εισόδημα των παράκτιων περιοχών του Πα- γασητικού από τη µείωση του τουρισµού; Συχνά ζητάνε από τους οικονο- µολόγους να κάνουν μια οικονομική ανάλυση από το δικό τους πόστο. Και λένε τι κοστίζει αυτό το πουλί που εξαφανίζεται; ένα δίφραγκο, σαν να ήταν μια ασπιρίνη; M’ αυτή τη λογική λοιπόν, ας ξαναδούμε τα πράγματα σε κάποια νέα βάση. Πλησιάζει 11 εποχή που αρχίζουν να εξαντλούνται τα ενεργειακά 91 μας αποθέματα. Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας, για να μπορέσει να γίνει 11 βιοµηχανική επανάσταση, δημιούργησε προβλήματα όπως 'το πολύ διοξείδιο του άνθρακος στην ατμόσφαιρα ή όπως το νέφος των Αθη- νών. Συγχρόνως 11 σύγχρονη γεωργική τεχνολογία, με τα λιπάσματα, τα εντομοκτόνα, τα ζιζανιοκτόνα, δημιουργεί ένα νέο πρόβλημα. "Ετσι λοιπόν φτάνουµε σε μια κρίσιµη περίοδο και νομίζω ότι είναι πρόκληση, ειδικά για το Πανεπιστήµιο του Βόλου, τι µορφή θα έχει αυτή η Σχολή της Γεωργικής Τεχνολογίας. "Εχουµε φτάσει σε μια εποχή που είναι δυνατές οι λύσεις" είτε αυτές έχουν σχέση με τη βιοµάζα, είτε έχουν σχέση µε την αξιοποίηση των αποβλήτων ενός εργοστασίου και την παραγωγή ε- νέργειας. Και είναι λύσεις που πρέπει να δοθούν µέσα από τη σύγχρονη τε- χνολογία. Γιατί είναι απλώς ανόητος ρομαντισµός να πιστεύουμε ότι είναι δυνατό να γυρίσουμε πίσω στην αγροτική επανάσταση. Πρέπει να κατα- λάβουμε τα σημεία των καιρών. Συνήθως στην Ελλάδα όλα τα φαινόµενα, που πάράτηρούμε, έχουν μια διαφορά φάσεως από φαινόμενα που έχουν συμβεί κάπου αλλού λίγο πριν. O Νόµος-πλαίσιο για παράδειγμα δεν είναι τίποτα άλλο, με μια δια- φορά 14 ετών, από το Μάϊο του ’68 στη Γαλλία. Ο πολιτικός γάμος έρχεται µε 30 χρόνια διαφορά φάσης πριν από µας. Η κατάληψη των κτιρίων στην Αθήνα, για να μην πληρώνουν ενοίκιο, είναι φαινόμενα που επαναλαμβά- νονται στην Ελλάδα. Και είναι περίεργα πραγματικά διερωτώμαι πως είναι δυνατόν φαινό- μενα, που παρουσιάζονται στην Ελλάδα µε µια διαφορά φάσης και στα 0- ποία έχει δοθεί αλλού µια λύση, σε µας να παρουσιάζονται τώρα άλυτα. Γιατί αυτή 11 διαφορά φάσης; Έτσι έχουµε μια διαφορά φάσης στην είσοδο της πληροφόρησης ή του know-how 1'1 όπως αλλοιώς θέλετε. Παρ' όλη όμως αυτή τη καθυστέρη- ση, όταν φτάσει το πρόβλημα προς λύση, μας πιάνει το δάιµόνιο για λύ- σεις και προσπαθούμε να βρούµε λύσεις δικές μας και αρχίζουµε τους πει- ραµατισμούς εκεί που ήδη υπάρχουν λύσεις. "Ετσι λοιπόν το Υπουργείο Γεωργίας αναφέρει τα περί υποτροφιών στους φοτητές. Και ρωτάω το Υ- πουργείο Γεωργίας: είναι το ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών; Από το Υ- πουργείο Γεωργίας περίμενα προτάσεις που να είναι σχετικές µε το Υπουρ- γείο Γεωργίας. Η δική μου πρόταση είναι ότι είμαστε σε µια κρίσιµη φάση και πρέπει 11 αρχική Σχολή να εισηγηθεί τις εναλλακτικές µορφές ανάπτυξης μέσα στη γεωργική τεχνολογία. Και σαν τέτοιες Θα έβλεπα µεθόδους και τεχνο- λογίες που θα έχουν σχέση με βιομάζα, µε παραγωγή προϊόντων χωρίς λι- πάσματα. Γιατί δεν σκεπτόμαστε κάτι τέτοιο; Τα σημεία των καιρών μας το δείχνουν. Νομίζω ότι είναι πρόκληση για το Βόλο να δει τα σηµεία αυτά *-… & 92 των καιρών και να στρέφει την προσοχή του στη Σχολή της Γεωργικής Τε- χνολογίας, ακριβώς σ' αυτά τα σημεία. Ευχαριστώ πολύ Πρόεδρος: Ο κ. "Αρης Τσαλαπατας έχει 10 λόγο. Α. Τσαλαπάτας (Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος, Μέλος Δ.Σ./ΔΗ.Κ.Ε. M.B.). H ανάγκη παρουσίας πανεπιστημιακών τμημάτων στο Βόλο και η Οργάνωση τους έχει απασχολήσει την πόλη μας την τελευταία δεκαετία. Ι- διαίτερα μετά το 1979 έγινε μια σημαντική και συστηµατική έρευνα και το θέμα συζητήθηκε σε τρία συνέδρια, που οργανώθηκαν σ' αυτό το διάστη- µα. ΄Ετσι το μήνυμα της ίδρυσης Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου. με έδρα το Βόλο, δεν έφθασε αναπάντεχα αλλά ως φυσική εξέλιξη μακροχρόνιας ερ- γασίας και δικαίωση προσπάθειας για αντίστοιχη ενημέρωση εκείνων που παίρνουν τις αποφάσεις. Ο Δήμαρχος μας αναφέρθηκε ήδη στη συµβολή των παρισταµένων αλλά και εκείνων που απουσιάζουν. καθηγητών, διπλωματούχων και φοι- τητών της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης, που οδήγησαν τα βήμα- τά µας σ' αυτή την προσπάθεια" σ' αυτά δεν θ' αναφερθώ εγώ. Για να παρουσιασθούν ορισμένα πορίσματα της εργασίας που πραγ- ματοποιήθηκε, γίνεται στη συνέχεια µια αναφορά σε μία από τις εισηγή- σεις των συνεδρίων με Θέμα «βιοµηχανική παραγωγή και πανεπιστήμιο». Αυτή παρουσιάσθηκε από τρεις συναδέλφους µου, δύο αρχιτέκτονες-μη- χανικούς, πανεπιστηµιακούς λειτουργούς στη Θεσσαλονίκη, και ένα μη- χανολόγΟ-ηλεκτρολόγο που εργάστηκε πολλά χρόνια στη βιομηχανία του Βόλου. ΑναφερΟνται περιληπτικά τα εξής: Το πάνεπιστήµιο σήµερα παίζει ένα πολλαπλό ρόλο που το καθιστά αναντικατάστατο. Σ' ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, τα κύρια χαρακτη- ριστικά αυτού του ρόλου είναι: * Η παραγωγή γνώσης που μπορεί να είναι εκμεταλλεύσιµη μέσω της τεχνολογίας. - Η παραγωγή στελεχών, στα οποία όµως, εκτός από την επιστηµο- νική και τεχνική γνώση, παρέχεται ένα ελάχιστο από τους κανόνες της ε- παγγελματικής εμπειρίας και επίσης υποβοηθείτάι η ανάπτυξη πολιτιστι- κής και πολιτικής συνείδησης, ώστε να µην ωθούνται στην τεχνοκρατία. αλλά στην επαγγελµατική άσκηση της επιστήμης ως ευρύτερου λειτουργή- ματος. 93 - Η ανάπτυξη και μετασχηματισμός της πολιτισμικής κληρονομιάς της περιοχής, όπου εντάσσεται το πανεπιστήμιο. - Η ανάπαραγωγή του ίδιου του πανεπιστημίου που παίρνει µηνύμα- τα από το περιβάλλον και προσαρμόζει τους στόχους και τα προγράμμα- τα του. - Παράλληλα προς τη θεσμική και ακαδημαϊκή αυτονοµία, που έχει το πανεπιστήμιο, η συνεργασία με την παραγωγή του δινει και οικονοµική αυτονομία, έστω και µερική. - Εξασφαλίζει το πανεπιστήµιο τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση του επί- στήμονα, που είναι πλέον απαραίτητη, λόγω της αύξησης και συνεχούς ε- ξέλιξης του γνωστικού φάσµατος που απαιτείται για ν' ανταποκριθεί αυ- τός σε διαδοχικά στάδια της σταδιοδροµίας του. Αυτά πετυχαίνονται από τη μία πλευρά µε τη συνεργασία, στον τοµέα της παραγωγής, των στελεχών της βιομηχανίας και του ανθρώπινου δυνα- μικού του πανεπιστηµίου, που πραγµατοποιεί έρευνα και συμβάλλει στην εισαγωγή νέων μεθόδων και τεχνολογίας, ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της βιομηχανίας ή σύµφωνα µε την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας. Από την άλλη πλευρά, αυτά πετυχαίνονται µε τη συμµετοχή των στε- λεχών της βιομηχανίας στον προγραµµατισµό του πανεπιστημίου, ώστε τα προγράμματα να βασίζονται στη μικτή δραστηριότητα των 815010110115- νων και στον εκπαιδευτικό χώρο αλλά και στο χώρο της παραγωγής. Η μικτή δραστηριότητα δίνει στους διδασκόµενους εμπειρία και εµπιστοσύ- νη στις δυνατότητές τους, την οποία δεν είχαµε εμείς όταν τελειώσαμε το Πολυτεχνείο. Οι πιο πάνω τάσεις και αντιλήψεις, που αναφέρονται σ' αυτή την εισή- γηση, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για τις σχέσεις του πανεπιστημίου και της βιομηχανικής παραγωγής στη χώρα μας, επειδή ειδικά: - Η ελληνική βιομηχάνια καλείται σήμερα να συνυπάρξει χωρίς προστατευτικούς ή εµποδιστικούς φραγµούς µε βιομηχανίες άλλων φί- λων, αλλά συγχρόνως και ανταγωνιστικών χωρών. - "Εχει έλλειψη επιστημονικής και τεχνολογικής παράδοσης και α- κόµα και των στοιχειωδών απαράιτήτων προδιαγραφών. - Λόγω του μικρού μεγέθους των μονάδων της δεν έχει καμία δυνα- τότητα για έρευνα, για δηµιουργία τεχνολογίας και εισαγωγή νέων ιδεών. - Το ολιγάριθμΟ του επιστημονικού επιτελείου των μονάδων αυτών (πολλές φορές ένας 1'1 δύο άνθρωποι) δηµιουργεί στους νέους επιστήµονες αυξηµένη ανάγκη για κάποια άρχική εµπειρία έναντι επιστηµόνων άλλων χωρών. Η ελληνική βιομηχανία έχει ανάγκη καθετοποίησης και δημιουργίας 94 κλάδων υψηλής τεχνολογίας. Για να µην έχουμε πλήρη και συνεχή εξάρ- τηση από την αλλοδαπή, η δηµιουργία της απαιτούμενης τεχνολογίας ή έ- στω 11 προσαρµογή της εισαγόµενης θα πρέπει να εξασφαλίζεται από το πανεπιστήµιο και να γίνεται προς την κατεύθυνση που θα ορίζει η αναπτυ- ξιακή πολιτική της χώρας ή τα ενδιαφέροντα της βιομηχανίας και θα προηγείται των δραστηριοτήτων της τελευταίας. Η καθετοποίηση της βιοµηχανίας, εκτός από τους περιβαλλοντολογι- κούς και άλλους λόγους, επιβάλλεται και για την αξιοποίηση του υπάρ- χοντος επιστημονικού δυναμικού. Το δυναμικό αυτό, που υπάρχει σήμερα, αλλά και το µελλοντικό, δεν πρέπει να θεωρείται πρόβληµα, αλλά απεναντίας πρέπει να θεωρείται συ- νεχώς ανανεούμενο στοιχείο ανάπτυξης της εθνικής οικονοµίας, αξιο- ποιούμενο στην επάνδρωση της απαιτούμενης έρευνας των γραμμών πα- ραγωγής υψηλότερης τεχνολογίας και γενικά στην προσπάθεια για τη βελ- τίωση των συνθηκών ζωής του λαού µας. Πρέπει ακόμα να τονισθεί ότι η έλλειψη εθισμού και παράδοσης συ- νεργασίας της παραγωγής με το πανεπιστήμιο επιβάλλει, για να πετύχου- με τη συνεργασία αυτή, τη γεωγραφική προσέγγιση της ακαδημαϊκής επι- στήμης προς την παραγωγή- Τα πιο πάνω νομίζω ότι στοιχειοθετούν την ανάγκη στενής συνύπαρ- ξης πανεπιστηµίου και παραγωγής και της τοπικότητας του πρώτου, από την άποψη άντλησης στοιχείων και όχι βέβαια ακτινοβολίας. Στη συνέχεια θ' αναφερθούν μερικά στοιχεία από την κατανομή της βιοµηχανίας στη χώρα, που προέρχονται από µια πρόσφατη µελέτη του ΔΗΚΕΜΒ. Τα στοιχεία αυτά αφορούν στις 100 μεγαλύτερες από άποψη κεφαλαίου βιομηχανίες στη χώρα (σε σύνολο 3210), που καλύπτουν 1o 52% του συνολικά απασχολούμενου κεφάλαιου και που είναι εκείνες που βασικά ενδιαφέρουν την παρούσα εισήγηση. Για να μην σας κουράζω με αριθµούς, θα σας παρουσιάσω 6 εύγλωττα ιστΟγράμματα (βλέπε στο τέλος της εισήγησης)… Στο πρώτο ιστόγραμμα βλέπουμε την κατανομή της βιοµηχανίας στα 8 µεγαλύτερα κέντρα της χώρας. Στην πρώτη σειρά βλέπετε το «τέρας» της ευρύτερης Αθήνας. Μετά είναι η Θεσσαλονίκη, μετά ο Βόλος και με μεγάλη διαφορά τα άλλα κέντρα. Στο δεύτερο ιστόγραμμα παρουσιάζεται η κατανομή της βαρειάς βιο- μηχανίας σε 11 από τα μεγαλύτερα κέντρα. Πάλι το «τέρας» και η ωραία Θεσσαλονίκη μετά, παρακάτω 0 Βόλος µε πολύ μεγαλύτερη διαφορά από τα άλλα κέντρα. Στο τρίτο διάγραµμα βλέπουµε τη βαρειά βιοµηχανία αν εξαιρέσουµε τα διύλιστήρια. Βλέπουµε εδώ ότι ο Βόλος είναι δεύτερος στη σειρά. 95 Στο τέταρτο διάγραμμα είναι η κατανομή της βιομηχανίας στα 18 πε- ριφερειακά κέντρα. O Βόλος είναι πρώτος και μετά έρχεται 11 Πάτρα. Τέλος, έχουμε την κατανομή της βαρειάς βιοµηχανίας σε 9 περιφε- ρειακά κέντρα της χώρας. Και εδώ είναι περίπου ίδια με το προηγούμενο. Στο τελευταίο, έχουµε ένα σχήµα που παρουσιάζει την πυκνότητα της βιομηχανίας, δηλαδή το απασχολούµενο κεφάλαιο ανά κάτοικο της πε- ριοχής. Βλέπετε, στην πρώτη σειρά βρίσκεται η Μαγνησία, στη δεύτερη βρίσκεται η Αθήνα, ο μέσος όρος της Ελλάδας και οι άλλες περιοχές. O Βόλος έχει δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη πυκνότητά από τον µέσο όρο και από την Αθήνα. Η αριστερή στήλη αφορά στη βαρειά βιομηχανία χω- ρίς διύλιστήρια, 11 μεσαία στη βαρειά και η τρίτη στο σύνολο των βιομηχα- νιών. Εν πάση περιπτώσει, και τα τρία δείχνουν µια μεγάλη πυκνότητα στο Βόλο. Απ' αυτά προκύπτει ότι στο Βόλο υπάρχει µια ιδιαίτερη σημαντική για τη χώρα βιομηχανική συγκέντρωση παρά την έλξη των δύο κέντρων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) που τον περιβάλλουν. Το τελευταίο ιστόγραµµα παρουσιάζει ακριβώς την ιδιαίτερη βιομη- χανική φυσιογνωμία της περιοχής του Βόλου. Συγχρόνως, λόγω της ορθο- λογισμένης κατά πλειοψηφία εγκατάστασης των μεθόδων, η περιοχή έχει τη δυνατότητα, υπό προύποθέσεις πάντοτε, για την ακόµα μεγαλύτερη βιομηχανική ανάπτυξη. Από την ανάγκη συσχέτισης της βιομηχανίας µε το πανεπιστήμιο, που αναπτύχθηκε προηγουµένως και από τη βιομηχανική φυσιογνωμία της Μαγνησίας που παρουσιάζεται, προκύπτει η ανάγκη και σκοπιμότητα λειτουργίας στο Βόλο πανεπιστημιακών τµηµάτων βιοµηχανικής τεχνολο- γίας. Αυτά, στενά εµπλεγµένα µε την παραγωγική διαδικασία και τον αστι- κό ιστό, θ' αποδώσουν ιδιαίτερα ικανοποιητικά και στην παραγωγή τεχνι- κά εκμεταλλεύσιμης γνώσης και στην παραγωγή στελεχών, αλλά και θα διεκπεραιώνουν τον κοινωνικό τους ρόλο. Συγχρόνως θα έχουν την δυνα- τότητα συνεχούς αναπροσαρμογής, βελτίωσης και πιο πέρα ανάπτυξης και σε πλάτος και σε βάθος, ανάλογα με τις ανάγκες της εθνικής ανάπτυ- ξης. Οι.διδασκόμενοι θα συμπληρώνουν την απόκτηση γνώσης και εμπει- ρίας µέσα στους χώρους και τις τεχνικές και κοινωνικές συνθήκες που θα ασκήσουν το επάγγελμά τους και συγχρόνως θα παρέχουν την πολύτιμη συνδρομή τους στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της παραγωγής και των ανθρώπων της. 96 Βέβαια, η βιοµηχανία δεν έχει µόνο µηχανολογικά τεχνολογικά προ- βλήµατα. "Εχει και άλλα που ανάγονται στην Οργάνωση και χρήση του χώρου η ακόμα προβλήματα που αντιμετωπίζονται από τις επιστήμες της κοινωνιολογίας και ψυχολογίας. ΄Ετσι, μετά τη λειτουργία, µε άμεση προτεραιότητα, πανεπιστημια- κών τμημάτων βιοµηχανικής τεχνολογίας, θα χρειασθούν και αλλά τμή- ματα που Θα συγκροτήσουν ένα ευρύ επιστημονικό φάσµα, θα έλεγα µια «πανεπιστήµη» στην υπηρεσία της παραγωγής και αυτών που εργάζονται 0’ αυτή. Πρέπει ακόµα να σημειωθεί ότι η δυνατότητα παροχής επιστημονι- κών και ερευνητικών υπηρεσιών, που υποστηρίζουν τον κάθε βιομηχανικό κλάδο, αποτελεί ισχυρό κίνητρο έλξης του. Ο Βόλος έχει βιοµηχανίες βάσης και, για λόγους που αναφέρθηκαν πιο πάνω, επιθυµεί καθετοποίηση και μονάδες υψηλής τεχνολογίας (γιατί έχει έντονους λόγους περιβαλλοντολογικούς και απασχόλησης ειδικευμέ- νου και επιστημονικού προσωπικού). Ακόμη η σημασία μερικών μονάδων βάσης είναι δυνατό να υποβαθμι- στεί στο μέλλον, Οπότε θα πρέπει ν' αντικατασταθούν από άλλες μονάδες. Προς την κατεύθυνση της δημιουργίας αυτών των νέων μονάδων, που θα πρέπει να είναι υψηλής τεχνολογίας, Θα πρέπει να προτρέξει το Πανεπι- στήµιο του Βόλου. Επειδή το κόστος και ο χρόνος που χρειάζετει να ιδρυθεί ένα πανεπι- στήμιο είναι σημαντικοί παράγοντες, γίνεται µια αναφορά στο πως η τοπι- κή βιομηχανία έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει, προσφέροντας έτοιμα εκ- παιδευτικά εξαρτήµατα στο Τµήµα Βιομηχανικής Τεχνολογίας. Θα πά- ρουμε μόνο ένα 5070010010, το 304 Περιφερειακό Εργοστάσιο Βάσης, το οποίο ως κρατικό έχει πολύ πιο εύκολη προσπέλαση. Θα δούμε ότι αυτό το εργοστάσιο είναι ένα εργαστηριακό σχολείο με τις πιο κάτω ειδικότη- τες: - Μηχανουργικές κατεργασίες μέχρι προηγµένη λείανση. - Θερµικές κατεργασίες. … Επιµεταλλώσεις. - Μετροτεχνία-διακρίβωση οργάνων. - ΗλεκτρΟσυγκολλήσεις (βλητικές), δοκιµές τους, ακτινογραφίες. … ΠΟιΟτικός έλεγχος προϊόντων και - Εργαστήρια ελέγχου ελαστικού μετάλλου κλπ. υλικών. "Εχει ακόµα τη δυνατότητα να παρέχει εμπειρία: - Για τη συγκρότηση μηχανών εσωτερικής καύσης και για δοκιμαστήρια 97 αυτών των μηχανών. - Για τις επισκευές των μηχανών αυτών και για τα στοιχεία μηχανών που τις αποτελούν. - Για προγραμματισμό συντήρησης και επισκευής τεχνολογικού υλικού και μηχανολογικών και ηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Και, ακόµα, 1o συνεργείο ερπυστριών, που αποτελεί ένα εργοστάσιο παραγωγής, µπορεί να δώσει εμπειρία για τη διαδικασία συντονισµού µη- χανημάτων - προσωπικού - υλικών, ώστε να πετυχαίνεται η βέλτιστη πα- ραγωγή. Επίσης θα µπορούσαμε να πούμε ότι 0111 METKA 11110051 κανείς να α- ποκτήσει εμπειρία για βαρειές κατασκευές, στις μεταλλουργίες για χημι- κούς μηχανικούς, ενώ οι κλωστούφαντουργίες δίνουν τη δυνατότητα ανά- πτυξης αντίστοιχου τοµέα μηχανικών. Ακόµα ο Βόλος, εκτός από το υψηλό επίπεδο παραγωγής και πολιτι- στικής δραστηριότητας που τον χαρακτηρίζει, είναι και συγκοινωνιακός κόμβος, όπου τέμνονται χερσαίοι και θαλάσσιοι άξονες. Σήµερα εξελίσ- σεται σε πύλη της Ελλάδας και της Ευρώπης προς τους λαούς της ανατο- λικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής. Η λειτουργία αυτή της πύλης α- σφαλώς δεν θα περιορισθεί, ή τουλάχιστον δεν πρέπει…να περιορισθεί μόνο στη διαμετακόµιση οχηµάτων, αλλά θα επεκταθεί και σε διακίνηση επι- στημονική και πολιτιστική. 'Ετσι το Πανεπιστήμιο, 115 έδρα το Βόλο, θα γίνει πηγή νέου και συνε- χώς ανανεώσιμου πλούτου, που είναι η εξαγωγή γνώσης και εµπειρίας προς αυτούς τους λαούς. Το πόσο αυτό είναι δυνατό, και θα έλεγα ακόµα και εύκολο, το απέδειξε το Συνέδριο του 1980, με την έντονη συμμετοχή ε- πιστημόνων από τις χώρες αυτές. Κυρίες και Κύριοι, Το Πανεπιστήμιο, με έδρα 1o Βόλο, οργανωμένο 05 σύγχρονες βά- σεις, θα επηρεάσει αποφασιστικά το µέλλον της παραγωγικής διαδικα- σίας της χώρας. Θα χαράξει την εξέλιξη της Μαγνησίας, της Κεντρικής Ελλάδας και ίσως, σε κάποιο βαθµό, και όλης της χώρας. Και έχει τη δυ- νατοτητα μιας ευρύτερης ακτιυοΠολίακ των Β ανοίξει ν...… -. …." .. Η ίδρυσή του και 11 εξέλιξή του πρέπει ν' αντιµετωπισθεί κάτω απ' αυ- τα τα συγκεκριµένα δεδομένα. Ευχαριστώ 98 ΣΥΝΟΛΟ ΑΜ:>αο…εΝοι ΜΑΝ… Σε .οωοοο Μζι99|) 000 l οσο 000 500000 &? ει; ΒΟΛΟΣ ΠΗΡΑ Λ Η 1418 ΣΥΡΟΣ ΣΤΡΑΤ. ΛΑΡΙΣΑ Σχ. I Κατανομή του απασχολουμένου κεφαλαίου στη βιομηχανία, για τις 100 πρώτες βιομηχανίες, σε 8 ελληνικές πόλεις. Πηγή: [CAP HELLASS.A., 1983 (στοιχεία I981). Anwo/ommo ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σε .οοο.α:ο Δεκ (Ι9ω)(Ια) παπα) o 5η… Ιοο 000 150000 200 σα) 250 000 3011000 350000 …µΤ ή-+-ι-ΐ+-ΡΗ ι ο ι & ο . . 4… ΑΘΗ)… Ι 256.603 (6'?) 9E οι [51.0210 σε …) …να/32699 των… ]. 5747 …Από… 5220 ΚΑΒΑΛΑ 4473 ενώ: 3 233 14024… %" Μπι"… 1 2175 AAPnA I407 ΑΜΑ… |??? Σχ. 2 Κατανομή του απασχολουμένου κεφαλαίου, για τις 100 πρώτες βιομηχανίες, στη βαρειά βιομηχανία (κατηγορίες προϊόντων 11-19) σε 11 ελληνικές πόλεις. Πηγή." [CAP HELLAS 5.Α., I983 (στοιχεία I981). 99 ΛπψααΝεπο αν"… IE .ooo.ooo Δα. 1931000 παπα) 1 ου 000 ISO ass/1:11 για… ΠΡΑ… ι …… :… …… Μπιλ…" ΛΑΜΙΑ ΛΑΜΙΑ Σχ. 3 Κατανομή του απασχολουμένου κεφαλαίου, για τις 100 πρώτες βιομηχανίες, στη βαρειά βιομηχανία (εκτός διύλιστηρίων) σε [1 ελληνικές πόλεις. Πηγή: [CAP HELLAS S.A., 1983 (στοιχεία 1981). ΣΥΝΟΛΟ AnAzx.KEOA/1Auov Σε .ooo.ooo Δη.ζιοα) 000 33000 40 ISO ΜΤΒ…" Σχ. 4 Κατανομή του απασχολουμένου κεφαλαίου, για τις 100 πρώτες βιομηχανίες, στη βιομηχανία, σε 18 ελληνικές περιφερειακές πόλεις (εκτός Αθήνας και Θεσσαλο- νίκης). Πηγή.' [CAP HELLAS SA, [983 (στοιχεία 1981). 100 ΛιιηεΧοΛο…εΝο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σε .οοο.οοο Δα (4981) …το… 20 30000 40000 ,, , ,4 32877 ΜΜΜ ενώ: ΚΟΖΑΝΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗ Λ…… ΛΑΜΙΑ Σχ. 5 Κατανομή του απασχολουμένου κεφαλαίου, για τις [00 πρώτες βιομηχανίες, στη βαρειά βιομηχανία (κατηγορίες προϊόντων 11- I9) σε 9 περιφερειακές ελληνικές πόλεις (εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης). Πηγή." [CAP ΗΕΔ1.Α85.Α.. 1983 (στοιχεία 1981). ΑΠΑ2ΧωοΥΝξΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ/ΚΘΙΟΙΚΟ (100 Πε Βισύ…) 1981, Σε .οοοΔνΧ. Μπαίνω 44,42,1419 κατ…"; 1147 εννοω ( 1 ιο 40 do 8ΐ !? ΜΜΜ… L , . στα από… 1 Ι 41… …, ι45,.Ι Με - …, - - 27,5 41. ΕΥΡ.θΕ2/ιΜ- ; - ,, 121,1 3η ΠΑΤΡΑ * ψ . ,… , , ,……,… . ιΞ,| . . 3,1 ...,… 1 ,, ,, 1 ,,,... - :, 1 1 "am-11" ΜΜΜ…» πιο: 'θλΡΕιΛ'ΒιοΜθ…Νη (100 στο…) …… κατά"… (400 TIME!) τα ΔινΛαπινιανζ1ω πιστα) Σχ. 6 Συσχέτιση απασχολουμένου κεφαλαίου και πληθυσμού (απασχ. κεφάλαιο/κά- τοικο) για τις 100 πρώτες βιομηχανίες, στη Μαγνησία, στην ευρ. περιφέρεια Αθηνών, στο σύνολο της χώρας, στην ευρ. περιφέρεια Θεσσαλονίκης, στην [Id- τρα και στην κεντρική και δυτική Θεσσαλία. Πηγές." [CAP HELL/15 5.Α.. [983 (στοιχεία 1981) και ΕΣΥΕ (απογραφή 1981). 101 Πρόεδρος: Ο κ. Σταυρινός έχει το λόγο. Ε. Σταυρινός (Μηχανολόγος - Ηλεκτρολόγος, Γ.Γ. Διοικ. Επιτρ. Τ.Ε.Ε. Μαγνησίας): Αν θέλουμε να κάνουμε µια παρέμβαση στο θέμα βιο- μηχανία και πανεπιστήμιο, πρέπει πρώτα να δούμε ποιος είναι ο χαρακτή- ρας της ελληνικής βιομηχανίας, ποια είναι τα προβλήματα που αντιµετω- πίζει, τι θέλει η βιομηχανία από το πανεπιστήμιο. Σε δεύτερο στάδιο θα δούμε ποια είναι τα κανάλια επικοινωνίας σήµερα και δεν θα έπρεπε να ή- ταν, ανάμεσα στη βιομηχανία και το πανεπιστή μιο, και τέλος να προσδιο- ρίσουμε το χαρακτήρα και τις δομές του σημερινού Θεσσαλικού Πανεπι- στηµίου. Ξεκινώντας λοιπόν από το χαρακτήρα της βιομηχανίας, ήθελα να πω ότι η εποχή µας σημαδεύεται από τη µεγάλη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, την τεράστια πρόοδο της επιστήμης, της τεχνικής και της τε- χνολογίας. Η σύνθετη αυτή διαδικασία στο σύνολό της επικράτησε να ο- νομάζεται επιστηµονικοτεχνική επανάσταση. Φυσικό ήταν η βιοµηχανία της χώρας μας να µη µείνει ανεπηρέαστη απ' αυτή την εξέλιξη. Αν όμως δούµε στην όλη μεταπολεμική περίοδο μέ- χρι σήμερα την κατάσταση της χώρας μας, μπορούμε να πούµε ότι η οικο- νομία του τύπου στα µεταπολεµικά χρόνια αναπτυσσόταν με αρκετά ζωη- ρούς ρυθµούς, µε μεγαλύτερους όμως ρυθμούς αναπτυσσόταν ο βιομηχα- νικός τοµέας, πράγµα που οδήγησε στην αλλαγή του συσχετισμού ανάµε- σα στους κλάδους της εθνικής οικονομίας. Σήμερα στη χώρα διαμορφώθηκε νέα οικονοµική διάρθρωση, που διαφέρει όχι μόνο σε σύγκριση με την προπολεµική, μα και σε σύγκριση με τη δομή που υπήρχε στη χώρα στην πρώτη η και δεύτερη ακόμη μεταπολε- µική περίοδο. Ο καθυστερημένος αγροτικός χαρακτήρας της οικονομίας, στο τέλος της δεκαετίας του '40, έχει σήµερα σε σημαντικό βαθµό ξεπερασθεί. Η Ελ- λάδα σήµερα διαθέτει μία σειρά νέους βιοµηχανικούς κλάδους, μπροστά στους οποίους ανοίγονται προοπτικές παραπέρα ανάπτυξης. Στους κλά- δους αυτούς λειτουργούν ήδη σημαντικές επιχειρήσεις, που τοποθετούνται στην κατηγορία μεγάλων και σύγχρονων επιχειρήσεων, όχι µόνο στη βάση ελληνικών αλλά και ευρωπαϊκών κριτηρίων. Ανανεώθηκαν ριζικά, επε- κτάθηκαν και βελτίωσαν τους οικονοµικούς τους δείκτες σε παλιές επιχει- ρήσεις παραδοσιακών κλάδων της ελληνικής βιοµηχανίας. Μπορούµε όμως να πούµε ότι, παρόλη την ανάπτυξή της, η ελληνική οικονομία δεν ήταν και δεν είναι αυτοδύναμη, αλλά άμεσα εξαρτημένη. Αφού αυτός είναι λοιπόν, με δυο λόγια, ο χαρακτήρας της οικονο- μίας, η βιοµηχανία δεν μπορεί παρά να έχει δύο κύρια χαρακτηριστικά: 102 πρώτο να μην είναι κάθετα αναπτυγμένη και, δεύτερο, να έχει τεχνολογι- κή εξάρτηση. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά της σημερινής ελληνικής βιο- μηχανίας νομίζω είναι αυτά που προσδιορίζουν τα προβλήματα που αντι- µετωπίζει η ελληνική βιομηχανία και που προσδιορίζουν και το ρόλο του "Ελληνα μηχανικού μέσα σ' αυτήν. Αυτό είναι ένα άλλο τεράστιο θέμα, που νομίζω ότι θα το πιάσει ο συνάδελφος κ. Κάραγεωργίου. Βέβαια η διαφοροποίηση αυτών των δύο χαρακτηριστικών είναι πρώ- τα και κύρια Θέμα πολιτικής βούλησης και πολιτικής επιλογής, από την πλευρά, πάντα, της εξουσίας, από την πλευρά του κράτους. Ας ρίξουµε τώρα µια ματιά στα προβλήµατα που έχει η σηµερινή ελ- ληνική βιοµηχανία, για να προσπαθήσουμε να την προσδιορίσουμε ακόμη περισσότερο. Πρώτο και κορυφαίο πρόβλημά της παραμένει η εξάρτησή της από το ξένο κεφάλαιο, που συνδέεται με το γενικότερο, βέβαια, ζήτημα της εξάρ- τησης της χώρας από το ξένο κεφάλαιο. Σήμερα το ξένο κεφάλαιο έχει διεισδύσει άµεσα ή έμμεσα, µέσω του τραπεζιτικΟύ κεφαλαίου, με δάνεια, με συμµετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο βιομηχανικών επιχειρήσεων, σε ε- κατοντάδες βιομηχανίες. Μεγάλο κέρδος στις παραγόμενες στη βιομηχα- νία υπεραξίες μεταφέρεται στο εξωτερικό, περιορίζοντας έτσι τις δυνατό- τητες ανάπτυξης όχι μόνο της βιομηχανίας, αλλά και Ολόκληρης της ελ- ληνικής οικονομίας. Δεύτερο, ίσως σημαντικό, πρόβλημα της ελληνικής βιομηχανίας απο- τελεί το πρόβλημα της διάρθρωσής της. Η διάρθρωση σήμερα είναι τέτοια που δεν επιτρέπει την παραπέρα ανάπτυξή της. Από την ελληνική βιομη- χανία λείπουν ακριβώς εκείνοι οι κλάδοι που θα εξασφάλιζαν έστω το στοιχειώδη εξοπλισμό της με σύγχρονη τεχνολογία, πράγµα που θα µείωνε και την εξάρτησή της από τα ξένα μονοπώλια. Με δυο λόγια, λείπει η Ου- σιαστική βαρειά βιομηχανία, μαζί και οι καινούργιοι κλάδοι της (αυτομα- τισµός, ηλεκτρονικές συσκευές κλπ.). Τρίτο εξίσου σοβαρό πρόβληµα είναι αυτό των επενδύσεων. Οι επεν- δύσεις εδώ και 9 χρόνια παρουσιάζουν πτώση. Και βέβαια οι επενδύσεις δεν μπορεί παρά να σχετίζονται αμεσα με την αναδιάρθρωση. Γιατί χωρίς επενδύσεις αναδιάρθρωση στη βιοµηχανία δεν μπορεί να γίνει. γική στάθµη της Υ.. ...,. u" εκσυγχρονισμένων τεχνολογιών στις υπάρχουσες βιοµηχανίες, είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Εδώ επίσης πρέπει να πούμε ότι, με την παρατηρούμενη πτώση των ε- πενδύσεων, δεν προχωρεί ο αναγκαίος εκσυγχρονισμός των µέσων παρα- 103 γωγής, μ' όλες τις συνέπειες που έχει για την παραγωγικότητα και την ποιότητα των προϊόντων. Μέσα σ' όλα αυτά τα προβλήματα δεν μπορούμε παρά να επισηµά- νουμε ακόμη δύο κύρια στοιχεία: πρώτα και κύρια την ανεπαρκή και χω- ρίς ίχνος κοινωνικών κριτηρίων νομοθεσία που διέπει τη βιομηχανία και δεύτερο ότι η χωροταξική μελέτη, η κατανοµή της βιομηχανικής δραστη- ριότητας, η αποκέντρωση και ο προγραμμτισµός της θεωρούνται, ακόμα και σήμερα, πολυτέλειες. Τελειώνοντας το πρώτο στάδιο και κοιτάζοντας τα κανάλια επικοι- νωνίας που έχει το πανεπιστήµιο, µπορούµε να πούµε με βεβαιότητα ότι σήμερα στην ελληνική πραγµατικότητα το μόνο κανάλι επικοινωνίας με- ταξύ βιομηχανίας και πανεπιστημίου δεν είναι άλλο παρά αυτό της ροής του εργατικού δυναµικού από το πανεπιστήμιο στη βιομηχανία. Βέβαια, στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, το πλαίσιο αυτό καναλιών επικοινωνίας μπορούμε να το προσδιορίσουμε και να πούμε ότι: - Χρηματοδοτείται το πανεπιστήμιο για ειδικά ερευνητικά προγράμματα κυρίως εφαρµοσμένης έρευνας από βιομηχανικές επιχειρήσεις. - Προσανατολίζονται πανεπιστημιακά ερευνητικά προγράμµατα στις α- νάγκες των βιοµηχανιών της ευρύτερης περιοχής του πανεπιστηµίου. - Προσανατολίζονται πανεπιστημιακά ερευνητικά προγράµματα στη µελέτη προβληµάτων που αφορούν στις συνθήκες εργασίας μέσα στους χώρους παραγωγής. - Συµμετέχουν οι εκπρόσωποι του πανεπιστημίου και της βιοµηχανίας στα ανώταρα όργανα της πανεπιστηµιακής διοίκησης. - Απασχολούνται οι µεταπτυχιακοί φοιτητές στη βιομηχανία. - Τοποθετούνται, με εξουσιοδότηση από το Κράτος, εκπρόσωποι της βιομηχανίας στα πανεπιστήμια. - Απασχολούνται επιστήμονες από τη βιομηχανία στα πανεπιστήμια, µε έργο την παρουσίαση διαλέξεων. - Θεσµοθετούνται διαδικασίες εκπαίδευσης ή µετεκπαίδευσης του έργα- τικού και επιστημονικού δυναμικού της βιοµηχανίας στα πανεπιστήµια. Δεν µπορούµε όμως αυτή τη στιγμή να κρίνουμε όλα αυτά τα κανάλια επικοινωνίας που υπάρχουν ανάμεσα στη βιοµηχανία και στα πανεπιστή- μια στην καπιταλιστική Ευρώπη, αν δεν δούμε ποιος πρέπει να είναι ο χα- ρακτήρας των πανεπιστηµίων. Και µιλώντας για το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο, πρέπει να ξεκαθαρί- σω από την αρχή ότι, όταν αναφερόμαστε σ' αυτό, δεν αναφερόµαστε σε κάποιο με σχετική τελειότητα πανεπιστήµιο του μέλλοντος, που θα πρού- πόθετε βέβαια την πλήρη αλλαγή των σημερινών σχέσεων παραγωγής. Α- ναφερόμαστε όµως σ' ένα πανεπιστήμιο που πρέπει και μπορεί να διαφο- 104 ρΟπΟιηθεί, όσον αφορά τη δομή και τη λειτουργία του, από τα άλλα ανώ- τατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Είναι βέβαια φανερό ότι το πρόβλημα της ανώτερης εκπαίδευσης δια- μορφώνεται σε σχέση µε την υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα. Δεν µπορεί, λόγου χάρη, να διάμορφώνεται ο προσανατολισμός των σπουδών ανεξάρτητα από τις παραγωγικές ανάγκες του συγκεκριμένου οικονομι- κοκΟινωνικού συστήματος. Δεν θα πω κάτι καινούργιο λέγοντας ότι υπάρχει κρίση στην ανώτατη έκπαίδευση. Η κρίση αυτή εκδηλώνεται σε όλες τις πλευρές της πανεπι- στηµιακής ζωής, δηλαδή στο περιεχόμενο και τον προσανατολισμό των σπουδών και στη διοικητική, εκπαιδευτική και παιδαγωγική λειτουργία των πανεπιστημίων. Εκφράζεται ακόμα με την υποβάθµιση της αξίας των πτυχίων στη ζωή, καθώς το πρόβλημα της ανεργίας των νέων επιστημό- νων έχει πάρει ήδη δραματικά ανησυχητικές διαστάσεις. Η βασική αιτία εντοπίζεται πρώτα και κύρια στο πρόβλημα του κάθε- στώτος της πολύπλευρης εξάρτησης. Αν η έρευνα είναι ανύπαρκτη στα ελ- ληνικά πανεπιστήμια, η αιτία γι' αυτό δεν βρίσκεται στην έλλειψη διάθε- σης από την πλευρά του διδάκτικΟύ προσωπικού, αλλά και πάλι στην ε- ξάρτηση από την ξένη τεχνολογία και τεχνική. Αν υπάρχουν ελλείψεις σε υποδοµή, υλικά και διδακτικά μέσα, αυτό δεν Οφείλεται στην κακή δια- χείρηση των Οικονομικών, αλλά στην ελλιπή χρηµατοδότηση, αφού τερά- στια ποσά ξοδεύΟνται σε αντιπαραγωγικές δαπάνες. Υπάρχει μια αντίληψη, δοκιμασμένη ήδη σε πολλές χώρες του καπι- ταλιστικού κόσμου, που με βρίσκει αντίθετο. Αυτή η αντίληψη επιζητεί να ενισχύσει την δημιουργία του αναγκαίου φθηνΟύ ανθρώπινου δυναμικού, που απαιτεί η σημερινή παραγωγική διαδικασία. Κάι συµπληρώνεται με την προσπάθεια δημιουργίας ενός λεπτού στρώματος επιστημόνων, που θα εκπαιδεύονται μέσα σ' ένα κλειστό κύκλωµα µεταπτυχιακών και ερευ- νητικών κέντρων. Νοµίζω ότι το πανεπιστήμιο πριν απ' όλα πρέπει να επι- τελεί κοινωνικό ρόλο. Πρέπει να είναι στήριγμα στην κοινωνικοοικονομι- κή ανέλιξη της χώρας. Απαιτείται, ακόµη, με τη δημοκρατική λέιτουργία του, με την πάροχή ολόπλευρης και σύγχρονης μόρφωσης, να επιτελεί ου- σιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας δημοκρατικής διανόησης, που Θα έ- χει τη θέληση και τα εφόδια να συμβάλει στην Ολόπλευρη ανάπτυξη του τόπου. Με βάση λοιπόν αυτά και με όλα τα προηγούμενα περί βιομηχανίας και σχέσεων επικοινωνίας με το πανεπιστήμιο, νοµίζω ότι, για να παίξει το ρόλο του το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο, πρέπει να χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω: 1) Ουσιαστικές Οικονοµικές παροχές. Νομίζω ότι αυτό αποτελεί απα- 105 ραίτητη προύπόθεση. 2) 'Ενα πρόγραμμα σπουδών με περιεχόμενο τέτοιο, που θα µπορεί να καλύψει την απόσταση που μας χωρίζει από τα σύγχρονα επιτεύγματα της επιστήμης, που θα βρίσκεται στα πλαίσια µιας ανεξάρτητης οικονοµικής ανάπτυξης του τόπου και θα προβάλλει όλες τις απόψεις χωρίς αποκλει- σμούς. 3) Ανάπτυξη των μεταπτυχιακών σπουδών και της έρευνας, που πρέ- πει να στηρίζονται στις προπτυχιακές σπουδές. Εδώ Θεωρώ αναγκαίο να πω ότι οι σπουδές αυτές πρέπει ν' αποτελούν δικαίωμα και υποχρέωση ό- λου του ενεργού διδακτικού προσωπικού χωρίς περιορισμούς. Ο προσανα- τολισμός και το περιεχόμενό τους να βρίσκονται στα πλαίσια ειδικότερων κατευθύνσεων, που θα εισηγείται στην Κυβέρνηση ειδικό συµβουλευτικό όργανο, με τη συµμετοχή όλων των πανεπιστημιακών και κοινωνικών φο- ρέων. Οι µεταπτυχιακές σπουδές και η έρευνα θα πρέπει να πραγματο- ποιούνται μέσα στα ΑΕΙ. 4) Δημοκρατική λειτουργία του Πάνεπιστημίου, που θα κατοχυρώνει την ισότιμη συµµετοχή των πανεπιστημιακών φορέων στη διοίκησή του, με σκοπό την ανάπτυξη της ατομικής ευθύνης και πρωτοβουλίας και την ι- σοτιµία καθηκόντων και δικαιωμάτων για όλα τα μέλη του διδακτικού προσωπικού, χωρίς να καταργούνται βέβαια οι διαφοροποιήσεις που Θα στηρίζονται απαραίτητα σε κριτήρια επιστημονικής γνώσης, πείρας και προσωπικής ικανότητας. Αυτές είναι οι γενικότερες προτάσεις, οι οποίες πρέπει κατά τη γνώμη μου να μελετηθούν και να συγκεκριμενοποιηθούν, αν θέλουµε µια πλήρη ε- ναρµόνιση ανάμεσα στο Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο και τη βιοµηχανία. Ευχαριστώ Πρόεδρος: 0 κ. Καραγεωργίου έχει το λόγο. Α. Καραγεωργίου (Μεταλλειολόγος-Κοινωνιολόγος, Μέλος Δ.Σ./ ΔΗ.Κ.Ε.Μ.Β.): Ο τίτλος της δικής μου εισήγησης είναι «ο κοινωνικός µη- χανικός». Πρέπει να πω ευθύς εξαρχής ότι µε τον τίτλο της εισήγησης µου δεν σκοπεύω να εισαγάγω µια καινούργια ειδικότητα στην κοινότητα των επιστημόνων τεχνικών. Απλώς επιδιώκω ν' ανάψω, κάνοντας χρήση του επιθέτου «κοινωνικός», ένα γενικό φωτισμό, όπου Θα υπάρχουν όλα τα χρώματα και όπου το καθένα παίρνει ιδιαίτερο τόνο. Με άλλα λόγια, θα α- ναφερθώ στην καθολική δοµή της συγκεκριµένης κοινωνίας και Θα εξετά- σω μερικά στοιχεία που αφορούν στον µηχανικό, που το λεξικό τον θέλει ως τον «αρµόζοντα στις µηχανές». 106 Κοινός λόγος αυτού του διήμερου είναι η ανάγκη σύνδεσης της εκπαί- δευσης, μέσω των σχολών του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου, με τις πραγμα- τικές ανάγκες της παραγωγής, για την εξυπηρέτηση μιας στρατηγικής, που Οφείλει να στοχεύει: α) στην εθνική μας ανεξαρτησία, β) στη βελτιστοποίηση της καθολικής μας ανάπτυξης, γ) στη βελτιστοποίηση της τοπικής μας ανάπτυξης και 8) στην αλλαγή των σχέσεων παραγωγής. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η στρατηγική δεν μπορεί να πετύχει χωρίς να μελετηθούν οι ιδιαιτερότητες της παραγωγικής διαδικασίας και, στην περίπτωσή μας, οι σχέσεις µεταξύ της τεχνολογίας, της Οργάνωσης εργα- σίας και της βιομηχανικής δημοκρατίας. "Εχουν διαμορφωθεί κυρίως Οι ε- ξής αντιλήψεις γύρω από τις παραπάνω σχέσεις: α) η τεχνοκρατική αντίληψη και θέση, β) η θέση της τεχνολογικής αυτονοµίας και γ) η θέση της τεχνολογικής ιδιαιτερότητας. Η τεχνοκρατική αντίληψη ανάγει τις Οικονομικές σχέσεις σε τεχνικές σχέσεις, που επιβάλλουν υποχρεωτικά τους δικούς τους στους. Βλέπει τη σχέση του εκπαιδευτικού συστήματος με την παραγωγή σαν καθαρά τε- χνική, μέσα από την υπόθεση ότι το εκπαιδευτικό σύστημα είναι Ο προμη- θευτής του συντελεστή παραγωγής εκπαιδευµένου ανθρώπινου δυναµικού και μέσα από την υπόθεση ότι η καταλληλότητα στα διάφορα επάγγέλμα- τα προσδιορίζεται κυρίως από τις σχετικές απαιτήσεις της εργασίας. Η τεχνοκρατική «μήτρα» έχει ως προυπόθεση το ότι η κατάρτιση, ε- ξειδίκευση και διαχωρισμός των εργασιών στη βιομηχανική παραγωγή εί- ναι συνέπεια της συλλογικότητας του τεχνικού καταμερισµού εργασίας και ότι ο κατατεµαχισμός και η μονότονα επαναλαµβανόμενη εργασία υ- πακούουν στις απαιτήσεις που θέτει σε µεγάλη κλίµακα η μηχανοποιημέ- νη παραγωγή. Ακόμη, έχει ως προυπόθεση ότι αυτή η εργασία είναι ανάγ- κη να συντονίζεται, επιχειρείται, σχεδιάζεται και χρόνομετράται από τε- χνικούς εμπειρογνώμονες, υπεύθυνους να επιβλέπουν ολόκληρες μέρες αυτό το σύνθετο τελικό προϊόν, ολόκληρο τμήμα από την παραγωγική διαδικασία, και ότι αυτοί Οι ειδήμονες είναι ανάγκη να υπερέχουν σε τεχνι- κή εξειδίκευση, διανοητική ικανότητα και ιεραρχική εξουσία. Αυτός ο τεχνοκρατικός ντετερμινισμός, με διάφορες παραλλαγές, ε- πιβάλλει τις απαιτήσεις του, είτε λόγω της φυσιολογικής οργανικής ατέ- λειας του ανθρώπου, επειδή δηλαδή επεκτείνει τις ικανότητες των Οργά- νων του, είτε λόγω της κρυφής ή φανερής βοήθειας των «αψόγων ρυθμών» της τεχνολογίας, είτε γιατί µε την κυριαρχία του βιοµηχανικού τρόπου ζω- ής, στον οποίο το καλύτερο είναι εχθρός του καλού, ο κυρίαρχος τρόπος 107 σκέψης είναι αυτός που προσανατολίζεται προς την αντικειμενική τεχνική ανάπτυξη και ορίζεται ανάλογα με την αποτελεσµατικότητά του. Τούτο έχει ως συνέπεια την βασική αλλαγή της δοµής της ίδιας της τεχνολογίας που, από μια φυσική σχέση σκοπού-μέσου, μεταβάλλεται σε µιαν ανοικτή και απροσδιόριστη σχέση µέσου. Απ' αυτό το σημείο, ο κεντρικός σκώιός της τεχνολογίας στοχεύει να διαθέσει εξουσία για οποιοδήποτε σκοπό. Το νόημα της τεχνολογίας δεν είναι πια η κρίση για κάτι ή σε κάτι, αλλά μάλλον η εξουσία. Μ' αυτόν τον τρόπο, ο τεχνικός νους γίνεται απόλυτος και απελευθερώνεται από την α- νάγκη ν' ακολουθήσει το διακεκριμένο στόχο του. Η λογικότητά των µη- χανών και των µηχανισµών και οι τεχνικές τους απαιτήσεις γίνονται αντι- ληπτές ως άμεσες κοινωνικές απαιτήσεις. Οι εργαζόµενοι δέχονται ολοένα και περισσότερο αυτή τη γενική αρχή του πολιτισµού, ότι «ο σκοπός άγιάζει τα µέσα» ή, καλύτερα, ότι οι τεχνι- κές δυνατότητες ισχυροποιούν τη χρησιµοποίησή του. Η αυτονοµία και η ελευθερία ως βάσεις της δημοκρατίας εμφανίζονται μόνο έξω από την ορ- γανωμένη περιοχή της ζωής. Μέσα στις επιχειρήσεις και στους οργανι- σµούς, οι σχέσεις κυριαρχίας είναι απαραίτητες, για την πλήρη αποτελε- σματικότητα, που είναι εκείνο που μετράει περισσότερο από οτιδήποτε και που η επίτευξη της κάνει αναπόφευκτη και την κυριαρχία. Η θέση της τεχνολογικής αυτονομίας υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας παράγει από μόνη της ευρύτερες περιοχές αυτονομίας και επομένως περισσότερες περιοχές, στις οποίες οι συµµετέχοντες είναι ικανοί να ξεπεράσουν την αλλοτρίωσή τους. Εµπειρικά δεδομένα δείχνουν ότι, καθώς η τεχνολογία προχωρεί με ταχύτητα, η οριζόντια συνεργασία αυξάνεται, η υπευθυνότητα και η ικανοποίηση στη δουλειά επίσης, ενώ μειώνεται η ιεραρχία στην παραγωγική διαδικασία, καθώς οι ανάγκες για μεγαλύτερη παραγωγικότητα απαιτούν την συνεργασία της εργατικής δύ- ναµης… Στοιχεία της βιοµηχανικής δηµοκρατίας αρχίζουν να επικρατούν πά- νω απ' όλα στο χώρο της δουλειάς και, στην συνέχεια, στην όλη δομή της επιχείρησης, συµβάλλοντας στο ξεπέρασμα κάποιων στοιχείων της ιεραρ- χίας και της προσωπικής εξουσίας. "Εχει παρατηρηθεί ότι μερικές εξειδι- κευμένες µορφές αυτοματοποιημένης εργασίας δίνουν µεγαλύτερες ευκαι- ρίες για μικρότερο άγχος και μεγαλύτερες δυνατότητες για επαφές. Τα παραπάνω αποτελέσματα ερμηνεύονται από πολλούς ως επιβε- βαίωση των επιχειρημάτων τους, ότι η τεχνολογία είναι βασικά ουδέτερη και δεν προσδιορίζει συγκεκριµένα τους τύπους οργάνωσης εργασίας και συνεργασίας, µε τους οποίους διεξάγεται η εργασία. Εποµένως, η βιομη- χανική δημοκρατία είναι κυρίως ζήτημα πολιτικής βούλησης. Καθώς η 108 παραγωγική τεχνολογία γίνεται πιο αυτόνομη, µπορούµε να έχουµε βιοµη- χανική δημοκρατία, χωρίς απώλεια και της αποτελεσματικότητας. Αυτές οι βελτιωμένες συνθήκες για βιομηχανική δηµοκρατία συνεπά- γονται πρώτιστα βελτιώσεις στην άμεση εργασιακή αποκατάσταση, αλλά και αλλαγές στις συνεργατικές οµάδες και τις οµάδες δουλειάς. Είναι λοι- πόν ζήτημα υποκειµενικών συνθηκών, δηλαδή εργατικής συνείδησης, προγράμματος και αποφασιστικότητας. Στις παραπάνω θέσεις, η συζήτηση για τις σχέσεις µεταξύ τεχνολο- γίας, οργάνωσης της εργασίας και των άλλων της καπιταλιστικής παρα- γωγής, παραµένει μία συζήτηση ασυζήτητη και αβέβαιη. Αυτή η απροσ- διόριστία συνοδεύεται από μιαν ερμηνεία της τεχνολογίας, όπου δεν συ- ναντούμε την ειδοποιό διαφορά που έχει η καπιταλιστική τεχνολογία. Για να περάσει η έννοια της αποτελεσµατικότητας και Ο ορθολογισµός, δεν δίνεται μια επαρκής εξήγηση, επειδή δεν λογαριάζεται το τι ακριβώς σή- μαινε η κυριαρχία της καπιταλιστικής βιοµηχανικής τεχνολογίας πάνω στο πετσί της εργατικής τάξης. Ο συλλογισµός για την τεχνολογική εξέλι- ξη δεν λογαριάζει την σύνθεσή της με κοινωνικά προσδιορισμένους χρήσι- μους σκοπούς. Η τεχνΟεπιστημονική ανάπτυξη σημαδεύει την ανοικτή κίνηση της καπιταλιστικής ισότητας. Η τεχνολογία πρέπει ν' αναπτύσσεται ανεξάρ- τητα από την κοινωνική της χρησιμότητα, στο βαθμό που συσσωρεύει το κεφάλαιο και αντικειμενικοποιείται με την µορφή του κεφαλαίου, ανανεώ- νοντας έτσι την ανεξαρτησία από την ζωντανή εργασία. Δεν ήταν η ανά- πτυξη της τεχνικής βάσης της παραγωγής η αιτία που προκάλεσε την πτώ- ση της εργασίας. Απεναντίας, από την αρχή του καπιταλισμού, κύριος στόχος των αφεντικών ήταν η μεγιστοποίηση της εξουσίας και του ελέγ- χου πάνω στους εργάτες. Όπως έχει επιχειρηματολΟγήσει Ο Μάρτιν, μία από τις μεγαλύτερες ωθήσεις για την δημιουργία εργοστασίων ήταν η επί- θυµία να υπΟσκαφΘεί Ο εργατικός έλεγχος πάνω στην εργασιακή διαδικα- σία και ν' αυξηθεί ο έλεγχος των εργοδοτών πάνω στην διάρκεια της εργά- σιμης ημέρας. Από την στιγµή που οι εργάτες συγκεντρώθηκαν μέσα στα εργοστά- σια, η επίθεση συνεχίστηκε µε την µορφή των τεχνικών καινοτομιών που κατάκερμάτισάν την πάραγωγική διαδικασία και προοδευτικά αποειδί- κευσαν την εργατική τάξη. Η στενή επιτήρηση της εργασιακής διαδικα- σίας είναι ευκολότερη, όταν η δουλειά είναι απλή και η ρουτίνα και ο βη- ματισμός της εξαρτάται από την μηχανή περισσότερο, παρά από τον ερ- γάτη. Τρανό παράδειγμα αυτής της καινοτομίας, είναι η γραμμή μαζικής παραγωγής, μία αλυσίδα συναρμολόγησης που λειτουργεί µε τις αρχές του επιστημονικού management του Taylor στην οποία ο εργάτης έχει χάσει ό- 109 λη την αυτονομία του και έχει γίνει ένα ανθρώπινο εξάρτημα της µηχανής. Οι πιο πολλές από τις εργασίες σε µιαν ιδιωτική επιχείρηση είναι επα- ναληπτικές, μονότονες, χωρίς πρωτοβουλία και δηµιουργικότητα. Συγ- χρόνως, η επιχείρηση πρέπει διαρκώς να προσαρµόζεται στις συνεχείς αλ- λαγές της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης. Υπάρχει, επομένως, μία εσωτερική ανάγκη για καινοτοµία για νέα προϊόντα, νέες τεχνολογίες, νέα συστήματα επεξεργασίας πληροφοριών και µορφές οργάνωσης, των οποίων η παραγωγή απαιτεί ένα ορισμένο βαθμό ανεξαρτησίας. 'Ολες αυτές οι νεωτέριστικές δραστηριότητες είναι πολύπλοκες και απαιτούν υψηλά επίπεδα ικανότητας και εξειδίκευσης. Καλούνται να τις εκτελέσουν ειδικευμένα άτομα. Μια αυτόνοµη µορφή εξουσίας, που στη λήψη αποφάσεων δεν θα φύγει εντελώς από την εξουσία των ιδιοκτητών, βγαίνει στο προσκήνιο. Ο καπετάνιος, ιδιοκτήτης, κεφαλαιοκράτης, υπο- χωρεί σιγά-σιγά στο παρασκήνιο. Η μεταπρατική ασυδοσία, δεν είναι πια αρκετή για τέτοια μεγέθη. Η φύση του managment μεταβάλλεται γρήγορα. Υπάρχουν πιο ακριβή µέσα και όργανα. Μέσα από την αναπτυξιακή έρευνα, η ανάλυση συστηµάτων, η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η μελέτη εργασίας, όλα αυτά, α- παιτούν σοβαρούς αριθµούς από ειδικευμένους τεχνικούς. Αυτοί οι τεχνι- κοί κατέχουν ένα ορισµένο τύπο εξουσίας και µειώνουν τον βαθμό αβε- βαιότητας στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Δεν υπάρχει καμία αµφιβολία ότι η συμπεριφορά της επιχείρησης επη- ρεάζει σημαντικά ένα γενικό επιτελείο, αυξάνει την συνοχή, ενοποίηση και δημιουργία, και πάνω απ' όλα δίνεται η εντύπωση της αντικειμενικότητας στη δομή της επιχείρησης. "Οσοι ανήκουν στο ενδιάµεσο αυτό στρώμα των τεχνικών και ειδικών δεν θεωρούν τους εαυτούς τους ως εκπρόσω- πους των κεφαλών της επιχείρησης. Από την άλλη µεριά, σε αντίθεση µε τους εργάτες και τους προλετάριους υπαλλήλους ασκούν την τεχνολογική εξουσία και έχουν ένα βαθµό επιρροής πάνω στην ανάπτυξη του συστήμα- τος παραγωγής. Πρέπει όµως να γίνει κατανοητό ότι, δεδομένης της τωρινής δομής των παραγωγικών σχέσεων, ο επαγγελματισµός τους, αναπόφευκτα, βοη- θάει την ανάπτυξη του καπιταλιστικού συστήματος. O μηχανικός, λόγου χάρη, πρέπει να φτιάξει σήµερα µία μηχανή pa 0- ρισµένες προδιαγραφές. Οι προδιαγραφές αυτές, ο σκοπός της µηχανής, η θέση της στον οικονοµικό σχεδιασμό της επιχείρησης, η πολιτιστική και οικονομική της αξία για την κοινωνία, το αποτέλεσμά της πάνω σ' αυτούς που θα την χρησιμοποιήσουν και θα την παράγουν, όλα αυτά κρύβονται σε αποφάσεις που έχουν παρθεί σε άλλα τμήματα και τομείς της επιχείρησης. Από την στιγμή που το σχέδιο ολοκληρώνεται, εκείνο που ο δηµιουρ- 110 γός του µπορεί να προσδιορίσει είναι το αν η μηχανή Θα δουλεύει ή όχι. Δεν μπορεί να ερευνήσει π.χ. αν Θα κάνει τη δουλειά των εργαζομένων δύ- σκολη ή αν Θα προμηθεύοει την κοινωνία μ' ένα άλλο άχρηστο ή επικίνδυ- νο προϊόν. Η κύρια αντίθεση των μηχανικών με τον λαό βρίσκεται στην δυσαναλΟγία που υπάρχει μεταξύ της αυξανόμενης σημάσίας τους μέσα στην παραγωγική διαδικασία και του προσδιορισµού της λειτουργίας τους από άλλους μηχάνισμούς της ιεραρχίας. Οι µηχανικοί, βέβαια, έχουν από καιρό συνειδητοποιήσει τις αντιφά- σεις τΟυ ρόλου τους. Οι αντιδράσεις τους όµως στο επίπεδο των επιχειρή- σεων είναι τεχνοκρατικές. Συνήθως παραπΟνΟύνται ότι οι ανώτεροί τους είναι ανίκανοι και άσχετοι, ότι αποφασίζουν με κριτήρια που δεν ανταπο- κρίνονται στην τεχνική ΟρθολΟγικότητα και προγραµµατισµό, ότι διατη- ρούν µία αρχαϊκή Οργάνωση στην επιχείρηση, ότι έχουν ανεπαρκείς σχέ- σεις επικοινωνίας και ότι όλα γίνονται αναξιοκρατικά, με αποτέλεσμα οι καριέρες τους να συντρίβονται μέσα στο άγχος και την αγωνία των αντα- γωνιστικών σχέσεων που υπάρχουν στην επιχείρηση. Όµως, κατά κύριο λόγο, δεν αµφισβητούν τον υπάρχοντα τρόπο παραγωγής και οργάνωσης εργασίας, ζητούν τον εκσυγχρονισμό του, αλλά δεν θέτουν θεμελιακά έρω- τήματα για την φύση του, την όποια θεωρούν αντικειµενικό γεγονός. Σπάνια προτείνουν ριζικά διαφορετικές δοµές, στην οργάνωση της παραγωγής και στην αναθεώρηση του περιεχομένου του ρόλου τους και των πολιτικών του διαστάσεων. Παραμένουν εγκλωβισµένοι σε µιαν εργα- σιακή ιδεολογία, που τους έχει επιβληθεί και κατά την διάρκεια της εκπαί- δευσής τους αλλά και στη δουλειά. Σύμφωνα μ' αυτήν την ιδεολογία, που καταγράφεται στα σχέδια όλων των φυσικών και εφαρμοσμένων επιστη- μών, επιστήμη είναι µία τεχνική συλλογή στοιχείων ή, μάλλον, μία µέθο- δος για την ποσοτικοποίηση µεµονωµένων φαινοµένων, η σύνθεση των ο- ποίων θεωρείται έξω από τις δικαιοδοσίες της επιστήμης. "Ετσι, με τέτοιες τις διαδικασίες αποκλεισµού, ευνουχίζεται η κριτική σκέψη και εμποδίζε- ται η ανάπτυξη νέων εννοιών. Για να συνδεθώ με τα προηγούμενα, θα ήθελα να τονίσω ότι το ζητού- μενο για μας, γι' αυτόν τον τόπο, είναι μία σχολή µηχανικών και τεχνικών της βιομηχανίας. Πιστεύω ότι µία τέτοια σχολή θα πρέπει να ξεφύγει από το «φυσιολογικό», από αυτό που είναι γενικά παραδεγμένΟ. 'Ενα καινούρ- γιο υπόδειγµα µηχανικού βιοµηχανίας πρέπει να βγει από την ευκαιρία που δίνει η δηµιουργία µιας τέτοιας σχολής βιοµηχανίας. Ο μηχανικός της βιο- μηχανίας θα πρέπει να ξαναβρεί ακόµη και τους τεχνολογικούς προσδιο- ρισμούς που του δίνει το λεξικό. Μηχανικός, σύµφωνα με το λεξικό, είναι Ο εφευρέτης" κάτι που έχει a- ξαφανιστεί, τουλάχιστον από την ελληνική πραγματικότητα. Επίσης το 111 λεξικό λέει ότι ο μηχανικός είναι κοινωνικός δηλαδή οµιλητικός. Ο μηχα- νικός έχει χάσει τη γλώσσα του. Δεν επικοινωνεί με τίποτε. Αυτή τη στιγ- μή βρίσκεται µετέωρος. Ειδικά με την ταχύτητα που αλλάζουν οι κοινωνι- κές διαδικασίες και Οι κοινωνικές δομές, µέσα στην βιοµηχανία δεν έχει κανένα λόγο. Στέκεται µουγγός απέναντι στη γρήγορη μετάλλαξη των ερ- γατών και στέκεται μουγγός απέναντι στις επιταγές του αφεντικού του. Θα πρέπει, από δω και πέρα, να χρησιμοποιήσουµε µιαν άλλη έκφρα- ση. Αντί διάχυση να µιλήσουμε για ώσμωση, δηλαδή να μιλήσουµε για την δυνατότητα να περάσουν όλα τα κοινωνιολογικά και κοινωνικά στοιχεία μέσα στο σκληρό πυρήνα του γνωσιολογικού υπόβαθρου του µηχανικού. Αν δεν γίνει αυτό, νομίζω ότι θα έχουνε χάσει πολλές από τις ευκαιρίες που μας δίνει αυτή η κοινωνική συγκυρία. Θα πρέπει οι µηχανικοί, και όλοι μας, να συνειδητοποιήσουµε ότι γί- νονται τρομερά πράγματα. Νομίζω ότι κανείς δεν έχει αντιληφθεί το τι ση- μαίνει ο νόμος 1430" ο νόμος δηλαδή για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες. Δεν έχει κανείς αντιληφθεί ότι έχει τερµατισΘεί 0 δεσποτισµός στα εργο- στάσιά, ότι μπορεί ο εργαζόµενος ή ο συνδικαλιστής να κάνει έλεγχο μέσα στα εργοστάσια, ότι µπορεί άνθρωποι απ' έξω να τα δουν αυτά τα εργοστάσια" και είναι μεγάλης σηµασίας αυτό γιατί, όπως µπορούσε πριν κανείς να µιλήσει για τρόφιμους των Α.Ε.Ι., μπορεί να μιλήσει για τρόφι- μους των εργοστασιακών γκέτο. Είναι μια παράµετρος που πάρα πολλοί, στις συζητήσεις για το περιεχόμενο των σπουδών των µηχανικών της βιο- μηχανίας, έχουν παραγνωρίσει. "Εχει χαθεί η ευαισθησία των μηχανικών βιομηχανίας, όσον αφορά τον προβληματισμό της εργατικής τάξης. Ξέρετε ότι µόλις τελευταία μπαίνουν µηχάνικοί της βιομηχανίας στα συνδικάτα και στα σωματεία των εργατών; Ξέρετε ότι κατά κύριο λόγο ψεύδονταν ή ήταν µόνο διπλοί πράκτορες; Στο σπίτι τους βρίσκανε τον Πρόεδρο του Σωματείου και του έλεγαν τι γινόταν στην εταιρεία, και στην εταιρεία εφαρμόζανε τις επιτα- γές του αφεντικού. Νοµίζω ότι είναι καιρός ν' αλλάξει αυτό το υπόδειγµα σπουδών του μηχανικού. Νομίζω ότι, αν σκοπός της εκπαίδευσης είναι να δημιουργήσει ανθρώπους που θα αμφισβητούν, που Θα έχουν μία θετική σκέψη, ανθρώ- πους οι οποίοι θ' αρνηθούν τον ανασταλτικό χαρακτήρα τους, νοµίζω ότι αυτό µπορεί να γίνει μόνο µε την ώσµωση που μπορεί να επιτρέψει η επι- στηµονική αντιµετώπιση των προβλημάτων. Αυτός είναι ο λόγος που εµείς, παράλληλα με την Σχολή Μηχανικών Παραγωγής, προτείνουµε σχολές όπως η κοινωνιολογία και ψυχολογία. Οι σχολές αυτές, δίνοντας έμφαση στα θέματα των εργασιακών σχέσεων, θα μπορέσουν να δημιουργήσουν µια καινούργια αρχή. Ευχαριστώ πολύ 112 Πρόεδρος: Μπορούμε, τώρα, να προχωρήσουμε σε συζήτηση. Κουντουράς (Πρόεδρος του Γεωπονικού Συλλόγου Μαγνησίας): Οι δύο ομιλητές, που αναφέρθηκαν στη γεωργική τεχνολογία µίλησαν για δύο διαφορετικά πράγµατα, αν και ουσιαστικά, κατά την γνώμη μου, συμφω- νούσαν σ' ένα. Και οι δύο συµφωνούν ότι κάτι πρέπει ν' αλλάξει σ' αυτή τη καινούργια Σχολή, που θα λειτουργήσει στο Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο. Η Θεσσαλία γενικά, μας δίνει το δικαίωμα, για μια τέτοια σχολή. Η Θεσσα- λία, µε τις καλλιέργειες που έχει, με τις ιδιομορφίες του εδάφους που έχει, είναι «στα µέτρα» μιας τέτοιας γεωργικής σχολής. Θ' αναφερθώ σε μία προσωπική μου εμπειρία, γιατί όταν΄τελείωσα την Γεωπονική Σχολή Αθηνών το 1970 και βγήκα στην επαγγελµατική βΙοπά- λη, αισθανόµΟυνα σαν ένας καπετάνιος σ' ένα πλοίο που, ενώ ήξερε την θεωρητική πλευρά του μπάνιου, δεν ήξερε πως να κολυμπήσει. Θέλω να πω ότι αυτό που πρέπει σήµερα να κυριαρχήσει από την αρχή στη Σχολή Γεωργικής Τεχνολογίας είναι η πρακτική εξάσκηση των φοιτητών Οι 0- ποίοι Θα μεταφέρουν αυτή την πρακτική τους εµπειρία στον απλό αγρότη. Ας μην ξεχνούμε ότι έχουμε να κάνουμε με αγρότες, απλούς ανθρώπους, που δεν έχουν ειδικές γνώσεις, είναι δηλαδή αγράμµατος πληθυσμός. ΄Ε- χουµε να κάνουμε µ' ένα πληθυσµό Ο οποίος, από πολλές και διάφορες συμπτώσεις, είναι δύσπιστος. ΄Αρα, Ο γεωπόνος ή ο δασολόγος πρέπει να μεταφέρει, εκτός από την θεωρητική του γνώση, και την πρακτική του εµ- πειρία. Εδώ είναι το θέμα όπου πρέπει η τοπική αυτοδιοίκηση, σε συνδυασμό με τις υπηρεσίες, να ρίξει όλο της το βάρος. Η προετοιμασία για την πρακτική εξάσκηση, η ΟπΟία Θα γίνεται αργό- τερα σε αγροκτήµατα του Πανεπιστηµίου, πρέπει ν' αρχίσει από σήμερα. Από σήµερα πρέπει να µπει ο σπόρος, το φυτό µε το όποιο, αργότερα, Θα κάνουν οι φοιτητές την πρακτική τους εξάσκηση. Πρέπει να δοθούν από σήμερα από την τοπική αυτοδιοίκηση και από το Υπουργείο Γεωργίας πρότυπα αγροκτήµατα παραγωγών τα ΟπΟία, σε πρώτη φάση, θα είναι αυ- τα στα όποια θα κάνουν την πρακτική του εξάσκηση οι μελλοντικοί φοιτη- τές. Επίσης, µία από τις πρώτες υποχρεώσεις του διδακτικού προσωπικού των σχολών γεωργικής τεχνολογίας, δηλαδή των καθηγητών και του υπό- λοιπου διδακτικού προσωπικού, είναι η άμεση επαφή µε τον απλό αγρότη. Επίσης µία πρωταρχική ανάγκη των καθηγητών, επάνω σε νέες βάσεις, Θα είναι το να είναι η βιβλιογραφία τους προσαρµοσµένη επάνω στα σύγχρο- να δεδΟμένα της γεωτεχνικής επιστήμης και όχι σε απαρχαιωμένα, γιατί, όπως όλες θετικές επιστήµες, η γεωτεχνική επιστήµη εξελίσσεται ρα- 113 γδαιότατα. Πρόσφατα pa το Σύλλογο, είχαμε πάει μία εκπαιδευτική εκδρομή και θα μπορούσα να πω ότι, πριν από 6-7 χρόνια που είχα ξαναπάει, είδα ότι αυτοί προχωρούν με άλµατα, ενώ εμείς αρχίζουμε και κάνουμε βήματα. Οι αγρότες μας χρησιμοποιούν σε μεγάλη ποσότητα ζιζανιοκτόνα και παρασιτοκτόνα γιατί νομίζουν ότι έτσι Θα καταπολεμήσουν καλύτερα τις αρρώστιες η θ' αναπτύξουν καλύτερα τα φυτά, παρόλον ότι σήµερα, στην Ευρώπη, στην Αµερική και 0‘ άλλες χώρες, έχει επικρατήσει πλέον η άπο- ψη ότι οποιαδήποτε καταπολέμηση ανάπτυξης του φυτού πρέπει να έχει ά- μεση σχέση με το περιβάλλον. Ως Σύλλογος καταλήξαμε σε ορισμένες προτάσεις σχολών, που ενδε- χοµένως να λείπουν από τις δύο γεωργικές σχολές που υπάρχουν στην Ελ- λάδα. Συγκεκριµένα, καταλήξαµε στη γενετική του πολλαπλασιαστικΟύ υ- λικού, εξειδικευμένων δηλαδή σπόρων διάφόρων καινούργιων φυτών, στην ιχθυολογία, στην οικολογία, στην βιογεωργία, που ανέφερε και ο κ. Μάργαρης, και στην αγροτική τεχνολογία. Η αγροτική τεχνολογία είναι ένας γενικός όρος, αλλά αν την ερμηνεύ- σουμε ως τεχνολογία, οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει μία διάφορετική ε- ξειδίκευση μεταξύ µηχανών και φυτών. Κι αυτό γιατί σήμερα τεράστια πο- σά δαπανώνται για εισαγωγή γεωργικών µηχανηµάτων, µικρών ή μεγά- λων, τα οποία δυστυχώς µπορούν να κατασκευαστούν και στην Ελλάδα. Περισσότερη έρευνα και περισσότερη εφαρμογή των μέσων που μας δίνον- ται μπορούν να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Πρέπει επίσης, αφού μιλάµε για οµαδικές καλλιέργειες, να γίνει, µέσα 0a μια τέτοια σχολή, μία εξειδίκευση απάνω στο συνεταιριστικό κίνημα, στις συνεταιριστικές καλλιέργειες όπου, λόγου χάρη, η Κάρλα, µε τα τόσα στρέµματα της, να γίνει η αρχή όπου θα μάθουν οι φοιτητές, πως επιτυγχά- νεται αυτό που λένε συνεταιρισμός, δηλαδή μείωση του κόστους παραγω- γής και αύξηση των κερδών στους γεωργούς. Ευχαριστώ Φατούρος: Οι εισηγήσεις για τη γεωργική τεχνολογία επιβεβαιώ- νουν αυτό που είπαμε προηγουμένως για τις κοινωνικές επιστήμες και για τα οργανωτικά ζητήµατα του Πανεπιστημίου: ο κοινωνικός προσανατολι- σμός που ζητεί ο κ. Καραγεωργίου, η σύνδεση της βιοµηχανίας µε το πανε- πιστήμιο όπου αναφέρθηκε ο κ. Σταυρινός, η αποτελεσματικότητα και η τεχνική ποιότητα της παραγωγής που τόνισε ο K. Τσαλαπάτας, η εξειδί- κευση που ανέφερε 0 κ. Παπαθανασίου καθώς και η ανάγκη για επεξεργα- σία συστημάτων τεχνολογίας και γεωργίας. Υπάρχει, ωστόσο, µια άλλη 114 κατηγορία προβλημάτων. Μπορούν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που ζη- τούμε να ενσωµατωθούν στην παρεχόµενη γνώση, όταν δεν υπάρχει προε- τοιμασία, όταν δεν έχουμε προετοιμασμένη επαγγελµατική υποδομή για τα διπλώματα, όταν τα στερεότυπα Οδηγούν αλλού και, ακόµη, όταν μια σειρά από συμφέροντα μπορεί να αντιδράσουν σ' αυτές τις προοπτικές; Αυτό είναι μια από τις δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ένα πανεπι- στήµιο που όλοι µας επιζητΟύµε να γίνει. Υπάρχουν δυσκολίες, επίσης, άλλης κατηγορίας, πιο ειδικές" λόγου χάρη, Οι σχέσεις του μηχανολόγου pa την βιομηχανία. Μία από τις λύσεις που είναι γνωστή και γίνεται στις δυτικές χώρες αρκετά συχνά είναι η χρη- µατοδότηση από την βιομηχανία ερευνητικών προγραμμάτων. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ακόμη ότι θα υπάρξουν αντιράσεις μέσα α- πό το ίδιο το φοιτητικό κίνηµα. Θα υπάρξουν αντιδράσεις μέσα από συγ- κεκριμένες πολιτικές προοπτικές σε μία σύνδεση πανεπιστηµίου και βιο- µηχανίας. Από την άλλη μεριά, όμως, δεν έχουμε καμία δυνατότητα για µερικές κατηγορίες βιομηχανικής, µηχανολογικής, ηλεκτρολογικής και άλλης πληροφορίας: δεν υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα να συνδεθούμε µε ιδιωτικές επιχειρήσεις. "Ηθελα να κάνω μία παρατήρηση, σ' αυτό που είπε Ο κ. Καραγεωρ- γίου, ότι είναι ανάγκη να έχουµε σχολή κοινωνιολογίας σ' αυτό το και- νούργιο πανεπιστήµιο. Επειδή είναι αδύνατο να οργανωθούν από την πρώ- τη στιγμή όλες αυτές οι κατευθύνσεις, θα πρέπει, με δύο ή τρεις θέσεις που θα υποδειχθΟύν από την αρχή, να μπορεί να καλυφθεί όλη αυτή η πολλα- πλότητα και πολυπλοκότητα των κατευθύνσεων. Ακόμη, οι παιδαγωγικές επιστήµες που θα υπάρχουν δίνουν όλες τις δυνατότητες που χρειάζεται ο μηχανικός, γεωτεχνικός και οποιοσδήποτε άλλος στο να πάρει πληροφο- ρίες σ' αυτές τις επιστήμες. Οι κοινωνιολόγοι, που θα δουλεύουν στα παι- δαγωγικά τμήματα, αποτελούν τον ορίζοντα της κοινωνιολογικής γνώσης για όλους τους άλλους. Επίσης, δεν Θα πρέπει να υπάρχει νεκρός χρόνος. Δεν θα πρέπει να περιμένει το Πάνεπιστήμιο να βρει τους χώρους και τότε να είναι καλύτε- ρο. Δεν θα πρέπει ακόμη να περιμένει να βρει τους δασκάλους και τότε να είναι καλύτερο. Θα περνούσε, έτσι, ένας νεκρός αρνητικός χρόνος, που θα µπορούσε να ήταν θανάτηφόρΟς. Πρέπει από τώρα, από την στιγμή που θα ΘεσμοθετηΘεί pa το Προεδρικό Διάταγμα, η Διοικούσα Επιτροπή, να βρε- Θούν οι μηχανισµοί που, μέσα στο διάστημα που θα υπάρχει ανάμεσα σ' αυτές τις θεσμικές αποφάσεις έως την στιγµή της λειτουργίας, να έχει προ- ετοιμάσει το πεδίο και τις συνθήκες λειτουργίας. Το Πανεπιστήμιο πρέπει να μη λειτουργεί ανάπηρα, αλλά να έχει υψηλό βαθµό αποτελεσµατικότη- τας. &… 115 Μία πρώτη ανάγκη είναι η πιο προσεχτική απογραφή του δυναμικού που έχει η Θεσσαλία για να διαμορφώσει τις συνθήκες, µε τις οποίες θ' αρ- χίσει να λειτουργεί σε ένα-δύο χρόνια το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, στην Λάρισα, στην Καρδίτσα ή στον Βόλο, σε αγροκτήµατα ή σε βιοµηχα- νίες. Θα πρέπει να έχουν σχηµατισΘεί κατάλογοι που θ' απογράφουν µε κάθε δυνατή λεπτοµέρεια τις δυνατότητες. Και αυτά όλα θα συμπλεχθούν στην στιγµή που, κάποια 1η Σεπτεμβρίου 1984 ή 1985, θ' αρχίσουν να λει- τουργούν αυτές οι Σχολές. Να μην γίνει εκ των υστέρων αυτή η απογραφή και να μην ενεργήσει «θανατηφόρα» στο ξεκίνημα του καινούργιου Πανε- πιστημίου. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Ο κ. Μάργαρης έχει το λόγο. Μάργαρης: Εδώ στην Ελλάδα τα πράγµατα είναι λίγο πίσω. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Στο γυμνάσιο κυριαρχεί η φυσική και τα μαθημα- τικά γιατί, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, υπήρξε μία έκρηξη σ' αυ- τούς τους κλάδους. Η έκρηξη αυτών των κλάδων πέρασε δια µέσου των πανεπιστημίων, συνήθως με μεταφράσεις ξένων συγγραμµάτων. Γίνονται διάφορες «επαναστάσεις» στην επιστήµη όπως στη μοριακή βιολογία. Στο εξωτερικό η επανάσταση αυτή έγινε το 1956 ενώ σε µας ήρθε το 1965. "Ετσι, ενώ εμείς σχεδιάζουμε το μέλλον, μένουμε πίσω πάντοτε σε σχέση µε την πρόοδο που γίνεται στο εξωτερικό. Υπάρχει λοιπόν πάντοτε ένας κίνδυνος κοιτάζοντας το παρελθόν" να σχεδιάζουμε το μέλλον και να είµαστε µια επανάσταση πίσω. Ο Βόλος έχει τη δυνατότητα να αποφύγει τέτοια τακτική. Μπορεί να ι- δρύσει το πανεπιστήμιό του σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις της επι- στήμης… Θα σας πω ένα παράδειγμα. Στη Σκόπελο, η παραγωγή των δαµά- σκηνων, από 400 τόνους που ήταν το 1950, έπεσε τώρα στους 5. Κι αυτό γιατί μαζεύονται τα δαμάσκηνα τον Αύγουστο, που υπάρχει έλλειψη εργα- τικών χεριών, επομένως υπάρχει μεγάλο κόστος συλλογής και χρησιµο- ποιούν µία μεθοδολογία, η οποία λέει: παίρνουμε τα δαμάσκηνα τα βάζου- με σ' ένα φούρνο για να τα ψήσΟυµε, μετά τα πιάνουμε pa τα δάχτυλα και τα γυρίζουμε. Γι' αυτό τα δικά μας τα δαμάσκηνα είναι πλαδαρά ενώ τ' άλλα τα δαμάσκηνα της Καλιφόρνιας είναι ζαρωμένα, γιατί εκεί τα περ- νούν μέσα από τούνελ. Είµαστε μία επανάσταση πίσω. Τα δαμάσκηνα της Καλιφόρνιας έρ- χονται φθηνότερα και συγχρόνως τώρα στη Σκόπελο μπλοκάρουν την ξύ- 116 λευση του δάσους, pa τα ξύλα του οποίου στεγνώνουν τα δαμάσκηνα. ΣυσσωρεύΟνται εκεί µπάζα και κινδυνεύει το δάσος να καεί. Γι αυτό, νοµίζω ότι είναι πιο εύκολο να ξεχάσουµε το παρελθόν και να προγραμματίσουμε πάνω σε νέες βάσεις. Κουντούρης (Δήμαρχος Βόλου): "Ενα ερώτημα για τους εισηγητές, πάνω στο θέµα της γεωργικής τεχνολογίας. Υπάρχει μία κατηγορία κηπο- τεχνικών, στις άλλες χώρες, ιδιαίτερα στην Ουγγαρία, που δεν είναι γεω- πόνοι. ΄Εμπαιναν στη σχολή γεωπονικής-αρχιτεκτονικής και παρακολου- θούσαν από την αρχή 4 ή 5 χρόνια σπουδών και έπαιρναν μιαν εγκυκλοπαι- δική μόρφωση. Απ' ότι ξέρω, και στην πόλη μας και σ' όλες τις πόλεις της Ελλάδας, ειδικά σήμερα που σχεδιάζονται δενδροστοιχ΄Ιι;ς, πλατείες, πάρ- κα, πράσινο, τόπΟι αναψυχής, νοµίζω ότι είναι αυτή η κατηγορία τεχνικών που χρειάζεται ιδιαίτερα. Θέλω, επομένως, να ρωτήσω αν Θα μπορούσε να ιδρυθεί, μια τέτοια σχολή. Εφ' όσον υπάρχει σε χώρες του εξωτερικού, θα μπορούσε να Ιδρυ- θεί και στο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας. Ας μείνει αυτό ως πρόταση. 3η Συνεδρίαση Σάββατο 1.10.83, 8 μμ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Καθηγητής Δ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ ΓεΝΙκο ΘΕΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ KAI ΑΣΤΙΚΟΣ [ΣΤΟΣ Πρόεδρος: Κυρίες και κύριοι, καλησπέρα σας. Αρχίζει η 3η συνεδρίαση του διήμερου που οργανώνεται από το Δήμο- τικό Κέντρο Ερευνών και Μελετών Βόλου, με θέµα: «το Θεσσαλικό Πανε- πιστήμιο και o ρόλος του Βόλου». Το γενικό θέµα της σηµερινής συνεδρίας είναι: «πανεπιστήµιο και α- στικός ιστός». Οι εισηγήσεις είναι δύο και είναι φανερό ότι θα έχουμε περι- θώριο για συζήτηση. Θα ήταν χρήσιμο, εκτός από τη συζήτηση στο αντι- κείµενο των εισηγήσεων, να κάνουµε και μία γενική συζήτηση αµέσως pa- τά, ίσως να συνδυάσουμε τις παρατηρήσεις και τα ζητήματα που συζήτη- Θηκαν στις προηγούµενες συνεδριάσεις. 'Ισως Θα µπορούσαµε να σκε- φθούμε και µερικά χαρακτηριστικά σηµεία που προκύπτουν από τις συζη- τήσεις αυτές. Η πρώτη εισήγηση είναι από τον κ. Θ. Παπαγιάννη και το γενικό Θέμα είναι: «το πανεπιστήµιο στην πόλη: δράση και ανάδραση». Η δεύτερη εισήγηση είναι από μία οµάδα: από τον κ. Α. Κωτσιόπου- λο, την κ. Δ. Νικολάου και τον κ. Χ. Πανταζίδη με θέμα: «το πανεπιστή- μιο και ο ιστός της πόλης: προτάσεις για την χωρική ανάπτυξη του Θεσ- σαλικού Πάνεπιστήμίου». Ο κ. Παπαγιάννης έχει τον λόγο. Θ. Παπαγιάννης (Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος): "Ηθελα να ευχαριστήσω το Δηµοτικό Κέντρο Ερευνών-Μελετών Βόλου που .με κάλεσε στην αίθου- σα αυτή να διατυπώσω κάποιες σκέψεις. "Ηθελα, παράλληλα, ν' απολογη- θώ, γιατί οι σκέψεις που έχω να διατυπώσω είναι πολύ λίγες. Αυτό οφείλε- β" 118 ται σε τρεις λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι, κατά την διάρκεια αυτού του διήμερου, το θέμα καλύφθηκε σχεδόν πλήρως από τους ομιλητές. Πρέπει να σημειώσει κανείς ότι είναι φοβερά ενδιαφέρον το γεγονός ότι Οι Ομιλητές προέρχον- ται από διάφορους κλάδους, έχουν διαφορετικές εµπειρίες και μιλούν για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα. Παρ' όλα αυτά και παρ' όλον ότι οι Ομιλίες πολ- λές φορές ήταν εξειδικευμένες σε Ορισµένους τοµείς, φαίνονται πλήρως να συμφωνούν στα βασικά ζητήματα που αφορούν στο Θεσσαλικό Πανεπι- στήμιο. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το χαιρετίσουµε όλοι ως θετική α- παρχή των διαδικασιών. Νομίζω ότι, στο τέλος αυτής της συζήτησης, τα κοινά σημεία στα οποία όλοι συμφωνούν θα πρέπει ν' απόµΟνωθΟύν και να προβληθούν προς τα έξω, γιατί αποτελούν την βάση όλων των επόμενων προσπαθειών. Ο δεύτερος λόγος, επιτρέψτε µου να πω, είναι προσωπικός. Κάθε άν- Θρωπος περνάει ορισμένες φάσεις. Στην δική µου την ζωή Οι φάσεις αυτές κυµαίνονται µεταξύ επιστημονικής έρευνας, αγώνων και δράσης. Αυτή τη στιγμή, νοµίζω ότι αυτό που χρειάζεται και που πρέπει να γίνει είναι η δρά- ση για την δηµιουργία κάποιου πράγµατος, είτε αυτό είναι πολεοδομία εί- τε αυτό είναι πανεπιστήµιο. Το πρόβληµα ίσως δεν είναι Θεωρητικό, δεν εί- ναι διευθετικό, είναι να δούµε τι πρέπει να γίνει, ώστε το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, που γίνεται πραγματικότητα, να είναι πλήρες πανεπιστήµιο. Ο τρίτος λόγος είναι ακόμη περισσότερο προσωπικός. Στάθηκα κά- που να πιω κάτι. Δίπλα µου ήταν ένας εργάτης που δουλεύει στη βιομηχα- νία του ΘεΟχαράκη και πιάσαμε κουβέντα ακριβώς για το Πανεπιστήμιο. Μου έκανε εντύπωση ο τρόπος που Ο άνθρωπος αυτός - ένας γέρος άν- θρωπος - αισθανότανε την έλλειψη παιδείας, τόσο της προσωπικής δικής του όσο και της περιοχής, και ακόμη Ο τρόπος που καταλάβαινε την ανάγ- κη για πανεπιστήμιο. Βλέπετε, το Θέμα του Πάνεπιστήμίου, αποτελεί ένα θέµα καταξίωσης και ωριµότητας της περιοχής. Μετά την εισαγωγή αυτή, θέλω να σας πω το εξής: πάρακολΟυθώντας τις Οµιλίες όλων των εκλεκτών συναδέλφων, έχω σταθεί σε μία περίεργη αντίφαση. Από την μια μεριά όλοι συµφωνούν ότι το πάνεπιστήµιΟ μπορεί να παίξει ένα ρόλο φοβερά γόνιμο και να έχει μία Θετική επιρροή στην ανά- πτυξη όχι µόνο μιας πόλης, αλλά µιας ολόκληρης περιφέρειας. Αναφέρθη- καν οι διάφορες αυτές επιρροές στον οικονομικό τοµέα. στον πολιτιστικό τοµέα, στον κοινωνικό τομέα. Από την άλλη µεριά, όσοι από τους συνάδελφους είναι ακαδημαϊκοί και είχαν αναφερθεί, όχι µόνο τώρα αλλά και παλαιότερα, στις σχέσεις των περιφερειακών πανεπιστηµίων µε τις πόλεις, έχουν σχεδιάσει μία πο- λύ μελαγχολική και απαισιόδΟξη εικόνα. Θυμίζω στους πάρόντες την Οµι- 119 λία του καθηγητή Σισσούρα από την Πάτρα, πριν από λίγα χρόνια, που α- ναφέρθηκε στις σχέσεις του Πανεπιστημίου της Πάτρας με την περιοχή του και ανέλυσε με τρόπο γραφικό τη σχέση ανταγωνισμού που υπάρχει α- νάμεσα στο Πανεπιστήµιο και την πόλη. Και βέβαια όχι μόνο δεν υπάρχει θετική επιρροή του Πανεπιστημίου πάνω στην πόλη αλλά αρνητική επιρ- ροή του ενός πάνω στο άλλο. Πριν από δύο χρόνια, το καλοκαίρι του '81, το πολιτικό περιοδικό «Αντί» έκανε μία συγκέντρωσή στα Ιωάννινα. Στή συγκέντρωσή αυτή πή- ραν μέρος και παράγοντες της πόλης, μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και επίσης καμιά δεκαριά καθηγητές. Ενώ το Θέμα ήταν η ανάπτυξη της περιοχής, στο τέλος εστιάσΘήκε τελείως στη σχέση του Πανεπιστημίου με την πόλη. Και οι δύο πλευρές είχαν µια έντονη πικρία. Οι μεν εκπρόσωποι της πόλης έλεγαν ότι το Πανεπιστήμιο αγνοεί την πόλη σε μια φάση ανα- δημιουργίας και προγραμματισμού της. Από την άλλη μεριά, Οι παράγον- τες του Πανεπιστημίου, οι καθηγητές, έλεγαν ότι η πόλη τους αγνοεί και ό- τι δεν έχουν επαφή μαζί της. 'Αρα βλέπει κανείς ότι, ενώ στη θεωρία το πανεπιστήμιο έπρεπε να έ- χει μια καλή επιρροή πάνω στην πόλη, στην πράξη τα πράγματα εξελίσ- σονται αντίστροφα. Μια και το Θέµα μας είναι ποια είναι η καλύτερη σχέ- ση του πανεπιστηµίου και της πόλης, Θα πρέπει να σταθούμε στο σηµείο αυτό και να δούµε ποιοί είναι Οι λόγοι που δημιουργούν αυτά τα προβλήµα- τα, αφού στόχος µας είναι το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο να εδραιωθεί κα- λύτερα και να αναπτυχθεί στο Θεσσαλικό χώρο. Για να το κάνουµε αυτό, πρέπει να δούµε λιγάκι προσεκτικότερα αυ- τές τις δύο έννοιες: πανεπιστήμιο και πόλη. Τι είναι η πόλη; Κατά µια ερμηνεία, η πόλη είναι ο χώρος στον οποίο συμπυκνώνονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Γιατί οι ανθρώπινες δρα- στηριότητες απλώνονται σ' όλο το χώρο, αλλά σε κάποια σημεία του χώ- ρου συµπυκνώνονται και αποκτούν ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα. Κατά µιαν άλλη όμως ερμηνεία, πόλη δεν είναι το κέλυφος στο οποίο αναπτύσσονται οι δραστηριότητες, αλλά ο κοινωνικός μηχανισμός ο οποίος προκαλεί αυ- τές τις δραστηριότητες. Εάν αυτή είναι μια αποδεκτή ερµηνεία, τότε θα πρέπει κάπως να δια- φοροποιήσουμε τα πράγματα. Γιατί, αν πάρουμε τον ορισμό της στατιστι- κής υπηρεσίας για το τι είναι αστική περιοχή, ημιαστική κλπ., το κριτήριο είναι καθαρά αντικειµενικό. Αλλά, αν δούμε την έννοια της ολοκληρωμέ- νης πόλης, δηλαδή ενός οργανισµού πλήρους, τότε θα δούµε ότι ένας τέ- τοιος οργανισµός πρέπει να είναι αυτός ο οποίος έχει ολοκληρώσει τις αν- θρώπινες δραστηριότητες. Δεν μπορεί δηλαδή ολοκληρωμένη πόλη να εί- ναι μιά πόλη που αποτελεί ένα απλό υπνωτήριο, όπως υπάρχουν ορισμένες 120 πόλεις στο εξωτερικό. Δεν μπορεί να είναι μια πόλη η ΟπΟία έχει μια συγ- κεκριµένη εξειδίκευση, δηλαδή μια εργοστάσιακή πόλη, που αποτελεί α- πλώς το χώρο όπου παρα μένουν οι εργαζόμενοι που δουλεύουν στις βιομη- χανίες. Δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένη πόλη μια πανεπιστηµιακή πό- λη, δηλαδή ένα γκέτο το οποίο απλώς υποστηρίζει ένα πανέπιστήμιο. Μια ολοκληρωµένη πόλη πρέπει να είναι μια πόλη, στην ΟπΟία αναπτύσσονται σύµμετρα όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Και αφού και η γνώση, η παιδεία, η επιστήμη είναι έργο ανθρώπινης δραστηριότητας, μια ολοκλη- ρωµένη πόλη είναι εκείνη η ΟπΟία µπορεί να γεννήσει και να υποστηρίζει εκπαιδευτικές και επιστημονικές δραστηριότητες. Εάν λοιπόν έχουμε µια τέτοια θεώρηση της πόλης, Θα πρέπει αυτό το κριτήριο να το εφαρµόσουμε ως μέτρο εκκίνησης για το διαχωρισμό των ελληνικών πόλεων, ώστε από εκεί και έπειτα να προχωρήσουµε στο επό- pavo βήμα. Αλλά για να δούμε λίγο και την άλλη πλευρά, την πλευρά του πανεπι- στημίου. Πριν από τρία χρόνια Ο Δημήτρης Φατούρος έκανε εδώ μία «κο- φτερή» ανάλυση της έννοιας «πανεπιστήµιο». Από τη μια µεριά ανάπτυξε την μια άποψη για το τι είναι πανεπιστήμιο" δηλαδή, ένα ίδρυμα για την παραγωγή στελεχών χρήσιμων για την κοινωνία, δηλαδή ανθρώπων οι 0- πΟίΟι καλύπτουν συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες. Και μάλιστα είχε πει τότε - θυμάµαι και τις λέξεις του - ότι ένα τέτοιο πανεπιστήμιο θα έχει και τεχνικούς, όχι μόνο τεχνικούς των τεχνικών επιστημών, αλλά τεχνι- κούς γιατρούς, τεχνικούς δικηγόρους, τεχνικούς αρχαιολόγους, τεχνικούς φιλοσόφους, δηλαδή επαγγελματίες. Αυτή είναι μια σύλληψη του πανεπιστημίου. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη σύλληψη του πανεπιστημίου που είναι πολύ ευρύτερη και της ο- ποίας Ο ρόλος μέσα στην κοινωνία είναι τελείως διαφορετικός. Θα μου ε- πιτρέψετε να διαβάσω τον ορισμό που Ο Δημήτρης Φατούρος είχε δώσει τοτε: «Σύμφωνα με τη δεύτερη αυτή ερμηνεία του πανεπιστημίου, το πανεπιστήμιο είναι ένα σύνολο διαδικασιών που προσανατολίζε- ται στην κριτική ανανέωση της γνώσης, στην εδραίωση επιστημο- νικών εργαλείων και τρόπου σκέψης, στη συσχέτιση κάθε αντι- κειμένου pa τον κοινωνικό περίγυρο και με τις επιπτώσεις στο φυ- σικό και κοινωνικό χώρο». Αυτή είναι µια δεύτερη αντίληψη του πανεπιστημίου, τελείως διαφορε- τική από την πρώτη. Τώρα, αν έχει κανείς άλλος «ανορθόδοξες» σκέψεις, προβληµατίζε- ται µε το τι είδους πανεπιστήμιο είχαμε μέχρι προ τινος και έχουμε ακόµα 121 στην Ελλάδα. Είναι του πρώτου είδους ή του δεύτερου ή πιθανόν κάποιου τρίτου; Γιατί δεν αποκλείεται καθόλου στον ελληνικό χώρο να έχουµε ε- φεύρει ένα δικό μας τύπο πανεπιστημίου, όχι ένα πάνεπιστήμιο που παρά- γει τεχνικούς χρήσιμους στην κοινωνία, όχι ένα πανεπιστή μιο που προάγει την ειδική γνώση, τη «διέγερση» που έλεγε ο Φατούρος, αλλά ένα πανεπι- στήμιο γραφειοκρατικό, που παράγει χάρτιά, τα οποία αποτελούν τυπικά προσόντα για τους εργαζόμενους στο δήμόσιο τομέα. Αυτό είναι μια τελείως διαφορετική αντίληψη του πανεπιστημίου, που μόνο η εκφώνησή της αναιρεί πλήρως την έννοια της ανώτατης παιδείας. Βέβαια, ο Γενικός Γραµµατέας του Υπουργείου Παιδείας, pa το να εκφρά- ζει τήν αισιοδοξία για τις διαδικασίες που ξεκινούν τώρα, κατά κάποιο τρόπο επιβεβαίωσε τα προβλήματα που υπήρχαν µέχρι χθες ή σήμερα το πρωί. Δεν θέλει κανείς να διαψεύσει την αισιοδοξία του και όλοι ευχόμα- στε αυτή να είναι δικαιολογημένη και πράγµατι να οδηγεί σε µια ανανέω- ση της ανώτατης παιδείας. Αλλά αυτό δεν αναιρεί τα προβλήµατα που υ- πήρχαν μέχρι σήμερα και τον αριθµό των ανθρώπων που βγαίνουν σήµερα από τα πανεπιστήμια κρατώντας ένα άχρηστο χαρτί και με πλήρη αδιαφο- ρία για το αντικείµενο του χαρτιού αυτού. "Εχω µια κόρη, η οποία είναι τεταρτοετής φοιτήτρια στο Πανεπιστη- μιο της Θεσσαλονίκης, στο Τμήμα της Βιολογίας. "Οταν τη ρώτησα τι κλί- μα επικρατεί, µου λέει: «πατέρα, στο Τμήμα της Βιολογίας, όπου βρίσκο- µαι, υπάρχουν 156 φοιτητές. Απ' αυτούς 3 μόνο είχαν δηλώσει βιολογία ως πρώτη προτίμηση. Οι άλλοι όλοι κυμαίνονται από αρχιτεκτονική, ιατρική και όλες τις άλλες επιστήμες. Και αδιαφορούν τελείως για το συγκεκριμέ- νο αντικείµενο». Βέβαια, έτσι είναι δύσκολο να υπάρξει ανώτατη παιδεία. Βλέποντας λοιπόν λιγάκι το πρόβλημα της πόλης από τη μια µεριά και το πρόβληµα του πανεπιστημίου από την άλλη, αρχίζει να σκέπτεται κανείς ότι για να υπάρξει μία σχέση πόλης και πανεπιστημίου, πρέπει να υπάρξουν ορισμένες προύποθέσεις. Ποιες είναι αυτές οι προύποθέσεις; Εί- ναι πολλές. Υπάρχουν όµως ορισµένες σηµαντικές. Η πρώτη είναι ότι η πόλη, που Θα υποδεχθεί ένα πανεπιστήµιο, πρέπει να έχει φτάσει στο ώριμο σημείο της Ολοκλήρωσής της. Για να κάνουμε έ- να βήμα πίσω, παλιά, τα πανεπιστήμια δεν εμφανίζονταν από τις σκέψεις ενός κυβερνητικού κεντρικού οργάνου. "Ηταν δήµιούργήµα της πόλης. "Ο- ταν µια πόλη έφτανε σε µιαν ορισµένη ωριμότητα, το πανεπιστήμιο έβγαι- νε µέσα από τα σπλάγχνα της, μέσα από τις διαδικασίες της, µέσα από τις εκδηλώσεις της. Δεν το αποφάσιζε ο κυβερνήτης, ότι πρέπει εδώ να γίνει ένα πανεπιστήµιο. Σήµερα, τα πράγµατα είναι λίγο αλλοιώτικα. Παρ' όλα αυτά, για να µπορέσει μια πόλη ν' αποκτήσει επαφή μ' ένα 122 πανεπιστήµιο, πρέπει να έχει φτάσει σε μιαν ωριμότητα. Δεν είναι δυνατό, όπως έχει γίνει αρκετές φορές στον ελληνικό χώρο, ν' ανοίγουμε, για λό- γους µικρΟπΟλιτικΟύς, ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυµα σε μια μικρή κωμόπολη, με την ελπίδα ότι αυτό το ίδρυμα θ' ανεβάσει το επίπεδο της πόλης. Πρέπει, πρώτα απ' όλα, αυτή η πόλη να είναι έτοιμη. Πρέπει να έ- χουν γίνει όλες αυτές οι μακρόχρΟνες διαδικασίες, ώστε αυτή η πόλη να μπορέσει να γίνει ένα σώμα με το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Πριν από τρία χρόνια είχα υποστηρίξει µιαν άλλη άποψη - ήταν και αλλοιώτικες Οι συνθήκες τότε - ότι Θα έπρεπε Ο Βόλος να ιδρύσει ένα Δη- µοτικό Πανεπιστήµιο. Αυτό το είχα πει όχι µόνο για πρόκληση - που ή- ταν τότε ένας λόγος - αλλά γιατί πίστευα πραγματικά ότι ο Βόλος είχε φτάσει σε μια τέτοια ωριμότητα ως πόλη, ώστε Θα µπορούσε µέσα από τον ιστό του να προκύψει µια ανώτατη εκπαιδευτική λειτουργία. Και ήδη σε μικρά τμήµατα αυτή η λειτουργία προέκυπτε. Γιατί γίνονταν εδώ διεθνή σεμινάρια, συγκεντρώσεις, ζυµώσεις. Υπήρχε όλη αυτή η απαρχή της ά- νώτατης εκπαιδευτικής σκέψης. Επομένως, πρώτη προυπόθεση είναι να υπάρχει ένα αστικό κέντρο, μια πόλη ολοκληρωμένη και ώριμη για να δεχθεί την πανεπιστηµιακή λει- τουργία. Η δεύτερη προυπόθεση είναι να έπιτελεί το πανεπιστήμιο το ρόλο του. Εάν το πανεπιστήµιο αποτελεί απλώς ένα φυτώριο παραγωγής χρησίµων ή λιγότερο χρησίµων τεχνικών, δεν είναι εύκολη η επαφή του pa την πόλη, παρά μόνο στο επίπεδο της οικονομικής αντάλλαγής. Σου δίνω στελέχη, μου δίνεις στέγαση, και βρίσκουμε την οικονοµική σχέση ανάμεσα στα δύο. Είναι μία καθαρή συναλλαγή οικονομικού χαρακτήρα. Αν το πανεπιστήµιο αποτελεί ένα γράφειΟκρατικό ίδρυμα παραγωγής χαρτιών, τότε ο ρόλος του στην πόλη είναι πάρα πολύ περιορισµένος. Μπορεί βέβαια ν' αγοράζει τα χαρτιά από τα µαγαζιά της πόλης αντί να τα παίρνει από την Αθήνα. Είναι και αυτό μια οικονομική συναλλαγή. Μόνο αν το πανεπιστήμιο αποτελεί ένα ίδρυμα, όπου αναπτύσσονται διαδικασίες δημιουργίας, όπου εκφράζεται όλη η επαναστατικότητα της επιστήμης, όπου μελετώνται σε βάθος τα προβλήματα, τότε μόνον η επα- φή του με την Ολοκληρωµένη πόλη είναι δυνατό να είναι θετική και αποτε- λεσµατική. Ο τρίτος παράγοντας είναι να υπάρξει μια Οργανική επαφή ανάµεσα στο χώρο - είτε αυτός Ο χώρος είναι η πόλη, είτε η περιφέρεια - και το πανεπιστήμιο. ΄ΕΘεσα επίτηδες χθες ένα ερώτημα προκλητικό στον κ. Ροκο, για το ρόλο που παίζει η τοπική αυτοδιοίκηση στην εκπαίδευση. Μου έδωσε µια συγκεχυµένη απάντηση και, όταν Ο προεδρεύων µε ρώτησε αν pa ικανο- 123 ποίησε, είπα «βεβαίως». Η έννοια της απάντησης, φυσικά, ήταν «βεβαίως όχι». Γιατί κατάλαβα πλήρως ότι δεν απάντησε στο ερώτηµα. Υπάρχουν χώρες του εξωτερικού, όπου τα πανεπιστήμια είναι είτε περιφερειακά είτε και δημοτικά. Ελέγχονται δηλαδή από την τοπική αυτοδιοίκηση. Εγώ δεν έφτασα σ' αυτό το άκρο. Ρώτησα απλώς ποιος διάλογος, ποια επαφή υπάρχει ανάμεσα στην τοπική αυτοδιοίκηση και στην ανώτα- τη παιδεία. Βέβαια, θα μου απαντήσει κανείς ότι συνταγµατικά η ανώτατη εκπαίδευση είναι ανεξάρτητη. Ναι. Αλλά έχει σήμερα ένα διάλογο με την κεντρική εξουσία. Γιατί αυτός ο διάλογος, μέσα στα πλαίσια της αποκέν- τρωσης, να μη γίνεται με την περιφερειακή διοίκηση, σήμερα, και αυτο- διοίκηση, αύριο; Γιατί οι πιστώσεις, οι αποφάσεις, οι εγκρίσεις να δίνονται από το κεντρικό Υπουργείο Παιδείας στην Αθήνα και όχι από την περιφε- ρειακή διοίκηση της χώρας; Πιστεύω ότι αυτό θ' αποτελούσε ένα πολύ ι- σχυρό εργαλείο για την ένταξη και συνένωση του χώρου pa το πανεπιστή- μιο. Βέβαια, σήµερα διαφαίνεται μια τέτοια απαρχή πράγµατι, με τη συµ- μετοχή των φοιτητών στη διοίκηση των πανεπιστηµίων. Αν ένα σημαντικό ποσοστό των φοιτητών κατάγονται από την περιοχή όπου βρίσκεται το πανεπιστήµιο, έμμεσα η κοινωνία επηρεάζει τη διοίκηση των πανεπιστη- µίων μέσα από τα παιδιά της. Αλλά νοµίζω ότι αυτή η επιρροή είναι υπέρ- βολικά έµμεση και, άρα, δεν είναι αποτελεσματική. Επομένως, μια και τονίστηκε… πολλές φορές η ιδιαιτερότητα που πρέ- πει να έχει το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο, μια τέτοια ιδιαιτερότητα θα ήταν το να µελετηθεί ο τρόπος που η Θεσσαλία, ως Βόλος και ως άλλες πόλεις της, οι οργανώσεις της θα έχουν ανοικτό διάλογο και επικοινωνία στο Πα- νεπιστήμιο της Θεσσαλίας, και όχι βέβαια μόνο με την αξιοποίηση των οι- κοπέδων του Πανεπιστημίου ή µε άλλους τέτοιους οικονομοτεχνικούς τρόπους, αλλά µε συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων που αφορούν στο Πανεπιστήμιο. Μετά απ' αυτές τις γενικότερες σκέψεις, έπρεπε να δούμε πώς οδή- γούμαστε στη σχέση του Θεσσαλικού Πανεπιστήμιου μέ το χώρο του. Για- τί, στο κάτω-κάτω, όλη αυτή η συζήτηση σκοπεί στο να οδηγεί σε συγκε- κριμένες σκέψεις και όχι σε µια αφηρηµένη ακαδημαϊκή συζήτηση. Αυτό λοιπόν που προκύπτει είναι το εξής: πρώτα απ' όλα πρέπει να a- ρευνηθεί ο θεσσαλικός χώρος µε κάποια αντικειμενικότητα. Και εδώ επι- τρέψτε μου να πω σε κάποια υποσημείωση το εξής: εγώ δεν είµαι Βολιώ- της, ούτε καν έχω σπίτι στο Πήλιο. Συχνάζω όµως στην περιοχή. Έχω δουλέψει στο Βόλο ως μελετητής της πόλης, αλλά έχω δουλέψει και στη Λάρισα, έχω δουλέψει σε πολλά σημεία του θεσσαλικού χώρου, αλλά δεν αισθάνομαι ιδιαίτερες δεσμεύσεις και εποµένως νοιώθω ότι μπορώ να µι- 124 λώ τελείως ανεπηρέαστα. Λοιπόν, λέω ότι πρέπει πρώτα απ' όλα να διερευνηθεί ο θεσσαλικός χώρος, ώστε να δούμε ποια από τα αστικά του κέντρα µπορούν σήμερα να φιλοξενήσουν, και όχι να καταπνίξουν, πανέπιστηµιακές δραστηριότητες. Πρέπει ν' αποφύγουμε την εξολόθρευση (λέξη, νομίζω, του Δημήτρη Φα- τούρΟυ) των πανεπιστηµίων με το να τα εντάξουμε σε ΟικισμΟύς, Οι Οποίοι ακόµα δεν έχουν αποκτήσει την ωριµότητα της πόλης. Και επομένως, όχι μόνο δεν µπορούν να στηρίξουν ένα πάνεπιστήµιο, αλλά αποτελούν και αιτία διάλυσης του. Απλώς περιλαμβάνουν τα κτίρια, τα Οποία, μετά τη λήξη των μαθημάτων, αδειάζουν από διδάσκοντες και διδασκΟμένΟυς, οι ΟποίΟι τρέπονται σε φυγή προς κάθε κατεύθυνση, Αυτό λοιπόν είναι ένα πρώτο μέλημα. Πρέπει η Θεσσαλία να ερευνη- θεί μ' αυτό το αυστηρό κριτήριο. Δεν p’ ενδιαφέρει ποιος Οικισμός είναι στο γεωγραφικό κέντρο, αν απέχει πέντε χιλιόμετρα δεξιά ή αριστερά, αλ- λά αν είναι σε θέση σήµερα να φιλοξενήσει µία πανεπιστημιακή λειτουρ- γία. Αυτό είναι το κύριο κριτήριο. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο πρέπει να είναι πανεπιστήμιο. Και εκεί πέρα κατηγΟρώ και τον εαυτό poo και τους άλλους για τη δειλία μας. Διότι πρόκειται περί δειλίας, όταν, μπρος στη φροντίδα να καθησυχάσΟυμε την πολιτεία ότι δεν αντιµετωπίζουμε τα προβλήματα pa μαξιμαλισμό, δεχόμαστε ένα ισχνό πρόγραμμα σχολών, ασχέτων η μία από την άλλη, τις Οποίες θεωρούμε ότι κάπως καλύπτουν τις ανάγκες της περιοχής και Οι Οποίες δεν δημιουργούν μεγάλες αντιδρά- σεις. Μα αυτό δεν είναι πανεπιστήμιο. Πανεπιστήμιο - το λέει και η λέξη - είναι ένα ευρύ ίδρυμα το Οποίο περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα λειτουρ- γιών, που μόνον έτσι μπορεί να λειτουργήσει. Έχουν δηµιουργηθεί πανεπι- στήµια σε πολλές χώρες. Δεν πιστεύω πουθενά να σκέφθηκε κανείς ότι μπορεί να ξεκινήσει ένα πανεπιστήµιο ισχνό, ως άθροισμα δύο-τριών σχο- λών, με λίγους φοιτητές. Υπάρχει ένα ελάχιστο μέγεθος που ένα πανεπι- στήµιο λειτουργεί και ένα ελάχιστο φάσμα σχολών που του επιτρέπει να λέγεται πανεπιστήµιο. Κάτι που είναι τόσο εξειδικευµένο, δεν µπορεί να εί- ναι πανεπιστήμιο. "Αρα το καταδικάζουμε από την αρχή, από την ίδρυσή του, σε περιθωριοποίηση. Θα επανέλθω πάλι στην κόρη µου, η οποία σπουδάζει βιολογία. 'Ολο το χρόνο πέρυσι παρακολουθούσε μαθήματα φιλοσοφίας. Γιατί; Γιατί το Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης έχει αυτό το εύρος. Τι Θα γινόταν αν ήταν στην Ξάνθη και αν έπρεπε, για ν' ακούσει μια διάλεξη φιλοσοφίας, να πρέ- πει να πάει από την Ξάνθη στην Κομοτινή ή, αν ήταν στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, να πρέπει να πάει από τη Μυτιλήνη στην Κω; Είναι ποτέ δυ- 125 νατό αυτό το πράγμα; Είναι παιδεία αυτή; Λοιπόν, πρέπει να επιμείνουμε ότι το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας πρέπει να είναι πανεπιστήμιο. Βέβαια, θα µου πείτε, ας είµαστε πραγματι- στές. Η Ελλάδα έχει υπερβολικό αριθµό σχολών, δεν υπάρχει ανάγκη για άλλες. Ναι, αλλά και αυτό λύνεται. Αφού ξέρουμε ότι τα Πάνεπιστήμια της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης είναι ήδη υπερκορεσμένα, ας καταργή- σουμε κομμάτια από τα Πανεπιστήµια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης για να ενισχύσουµε τα περιφερειακά πανεπιστήμια. Ας αποκάτάστήσουµε κάποια ισορροπία. Κανένας κανόνας δεν λέει ότι το Πανεπιστήμιο της Α- θήνας πρέπει να έχει 30.000 φοιτητές και το Πανεπιστήµιο της Θράκης να έχει 2.500. Αυτό δεν προκύπτει από καµιά ιδεολογία και καµιά πρακτική. Χρειάζεται λοιπόν κι εκεί κάποιο θάρρος. Το τρίτο σημείο είναι ότι θα πρέπει να δούμε με κάποια λεπτοµέρεια τη συσχέτιση, σε πολεοδομική κλίμακα, του πανεπιστηµίου και της πό- λης. Εκεί βέβαια αποκλείουμε τελείως την ιδέα του πανεπιστημίου που εί- ναι είτε ανεξάρτητος πόλος έξω από την πόλη είτε ενωμένος και ενταγμέ- νος σε μια πολύ µικρή πόλη. Αυτό γιατί, αφού το πανεπιστήμιο είναι γέν- νημα της πόλης και η ακαδημαϊκή δραστηριότητα είναι πολιτισµική δρα- στηριότητα που προέρχεται από τον ιστό της πόλης, το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να είναι έξω απ' αυτήν. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί παιδεία στα χωράφια. Τέτοιο πράγµα μόνο τεχνητά θα µπορούσε να προκύψει. Και σ' αυτό το σημείο θα ήθελα ν' αναφερθώ σε µια µελανή εμπειρία του ελληνικού χώρου. Εδώ, βέβαια, όλα τα πανεπιστήμια, μέχρι κάποια ο- ρισμένη χρονική περίοδο, όντας γέννηµα της πόλης, ήταν ενταγµένα στην πόλη. Κάποια στιγμή άρχισε να επικρατεί η ιδέα ότι Θα έπρεπε για λόγους πρακτικούς να είναι έξω από την πόλη σε χώρους με χιλιάδες στρέµµατα, με πράσινο, όπου οι φοιτητές Θα μπορούσαν ν' αναπνέουν καθαρό αέρα, O- που θα υπήρχε άνεση ν' αναπτύσσονται αυτές οι πολύπλοκες πανεπιστή- μιακές εγκαταστάσεις. Βέβαια, αυτή η ιδέα ξεκίνησε από καθαρά δικτατορικά καθεστώτα και, συγκεκριµένα, από την Τουρκία και τη Βραζιλία. ΄Ισως έπρεπε να μας έχει βάλει σε σκέψεις. Είναι περίεργο το ότι στη δήµοκρατική Ελλάδα του 1983 οι ίδιες σκέψεις εξακολουθούν να ισχύουν. Ο κ. Φράγκος μας α- νέφερε τόσο παραστατικά για το Πανεπιστήµιο των Ιωαννίνων. Η χωροθέ- τηση που έχει προταθεί για την πανεπιστημιούπολη αποτελεί ένα καθαρό έγκλημα. Είναι*µ"ια αγροτική περιοχή επικλινής,΄ με θέα τα βουνά επάνω, από Ξην οποία η πόλη δεν φαίνεται καν, παρά μόνο πλαγίως, και όπου σή- μερα υπάρχουν πρόβατα και όπου αύριο Θα υπάρχουν κάποιοι φοιτητές, αν υπάρχουν. Τα ίδια συµβαίνουν με το Πανεπιστήμιο της Θράκης. Και στις δύο πό- ,; 126 λεις, και στην Ξάνθη και στην Κομοτινή, έχουν επιλεγεί εκτάσεις που είναι μέσα στα χωράΞα και όπου η απόσταση µε την πόλη τελείως καταργεί και τη σχέσ΄ηχκαι το πανεπιστήμιο. ΄Ιδια προβλήματα υπάρχουν και στην Κρήτη. Ο κ. Σβορώνος µας είπε λιγάκι για τα θέματα του Ρεθύμνου, όπου το οικόπεδο που είχε επιλεγεί είναι σε απόσταση 4 χιλιοµέτρων από το Ρέ- θυµνο. Χειρότερα έχουν συμβεί στο Ηράκλειο, όπου τα οικόπεδα ναι µεν είναι πιο κοντά, έχει αποτελέσει όμως το πιο άθλιο αντικείμενο οικοπέδι- κής συναλλαγής στον ελληνικό χώρο. Επειδή έτυχε να μελετΟύμε το Νοσοκοµείο του Πανεπιστημίου του Η- ρακλείου, ζήτήσαμε ένα χάρτη της πανεπιστημιούπολης. Και είδαµε ένα σχέδιο διάτρητο, όπου υπήρχε ένα όριο και διάφορες τρύπες μέσα. Και αυ- τές Οι τρύπες ήταν οι ακόµα εκβιάζοντες για να πάρουν μεγαλύτερες τιμές. Δηλαδή μεταβάλλεται το θέμα του πανεπιστηµίου και η σχέση του με την πόλη σε αντικείμενο συναλλαγής πολιτικών και οικοπέδούχων, έστω και αν αυτοί Οι ΟικοπεδούχΟι είναι ιδρύματα. Επομένως, νομίζω ότι, και στην περίπτωση του Θεσσαλικού Πανεπι- στημίου, πρέπει ν' αποκλείσουμε τελείως το να χωροθέτηΘεί έξω από τα οι- στικά κέντρα ή κοντά, μέσα σε αστικά κέντρα που δεν έχουν τη δύναμη υ- ποστήριξης. Που µας οδηγεί αυτό το πράγμα; Μας οδηγεί κάπου, αν δού- pa τη νομοτέλεια της σκέψης. Δηλαδή, στο ότι το Θεσσαλικό Πανεπιστή- μιο δεν µπορεί να κατακερματισθεί. Γιατί, αν κατακερµατισθεί, δεν απο- τελεί πια πανεπιστήμιο. Αποτελεί κάτι άλλο. Μοιάζει µε την ιστορία του Σολοµώντα, που του πήγαν ένα παιδί που διεκδικούσαν δύο γυναίκες και είπε «κόψτε το και δώστε το µισό στη µία και το μισό στην άλλη». Το ίδιο έχουμε και στο Βόλο. Αν σας πουν «κόψτε το Πανεπιστήμιο σε κομματά- κιά και πάρτε ένα κομµάτι», πείτε «δεν το θέλουµε, να πάει το Πανεπιστή- μιο στην Καρδίτσα, αλλά να είναι πανεπιστήµιο». Θα αποφασισΘεί σε λίγο που Θα γίνει το Πανεπιστήμιο. Εγώ δεν μιλώ για την έδρα του Πανεπιστημίου, μιλώ για το Πάνεπιστήμιο, γιατί το Πα- νεπιστήμιο δεν έχει έδρα, πόδια και χέρια, είναι ένας ενιαίος Οργανισµός. Πιστεύω ότι πρέπει να γίνει στο Βόλο, όχι από καμιά προκατάληψη, όχι οι- πό ιδιαίτερη συμπάθεια, αλλά απλώς γιατί κρίνω τα πράγματα ψυχρά. Πι- στεύω ότι η πόλη του Βόλου έχει αυτή την ωριμότητα που περιέγραφα προηγουμένως, για να στεγάσει ένα πανεπιστημιακό ίδρυµα. Το λέω ακόμη πιο έντονα. Αν δεν υπήρχε αυτή η Κυβέρνηση, αν δεν εί- χε αποφασισΘεί να γίνει το Πανεπιστήμιο στο Βόλο, το Πανεπιστήμιο Θα είχε δηµιουργηθεί στο Βόλο µέσα από τις διαδικασίες της πόλης. Αν λοιπόν δεχθούμε αυτή την άποψη, τότε η θέση του Πανεπιστημίου είναι µέσα στο χώρο του πολεοδοµικού συγκροτήματος Βόλου. Εκεί βέ- βαια πρέπει να προσέξουµε τα τεχνικά προβλήματα. Γιατί στο χώρο μιας 127 μεγάλης πόλης δεν είναι άνετο να αναπτυχθεί ένας τέτοιος οργανισμός με πολλές απαιτήσεις, pa ανάγκη ευελιξίας, με ανάγκη ανάπτυξης στο μέλ- λον. Γι' αυτό και η λύση που πρότεινε και το ρυθμιστικό του Βόλου και έ- χουν υιοθετήσει και άλλοι μελετητές, είναι η λύση του τομέα. Δηλαδή να χωροθέτηΘεί το Πανεπιστήμιο σ' ένα τομέα της πόλης, ο οποίος ξεκινά α- πό το κέντρο της με την εκ μετάλλευσή κάποιων κτιρίων, συνεχίζει στον ά- ξονα Βόλου-Ν. Ιωνίας, περιλαμβάνει το στρατόπεδο, από το οποίο κάπο- τε πρέπει ν' απαλλαγΟύμε, και συνεχίζεται προς τα πάνω, αν χρειαστεί. Μετά απ' αυτές τις λίγες σκέψεις, ήθελα να τελειώσω pa το εξής ση- μείο: Θα έπρεπε ή περιοχή της Μαγνησίας να μη σκέφτεται τόσο πολύ τι θα κάνει το Πανεπιστήμιο για την περιοχή, αλλά θα έπρεπε να σκέφτεται τι η περιοχή µπορεί να κάνει για το Πανεπιστήμιο. Γιατί το Πανεπιστήμιο πρέπει να είναι παιδί της περιοχής και στα παιδιά του δίνει κανείς πάντα και δεν παίρνει ποτέ πίσω. Και μία τελευταία σκέψη που λέγαμε µε το Δήμαρχο το πρωί. Πριν α- πό κάποια χρόνια, η φιλοδοξία της περιοχής ήταν ν' αποκτήσει ένα ανώ- τατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Δεν µπορεί να είναι αυτό η σηµερινή φιλοδο- ξία. Ούτε μπορεί η σημερινή φιλοδοξία, η ευγενής φιλοδοξία, να είναι ν' (1- ποκτήσει η περιοχή ένα πανεπιστήμιο στο χώρο της. Θα πρέπει η σημερινή φιλοδοξία να προχωρήσει πολύ μακρύτερα. Ν' αποκτήσει ένα πραγματικό πανεπιστήμιο, ένα πανεπιστήμιο ποιότητας, που Θα είναι πρότυπο για τον ελληνικό χώρο και που θα παίζει ρόλο στον ευρωπαϊκό χώρο. Γιατί τα πε- ριθωριακά πανεπιστήμια, που ίσως ήταν δυνατά και βιώσιμα στην αποµο- νωμένη Ελλάδα στις προηγούμενες δεκαετίες, δεν είναι πια δυνατά σήμε- ρα. Πρέπει το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας ν' αποκτήσει ένα χαρακτή- ρα, που να το καταξιώνει και στον ελληνικό και στο διεθνή χώρο. Ευχαριστώ πολύ Πρόεδρος: Θέλω να κρατήσω αυτή την τελευταία πρόταση-στάση του κ. Παπαγιάννη ότι, όχι το Πανεπιστήμιο να κάνει την περιοχή, όχι η πε- ριοχή για το Πανεπιστήμιο, ούτε το Πανεπιστήμιο για τον τόπο, αλλά το Πανεπιστήμιο για τον ευρωπαϊκό χώρο. Η τελευταία του φράση για τις καινούργιες σχέσεις που έχει ο ελληνικός τόπος μέσα στον ευρωπαϊκό χώ- ρο δυναμώνει το επιχείρημα του κ. Παπαγιάννη. Και άλλωστε, όταν µόνον ένας στόχος είναι τόσο δυνατός και αντιεπαρχιακός, µόνο τότε δυναµώνει περισσότερο για να πετύχει ό,τι θέλει να κάνει. "Εχω βέβαια βαθύτατες αμφιβολίες. Ξαναν'ριζει κανείς σε λέξεις O- πως μελαγχολικές απόψεις ή οτιδήποτε άλλο, αλλά αυτά είναι συναισθη- 128 ματικά κατασταλάγματα και δεν έχουν ρόλο αυτή τη στιγμή. Κανένας δεν πρόκειται ν' αλλάξει τη γνώμη όλων όσων, στο Βόλο, στη Λάρισα, στο Η- ράκλειο, στα Χανιά, στη Θεσσαλονίκη η στην Αθήνα, θα Θέλουν να μετα- τρέψουν σε επιχείρηση την αξία γης της περιοχής όπου θα οικοδομηθεί ένα πανεπιστήμιο. Και κανένας δεν Θα µπορέσει ν' αλλάξει τις τοπικιστικές διαθέσεις. Θα ήταν πολύ εύκολο αν Οι συμπεριφορές και οι στάσεις άλλα- ζαν με αναλύσεις και pa επεξεργασίες διαφόρων κατηγοριών. Θα πρέπει να είµαστε σίγουροι ότι 0" αντιμετωπίζει συνέχεια και το Πανεπιστήμιο αυ- τό αυτής της κατηγορίας τα ζητήματα και να είναι προετοιμασμένο με α- ναλυτικό τρόπο, αλλά και µε αγωνιστικό τρόπο, να τα ξεπεράσει. Έτσι, poo δίνεται η ευκαιρία va κλέβω κάθε τόσο και λίγη εισήγηση και να κλέβω και κάθε τόσο και λίγη παράσταση από µιαν εισήγηση στην άλλη. Είναι το προνόµιο του προεδρεύοντος. Παπαγιάννης: Ήθελα vao ένα πράγμα να πω, απαντώντας στον πρόεδρο. Αντιλαμβάνομαι τη μελαγχολία του και τον προβληματισμό του... Πρόεδρος: Δεν θέλω τη λέξη µελαγχολία. Αποσύρεται µία λέξη. Παπαγιάννης: ...αλλά πρέπει να τονίσω, pa τη γνώση που έχω της περιοχής, ότι σ' αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή το Θεσσαλικό Πανεπιστή- μιο, σ' αυτό τα προβλήματα, θα έχει σύμμαχο την τοπική αυτοδιοίκηση και συμμάχους όλους τους φορείς της πόλης. Αυτό είναι πάρα πολύ θετικό για την αντιµετώπιση αυτών των προβλημάτων. Ενώ στις άλλες περιοχές η τοπική αυτοδιοίκηση ανταγωνίζεται το πανεπιστήμιο. Δεν το υποστηρί- ζει. Εδώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Πρόεδρος: Η δεύτερη εισήγηση είναι από μια ομάδα εισηγητών, όλοι αρχιτέκτονες, και παρακαλώ να παρουσιάσουν την εισήγησή τους. Α. Κωτσιόπουλος (Αρχιτέκτων - Επικ. Καθηγητής Α.Π.Θ.): Θα ήθελα ν' άπολογηθώ για το ότι το τρίτο µέλος της οµάδας μας, ο κ. Πανταζίδης, έπαθε σήµερα το πρωί μια ξαφνική αδιαθεσία και δυστυχώς δεν μπόρεσε να έρθει. Γι' αυτό, και το κομμάτι που είχε εκείνος ετοιμάσει θα τΟ παρου- σιάσουμε η κ. Νικολάου και εγώ. Θα χωρίσουμε σε δύο µέρη την παρουσίαση. Το πρώτο μέρος είναι μια γενική εισαγωγή του πως βλέπουμε τη σχέση πανεπιστημίου-πόλης, σε μιαν ιστορική προοπτική. Το δεύτερο μέρος είναι η παρουσίαση µιας συγ- κεκριμένης πρότασης, που στηρίζεται στην υπόθεση εργασίας που παρου- 129 σιάστηκε στην πρωϊνή συνεδρίαση, για την ακαδημαϊκή εξέλιξη του Θεσ- σαλικού Πανεπιστηµίου. Δήμητρα Νικολάου (Αρχιτέκτων): Η σχέση ανάµεσα στο πανεπιστή- µιο και τον τρόπο εγκατάστασής του, τόσο η χωρική όσο και η κοινωνική πλευρά αυτής της σχέσης, προσδιορίζεται ήδη από την εποχή των πρώτων φοιτητικών πανεπιστημίων της Ιταλίας, pa τη μορφή της σχέσης πάνεπιστηµίου-πόλης. Η εξέλιξή τους δείχνει μία μετάβαση από ένα πρώ- το στάδιο, όπου οι πάνεπιστημιακές δραστηριότητες εντάσσονται οργανι- κά στην πόλη, μέχρι την αυτόνομη ανάπτυξη και κατ' επέκταση αποµό- νωση των πανεπιστηµίων από την πόλη. Αναλυτικότερα, οι ευδιάκριτες φάσεις που πέρασε αυτή η σχέση πα- νεπιστηµίου-πόλης, από το Μεσαίωνα µέχρι σήμερα, είναι οι παρακάτω: Πρώτη φάση είναι η οργανική σχέση πανεπιστημίου και πόλης. Η πό- λη και το πανεπιστήμιο αποτελούν δύο παράλληλους και ανταγωνιστι- κΟύς Θεσµούς. Στη φάση αυτή, που έχει βασικόχχαδάΚΉ1ριστικό Ξνξκινη- τικότητα, τα πανεπιστήμια δεν ήταν παρά ομάδες φοιτητών, επαγγελµατι- κά προσανατολισµένες, που τους ένωνε η κοινή καταγωγή και που συγ- κεντρώνονταν σε μία πόλη γύρω από διάσημους δασκάλους. Παρ' όλον ό- τι οι ενώσεις αυτές εμφανίζονται να έχουν στο χώρο µια εικόνα ασάφειας και διασποράς, στην πραγµατικότητα είναι συνεκτικές και η έλλειψη στα- θερών εγκαταστάσεων δεν είναι παρά μια πηγή δύναμης και αυτονομίας. Αυτό που θα μπορούσε να ονομάσει κανείς δεύτερη φάση είναι η από- κρυστάλλωση της εγκατάστασης του πανεπιστημίου σε χώρο µέσα στην πόλη. Η αποκρυστάλλωση αυτή έχει τις ρίζες της στη σταδιακή απορρό- φηση των πανεπιστηµίων από την πολιτική και δημοτική εξουσία, την ε- σωτερική τους διαστρωµάτωση και την σταδιακή αλλαγή του χαρακτήρα τους, µετάβαση δηλαδή από το σύστημα των «εθνών» στο σύστημα της συσπείρωσης γύρω από ένα επιστήμονικό αντικείµενο. Η δεύτερη αυτή φάση χαρακτηρίζεται από την ιδρυµάτοποίηση των πανεπιστημίων και την έκφραση της ιδρυματοποίησης αυτής στο χώρο. Ως τρίτη φάση Θα µπορούσε να θεωρήσει κανείς την αποδέσµευση του πανεπιστηµίου από την έννοια της πόλης, μιαν αποδέσµευση που έχει τις ρίζες της στην ανάπτυξη της άποψης για την ακαδηµαϊκή αυτονομία και ελευθερία και για την αποκοπή της παραγωγής της γνώσης από τον κοινω- νικό περίγυρο. Η σύγχρονη αντίληψη - και αναφερόµαστε κυρίως στη δεκαετία του '60 - του ανεξάρτητου navamotnpioo-campus φαίνεται να έχει στενή σχέ- ση µε το τρίτο από τα παραπάνω στάδια, αν και εύκολα μπορεί να υποθέ- σει κανείς ότι οι λόγοι, για τους οποίους η άποψη του αυτόνοµου campus 130 κυριάρχησε, είναι περισσότερο σύνθετοι από την απλή υπόθεση της ακα- δημαϊκής αυτονοµίας. Επιπλέον, σήμερα µοιάζουν να έχουν συσσωρευθεί µια σειρά από προ- βλήματα που καλύπτονται με όρους όπως λειτουργικότητα, ευελιξία και κόστος εγκατάστασης µέσα στην πόλη και που έρχονται σε αντίθεση pa μια σύγχρονη άποψη για το ρόλο του πανεπιστημίου. Μια τέτοια άποψη θα προσπαθήσω να αναλύσω µε δυο λόγια. Το πανεπιστήμιο έχει μια κύρια αποστολή, που είναι η παραγωγή γνώ- σης. Δύσκολα όμως θα μπορούσε va πει κανείς ότι η γνώση αυτή είναι κοι- νωνικά αφόρτιστη. Αντίθετα είναι γνώση που πρέπει να είναι τεχνικά εκμεταλλεύσιµη. Παράλληλα μ' αυτόν τον κύριο ρόλο, το πανεπιστήμιο έχει και μια σειρά από άλλους ρόλους που Θα µπορούσαν να συνοψισθΟύν με τον όρο πολιτισµική και πολιτική ανταλλαγή ανάμεσα στο πανεπιστήµιο και την πόλη ως κοινωνικό σχηµατισμό. Εκείνο που φαίνεται να είναι σημαντικό είναι ότι, για να διατηρήσει το πανεπιστήμιο το σύνθετο χαρακτήρα του, δεν μπορεί να παίζει αυτούς τους ρόλους απομονωµένα τον ένα από τον άλλο. Δεν µπορεί να λειτουρ- γήσει σε µια πολιτισµική και πολιτική σχέση μέσα στο κοινωνικό του πε- ριβάλλον, χωρίς να παίζει και τον βασικό του ρόλο πάράγωγής γνώσης. Και από την άλλη μεριά, δεν µπορεί να παράγει σήμερα πια τέτοιου είδους γνώση, χωρίς να τροφοδοτείται από την ανταλλαγή αυτή. Αυτή η βασική παραδοχή από µόνη της θα μπορούσε να είναι αρκετή, ώστε σήμερα στο σχεδιασμό νέων πανεπιστηµίων να υπολογίζεται σοβαρά το ενδεχόμενο της οργανικής ένταξης του πανεπιστημίου στον αστικό ι- στό. Στην πράξη, παρ' όλον ότι μια τέτοια γενικότερη θεώρηση του ζητή- ματος οδηγεί σε σχετικά σαφή συμπεράσματα, ωστόσο είναι φανερό ότι μια τέτοια ένταξή δεν είναι ιδιαίτερα απλή υπόθεση. Για να καταλάβουμε γιατί συμβαίνει αυτό, θα πρέπει να δούμε όλο το ζήτηµα σ' ένα άλλο επίπε- δο, αναλύοντας δηλαδή μια σειρά από κριτήρια θετικά ή αρνητικά, κριτή- ρια που έχουν σχέση pa το κόστος, την ταχύτητα, τη λειτουργικότητα του πανεπιστημίου και βέβαια να εξετάσουµε τα κριτήρια αυτά στις συγκεκρι- μένες χρονικές και τοπικές συνθήκες. Πέρα από την διαφαινόμενη ανάγκη της κοινωνικής ένταξης του πα- νεπιστηµίου στην πόλη, το ερώτημα που τίθεται είναι αν τελικά ένα και- νούργιο πανεπιστήµιο µπορεί να σχεδιασθεί έτσι, ώστε να ξεκινήσει τη λει- τουργία του μέσα στον αστικό ιστό και, πολύ περισσότερο, να συνεχίσει να λειτουργεί μέσα στον ιστό αυτό στις επόμενες φάσεις ανάπτυξής του. Τα κύρια ζητήματα, από τα όποια Θα μπορούσε να εξετάσει κανείς 131 πρακτικά αυτή την πιθανότητα, αναφέρονται κυρίως στο κόστος και στην ταχύτητα εγκατάστασης και παράλληλα στη λειτουργικότητα του πανεπι- στηµίου αλλά και της ίδιας της πόλης. Ως προς το κόστος εγκατάστασης μπορεί κανείς να ξεχωρίσει δύο κατηγορίες ζητημάτων: η πρώτη αναφέρεται στο κόστος των ίδιων των κτιρίων και η δεύτερη, που φαίνεται να είναι και περισσότερο σημαντική, ανάφέρεται στο κόστος της γης. Ως προς το κόστος των κτιρίων είναι σαφές ότι, από τη στιγµή που η υπάρχουσα κτιριακή υποδοµή είναι σε καλή κατάσταση, το κόστος επι- σκευής, μετατροπής και επέκτασής της είναι συγκρίσιμο και ίσως χαμη- λότερο από το κόστος των νέων κτιριακών εγκαταστάσεων. Εκεί που φαίνεται να υπάρχουν τα περισσότερα προβλήματα είναι στο κόστος της γης. Είναι φανερό ότι, για να υπάρχει δυνατότητα συμφέρου- σας χρήσιµοποίησης υπαρχόντων κτιρίων, Θα πρέπει αυτά να είναι διαθέ- σιμα. Δηλαδή, κατ' Ουσία, να είναι σε κρατική ή δηµοτική διαχείριση ή ι- διοκτησία. Θα πρέπει πάντως εδώ ν' αναφερθεί μια ενδιαφέρουσα πλευρά του κό- στους που έχει σχέση με τα χρησιμοποιούμενα στο σχεδιασµό των πανεπι- στηµιακών κτιρίων κτιριολογικά standards. Δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι τα standards αυτά, κατά κανόνα εισαγόμενα από ξένες µελέτες, είναι κατάλληλα για τις ειδικές κατά περίπτωση συνθήκες εφαρμογής τους. Πολύ περισσότερο, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι η συνολική αρχιτε- κτονική προσωπικότητα μιας υπάρχουσας κτιριακής υποδομής δεν μετα- σχηµατίζει και τον χαρακτήρα των δραστηριοτήτων που γίνονται σ' αυ- τήν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι διαστρεβλώνει τον χαρακτήρα αυτόν. Πρέπει πάντως να τονισθεί ότι η µέχρι τώρα ελληνική εμπειρία στην περίπτωση περιφερειακών πανεπιστηµίων (Πάτρα, Γιάννενα, Θράκη, Κρήτη) είναι ότι έχουν γίνει μάλλον υπερβολικές δαπάνες αγοράς οικοπέ- δων, μελετών και κατασκευής, όπου αυτή έχει ξεκινήσει. Υπάρχουν όµως και άλλες πλευρές του κόστους, που φαίνεται να εί- ναι ιδιαίτερα θετικές στην κατεύθυνση της ένταξης του πανεπιστήμίου στην πόλη. Και οι πλευρές αυτές αναφέρονται κυρίως στο κόστος χρονι- κής καθυστέρησης και στο κόστος υπολειτουργίας. Και πάλι στα πλαίσια της ελληνικής πραγµατικότητας - και εδώ πρέπει να τονίσουµε την αντιδιαστολή ανάμεσα στην ελληνική και την ξέ- νη εμπειρία - έχει φάνεί ότι η χρονική καθυστέρηση της ένταξης λειτουρ- γίας των νέων πανεπιστημίων, που έχουν σχεδιαστεί pa το όραμα του 08…ρι18-μηχανή, είναι της τάξης των δεκαετιών. Η καθυστέρηση αυτή συνοδεύεται από υπολειτουργία των νέων πανε- πιστημίων και από ένα πραγµάτικό κόστος υπολειτουργίας, του οποίου η 132 κοινωνική εκτίµηση είναι μεν δύσκολη, ασφαλώς όμως Οδυνηρή. Είναι χα- ρακτηριστικό ότι, εξαιτίας αυτής της καθυστέρησης, έχουν δημιουργηθεί παράδοξα υποκατάστατα των campuses στο εσωτερικό των πόλεων. "Ετσι, αστικά πανεπιστημιακά πλέγµατα, που µε το πρόσχημα της προσωρινό- τητας δεν μελετήθηκαν ορθολΟγΙκά από την αρχή. έχουν τελικά δημιουρ- γθεί, όπως χαρακτηριστικά συνέβη στην περίπτωση των Ιωαννίνων. Η ά- νάπτυξη αυτή έχει γίνει pa στρεβλό τρόπο και χωρίς συνολική μελέτη, με την αναµονή του οράματος του campus. Μια άλλη σοβαρή πλευρά του προβλήματος της καθυστέρησης είναι η αναπόφευκτη αναντιστοιχία ανάμεσα στις μελέτες και στη θεσμική, λει- τουργική και ποσοστική πραγµατικότητα των πανεπιστημίων, όταν Οι pa- λέτες αυτές φτάνουν στο στάδιο της εφαρμογής. Το πρόβλημα αυτό είναι κρίσιμο για την περίπτωση των πανεπιστη- µίων, που από τη φύση τους είναι οργανισμοί ιδιαίτερα ε.υµετάβλητοι — και έτσι εξάλλου θα πρέπει να είναι, αν τους δει κανείς στο σύνολο του κοινωνικού τους ρόλου. Το πανεπιστήµιο, βέβαια, είναι ένας οργανισμός που δεν έχει συνολι- κά ενιαίο χαρακτήρα. Διαφοροποιείται εσωτερικά, τόσο εξαιτίας της ποι- κιλίας των λειτουργιών που περιέχει (ερευνητικές, διδακτικές, διοικητι- κές, πολιτισμικές κλπ.), όσο και εξαιτίας της πολλαπλότητας των επιστη- μονικών αντικειμένων που καλύπτει. ΄Ετσι, ορισμένες από τις δραστηριότητες του πανεπιστημίου είναι πο- λύ ευκολότερο να στεγαστΟύν στα πλαίσια μιας υπάρχουσας κτιριακής o— ποδοµής, ενώ, για άλλες, οι δυσκολίες είναι φανερές" δυσκολίες που ξεκι- νούν από την ειδική φάση των εργαστηρίων και την ανάγκη ευελιξίας και επεκτασιμότητάς τους και καταλήγουν σε ειδικά προβλήματα, όπως η O- χληση, η μετακίνηση κλπ. Επειδή θα ήταν παράλογο να παραβλέψει κανείς αυτές τις δυσκολίες, υποστηρίζοντας φανατικά την ιδέα της καθολικής ένταξης του πανεπιστη- μίου στην πόλη, η ιδέα ενός πολυκεντρικού ή πολυπολικού συστήματος φαίνεται να είναι η περισσότερο πραγματοποιήσιμη. Ακόμη και απλές «υ- πενθυμίσεις» της παρουσίας του πανεπιστηµίου στην πόλη θα ήταν πολύτι- μες, ώστε να κερδηθούν τα πλεονεκτήματα της επαφής με τη ζωή της πό- λης. Και αυτό, γιατί η πόλη είναι κατά κανόνα ένα µοντέλο φυσικής ανά- πτυξης, αντίθετα pa το πλήρες αυτόνοµο campus. που μοιάζει με τεχνητό παράδεισο, ιδιαίτερα όταν μιμείται τον αστικό σχηματισμό. ΄Ετσι λοιπόν τέτοιες υπενθυµίσεις είναι χρήσιμες, ώστε να εξασφαλί- ζεται τουλάχιστον η ροή πληροφορίας ανάμεσα στο πανεπιστήµιο και την πόλη. ΠαρενΘετικά, θα ήταν ενδιαφέρον εδώ να εξετάσει κανείς τι σημαίνει 133 αυτή η ροή πλήροφορίας, ακόμη και στο επίπεδο της αρχιτεκτονικής. Τι σηµαίνει, δηλαδή, η σεµνή χρήση της υπάρχουσας κτιριακής υποδομής και πως μια τέτοια χρήση µπορεί να φτάσει να γίνεται μέχρι και πολιτιστι- κή χειρονοµία στις περιφερειακές πόλεις, που χαρακτηρίζονται από αβέ- βαιη ταυτότητα, εύκολη μιμήτική, αλλά ενδεχομένως και από δυσκολία στην αποδοχή νέων προτύπων. Οι ελληνικές πόλεις δεν διαθέτουν ασφαλώς, όλες στον ίδιο βαθµό, τις απαραίτητες προύποΘέσεις για να λειτουργήσει η ιδέα του αστικού πα- νεπιστημίου. Πρόκειται για προύποΘέσεις όπως η κτιριακή υποδοµή, αλλά και άλλες που είναι δύσκολο να προσδιορισθΟύν ποσοτικά, αλλά είναι δα- φώς αντιληπτές όπως η ωριµότητα του αστικού και κοινωνικού ιστού. Από την άποψη αυτή, ο Βόλος, όπως και άλλες πόλεις (Κάβάλα, Ξάν- θη, Γιάννενα, Χανιά κλπ.), είναι από τις περισσότερες ευνοήμένες. Αυτό κάνει ενδιαφέρουσα την ιδέα ν' αποπειραθεί κανείς ν' αποφύγει το ξεκίνη- μά του Θεσσαλικού Πανεπιστήμιου µέσα από χειρονομίες γιγαντισμού και υπεροραμάτων. 'Ενας τέτοιου είδους σχεδιασµός έχει ορισµένες ιδιαιτερότητες, όπως το ότι δεν μπορεί να τονίζει τη λειτουργικότητα ή την ευελιξία και όπως το ότι πρέπει να στηρίζεται σε εύπλαστα κτιριολογικά προγράµματα, να από- μυθοποιεί το ρόλο των ποσοτικών συντελεστών και κυρίως να στηρίζεται σε αποφάσεις «κατά περίπτωση». Στα πλαίσια µιας τέτοιας λογικής εντάσσεται και η υποθετική πρότα- ση που θα παρουσιασθεί στη συνέχεια, µια πρόταση που έχει στόχο μόνο να παρουσιάσει το συνολικό της σκεπτικό και δεν έχει χαρακτήρα ρυθµι- στικού σχεδίου προς εφαρμογή. Α. Κωτσιόπουλος: Θα σας Θυµίσω το διάγραµμα που είδαµε το πρωί γι' αυτό το µοντέλο-υπόθεσή για την εξέλιξη του Θεσσαλικού Πανεπιστή- µίΟυ (Σχ. l). H πρώτη φάση είναι αυτή που εξαγγέλΘηκε. Η φάση αυτή καλύπτει έ- να σύνΟλο δύο επιστημονικών περιοχών που µελλοντικά μπορεί να οδηγή- σει, κατά την άποψή μας, σ' ένα πλήρες πανεπιστήµιο. Αυτή η πρώτη φάση εκτιµάται ότι θα ολοκληρωθεί το 1990. Αυτό ση- μαίνει ότι, αν αρχίσουμε το 1985, το 1990 Θα υπάρχει ένας πυρήνας ανθρω- πιστικών σπουδών, που στηρίζεται κυρίως, στην πρώτη φάση, στα παιδα- γωγικά και σ' ένα πυρήνα θετικών-τεχνολογικών επιστηµών, που αναφέ- ρεται σε τρεις τοµείς παραγωγής" δήλαδή, στον τριτογενή τοµέα (περιφε- ρειακή ανάπτυξη και χωροταξία) στον πρωτογενή τομέα (αγροτική τεχνο- λογία και ανάπτυξη) και στη βιομηχανία (µηχανικοί βιοµηχανίας). Η προοπτική είναι ότι σε δεύτερη φάση αυτή η σχολή, που μπορεί να 134 1.990 , 1996 , ΖΟΟΟΗ … … … Ε πιο… παιΔπω.ΠκΩΝ τα." 2351 … "… :=? Η? Α…. … Μπα … µια. ΒΙΟΜ. Η!" …. . ΑΓ! ΧΩΡΟ . ΠΕ , '. π!΄ Ρ ΄ παγκακι! Γ Χ > ‘ . | κα… ένα". και… |; Γ και… οίκων…" &! χ ΖΧ… Ξ……ι…ΙΔ| ΠαιΙτιι…… επιπ. Η] *; ο Ι ΓΓ Ι Ξξ/ / …κι… ιππικνι αν . … µ Ζ…" Υπ…. ιι-ι" ] ΐ I Ξ… ? Φνιι…ΘιιΗΜικιι … Σχ. l Υπόθεση εργασίας για την εξέλιξη των σχολών και τμημάτων του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. την πει κανείς Σχολή Παραγωγής, εξελίσσεται σε τρεις σχολές, pa τα δικά τους τμήματα η κάθε μία, οι οποίες στη συνέχεια αναπτύσσονται περισσό- τερο και αποκτούν περισσότερα τµήματα και περισσότερους φοιτητές. Αντίστοιχα, για να συμπληρωθεί η περιοχή των ανθρωπιστικών επι- στημών, στη δεύτερη φάση, δηµιουργείται Ο πυρήνας της Σχολής Κοινωνι- κών και Πολιτισμικών Επιστημών, η Οποία έχει μέσα της το σπέρμα της ε- ξέλιξής προς μια Σχολή Επιστημών του Περιβάλλοντος και μια Σχολή Κοινωνικών και Πολιτισμικών Επιστηµών. Παράλληλα εξελίσσεται και η Σχολή Υγείας, ξεκινώντας από το Τμήμα Ιατρικής. Το μοντέλο αυτό δεν είναι βέβαια το μοντέλο ενός πλήρους πανεπι- στημίου. Αλλά, φυσικά, δεν είναι αυτός o στόχος. Ο στόχος είναι να έχου- µε συγκρότηση τέτοια που να μπορεί να εξασφαλίζει μια διπλή θεώρηση της γνώσης. Δηλαδή να διασφαλίζει την κοινωνική και ανθρωπιστική θεώ- ρηση mg τεχνικής γνώσης η και αντίστροφα. Η βασική υπόθεση, σχετικά pa τους αριθµούς φοιτητών, είναι On a- 135 χουµε 50 έως 100 φοιτητές σε κάθε έτος Τμήματος. Με αυτή την υπόθεση, σε πρώτη φάση έχουμε 2.000 φοιτητές, σε δεύτερη φάση 4.000 και στην τέ- λική φάση βρισκόμαστε σε μία τάξη αριθμού 8.000 έως 10.000 φοιτητών. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται o BOlog σε µια παλιότερη πρόταση, που είχε γίνει στα πλαίσια μιας διπλωματικής εργασίας πριν από τρία χρό- νια, και είχε παρουσιασθεί στο Συνέδριο για το ρόλο των πανεπιστημίων στην ανάπτυξη των περιφερειακών πόλεων, στο οποίο και άλλοι ομιλητές αναφέρθηκαν. Φάίνεται, εδώ, μια σειρά από κτίσματα, που θα μπορούσαν να χρησι- μοποιηθούν για να στεγάσουν τον πρώτο πυρήνα του Πανεπιστημίου. Πρό- κειται για το στρατόπεδο, τις τεχνικές σχολές Νέας Ιωνίας, τον ξενώνα του Στούρνα, τη ΔΕΗ με το οικόπεδό της, τη Γαλλική Σχολή, το εργοστά- σιο καπνού Ματσαγγου, το ΚΤΕΛ, την Κάπναποθήκη Σπίρερ και την Κί- τρινη Αποθήκη. ' ι τΕΧΝικεΣ ΣΧΟΛΕΣ ΞΕΝΩΝΑΣ των… ΣτρΑτυπεΔο ream-om . . Δ Η .. ΓΑΛΑ… ΣΧ… & ΚΠΡ… οικοπεΔο ΜΜΕ… πως"… ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ κΑπΝΑποΘιικ+ι ΕΜΠ/Ψ… ,,Σ…ΡΕΡ… ' ΜΗΤΣΗ…" Ετκ…ιτΑ2 ΕΙΠΕ/** NOZOKDMEIO AHMAPXEIO—BEHTPO KAHNAHOQ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤ0 Σχ. 2 Υπαρχοντα κτίρια και οικόπεδα που µπορούν να συγκροτήσουν υποδοµή για το πανεπιστημιακό πλέγμα του Βόλου. 136 Εργοστάσιο Ματσάγγου Ξενώνας Στούρνα Αποθήκη Δ.Ε.Η. Καπναποθή Kn «Σπίρερ» Σχ. 3 Εικόνες των κτιρίων του σχήματος 2. 137 Η Κίτρινη Αποθήκη είναι ένα μεγάλο κτίσμα, της τάξης των 8.000 μ2, σε καλή κατάσταση. Το κτίσμα έχει ενισχυθεί μετά από ζηµιές που είχε πάθει στο σεισμό. Το ΚΤΕΛ είναι ένα κάπως περίεργο κτίριο. Σήμερα, μετά το σεισμό, έχει μείνει μόνο το κάτω μέρος του το οποίο δίνει μια τελείως πλασματική εικόνα για το παρελθόν του κτιρίου. Βέβαια, αυτό δημιουργεί ενδιαφέρον για τον αρχιτεκτονικό χειρισμό αυτού του κτιρίου. ΄Ετσι θα μπορούσε κα- νείς να μην κινηθεί προς την κατεύθυνση επανόρθωσης της παλιάς εικό- νας του κτιρίου αλλά να θεωρήσει ό,τι απέμεινε, με την καθαρότητα της μορφής που έχει και την αυτονομία του, ως υποδομή για νέο σχεδιασμό. Δίπλα στο ΚΤΕΛ είναι το κτίριο της Φιλαρµονικής, το οποίο θα μπο- ρούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί για χρήσεις τέτοιες που va συνδυά- ζονται µε πανεπιστημιακές χρήσεις. Η Γαλλική Σχολή είναι ένα κτίσμα σε άριστη κατάσταση. Δίπλα στη Γαλλική Σχολή υπάρχει το οικόπεδο της Παντείου, το οποίο επίσης προ- σφέρεται για χρήση πανεπιστημιακή, σε συνδυασμό με το κτίσμα της Γαλ- λικής Σχολής. Υπάρχουν μερικές ακόμα περιοχές, που είναι όχι ακριβώς στο κέν- τρο, αλλά βρίσκονται σ' αυτό που θα ονόµαζε κανείς εξέλιξη του κεντρι- κού πυρήνα προς τα έξω, είτε µε τη μορφή του τομέα που ανέφερε προη- γουμένως 0 K. Παπαγιάννης, είτε με τη μορφή κάποιου πολυκεντρικού συ- στήματος. Αυτές είναι: το στρατόπεδο, το γήπεδο, κοντά στο παλιό κτίριο του Ολυμπιακού και κοντά στο Νοσοκομείο, οι Τεχνικές Σχολές στη Ν. Ιωνία και, τέλος, τα Πευκάκια, μια περιοχή απέναντι ακριβώς από το Βό- λο, με σημαντική έκταση. Ας φαντάσθούμε, τώρα, το διάγραμμα που είδαμε προηγουμένως εκ- φρασµένο στο χώρο. Η κεντρική ιδέα είναι να ξεκινήσουν αυτοί οι δύο πυ- ρήνες, δηλαδή o πυρήνας της ανθρωπιστικής κατεύθυνσης και o πυρήνας της τεχνολογικής κατεύθυνσης, μέσα στο κέντρο, όπως επίσης και η διοί- κηση, τα κοινόχρηστα, καθώς και ο πυρήνας της Ιατρικής Σχολής. Υπάρ- χουν ακόμη και κτιριακές μονάδες ή περιοχές που Θα μπορούσαν από την πρώτη στιγμή να χρησιμοποιηθούν για κατοικία, τόσο στο κέντρο όσο και στην περίμετρο, όπως τα Πευκάκια. Στη δεύτερη φάση, οι Σχολές του κέντρου γίνονται περισσότερες, ε- πειδή υπάρχει ήδη χωρητικότητα στα κτίρια, με κάποιες εσωτερικές ανά- διαμορφώσεις. Ταυτόχρονα, η εξέλιξη προς τον τομέα, που αναφέραμε προηγουμένως, εντείνεται. Στην τελική φάση, ο πυρήνας του κέντρου έχει σταθεροποιηθεί και δεν έχει άλλη δυνατότητα εξέλιξης. Η περίμετρος, όμως, αρχίζει και απο- κτά περισσότερη βαρύτητα. ,,, ...,-΄ - - .- -....- ,- 138 Υπάρχει µια συνολική λογική στο κεντρικό τµήμα. Δηλαδή, υπάρ- χουν ενότητες κτιρίων που περιέχουν κατεξοχήν ακαδηµαϊκές δράστηριό- τητές, όπως το εργοστάσιο του Ματσάγγου και η Κίτρινη Αποθήκη, η Γαλ- λική Σχολή που περιέχει κατοικία και η ενότητα των κοινοχρήστων λει- τουργιών που περιλαμβάνει την Καπναποθήκη Σπίρερ, το ΚΤΕΛ και το συγκρότημα Δηµαρχείου-Θεάτρου. Στα παρακάτω σχήματα φαίνεται η εξέλιξη της κατανοµής των΄λει- τουργιών στα κτίρια του κεντρικού πύρήνα του Πανεπιστημίου. ΄Ετσι, στην τελική φάση του 2000, o κεντρικός πυρήνας περιέχει τις σχολές ανθρωπιστικής κατεύθυνσης, αρκετό μέρος από τις κοινόχρηστες δραστηριότητες, ενώ οι σχολές που χρειάζονται περισσότερα εργαστήρια και εξειδικευμένες εγκαταστάσεις, αρχίζουν και φεύγουν προς την περιφέ- ρεια της πόλης. Τέλος, στο επόμενο σχήμα, φαίνεται μια προσπάθεια κατανομής λει- τουργιών, κατά φάσεις, στο εσωτερικό των ίδιων των κτιρίων. Το παρά- δειγμα αναφέρεται στην Κίτρινη Αποθήκη. ΠΟΙΟ… \ .7% »… ' … ' ΄ ΠΑΙΔΑΓΞΓ $315.42.. % && Επι…ΜΐΝΩΝ Β|οΜ+ιΧεΝικιι και… Π…, rem}: %% , …/ ΄ ' π…… & …… , Σχ. 4 Χωροκατανομη του πανεπιστημιακού πλέγματος στο Βολτ; για το 1990. 39 τα… … 1191) €… ./η…αι .| Γ % Ν ι ζ'% ι ,΄ΐΚΘαε ΙΧΜΗ Χ BICMH ΥΕΝ |… 11 EPIOXH Σχ. 5 Χ ωροκατανομη του πανεπιστημιακού πλέγµατος στο Βόλο για το [996. παπα… πιο… οικοΝο…κ… Ο Η)… πιο… και Διονυσια. ΜΜΜ… Ις΄/////% Ω Μα……" %%;Ι ΜΜΜ I%% %ιι Μ %%' Μ &"; ‘ —- — Pl H /ΣΐοΛι-ι Δ΄ξ% πω…… , ΕΠ . υ | Ι . ϊ &…" ΜΜΜ… αέριο… Ξ…" & Σχ. 6 Χωροκατανοµή του πανεπιστημιακού πλέγματος στο Βόλο για το 2000. I40 KR κο…/Μια" - ΜΜΜ/θ FAMIKH πο…: -1'οο Μ 2200 Μι Δ οικοπΕΔο Γι… … ΠΥΡΝΝΠΣ Μι Σ ΜΕ). ΔιΔΩΣκ… ΚΠΠ ΣΧΟ/Ψ ΠΑ/Δθ/.ΌΓ/ΚΜ Ε/7/Ζ7ΗΜΩΝ ΚΠΡιΝΗ ΑποωκΗ: sooo Με ξξΈΞΈΝ Α Σ… ειι|πμµΜ Μορ nan/z gimp/m Τ Η …. ερωτα… και"… - Διοικιαιι Βξό#…ΐ -- ΜΗτΣΗτΓογ;4Ω.όω… ΚΟ! προ…". ζΉ&φΜ Ξ ΠεΡιώ. & ΑΝΑ… ΜΜΜ…" . των? £000 Με ' KO! ΚΤΕΛ: 2000 Ma Σχ. 7 0 κεντρικός πυρήνας το 1990. o ω… "&… ΆΈ%… ΜΜΑ/Μαν αν …… και;/ΜΜΜ" - / ΤΜΗΜΑ Ο!ΚΟΠΕΔΟ Δ .ΕΗ. -|(θ7Ό|Κ/θ ΓΕΝ…ο Δι… ε… . ΤΜΗΜΑ . ΓΑΛΛ|Κ+| ΣΧΟΛΗ- TM ω. 400 M : 2200 HZ mm m. fig” :> b on<on ΞΔο NHnmr. οΠΤ])ζζΒ q?) ΠΑΝ1ΕιΟΥ ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΔιΔΠΣΚ. ΚΛΠ Ώ Μα… ΠΑιΜιΩι71Μ ΕΜΣΤ/ι… Κιτ"… AnoeH ΚΝ : 9000 Ma … . Η…" Ματ. . τν… των… και…… ΠΥ Κο…" & Δι…) AID/KHZ” Σ >…" ια κ ΜΜΜ/Μ KOI Δ Μπακ. ' Μ 517/27. KnnNHrIOBHKH EPFOZT ΚθΠΝΟΥ ΜΗΤΣΠΓΓΟΥ΄- ’12.. 650 M2 mm . 5000… Με κοι ΚΤΕΛ . 2000 Με Σχ. 8 Ο κεντρικός πυρήνας το 1996. l4] FWPHNM O ΜΚΗ /ΝΙΠ7ΌΥΤθ ΚΟΜΜΑ/|… ΠΔ… Μερς… ' τµ &… ΟΙΚΟΠΕΔΟ Δ.Ε.Η. Κ0|Ν0ΥΡ#Ζ7Ρ - alga . EKruIA Έΐ;γ|ακ|ρ #25… -1.00 " Σκ…… 2100 M2. ΄ ΄ Γ")>ΟΜΝΌ €&€ΨΞ… Iran/V Immflmr/A’RN Efl/mHflN KITPINH HHOBHKH = 3000 M2 ΠΜ" E Π/27ΜΜΜ 5. η . ”mam/10m); Kmofik/fm DID/m «own/«rm Κ… & Μα…… & Μπι…" » ΕΝ… …" Κ… κο…. ΚΒΠΝΗΠΟΝΚΗ __ ΘΓΌΣΤΑΣΙ 3000 NZ Θ|.κ0| , ΚΗΠΝΟΥ ΜΆΤΣΏΓΓ0Υ: ΄126.50 Μι ΚΤΕΛ. 2000 …. Σχ. 9 Ο κεντρικός πυρήνας το 2000. mm. ΜΜΜ. rum/mm”. ε…… Δ οι 1 [ζ,-1939301145 HAD. /7Ρ0|4 30; . : ΦΥΣΗ/." 4… 201 Ξθξ€… & '1 o: + υ 7 | ΥπΝΈιο Μω%%ΣΘ|πΓ … . | …' : … %Μ Με & & ειΔ. ΄ ειπα. EIA. ΕΡΕ 1000 ΕΡΕ 300 300 KITPINH ΗποΘιικΗ: (6Χ1300΄)+4000[πιο:ώ= sooo Με Σχ. 10 Παράδειγμα κατανομής λειτουργιών στο κτίριο της Κι'τρινης Αποθήκης. Ynor' 142 Πρέπει να σηµειώσει εδώ κανείς ότι τα περιθώρια να δουλέψει κανείς pa ng κτιριακές υποδοµές αυτές είναι σημαντικά. Κι' αυτό, γιατί δεν πρό- κειται για διατηρητέα κτίρια pa mv αυστηρή έννοια του όρου. Θα πρέπει να τα δει κανείς pa περισσότερο ευέλικτο τρόπο. ως υπάρχουσες υποδο- µές που µπορεί να τις χειριστεί. Νομίζω ότι µε αυτά μπορουµε να κλείσουμε το θέµα. Θα υπενθυμίσω μόνο On ήταν µια πρόταση-παράδειγµα, ότι δεν έχει στόχο να παρουσιά- σει το αποτέλεσµά της αλλά την ανάγκη να γίνει µια τέτοια μελέτη, από την στιγµή που υπάρχει Kat’ αρχήν η πρόθεση το Πανεπιστήµιο να εντα- χθεί στον ιστό της πόλης. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Τελειώσαμε τις δύο εισηγήσεις και η συνεδρίαση ανοίγει σε συζήτηση. Παρακαλώ τους συνέδρους, v‘ αρχίσουν την συζήτηση. Ο κ. Λαζαρίδης έχει τον λόγο. Λαζαρίδης: Βλέπω, από την αρχή της συνεδρίασης που αρχισε χθες, να περνάµε σε µια φάση ωρίµανσης για το Πανεπιστήµιο. Θάθελα να τονίσω την ορµή της τοπικότητας, η οποία µετά κατέληξε σε μια ουδετε- ρότητα που πέρασε τα όρια της τοπικότητας. Βλέπω ότι όλα τα στοιχεία για την ίδρυση ειπώθηκαν. Νοµίζω ότι έτσι τέλέιώνει µια φάση προετοιµα- σίας και περνάµε στη φάση του να αρχίσουµε δουλειά. Και νοµίζω ότι οι συνθήκες για δουλειά υπάρχουν, ειδικότερα στην περιοχή του Βόλου. Νο- µίζω ότι η νέα φάση υλοποίησης πρέπει να αρχίσει σχεδόν από αυριο. Από εδώ και εµπρός έχουµε περάσει σε ένα αλλο επίπεδο λόγου. Φατούρος: Μου δίνει µια αισιοδοξία αυτή η επιβεβαίωση, ότι µπο- ρουν να βρεθούν τα κτίρια στην πόλη του Βόλου. Θα ήθελα, όµως, να κά- νω µερικες παρατηρήσεις. Βέβαια υπάρχει η έρευνα από την οµάδα για την περιοχή του Βόλου, αλλά θάπρέπε να έχει κανείς στον ίδιο βαθµό προχω- ρημένες προτάσεις και συγκέντρωση στοιχείων για την Λάρισα και alloo. Μια δεύτερη παρατήρηση είναι ότι αυτά τα κτίρια, αφόρουν σε χώ- ρους που έχει ανάγκη το Πανεπιστήµιο στην περιοχή του Βόλου, σε ό,τι έ- χει σχέση µε αίθουσες διδασκαλίας συγκεκριµένες, κάποια εργαστήρια, ακόμα και ένα µέρος από την κατοικία. Υπάρχουν όµως ακόµη και άλλα ζητήµατα κατοικίας. Συζητήθηκε ήδη εδω, πόσο μεγάλες δυσκολίες αντι- µετωπίζουν οι φοιτητές στα περιφερειακά πανεπιστήµια. Οι δυσκολίες αυ- τές θα έπρεπε να µελετηθουν µε σοβαρότητα και να υπάρχουν έτοιµες προ- τάσεις, τη στιγµή που θ αρχίσει να λειτουργεί το Πανεπιστήµιο. Ι43 Αυτές οι δυσκολίες κατοικίας είναι και δυσκολίες σχετικές µε την ποιότητα κατοικίας και με την κερδοσκοπία στα ενοίκια. Αν o BOlog 6a- λει να ξεπεράσει αυτά τα γνωστά προβλήματα, πρέπει να μελετήσει και αυτό το ζήτηµα. 'Ενα άλλο ζήτημα, που νομίζω ότι πρέπει να ενταχθεί και να συνυπο- λογιστεί o’ αυτήν την µελέτη, θα ήταν η συσχέτιση µε περιοχές και pa εγ- καταστάσεις, που θα χρησιμοποιεί το Πανεπιστήµιο για την λειτουργία του: το εργοστάσιο αυτό, άλλα εργοστάσια, αγροτικές περιοχές, καλλιέρ- γειες, ινστιτούτα, υπαίθριοι κλειστοί χώροι, πού όλα θ' αποτελούσαν χα- ρακτηριστικούς τόπους δουλειάς, γνώσης και έρευνας διδακτικής σηµα- σίας στην περιοχή του Βόλου και στη γειτονική περιοχή. Θα έπρεπε να συσχετιστούν αυτές οι περιοχές, που μας έδειξε τώρα η µελέτη ή οποιαδήποτε άλλη µελέτη, pa περιοχές στις παρυφές, έξω από την πόλη, που, για πολύ χρονικό διάστηµα και με κυρίαρχη σημασία στην χρονική διαδικασία, θα παίρνουν µέρος στην πανεπιστηµιακή ζωή. Με τη μελέτη που είδαμε, ασφαλώς βεβαιώνεται και τονίζεται ότι το πανεπιστήμιο αποτελεί μέρος του ιστού της πόλης. Από την στιγµή όµως που το πανεπιστήµιο θα είναι πραγµατικό µέρος αυτού του ιστού και θ' α- νανεώνει τις σχέσεις pa mv καθηµερινή ζωή, µε την παραγωγή, με τον πο- λιτισµό, θα πρέπει σ αυτήν τη µελέτη να ενταχθούν τα εργοστάσια, τα πι- θανά ιδιωτικά ή δημόσια εργαστήρια που θα χρησιμοποιηθούν, περιοχές καλλιέργειας και οποιαδήποτε άλλα στοιχεία υπάρχουν. ΄Ετσι θα αποκτήσει και τον πραγµατικό του εαυτό το Θεσσαλικό Πα- νεπιστήµιο και δεν θα γίνει ένα, αστικό ίσως, αλλά συµβατικό πλαίσιο δι- δακτικής δουλειάς. Ευχαριστώ Πρόεδρος: O K. Τζώνος έχει τον λόγο. Τζώνος: Ακούµε επί δύο ηµέρες απόψεις. Αυτές οι απόψεις μπαί- νουν σε πάρα πολλά επίπεδα. Πρέπει να λυθούν προβλήματα εθνικής εκ- παιδευτικής πολιτικής, επιστηµονικής πολιτικής, ερευνητικής πολιτικής, οικονομικής πολιτικής. Από παραδείγματα ίδρυσης πανεπιστηµίων σε άλλες χώρες, όπου υ- πάρχουν ισχυρότερες υποδοµές, βλέπουμε ότι η επεξεργασία για την ίδρυ- ση των πανεπιστημίων γίνεται από συγκροτήµατα ειδικών που εργάζονται για μακρά χρονικά διαστήματα. Η ελληνική πείρα δείχνει ότι οι συγκροτηµένες και μακρόχρονες µε- λετητικές προεργασίες είναι δύσκολο να γίνουν και το ερώτημα είναι: πως θα περισώσουµε το µέγιστο, από τις δραστηριότητες αυτές, nap’ Olag τις 144 εγγενείς δυσκολίες που θα έχουμε, αν το κάνουμε. Για να επιτευχθεί αυτό που πολύ σωστά 0 K. Φατούρος τόνισε αρκετές φορές στο διήμερο αυτό, δηλαδή να μην αρχίσει μίζερα να λειτουργεί ένα πανεπιστήµιο, καθώς η πρώτη παρουσία ενός νέου ιδρύµατος στον χώρο του δίνει μια σφραγίδα στην συνείδηση του κόσµου, θα πρέπει πραγµατικα ό,τι λειτουργήσει από την αρχή να λειτουργήσει ολοκληρωµένα και με κάποια ποιότητα και να δώσει την σφραγίδα στις επόµενες κινήσεις. Πώς γίνεται αυτό δεν ξέρου- με. Απλώς, φαντάζοµαι ότι θα πρέπει να επιστρατευθεί φαντασία και στην οργάνωση του τρόπου με τον οποίο θα γίνει η οργάνωση του Πανεπιστη- µίου, του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Δηλαδή, νομίζω - και επιτρέψτε poo σ' αυτό το σημείο να είμαι πραγµατικά σχετικός - αν ακολουθήθούν ακριβώς οι ίδιες οργανωτικές διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για την ίδρυση των άλλων πανεπιστη- µίων, δεν θα πρέπει να έχουµε περισσότερο επιθυµητό αποτέλεσµα. Aom είναι η µία πλευρά των δυσκολιών που ήθελα να επισήµάνω. Σε µια δεύτερη αναφέρθηκα χθες και υποσχέθηκα να ξαναγυρίσω. Πρόκει- ται, ειδικότερα, για το θέµα της εσωτερικής σχέσης του πανεπιστηµίου pa την εξωπανεπιστηµιακή πράξη. Φυσικα, όλοι το θέλουμε και το λέµε και το αισθανόµαστε ότι δεν γίνεται διαφορετικά, ότι πρέπει το πανεπιστήµιο, όπως τόνισε και 0 K. Παπαγιάννης, να έχει πραγματική διασύνδεση µε την τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό θα αναλυόταν σε συγκεκριµένα πράγµατα και αυτό πρέπει να λυθεί υπηρεσιακά. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα, από τα παραλειπόμενα της δικής µου χθεσινής παρεµβολής και σ" απάντηση του κ. Ρόκου. Είπα- με λοιπόν ότι, πραγματικά, o νέος Νόµος προβλέπει την δυνατότητα εσω- τερικής απασχόλησης με την πρακτική στο πανεπιστήμιο. Ξανασηµειώνω * επειδή αυτό το πράγμα οδηγεί σε παρεξηγήσεις που είχα και με φίλους συναδέλφους που καθόριζαν την πολιτική του νέου Νόμου- πλαίσιου τα τε- λευταία 2 χρόνια - ότι δεν πρέπει να συγχέεται η έννοια της έρευνας pa την πρακτική. Δηλαδή, είναι διαφορετικό πράγμα ένας γιατρός να κάνει έρευνα για το πώς γίνονται οι εγχειρήσεις από το να κάνει εγχειρήσεις. Εί- ναι διαφορετικό πράγµα ένας πολεοδόμος να κάνει µελέτες από το να παίρνει αποφάσεις πολεοδοµικές. Αυτό είναι που ονομάσαµε χθες παρα- γωγή στο πανεπιστήμιο" να φτιάχνει κανείς πράγµατα και όχι vao va σκέπτεται πως γίνονται τα πράγµατα. Πιστεύω ακραδαντα ότι είναι αδύνατο κανείς να σκέφτεται πως γί- νονται τα πράγματα, αν δεν τα έχει φτιάξει ή αν δεν έχει δοκιµάσει να τα φτιάξει. Συνεχίζοντας λοιπόν προς την κατεύθυνση αυτή, βλέπουμε τι βρίσκε- ται μπροστά µας με την εφαρµογή του νέου Νόµου για τα πανεπιστήμια, 145 και µε τις ανάγκες που έχει ένα νέο πανεπιστήμιο ή και ένα παλιό. Πραγ- ματικά, ο νέος Νόμος προβλέπει, πολύ σωστά, την αποµάκρυνση των πα- νεπιστηµιακών δασκάλων από την εξωπανεπιστημιακή επαγγελματική δραστηριότητα. Είναι σωστό αυτό το πράγµα και προβλέπει την δυνατό- τητα - όπως είπε 0 K. Ρόκος - ενασχόλησής τους pa mv πρακτική µέσα στο πανεπιστήμιο, σε διασύνδεση pa mv τοπική αυτοδιοίκηση. Πάλι, επανέρχοµαι στο ίδιο ζήτημα: τι σημαίνει αυτή η ενασχόληση. Σημαίνει οι πολεοδόµοι µέσα στο πανεπιστήμιο να επιλύουν, παράλληλα µε την εκπαιδευτική έρευνα, και πραγματικά πολεοδοµικά προβλήµατα. Ας µας πει 0 K. Παπαγιάννης n υποδομή γραφείου πολεοδομικού χρειάζε- ται για να επιλυθεί ένα πολεοδομικό πρόβλημα. Δηλαδή, δεν είναι απλό να πει κανείς στους υπάρχοντες πολεοδόµους σ' ένα πανεπιστήμιο μέσα, τι σηµαίνει η υλοποίηση του πράγµατος. Σηµαίνει ότι, για να μπορέσει να οι- σχοληθεί ο κάθε πολεοδόµος ενός πανεπιστηµίου p’ ένα πολεοδοµικό πρόβληµα, θα πρέπει να έχει την απαραίτητη υποδοµή. Δεν είναι δηλαδή δυνατόν να ρίξουμε µία πολεοδομική µελέτη σ' ένα πανεπιστήμιο και va µπορέσει να γίνει pa ng υπάρχουσες δοµές των πανεπιστημίων. Πώς είναι δυνατόν να ρίξουµε µιαν εγχείρηση µέσα σ' ένα ερευνητικό ιατρικό ινστι- τούτο και να την φτιάξουµε, χωρίς να υπάρχουν οι νοσοκόµοι, η προϊστα- μένη του χειρουργείου και o υπάλληλος ο οποίος κρατάει την καρτέλα των ασθενών; ΄Ετσι λοιπόν, για τη διασύνδεση του πανεπιστηµίου με την τοπική αυ- τοδιοίκηση και την επίλυση όλων των διαφόρων προβληµάτων του περι- βάλλοντος του πανεπιστημίου, υπάρχουν τέτοιου είδους δομές που µας δυ- σκολεύουν να µπορούμε να αντιμετωπίσουµε τα πράγματα με ταχύτητα. Αυτή τη στιγμή έχουµε το παράδειγµα πανεπιστηµιακών µελετών που βοηθούν την ωρίµανση, αλλά όχι και την λεπτοµερή επίλυση των πολέοδο- µικών ή αρχιτεκτονικών προβληµάτων του πανεπιστημίου. Να λοιπόν πού θέλω να καταλήξω. Πρέπει να βοηθηθούμε σε µία πραγματική αναθεώρηση του τρόπου µε τον οποίον ιδρύουµε το συγκεκρι- μένο αυτό καινούργιο Πανεπιστήμιο, µε θεώρηση της υποδοµής και των πλαισίων, που πλαισιώνουν αυτούς οι οποίοι χαράζουν την πολιτική για την υλοποίηση αυτής της απόφασης. Πιστεύω, δηλαδή, ότι µετά το τέλος αυτού του διήμερου, που ήταν πραγματικά γόνιμο, αισθάνοµαι πραγματικά ότι άκουσα διάφορες πλευ- ρές που προώθησαν την δική poo γνώση και γενικότερα την γνώση γύρω α- πό το ζήτημα του τι σηµαίνει ένα πανεπιστήµιο. Μετά από αυτό το διήµε- ρο, θα πρέπει v’ αρχίσει µια δουλειά για να επιτευχθεί αυτός το στόχος και θα πρέπει η δουλειά αυτή να αρχίσει από την επιτελική οργάνωση της επί- τελικής οργάνωσης. Δηλαδή από το ποιες συγκεκριμένες διασυνδέσεις 146 οργανισμών θα ήταν απαραίτητες, για να έρθει σε πέρας αυτό το γιγάντιο έργο που θα πρέπει να γίνει στα δύο πρώτα χρόνια, ώστε το πρώτο papog του Πανεπιστηµίου να λειτουργεί σωστά. . Δεν θέλω να κάνω συγκεκριµένες προτάσεις, απλώς ήθελα ενδεχοµέ- νως να παρεμβαλω μιαν «ανησυχία» στην αισιοδοξία" αλλά, ανησυχία θε- τική, όπως είπα προηγουµένως. Δηλαδή, ήθελα να στρέψω την δυναµικό- τητα, την δυναμική που υπάρχει μέσα στην αισιοδοξία, προς μιαν άµεση πρακτική διέξοδο, έτσι ώστε να αντιµετωπίσει πραγματικά τα προβλήµα- τα. Ευχαριστώ. Πρόεδρος: Ευχαριστώ και εγώ τον κ. Τζώνο για την σχετική σύντομη εισήγησή του! Tov λόγο έχει ο κ. Φράγκος. Φράγκος: Και εγώ συμµερίζομαι απόλυτα αυτό που εκφράστηκε α- πό τον συνάδελφο Λαζαρίδη και από άλλους. Πραγµατικα, τα πράγματα μπαίνουν σε κάποιο δρόμο, αυτό είναι ολοφάνερο. Δεν θα ήθελα να εκ- φράσω ανησυχαστικές θεωρήσεις, ούτε να παρουσιάσω παραδείγµατα α- πό αλλά πανεπιστήµια σε ξένες χώρες. Θα παρουσιάσω δυο-τρία περιστα- τικά από την ίδρυση ελληνικών πανεπιστηµίων, περιστατικά που είναι πα- ραδείγματα προς αποφυγή. Το πρώτο παράδειγµα είναι η ίδρυση Φιλοσο- φικού Παραρτήµατος της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης στα Γιάν- νενα. Πηγαίνουν οι φοιτητές, ζητούν το Πανεπιστήµιο, αλλά Πανεπιστή- µιο δεν υπάρχει. Ζητούν άνθρωπο, δεν υπάρχει. Μετά από τρεις-τέσσερεις µέρες περιήγησης των φοιτητών, αρχίζουν οι διαµαρτυρίες των εφηµερί- δων, στέλνουµε τηλεγραφήματα και αποστέλλεται τότε ένας Γραµµατέας από το Υπουργείο Παιδείας και ένα τηλεγράφημα στον μακαρίτη Kama)- µένο να πάει στα Γιάννενα να περιµαζέψει τους φοιτητές και έτσι κάθονται και εγγραφούν τους φοιτητές. Περίπτωση δεύτερη: η ίδρυση Μαθηµατικού Τμήματος στα Γιάννενα, στην περίοδο της αποστασίας. Αρχίζει η τελετή µέσα σε µια αίθουσα της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, αρχίζουν οι οµιλίες των τοπικών παραγόντων και ο τότε Πρόεδρος, o Γιάννης Αναστασιάδης, ανεβαίνει στο βήµα και λέει: «παρακαλώ όπως η πολιτική ηγεσία να φροντίσει να εκδοθεί το διά- ταγµα της ίδρυσης του Μαθηματικού Τµήµατος». Είχαν παει οι φοιτητές, οι διδάσκοντες και δεν είχε δηµοσιευθεί το διάταγμα της ίδρυσης! Είναι βέβαια λιγάκι κωμικά αυτά τα πράγµατα, αλλά συνέβησαν. Πιστεύω ότι δεν θα συμβούν εδώ. Τελευταία έχουμε την ίδρυση Ιατρικής Σχολής στα Γιάννενα. Κάνου- µε μιαν έπιτροπή από καθηγητές, φοιτητές, βοηθούν άνθρωποι της πόλης για να µεριµνήσουµε για το όλο πρόβλημα, να το μελετήσουμε, να το συζη- 147 τήσουμε. Προχωρούμε pa κάποια μελέτη αυτού του πράγματος και ξαφνι- κά καλεί o τότε Πρωθυπουργός Καραμανλής τον Αβέρωφ, τον Δήμαρχο, και διαφόρους τοπικούς παράγοντες, γρήγορα να κατεβούν στην Αθήνα, εκτάκτως, κατι πρόκειται v’ ανακοινωθεί, κάτι σπουδαίο, κάτι σηµαντι- κό. Κατεβαίνουν κάτω και ακούµε, «ω του θαύματος», αποφασίσθηκε η ί- δρυση της Ιατρικής Σχολής, παραμερίσθηκε τελείως όλη η δουλειά που εί- χαμε κάνει και αρχίζει η προσέλευση φοιτητών: διδάσκω εγώ την ψυχολο- γία, o άλλος ό,τι µπορεί να διδάξει, έρχεται ένας ανατόμος, δεν υπάρχουν πτώματα, και αρχίζει αυτό το πράγμα να «δουλεύει». To τελευταίο παράδειγμα είναι δυστυχώς αυτό. Δηλαδή, αρχίσαµε σωστή δουλεια, αρχίσαµε να µελετούµε, παρενέβη πολιτική βούληση εκεί- νης της εποχής. Είναι, δηλαδή, θέµα και πολιτικά να επιλυθεί σωστά η ί- δρυση ενός πανεπιστημίου. Διότι επλησίαζαν οι εκλογές την εποχή εκείνη και η τότε κυβέρνηση ήθελε να κάνει μια προβολή. 'Οταν, όµως, όπως τονίσθηκε και όπως τονίζω τώρα, όταν αρχίζουν τα πράγµατα να µελετούνται όπως μελετήθηκαν, µε τις προτάσεις που έγι- ναν, p’ αυτές που ίσως δεν είναι ολοκληρωµένες, που τις είδαμε όμως το- σο καλα βαλμένες, p’ Ola αυτά τα πράγµατα, αν δούµε αυτά τα παραδείγ- ματα προς αποφυγή, νοµίζω θα μπορέσει αυτό το Πανεπιστήμιο να προχω- ρήσει σωστά. Νομίζω ότι, αν αυτά τα πράγµατα δεν παραµέρισθούν, αλλά ληφθούν υπόψη, το Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο θα είναι μία πραγματικότη- τα. Πρόεδρος: O K. Σβορώνος έχει τον λόγο. Σβορώνος: Θα ήθελα να είµαι σύντομος. Θα ήθελα να αναφέρω και εγώ ορισµένα παραδείγματα προς µίμηση και όχι προς αποφυγή. Η ίδρυση μιας σχολής ενός πανεπιστηµίου, δεν σημαίνει την άμεση θεσμική ρύθµι- ση. Η λειτουργία µιας σχολής, εξαρτάται από την διοικούσα επιτροπή. ΄Ε- χω μπροστά μου το παράδειγµα της Ιατρικής Σχολής στην Κρήτη. Η Σχο- λή δεν άρχισε ακόμα να λειτουργεί, γιατί η Διοικούσα Επιτροπή παρά τις πιέσεις δεν επέτρεψε ακόµα την λειτουργία της, πριν γίνουν όλες οι υποδο- μές. Η πρώτη δουλειά μιας διοικούσας επιτροπής είναι να δημιουργήσει o- µαδες ειδικές για να μελετήσουν για κάθε σχολή, για κάθε πρόβλημα, να συμπληρώσει τις υπάρχουσες μελέτες και να φτάσει ως την υλοποίησή τους. Και αυτό έγινε. Έγινε και για την Ιατρική Σχολή και έχουμε μπρο- στά µας ένα υπόµνημα εγκεκριμένο για το n πρέπει να γίνει, από πολλούς γιατρούς της χώρας. Θα γίνει το ίδιο πράγμα και για την µέλλουσα να ι- δρυθεί Σχολή Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών. Ακόµη, η σύνδεση της τοπικής αυτοδιοίκησης αρχίζει µε την άµεση 148 συμμετοχή των εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης στην διοικούσα επιτροπή. Αυτά ήθελα να πω για ορισµένα πρακτικά πράγµατα, τα οποία μπορούν ίσως να βοηθήσουν την Διοικούσα Επιτροπή του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου, που θα είναι αυτή που θ* αναλάβει την επίλυση όλων αυ- των των προβληµάτων. Πρόεδρος: Ο K. Σέκελης έχει τον λόγο. Σέκελης: Θα κάνω µία συνοπτική τοποθέτηση σ' αυτά που ειπώθηκαν το πρωί και σ' αυτά που ειπώθηκαν απόψε. Αρχίζοντας από την εισήγηση του K. Κωτσιόπουλου, παίρνοντας αφορµή από τον κ. Φράγκο, o οποίος έ- κανε αναφορά στα σημεία του τόπου. Αυτή η αναφορά στάθηκε αφορμή για va διατυπώσω μία πρόταση σχετικα pa την ανάπτυξη του Πανεπιστη- μίου στον ευρύτερο χώρο. Δεν ξέρω αν το γνωρίζει 0 K. Κωτσιόπουλος, o- παρχουν στο Κατηχώρι και εγκαταστάσεις της ανθρωπιστικής εταιρείας, οι οποίες δεν χρησιµοποιούνται καθόλου. Δεν ξέρω αν κανείς από τους αξιότιμους πανεπιστημιακούς είναι µέ- λος της ανθρωπιστικής εταιρείας, αλλά οι εγκαταστάσεις αυτές έγιναν pa mv φροντίδα και την πρωτοβουλία του αείµνηστου καθηγητή Κώστα Κουρµπέτη. Από τοτε, όµως, που πέθανε o Kooppnamg, δεν εµφανίσθηκε κανείς πανεπιστηµιακός. Αυτές λοιπόν οι εγκαταστάσεις είναι έτοιµες να χρησιµοποιηθούν για κάποια τµήματα ανθρωπιστικής κατεύθυνσης, όπως η ψυχολογία που πρότεινε ο K. Φράγκος το πρωί. Οι εγκαταστάσεις αυτές έχουν χώρους για να στεγασθούν οι φοιτητές, να διδάσκονται, κλπ. Η απόσταση είναι σχετι- κά µικρή και o χώρος αυτός εντάσσεται στον αστικό ιστό της πόλης. Πα- ράκληση λοιπόν στον κ. Κωτσιόπουλο και στην μέλετητική ομάδα, να πά- ρουν υπόψη τους αυτή την πρόταση. 'Ενα άλλο σηµείο, πάλι στην εισήγηση του κ. Κωτσιόπουλου, είναι το εξής: είδαμε να καταλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις των σχολών επάνω στο Φυτόκο. Εκεί στεγάζονται τα Τεχνικά Λύκεια. Φοβούμαι μήπως, στην προσπάθειά μας να δώσουµε στέγη σε καποια τμήματα πανεπιστημιακά, δημιουργήσουμε ένα πρόβληµα στην µέση εκπαίδευση. Επίσης, πράγµατι, o επαγγελματικός κύκλος, τον οποίον έχει προτείνει o κ. Κωτσιόπουλος, µπορεί να προσφέρει πάρα πολλά στο κοινωνικό σύνολο. Είδα να γίνεται µια απλή νύξη στο θέμα των Ιατρικών Σχολών. Εδώ αναπτύσσονται κά- ποιες σχολές θεωρητικού επιπέδου, λείπουν όμως οι σχολές αυτές που θα έχουν προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Και επανέρχομαι στην πρόταση την οποία είχα κάνει χθες και γίνομαι πιο συγκεκριμένος. Αυτή την στιγμή έχει ψηφισθεί το Νομοσχέδιο για το Εθνικό Σύστημα 149 Υγείας. Για να μπορέσει να πραγµατοποιηθεί και να μπορέσει να εφαρμο- σθεί αυτός o Νόμος, θα χρειαστεί προσωπικό. Υπάρχει τροµερή έλλειψη ειδικευµένου νοσηλευτικού προσωπικού. Θα έπρεπε λοιπόν µέσα o’ αυτό το γενικότερο πλαίσιο, να ιδρυθούν και σχολές όπου να υπάρχει ένα πιο ει- δικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό µε αντίστοιχη σχετική επιμόρφωση, διότι αυτα τα άτομα επιτελούν και κοινωνικό έργο. Πρόεδρος: Μήπως θα έπρεπε να κλείναμε το µέρος αυτό και να συζη- τούσαμε κάποιες κατευθύνσεις κάποιων κοινών χαρακτηριστικών, που βγήκαν από τις εισηγήσεις και τις τοποθετήσεις, για κάποια χρησιμοποίη- σή τους ευρύτερη; Ο K. Σιδηρόπουλος έχει τον λόγο. Σιδηρόπουλος (από τον Σύνδεσµο Δασκάλων): Στην Διήμερη αυτή Συνάντηση, είδαµε να περνάει το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο μέσα από διά- φορες σφαίρες. Περάσαμε από την σφαίρα της απαισιοδοξίας, της συγ- κρατηµένης αισιοδοξίας, της μεγάλης αισιοδοξίας και, τέλος, της υπεραι- σιοδοξίας. Ο καθένας, βέβαια, σκέπτεται ανάλογα με αυτό που µπόρεσε va συλ- λάβει, μέσα από αυτήν την διαδικασία. Εκείνο που προσωπικά θέλω va a- πισηµάνω είναι ορισμένα από τα προβλήματα που ήδη υπάρχουν και που θα υπάρξουν και στο μέλλον. Και εξηγούμαι: Πρέπει σύντομα να ξεκαθαριστεί εάν οι προτάσεις του Διήµερου και οι επισηµάνσεις θα έχουν ένα πραγματικό, ουσιαστικό αποτέλεσµα, δηλα- δή αν θα ξεκινήσει η ίδρυση του Πανεπιστηµίου pa μια προοπτική ολοκλή- ρωσής του ή, για διάφορους λόγους, θα πάει στην πολυδιασπαση των τµη- µάτων, p’ Olag τις οδυνηρές συνέπειες για τη ζωή του.. 'Ενα δεύτερο πρόβλημα που τέθηκε, είναι το θέμα της επάνδρωσης των παιδαγωγικών σχολών pa την εξεύρεση των κατάλληλων πανεπιστη- µιακών δασκάλων. Το θέμα τέθηκε χθες στον K. POKo και η απάντηση, ο- σο και να μας ικανοποιεί, μας βάζει τουλάχιστον σε σκέψεις. 'Ενα τρίτο ακόµα πρόβλημα, που εμφανίστηκε έντονα εδώ µέσα, είναι το πρόβλημα που έθεσε έμμεσα αλλά επιτακτικά ο K. Παπαγιάννης pa το παράδειγµα των φοιτητών της βιολογίας, όπου σε σύνολο, όπως μας είπε, 156 φοιτητών, vao 3 δήλωσαν επιθυμία για αυτές τις σχολές. Οι υπόλοι- ποι φοιτητές, παρακολουθούν τα μαθήματα αδιάφοροι, γιατί δεν τους εκ- φράζουν, δεν τους αρέσει. Και είναι γνωστό ότι πρέπει v’ αγαπάς την δου- λειά σου για να µπορέσεις v’ αποδώσεις και να προσφέρεις. Με τέτοια δεδομένα, λοιπόν, έχουµε ένα φοβερό πρόβλημα που πρέ- πει v’ αντιμετωπισθεί το γρηγορότερο. Αναρωτιέµαι μήπως πρέπει v’ al— λάξει το σύστημα επιλογής, το σύστημα των εξετάσεων ή μήπως πρέπει να . :..-, . 150 καταργηθούν οι εξετάσεις. 'Ενα τέταρτο πρόβληµα, τέλος, που πρέπει v’ αντιμετωπισθεί με την λειτουργία των παιδαγωγικών τµηµάτων, είναι το πρόβληµα της επιμόρ- φωσης των δασκάλων και νηπιαγωγών αλλά συγχρόνως και της παιδαγω- γικής και ψυχολογικής κατάρτισης των καθηγητών, όπως το επισήμανε o Πρόεδρος της ΕΛΜΕ. ΄Ετσι, νομίζω ότι πρέπει από τώρα να αντιµετωπι- σθεί αυτό το θέμα, της µετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης, με την παραπέ- ρα επέκταση των παιδαγωγικών τµηµάτων σε παιδαγωγικές σχολές, όπου θα εκπαιδεύονται μαζί δάσκαλοι και καθηγητές και, στη συνέχεια, θα µπορούν να συνεχίσουν για μεταπτυχιακές σπουδές. Το τελευταίο αυτό εί- ναι ένα κενό που υπάρχει στην χώρα pag και πρέπει να αντιμετωπισθεί. Ευχαριστώ Πρόεδρος: 0 κ. Παπαγιάννης έχει τον λόγο. Θ. Παπαγιάννης: Τρεις παρατηρήσεις. Η µία είναι αρχιτεκτονική. Βε- βαίως όλοι συμφωνούμε ότι είναι παρα πολύ καλό οι εγκαταστάσεις να χωροθέτηθούν μέσα στον ιστό της πόλης. Θέλει όμως κάποια προσοχή. Πρέπει va υπάρξει µέσα στην πόλη ένας χώρος, στον οποίον οι φοιτητές θα κυριαρχούν. Δεν πρέπει δηλαδή οι φοιτητές να αισθάνονται ξένο σώµα στην πόλη. Νομίζω ότι το παράδειγμα του Πανεπιστηµίου της Θεσσαλονίκης εί- ναι πολύ καλό, διότι έχει ένα σχετικό χώρο αυτονοµίας, όπου οι φοιτητές πράγµατι κυριαρχούν. Δεύτερη παρατήρηση, σε σχέση p’ αυτά που είπε ο K. Φατούρος σήμε- ρα, είναι ότι πέρα από την απογραφή των εγκαταστάσεων που πρέπει να γίνουν στον θεσσαλικό χώρο, πρέπει να γίνει και μια απογραφή του αν- θρώπινου δυναμικού του θεσσαλικού χώρου. Σε σχέση δηλαδή με τις μελ- λοντικές δραστηριότητες του Πανεπιστημίου, πρέπει να απογραφεί τι δυ- ναµικό υπάρχει από πλευράς ανθρώπων, από πλευράς δραστηριοτήτων εκπαιδευτικών ή πολιτιστικών, από πλευράς επιστή μονικών ερευνών κλπ. Και, τέλος, θέλω να καθησυχάσω τους φίλους καθηγητές, γιατί έχω µιαν αισιοδοξία, η οποία δεν προέρχεται παρά από τρία συγκεκριμένα Θέ- ματα. Πρώτα απ' όλα, είναι η αισιοδοξία ενός ανθρώπου που δεν περιμένει να συµβούν πράγματα αλλά πιστεύει ότι τα πράγματα πρέπει να τα κυνη- γάει κανείς. Και αυτό πιστεύω ότι πρέπει να ισχύσει και στην πόλη αυτή. Δεν πρέπει να αισιοδοξεί επειδή ελπίζει ότι κάποια πράγματα θα λυθούν pa to Πανεπιστήμιο, αλλά γιατί η περιοχή πρέπει να τα φτιαξει. Δεύτερη πηγή αισιοδοξίας είναι αυτό που μας είπε χθες ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, δηλαδή, ότι μπορεί κανένας να θε- 151 σμοθετεί, αλλά είναι τα λαϊκά κινήµατα που πράγματι δηµιουργούν. Και, σ' αυτή την περιοχή, γύρω από το θέμα του Θεσσαλικού Πανεπι- στημίου, υπάρχει λαϊκό κίνημα. Τρίτη αισιοδοξία είναι ότι σ' αυτή την συγκεκριμένη περιοχή, το Πα- νεπιστήμιο έχει στήριξη. Δεν μπορεί να συμβεί στην πέριοχή αυτή αυτό που συνέβη στην Κρήτη, δηλαδή, να έχει το Πολυτεχνείο ένα τεχνικό μό- νον. Γιατί, εδώ, το Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο θα έχει το Τεχνικό Επιμελη- τήριο, Θα έχει τις υπηρεσίες των δύο Δήμων, θα έχει το Δηµοτικό Κέντρο Ερευνών-Μελετών του Βόλου, θα έχει τους μελετητές της πολεοδομικής α- νασυγκρότησης της περιοχής" όλοι αυτοί µαζί αποτελούν ένα μέτωπο, με κύριο θέμα το Πανεπιστήµιο. Δεν μπορεί, ακόµη, να συμβεί αυτό που συνέβη στα Γιάννενα, να έρθουν οι φοιτητές και να μην υπάρχει υποδομή, γιατί οι Δήµαρχοι θα ξεσηκώσουν τον κόσμο στο πόδι. Θάχουµε λοιπόν μία τέτοια υποδομή κοινωνική στην περιοχή, που poo δηµιουργεί αισιοδο- ξία. Ευχαριστώ. Πρόεδρος: Ευχαριστούμε. Τον λόγο έχει ο K. Μπάκας. Μπάκας: Παρακολουθώντας το Συνέδριο αυτό, με θέμα «το Θεσσαλι- κό Πανεπιστήμιο και o ρόλος του Βόλου», ως εκπρόσωπος της Διδασκα- λικής Οµοσπονδίας της Ελλάδας, βρίσκω ότι η συζήτηση που έγινε ήταν για μένα ενημερωτική και, μπορώ να πω, για τους παράγοντες του Βόλου, εποικοδοµητική. Γιατί θα μπορέσουν µέσα από τα συμπεράσματα αυτά να προωθήσουν το θέμα και η ίδρυση και λειτουργία του Θεσσαλικού Πανεπι- στηµίου να είναι σύντοµα µία πραγματικότητα. Αυτό είναι µια ευχή. Πιστεύω ότι το ξεκίνημα κάθε νέου πανεπιστημίου έχει πολλές ιδιαι- τερότητες και αυτές επίσημάνθηκαν, και από την άποψη του χώρου, της χωροταξικής κατανομής των σχολών που θα απαρτίζουν ένα πανεπιστή- μιο, αλλά και από την άποψη της εύρεσης του απαραίτητου προσωπικού που θα στελεχώσει αυτές τις σχολές. Πιστεύω ότι έχει γίνει κατανοητό σε όλους για ποιούς λόγους είναι α- παραίτητη η ίδρυση ενός πανεπιστηµίου σε µια περιοχή όπως η Θεσσαλία. Και αυτό ξεκινάει από την ιδιαιτερότητα του χώρου της περιοχής που ζη- τάει το πανεπιστήμιο, που ζητάει την ίδρυση αυτή. Νοµίζω ότι o χώρος o θεσσαλικός έχει τις δυνατότητες να στη ρίξει έ- να πανεπιστήµιο που θα είναι ισότιµο pa τα αλλά πανεπιστήμια της χώρας μας. Μπορώ να πω ότι, στο µέλλον, ίσως γίνει το Πανεπιστήμιο το Θεσσα- λικό από τα πρώτα πανεπιστήμια στη χώρα, γιατί βρίσκεται στο κέντρο της Ελλάδας όπου μπορούν να έρχονται φοιτητές από όλο τον ελλαδικό χωρο. 152 Δεν θέλω να επιμείνω σε περισσότερες λεπτοµέρειες, γιατί τα θέματα εκείνα τα οποία σχετίζονται µε τους δασκάλους έχουν καλυφτεί από τον κ. Φράγκο και από τον συνάδελφο τον κ. Σιδηρόπουλο του Συλλόγου Δα- σκάλων του Βόλου. Οπωσδήποτε, τα άλλα θέματα, που έχουν σχέση pa ng περιοχές και τις εγκαταστάσεις που θα χρησιµοποιηθούν, τα ανέπτυξε ο K. Κωτσιόπου- λος στην εισήγησή του. Εκείνο που θα ήθελα όµως να επισημάνω εδώ από την δικιά poo μεριά είναι ότι, ως Διδασκαλική Ομοσπονδία θα στηρίξουμε μια τέτοια προσπά- θεια αποκέντρωσης των πανεπιστημίων και ότι έχουμε τη δυνατότητα, µε όλους τους δασκάλους που υπάρχουν σε κάθε ελληνικό χωριό, σε κάθε πόλη, να μπορέσουμε αυτή την άποψη να την κάνουμε κτήµα όλου του ελ- ληνικού laoO‘ va ιδρύσει, δηλαδή, να συντηρήσει αλλά και να δυναμώσει τα επαρχιακά πανεπιστήμια. Θα αναφέρω ένα θέμα που σχετίζεται με τα παιδαγωγικά τμήματα, κάτι που είπε ο καθηγητής κ. Φράγκος για την σημερινή πραγµατικότητα, αλλά και οι άλλοι εισηγητές. Δεν θα πρέπει να υπάρχει μια πολυδιάσπαση στο Πανεπιστήµιο, πρέπει να υπάρξει επιστηµονική ολοκλήρωση μέσα σ' αυτό το Πανεπιστήμιο. 'Ολες οι σχολές, όλα τα τµήματα, που θα ιδρυθούν στο Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο, θα πρέπει να είναι συγκεντρωµένα, για να υπάρχει αυτή η κινητικότητα και η μεταφορά των πολιτισμικών και των πολιτικών ιδεών από τους φοιτητές, που θα προέρχονται από διαφορετικά μέρη της Ελλάδος και από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Ευχαριστώ Πρόεδρος: Ευχαριστούμε τον κ. Μπάκα. Τον λόγο έχει o K. Μάργα- 0ης… Μαργαρης: Υπάρχει μια λογική που µας λέει ότι σύμφωνα με τις χωροταξικές μελέτες το Πανεπιστήμιο γίνεται εδώ. Προτείνω στην επι- τροπή που µελετάει την ίδρυση του Πανεπιστηµίου του Βόλου να επιταχύ- νει τις εργασίες της για να έχουµε όσο το δυνατόν γρηγορότερα αποτελέ- σµατα. Πρόεδρος: Ευχαριστούµε τον κ. Μάργαρη. Από την συζήτηση, µέχρι τώρα, προσπάθησα να κρατήσω µερικά σηµεία. Αυτά ίσως να τα χρησιμο- ποιήσει η Οργανωτική Επιτροπή στην συνέχεια, προς οποιαδήποτε κατεύ- θυνση νομίζει. Βέβαια, μια συζήτηση για το ποια ακριβώς θα είναι αυτά τα σηµεία θα γίνει και o’ allo κείμενο, οπότε δεν τα εκφωνώ παρά μ' αυτή την προοπτική. 153 Το πρώτο σημείο ήταν, ότι το Πανεπιστήμιο γίνεται πραγματικότητα. Είτε έγινε από µία βιαστική και αμελέτητη σειρά αποφάσεων, είτε έγινε pa άλλες διαβαθμίσεις σοβαρότητας και ανάλυσης που έχει εξαντληθεί, το Πανεπιστήμιο είναι στην πόρτα της πραγματικότητας. Το Πανεπιστήµιο αυτό είναι αποτέλεσµα αρκετά µακροχρόνιων προσπαθειών και αρκετά συστηµατικών μελετών, τουλάχιστον από την τοπική αυτοδιοίκηση της περιοχής. Το δεύτερο σηµείο αφορά σε γνωστά χαρακτηριστικά που επαναλαμ- βάνονται εδώ, δεν παύουν όµως να είναι κάποια κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα στις συζητήσεις που έγιναν. Το δεύτερο λοιπόν σηµείο είναι ό- τι η υπερβολική κατάτμηση δεν μπορεί να αποτελεί ιδρυτικό στοιχείο του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Το τρίτο σημείο είναι η προοπτική για ένα ορισμένο ολοκληρωμένο πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο το Θεσσαλικό. Το πρώτο λοιπόν είναι η πραγματικότητα, το δεύτερο η κατάτμηση, το τρίτο ένα ολοκληρωμένο πανεπιστήμιο προς όλες τις κατευθύνσεις. Το τέταρτο σημείο είναι, και αυτό φαίνεται από μία παρατήρηση που έκανε πριν 0 K. Μάργαρης, ότι θα πρέπει το Πανεπιστήμιο να προσανατο- λιστεί προς µιαν ανασύνταξη των επιστημονικών και επαγγελματικών κα- τευθύνσεων. Να μη γίνει μια αντιγραφή απ' αυτά που έχουν γίνει µέχρι τώ- ρα. 'Οπου µπορεί να χρησιμοποιηθεί μια αντιγραφή, θα πρέπει να χρησιμο- ποιηθεί, όπου μια διαφοροποίηση, να χρησιµοποιηθεί και, όπου µια και- νούργια λύση μπορεί να χρησιμοποιηθεί, Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Αυ- τό ταιριάζει τόσο µε τις ιδιαιτερότητες όσο και με την σχέση pa mv παρα- γωγή- Το πέμπτο σημείο είναι ότι δεν Θα πρέπει να είναι vao τµήµατα, σχο- λές για πρώτο δίπλωμα, αλλά θα πρέπει να µπορούν να είνει αυτόνομες pa ειδικές κατευθύνσεις, ακόμη και µεταπτυχιακές 1 ή 2 ή και 3 χρόνων, από την πρώτη στιγμή που θα ιδρυθεί ή αμέσως µετά. Σ' αυτή την κατεύθυνση µπορεί να ζητήσει κανείς επιστηµονικές κατευθύνσεις, όπως η διαχείριση του χώρου που μας είπε ο κ. Παπαμίχος το πρωί. Ακόμη, φαίνεται ότι ο Βόλος ζητάει, και φυσικά έχει τεκμήρια, ότι κατευθύνσεις όπως οι μηχάνι- κοί βιομηχανίας πρέπει να αποτελέσουν τµήματα του Θεσσαλικού Πανε- πιστή µίου. Το έβδοµο σημείο είναι ότι δεν θα πρέπει να οδηγηθεί o BOlog σε ένα ι- δρύματικό campus, απομονωμένο από την ζωή της πόλης. Οι δυνατότητες υπάρχουν, και από τις πιο θετικές, φορμαλιστικές πλευρές και από τις πιο δημιουργικές κατευθύνσεις. Δηλαδή, δυνατότητες και για κτίρια συγκε- κριμένα και για εγκαταστάσεις. Το όγδοο σημείο είναι, ότι δεν πρέπει να υπάρξει µία αρνητική περίο- 154 δος στην πρώτη φάση της δηµιουργίας του Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Το τελευταίο σημείο είναι ότι χρειάζεται μια σηµαντική εγρήγορση αλλά και μια προετοιμασία, ώστε, τη στιγμή της λειτουργίας, η υποδοχή να είναι υποδοχή ενός τελειωμένου οργανισμού προς αυτούς που θα έρθουν να αρχίσουν να δουλεύουν εκεί ως φοιτητές. Αυτό σημαίνει προετοιµασία ψυχολογική και κοινωνική για τις αναγ- κες του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου και προετοιμασία του διδακτικού προσωπικού, των χώρων και των εγκαταστάσεων. Αυτές είναι περίπου κάποιες κατευθύνσεις που εγώ τουλαχιστον σκέ- φτηκα. Θα μπορούσε η Οργανωτική Επιτροπή όχι vaov αυτά αλλά και άλλα να τα χρησιμοποιήσει και να φτάσει ίσως σε κάποιο σύντομο επιχει- ρησιακά διατυπωμένο κείμενο, με το οποίο μπορεί να ενισχύσει τις όσες μέχρι τώρα ενέργειες γίνονται ή να αρχίσει καινούργιες ενέργειες, προετοι- μάζοντας an’ αυτή τη στιγμή αυτό που θεσμικά θα γίνει με τιε ενέργειες των αρμόδιων υπηρεσιών. Τζώνος: Πρέπει από τώρα να υπάρξει µία προσπάθεια διαγραφής των συνιστωσών για την µελέτη του πράγματος, προτού θεσμοθετηθούν α- κόμη αυτές οι ενέργειες. Αυτό είναι, ίσως, ένα δέκατο σημείο. Παπαγιάννης: Σ' αυτά τα 10 σημεία νομίζω ότι συμφωνούμε όλοι και θα μπορούσαμε να τα αποδεχτούμε ως πόρισμα του Συνεδρίου. Είναι πραγματι κοινή έκφραση του Συνεδρίου και πρέπει να τα υιοθετήσει και να τα αποδεχτεί. Φράγκος: Εγώ νομίζω ότι ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί ότι πραγµατικά διαπιστώνεται μια εργασία που έχει γίνει από την τοπική αυτοδιοίκηση, α- πό τον πληθυσμό, γενικότερα, του Βόλου, από το λαό, και ότι όλα αυτά οι- ποτελούν ιδιαίτερα εχέγγυα για να προωθηθεί η ίδρυση του Πανεπιστη- µίου. Χρειάζονται αγώνες για να γίνουν αυτα τα πραγµατα, υπάρχουν ό- µως οι προύποθέσεις για να τα διεκδικήσει o laOg του Βόλου. Πρόεδρος: Τον λόγο έχει o K. Καραγεωργίου. Καραγεωργίου: Θα µου επιτρέψετε να πω ότι έχω την εντύπωση ότι, για σήμερα, το Πανεπιστήμιο συγκροτείται ως υποκείµενο µέσα σε μια συµβολική τάξη. Και συμφωνώ με τον κ. Παπαγιάννη ότι τα πορίσµατα αυτά, τα οποία είναι 10 σηµεία, θα πρέπει να προβληθούν ως θετικότερο α- ποτέλεσμα όλης αυτής της διήµερης προσπάθειας. Πρόεδρος: Ως τελευταίος προεδρεύων και ως μέλος αυτής της σύνα- 155 ξης, νοµίζω ότι πρέπει να χειροκροτήσουµε την τοπική αυτοδιοίκηση, την Δηµαρχία του Βόλου. Μ. Κουντούρης (Δήµαρχος Βόλου): Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους πανεπιστηµιακούς και τους επιστήμονες, που πάρα πολύ µας βοήθη- σαν για να γίνει ένας σωστός προβληματισμός γύρω από την ίδρυση του νέου Θεσσαλικού Πανεπιστημίου. Θέλω να πιστεύω ότι αυτό εδώ το Διή- µερο Συµπόσιο µε την συµµετοχή του K. Σβορώνου, του κ. Φατούρου, του κ. Τζώνου, του κ. Λαζαρίδη, της ομάδας του K. Κωτσιόπουλου, του κ. Φράγκου, του κ. Μάργαρη και όλων των άλλων που συνέβαλαν, θα είναι µια σημαντική στιγμή για την ίδρυση του νέου Πανεπιστημίου. Σας ευχαριστώ για την πραγματική σας συµβολή και πολύ περισσότε- ρο για την αγάπη που δείξατε προς την προσπάθειά µας για την ίδρυση του Πανεπιστηµίου του Θεσσαλικού. Ευχαριστώ UNIVERSITY STUDIO PRESS Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικων Κων Μελενικου Ι]||5 τηλ. 209637 & 2091137 Θισσπλσνικη . . .. .. - . ι.... . * ..... ν… :. ,΄ι. ...!… , > ι…«ΞΞψ… . ... . ... , .. . .ιι

ΑΜΦΙΒΟΛΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ IIII TA MEAH III [um-III: ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΜΛΒΑΝΙΙΝ ’AVT‘I να ωφελούν, βλάπτουν ΟΝΟΜΑΤΑ KAI ΔΡΑΣΙΣ Κύριε Διευθυντά, flip-6 τινος ανη.γγε΄.λθη ή συγκρότησις τής νέας ’ETrI- τροπής των «’IEI'AEUBEOIOM AIAIGOIVIZW», περί τής οποίας ή- σχολήθη καί δ εξωτερικός τύπος. Η "Επιτροπή αύτή εί- ναι ένα μπουκέτο από δοσιλόιγους καί εγκληµατίας πολέ- μου, οί όποίοι έφυγαν από τήν Αιλ6ανίαν όχι διότι ήσαν αντικοιµιμουνισταί καί αντίθετοι πρός τό καθεστώς τού Έ.µ6έρ Χότζα, αλλά δια να αποφύγουν την τιµωρίαν, ή- τις σε: τους επε6όλιλετο ως συνεργασθε΄ντας µετά των κα- τακτητων καί ώς εγκληματίας πολε΄..µου Σημερον οί δια τούς λόγους αυτούς φυγάδες απετέλεσαν τήν 'Επιτροπήν, ή ότιοία σε. έργασΘή διά την. απελευθέρωσιν τής 'Αλ- 6ανίας. Είναι να Μπόντο" κανείς είλικρινως δια τούς Σιεµ- µάχους μας, οί οποίοι έφθασαν είς τό σημείον να προθά- law ως σωτήρας τού δεινοπαθούντος Ελληνικού λαού, τούς πρώην δημίους του!! Τέλος πάντων δεν υποψιά- νονται ούτω, O'TI µία τοιαύτη Ε'πιτροπή ενισχύει &… v6: κλονίση τό καθεστώς Tau EI1II6Ep Χότζα; Τόσον πολύ Θεω- ρούν τόν 'Αλ6ανικόν λαόν καί την Έλ…ληι/ικήν Μεισνότη.τα τής Βορείου 'Ηπείρου κατωτόρους ώστε να τού έπι6άλουν έκλο'γήν δη>μίων; ”Ag έλ.πίσω.µεν, ότι δεν σε: είναι αργά ή ήμερα, καθ ήν e" άντιληφθούν οί Σύμµαχοι τό µεγάλο εγκλημα τό όποιον έκαµαν να παραδώσουν τήν 'Α.λ6ανίαν καί τήν Βόρειον' ΄Ηπειρον είς την Κομινφόρµ καθώς έτιί- ' σης καί την γκάφα, την οποίαν έκαμαν να στηρίξουν τας ελπίδας των είς παρόµοια πρόσωπα, τα όποία αρνητικως αδηµιούργησαν τόν κοιµµουνισµόν εκεί επάνω και τα όποια είναι το κάτωθι: ΜΩΧΑιΡΕΜ M-I'IIA-l-PIAIKTAPH‘IZ, πρώην ταγματάρχης τοι"; 'Αλ5ανικού στρατού, ύπασπιστπς τού Βασιλέως Ζώ- ΄γου, Σλαδόφιλος καί υπεράγαν φιλόδοξος Ker-:6: τήν Κα- τοχήνύπήρξεστενος συνεργάτης των Γερµανών Προ διε- τίας ό διεθνής τύπος ήσχυλήΘη µ, αύτό,ν ότι δ*ηθεν ήιγει- ται κινήµατος έν 'Α…λ5ανία, καθ' ην στιγµήν ουτος έποίει τας διατρι6ός του είς τό ζαχαροπλαστειον «Μπιερνίτσα» έν 'Οµονοία, χαριεντιζόιµενος µε τρυφερας όπάρξεις. XAAIH1M MFRETPI'IKEIHKA, δικηγόρος έν Τιράνοις, Γενικός Γραµμα- τεύς τού κόμματος των Μπαλιστών, zfipIOKéquvOg σήµερον Ev 'Α|μερική, πρώην στέλεχος τής Φασιστικής Νεολαίας Τιράνων. TZEAAIA ΜΠΟΥΣΑΤ|, φοιτητής, πρόσωπον αν… ούδεµιάς σηµασίας. KIAZIHM ΤΣ,ΑΚιΕΡΙ πρώην ιμυστικδς τιρά«τωρ καί πληροφοριοδότης έν Αύιλωνι, τής μυστικής Ιταλικής στρατιωτικής ύπηρεσίας. Τύπος έγκληματικός. Τροµοκρόιτης. {EA-HM Ν'ΠΑΜιΑ|ΝΗ πρώην Ειρηνοδίκης είς TO: Τίρανα, άνήκων είς τό κάψα των BQGIIAO¢96VIM, πρό- οι…" ανυπό+ληπτον λόγω τού χαρακτήρα του έπι.ρρέ1τον- τος είς ραδιουργίας Στέλεχος τού Φασιστικού Κόμµα- τος είς Τίρανα. φΕιΡ|ιΝτ NTIEIPIBIXIH, πρωην πρόξενος τής Αλβανίας έν Θεσσαλονικη, ανήκουν είς τό κόµμα των Βασιλοφρόνων τού Ζώγου. ΦιΙιΚΡΗ ΝΤΙΝιΕ, πρωην Ταγιµα- τάρχης του ’AIiISOIVIKOG στρατού. Κατα τήν κατοχήν τής 'Αιλ6ανίας ύπό των Γερµανων ξχρηιµό-τισε Πρωθυπουργός, διατάξεις εκτελέσεις εκατοντάδων πατριωτων ΧΑΣΑ IN ΝΤΟΣΤΙ, πρώην δικαστής επί Ζώγου καί επί 'Ιταλικής κατοχής τής AXE-swing, éxIpnIIISII-IIOEV υπουργός τής Δι- Kama-6mg, έτιίλεκτον ΄µέλος τής φασιστικής 'Αλ6ανικής ίεραρχίας. Ούτος υπέγραψε τον Νόμων, µε τον όποϊον 5:6: κάθε 'Αλ6ανδν εργασΘε΄ντα κατά των Ιταλών και λα- δόντι: µέρος είς τάς ζ΄Οµάδας Αντιστάσεως, έδηµεύετο η περιουσία του, ή οίκία του εκαίετο, όταν 8i: συνε- λαμ6άνετο ό ίδιος, έξετελείτο επί τόπου καί εξετοπίζετο ή οικογένειά του. Εις Φιέρι τής 'Αλ6ανίας συνελήφθησαν 4 Έθνικόφρσνες ΄Αλ6ανοί Χριστιανοί, των δποίων διέτα- ξε την &ιιεσον ε΄κτε΄λεσιν είς τήν αγορά Μισοχριστιανός καί μισέλλην, IMII'IPA- Ι'ιΜ ¢AIPIKA πρώην λοχαγός έπί δασιλείσς του Ζώγου, άνήκων είς τό σλα6ικόν κόμμα τού Σει'τ Κριεζή Φεντεράλης τού φασιστικού κόμματος είς Πιεσκοπίαν Βορείου .Αλ6ανίας. ΡΑΚΗιΠ ¢IPIAZAIPL πρώ- ην διπλωματικός ύπάλληλος, υποπρόξενος τής ’AIXGOIVIOIg έν Κερκύιρα έπί Βασιλέως Ζώγου, αποµακ.ρυνθείς τής θε- σιώς του, λόγω άναµίξεώς του είς λαθρεµπόριον συναλ- λ6ιγιματος. 'Ε.πίλεκτον µέλος τού φασιστικού κόµµατος. ’E-rr‘I Γερµανών ήτο πρόκτωρ αύτω.ν Είναι υιός TOO επί Γερµανικής Κατοχής χρηιµατίσαντος ΄Αιντι6ασιλέως 'Αλ- Saving Μεντή Φράσαρι, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ FKIEIF‘KIAIH, 5:86- σκαλος έκ Σκόδρας. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ FIEIPIMIEINIHIZ, καθηγη- Tug έν Κοσυτσας. FKAIKIE ΓΚΩιΚΟ καθηγητής τής Φυσι- κής Αγωγής, γραµµατευς τού Βασιλεως Ζώγου εκ Κορυ- τούς, FPENK ‘FKFOYNTA εκ Σκόδρας, διδάσκαλος, &… νήκει είς τό κόµμα των KOp’lOUVl’CéVTmV µπαλιστών ’E- πί.λεκτσν µέλος τού φασιστικού κόµµατος Σκό*δ.…ρας Στε- νδς συνεργάτης 'Ιταλων καί Γερµανών. ΝΤ'ΟΥΕ FKIOIN- MAIPIKAI, τελειόφοιτος τής Νομικής Σχολής τού Πανε- πιοτηµίον Ρώµης, υιός φυλάρχου πρίγκηπος τής Μιρδι- τίας Γκιων Μαρκαγκιώνη, όστις ύπήρξεν έκ των αρχηγών, οιτινες παρέδωσαν την 'Αλι6ανίαν είς τόν Μουσολίνι. A- AH KAE‘IIIEIOYPIIA αρχηγός τού κόµµατος των µπαλιστων, τό µόνον σο6αρόν πολιτικόν πρόσωπον. AITAIAIN ΚΩΤΣΗ, φοιτητής, υιός τού Λέλε Κώτση, νομάιρχου Αύιλώνος, δολο- φονηΘεντος από τού ,Α.σλαν Ζενέλη έπί Ιταλικής κατοχής τή εντολή τού "ιταλού στρατηγού Τζανίνι. Σή.µερον 6 Α- τλάν Κώτση, χάρις είς TO’: δολλάρια, συνεργάζεται μέ τόν δολοφόνον τού πατρός του Ασλάν Ζενέλη, όστις καί αύ- τός είναι µέλος τής Επιτροπής Ελευθέρων Αλ6ανών. ΣιΕ I-T KPIIEZH, έκπρόσωπος .… Σλάβων έκ Κοσσόδου, αδελφός τού Γκανή Κριεζή, διαµένοντος είς-τό Κόσσο- .δον καί δργανον των Σλά6ων. Ούδεμίαν απολύτως έ…… ροήν Ξχει έν 'Αλθανία τούναντίσν αντιπαθείται διότι εξυπηρετεί ξένα συµφέροντα είς Βάρος τής Αλ6ανίας. …'Π…'ΕιΤ'ΡΟ ΚΤΏΝΑ.Σ, πρώην καφετζης €κ Κορυτσας, επί -'|ταλικής καί Γερμανικής κατοχής τής ΄Αλιδανίας είσήλ- δεν είς…τίιν ύπηρεσίαν πληροφοριών, καταδώσας πολλούς, ο'ι΄τινες έξετελέσθησαν… Μετα τήν έπικράτησιν τού Κον- μουνιστιι(ού καθεστώτος έν ΄Αλ6ανία, είσήλθεν είς τήν 'Ελλάδα, όπου έξεδηλώΘη ως «Βορειοηπειρωτης» πατριώ- της λα6ων μάλιστα καί έπισιτιστικήν ένίσχνσιν καί δελ- τίον «Βορειοηπειρώτου: πρόσφυγας, το όποιον µετα τήν αναχώρησίν Tou ξ? ίδια Κ - »… …'… ," ταγµατάρχης της χωροφυ αι(ης … -α- .σιλέως Ζώγου, πρόσωπον τελείως άξεστον καί άγράµμα- τον, αρχηγός τού κόµματος των Βασιλοφρόνων. ΚΙΑΝΗ ΛΕΣΚΟ, τροµοκράτης εξ Αύλωνος, αρχηγός των έγκλη ματικων όρδδν τόν μπαλιοτων είς τήν περιφέρειαν τής MAI-"09, εντεταγµένος είς τήν μυστικήν ΄|τσλικήτ …- ρεσίσν (ΣΙΜ) έκδιάσας πολλους ότι & τους μετέδιδε προς χρηµατισµόν. ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΛΙΤΣΟΣ, δημοσιογρά- φος, ΄κων είς το κόμµα των ανεξαρτήτων του ’lcpa- ήλ Βερλάτσι. Φεντερόιλης των Mora-Trev. ΚΩΝΣΤΑΝ- TINOIZ MOYKA, άλλοτε λοχαγος τής χωροφυλακής, εκ Χειμάρρας, πρώην ύπουργδς τής Παιδείας επί Γερµανι- κής κατοχής, ύπαρχηγδς του κοµµατος των µπαλιστων. ΟΥΣΝΗ MI,OYA.ETI ύπ ΄λληλος τού υπουργείου Οίκο- νοµικων, Επιφανες μέλος' τού φασιστικού κόµµατος έν 'Αλ6ανία επί "Ιταλικής κατοχής 'ΑιδελφΘς τού δηµάρχου Τιράνων επί Ιταλών Κισζήµ Μουλέτι. ΝΤΟΥ -E ΝΤΟ- ΤΣΗ, καθολικός EK Σκόδρας, Φεντεράλης τού φασιστι- κού κόμματος NIIKIO I'IAIHIAA HAIO, ή, HAIAIAIHZ, εκ Πρεμετής. πρώην ύπαλληλος τής 'Ιταλικής Τραπεζης έν Auk-mu, εκπρόσωπος έν Ελλάδι τής Επιτροπής. Πρό- σωπον άσηµον. Μέλος του φασιστικού κόµµατος είς Au- λωνα. θΕΟΔΩΡΟΣ FIAHIAIAIAO, δι"΄……σκαλπς ε'" Πρειιετής, ανήκει είς το κόµµα των κοµµουνιζόντων µπαλιστων τού Χασάν Ντότση διαδραµατίσας πρωταρχικον οόλον είς το φασιστικον άλ6ανικον κό..µιια ΝΙΤΖΑΤ Π…>ΕΣΚΟΠΙΑ, δι- δάσκαλος εξ Αύλωνος, µέθυσος. "AIIOI τή άφίξει των "Ιταλών έν 'Αλ6ανία εισηλθεν είς την ύπηρεσίαν τής κα- τασκοπείας. IZIMAIHA ΣΕΦΑ, έµπορος έκ Τιράνων. ΄Ε- πίλεκτον µέλος τού φασιστικού κόµµατος εν Τιράνοις και &… τους πλέον Φανατικούς µπαλίστας. ΜΟΥΦΤΑΡ ΣιΠΑΧΙΟΥ, καθηγητης ανήκει είς τό κόµµα των δασι- λοφρόνων, συνεργασθείς μετά των Γερµανων. YMIEP ΣΑΡΡΑ, διδάσκαλος εξ Α.ύλωνος, ανήκει είς το κόμμα ":… κοµµουνιζόντων "οι"… τού Χασάν Ντότση ΣΠΥΡΟΣ ZEKOIZ, εµπορος έκ Κορυτσας, στενός συνερ- γάτης των Γερµανών. ΓΚΑΝΗ ΤΑΦΙΛΑ-Ι', γεωργος εξ Αυλωνος, από τούς τροµοκρατίας .… μπαλίστων. Συνερ- γάτης επί πληρωμή των φασιστικων 'Ιταλιικων όρδων. ΕΚΡΕΜ Τ…'-,ΕΛΑΙ άνεργος εξ Αυλώνος, µέλος τού σλα- βικού κόμµατος TOII) Σείτ Κριεζή, συνεργάτης των η…… λων και Γερµανών. Φ*.*ΕΡΟΝΤ TOHANH, φοιτητής, νεα- 06g 20 ετων ΙΣΜΑΗΛ Β'ΕΡΛΑΤ,ΣΙ αρχηγός τού κόμ- µατος των ανεξαρτήτων, υίός τού πρώην πρωθυπουργού Αντί Ιταλίκής κατοχής Σεφιιέτ Βερλάτσι. Διδάκτωρ των Οίκονοµικων επιστηµων τοι;κΠανε.πιστημίου τής Ρώµης. ΛΙΛ BEPIIA, δρνιθοπώλης, έν Φιερίω νύν έν Μπάρι τής "Ιταλίας, εχει τιλυντήριον. Συνεργασθείς στενά μετα των 'Ιταλων καί Γερµανών απέκτησε ση.µαντικήν περιουσία…. EKPEIM ΒΛΩΡΑ πρώην πρεσΙ6ευτής τής λι6ανι;ας Ά έν "Η". . III είντα λογής πορεύγουνται, κ' . ειναι ITI! τις µεγάλες Μες rah-Tug τίς τε- Β… συγιφ ίση. «Το ΒΗΜΑ» Κυριακή 11 Απριλίου 1954 AA-l-KIH ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΤΟΥ 0ΡΥΛ0Υ ΤΟΥ K. K. A. ΜΑΚΡΗ ? συΥΥΡαΦώς τού άρθρου τό δικοί… δηµοσιεύσµεν κατωτέρω, είναι γνωστος από &… ως & άκούραστος καί συστηματικός µελετητής των Θησαυρων τής λαΐκής τέχνης τής Ελλάδος καί ιδιαιτέρως τού Πηλίου. Επίσης γνωστη είναι η συνεχής προσπάθεια την όποίαν κατα6όλλει δ…. K. Μακρής προς διάσωσιν και διαφύλαξιν των ταπεινών αυτων θησαυ- I µένου µας. — Μια ευχάριστη έκπλη- ρων, οι όποιοι κοσµούν τα ωραία χωριά της πατρίδος του. Παραλλή. λως,, οί πολυάριθµες και πάντοτε καλαισθητότατα τυπωμένες μόνο. γραφίιες του έχουν αποκαταστήσει είς τήν συνείδησιν τα… φιλοτέχνων πλήθος αγνώστων ή παραγνωριοιμένων µορφών τής νεωτέρας λαϊκής µας τέχνης. "Αδέρφι, 6 λογισμός κι αυτη ή με- γάλη οδύνη, I K ώστε να Βρίσκω… κοντα στή Χώρα, δε σ αφήνει, παντα σε θελει τυρσννα χυµών… κα- λοκαίρι, 'ετσι ιανουρίζει ή µητέρα τή μια της .Η ιδια ατµόσφαιρα Μωρού υπόψ- χει καί στις λαϊκές αναπαραστάσεις I στούς τοιχους των πωληων οπιτιων, πιο "Άποφις τής Βιεννης. Τοιχογιραφία (1803) είς 16 σπίτι τού ,Α6ρα.μο- πούλον, Εν 5E µακρύνης Με 1:6: να πάς είς άλλα µέρη. KI’ αν πεθυµας δ λογισµος αύιτεϊνος v6: σ' αφήσει, σ' Ανατολη καί Δύση, τόπους να δής πολλα όµορφους, πού θα ει. ντοί καπεχεις, έπά ’OOIII µ' Έναν λογισµό, πάντα µιαν έγνοια εχεις, να δής στα ξόνα στα µακρά πως KO'I- νου πως περνούσι, είντα λογής µιλούσι, καί πώς αλλά… η φορεσιά, KOIIi πως αλλάσο' η γνώµ η, να δής ό,τι δεν ήπραξες, ούδ' ήκου- σες ακόμη, v6: δής (τα ήθη .… πολλών, είντα λο- γης αλλάσσου, πώς ζούσιν είς 1-6: VIéTO: τως, πως κάναν σε: γεράσου. Βρύσες να Sig καί ποταµούς, χωρες, χωρια καί όση, να σού φανή παράξενο 6 κόσμος πως αλλά"… . . . pin-Ow: Kl &… γύρισε, A616: T6: λόγια τού Πολύδωρου, τού φίλου τού Ερωτόκριτου, εκφράζουν ζων- τανα τήν τάση τής ανθρωπινιης ψυχης, τής ελληνικής είδικότεοα, πού οί λόγιοι τής κόλλησαν τή σχολαστική έτικέττα «τό φιλαπόδηµον». 'Απο τον πανάρχαιο µύθο τού "Οδυσσέα ως τους σηµερινούς «απόδημους» πού υπάρχουν σε κάθε γω- νιύ. τής γής ίδια τάση τής φυγής. Βέβαια, δένς ειναι δ «λογισµός» να ίδή «τόπους όµορφους πού ’56: SE τσι κα- τέχει» πού κάνει το μικρο χωριατόπου- λο vOI ξεκινάει για τα ξένα Ξέρουµε, άλ- λωστε, πόσο τον δ'όριει,δ καηµός τής πατρίδας" πάµπολλα είναι τα τραγού- δια τής ξενιτιειας πού εκφράζουν αύτδν 16v καηµό: «Τήν ξενιτειά, τήν ορφανά, την πίκρα, . την αγάπη T6: τεσσερα TO: ζύγιασαν, θαρι΄ιτερσ είν' TO: ξένα» 'Η φτώχεια τού τόπου τούτου, οί πε- ριωρισµένες δυνατότητες για προκοπή,. κάνουν το δραστήριο παλληκάρι ν' σφί- σει δικους καί φίλους καί να πάει στίς μακρινές πολιτείες όπου οί όρίζοντες ανοιχτοί. Ταξιδεµε΄νοι πού ξανα- γυρίζουν πριν…"… µε … Μια "τις … Ila-i ή φτύ- συγκριση αυτή ητανε πιο καταθλιπτική στα χρόνια τής τουρκοκρα- (Org. η, τόσες αλλες πολιτείες γίνονται κεν- TOO οΗονοµικής δραστηριότητας "Ελλήνων, οί όποιο: ζυµόνονται καί µε τα τρενάκι… Κολόνια Μοτο τής ή… τους. Συγχρονως το τι…… μέρη τής Ελλαδας ερχονται σε εµπορική own). με τους τόπους πίτσας. ΄Ετσι φτάνει ως στίς πολιτείες καί τα χωριά µας 6 θρύλος για τις µεγαλες πολιτεί-, ' ες µε τα παλάτια καί τίς Μικτές, τίς απέραντες πλατείες τους καί τα φο- θεµα κάστρα. T6: όψγοκίνητα μποφόρ.-, K6: µέσα τής εποχής τους, µεγαλώνουν την απόσταση. Γι' οίκο γύρω στο το όνομα κάθε πολιτείας πλάθεται Ένας πα- ράξενος μύθος. Λογής κεντήµατα, τιιµα ύφάσµατα, χρυσαφικά, πολύτιµες πέτρες κι' άλλα καλα πού στέλνουν ή φέρνουν οί ξενιτεµένοι, φάω… τή φαν- τασία .… ταπεινων ραγιάδων. «Κοιμήσου, πού παρήγγειλα στήν Πόλη τα χρυσά σου στη Βενετιά 16: ρουχα σου και τα δια- µαντινκά σου. Κοιμήσου, πού σού ρόδου… TI) πάψω- μα στήν Πόλη καί σου 16 τελειώνουνε OOIOOVTOSOE: µα- σπόροι», ΄Αιµπελάκιισ 'ETO-I η Βαττώ, ή Πόλη, ή Β: ε΄ν- . των1 την εποχή τής Τουρκοκρατίας. 'Η Βενε- τισ καί η Πόλη a-T6 σπίτι τού Γεωργίου Σω… στ Αμπελάκια, ή Βιέννη στό σπίτι τού Α6ιοαιμόπουλου στο ίδιο χω- ριό, ή Πόλη 016 σπίτι τού Νανζή στην Καστοριά, ή Μασσαλία σ "ενα σπίτι τής Βέριροισς, καί πάλι ή Πόλη στη Δρά- κια, ειναι µερικες &… τίς πολλές άνα- πνσραστάσεις αύτές. Πάµπολλες άλλες ασφαλως θα χάθηκαν καθώς γκρεµίζον- ται 16: παλη.α αρχοντικά. ’Aéi ζει 16v KIO- ’rro να σταθούµε κάπως περισσότερο µπρο- στα στίς ζωγ|ραφιες αι)τές © T6 πρωτο πού θα παρατηρήσουμε εί- ναι ότι έχουμε µπροστά μας εργα φαν- τασίας. Δεν πρόκειται για πιστές άπει- κονίσεις των πόλεων αύτων αλλά για ελεύθερες δηµιουργίες, Βασισμενες, θέ- 6αια, 0E µερικα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα. T6: μεγάλα παλάτια καί T6 ανήσυχο λιμάνι τής Bus-nag, 16 δάσος των µιναρεδιων τής Πόλης, οί ευρύχωρες πλατειες µε τίς χαρακτηριστικα δρύσες τής Βιέννης, όρίζουν με σιγουρια τόν κάθε Torrro. Α.ιάλογα, όμως, µέ τήν έ- πιφάνεια πού πρόκειται να διακοσμηθει ή σύνθεση αλλαζει, προστίθενται η &- φαιρούνιται τµήµατα τής είκόνας ή αλ- λάζουν οι αναλογίες. KupIo γνώρισµα όλων αύτων των είκόνων ειναι ή όπερ- 6ολή. Η φαντασία τού λοικού καλλιτέ- XVIII. ξαναµµένη άπό λογής διηγήσεις. πλάθει τίς είκόνες στο κλιμα ενός απλοϊ- KIOI) θαυµασµού. Βέβαια καί εδω θα ύπάρ- χουν πρότυπα, όπως σ' δλόκληρη τή λαϊκή ζωγραφική. Κάποιες χαλκογραφίες ίσως, παληότερσ Έργα ασφαλειας, είναι ή αφετηρία τού λαϊκού καλλιτέχνη ’A-Ir6 Kai καί πέρα, όµως ξσνοίγεται Ir’ Εναν ελεύθερο κόσµο Kci ζωγραφίζει, οχι την αλήθεια πού άλλωστε-ποτά του δεν αν- τίκρυσε άλλα τήν ά!ή&'σ πού κι αύ- τδς καί οί πελάτες του ζούν με τίς δι- ηγήσιεις, Kori µε τίς νωρις τής φαν- τασίας τους. Οί )ααες απεικονίσεις των μεγάλων μακρυιων ωλιτειων µοιάζουν με τίς περιγραφες των ιαοαµυΘιων, 5- που ολα είναι τυλιγμένα µέσα 0E μιαν ατμόσφαιρα pare-cg. Οι μ: ναρέδες …, νονται σ' Ευα οτί ως, οί κήποι πληιιιιψίζοσν :…» ύψος δέντρα, ' λογής πλοία γεµιζ… τα λιµάνια. Τα …ανέτωσ…πίτήΜ πως τοπικού! κι' όλα…… … της από… . .… …, : ...... I....,-I- πουν όμως πάντα διακόσμηση γιατί θα- 7!ΚΟζ σκο"Οζ τους Σίλα! να στολισουν Τα α…? Ο. …. Χωρις τα δυσκολα ιοί παράκτια τα. ιξίδια. Μϊς τίς ένας τίς ξετι…ας. µένοντας στήν &… πατρίδα, Oi . παλιοί χωρικοί ταξιδεύουν με τής τέχνης το µαγικό χαλί, σέ εμας Μια καί δικη» στα: 6 κόσμος Μαι», σόμ- φωνα µε…τής δικής τοις φαντασίας τίς , Μπες. , , ΚΙΤΣΟΣ Α. ΜΑΚΡΗΣΞ ,… : ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ Μάτι εξ Ελλάδοςι Ι ί. πωλει αύτοκίνητον BU- ί [CK SUPER DYNA‘LDW κον6ερτίµπλ, ! είς έξαιρετικήν κστσσπασιν, µε ραδιό-ι φωνα, θέρµανσιν, εξτρα λαστιχα σαµπρέλλες, ύδρσυλικσ παράθυρα ι σκεπή. Τηλεφωνήσοτε 73. 552 ή Emma-‘1 ίφθήτε οίκίαν, είς Λεωφόρον Βασ. Σοφί-', Ι | και και Ιος 50, ίοόγειον, µεταξύ 2,30 καί 4, 30 µ.μ. ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ Μισµσύ «Ι.υΧ». & καλύτερος λαµπτήρ, με- γάλη διάρκεια, µικρή τιμή. ΚΑΤΑΣΤΗ- ΜΑ «ΗΛΕΚΤΡΑ), οδός Σταδίου 30 (Στοά 4ου δεξιά). Τηλ. 21.188. Γ UNAIKEIA h“... . ι., 'χίσς, όφείλεται είς T6 γεγονός, ότι ή ,εΣοΡουχΑ ΟΙ r EITONEZ KAI ‘ZYMMAXOI ΜΑΣ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΟΥΡ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝ0| ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΧΟΥΝ ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΙΣΜΙ ΠΤΥΣΣΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟΝ ΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥ0ΥΝ ΜΙΝΙ ΤΟΥ ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΟΥ ΜΑΣ κ. ΔΗΜ ΠΕΡΑΝ, 'Απρίλιογς. TOI) Μαλί ξι δοκιµάζει 6 έιισκεπτης τής Τουρ, King από τήν στιγμή πού & πατή- στ| T6 πόδι του 0T6 Τουρκικον έδα- φος, είς τό αεροδρόμιο τού Αγίου Στεφάνου. Καί ή έκπληξις mini εί- ναι ότι όλα έχουν αλλάξει σήμερα στήν φίλη καί σύµμαχο χώρα, τόσον το Ξµψυχα δσο καί τά άψυχα καί 6- τι ενας καινούργιος παλμός, µια καινούργια νοοτροτία, ένας νέος α- νεµος Μαι στήν άλλοτε µασρία χώρα ":… Σουλτάνων, .… µιναρέδων καί των χαρεμιδν. Είναι &… τα ΜΙΑ ΑΝΗΣΥΧΗ ΕΠΟΧΗ ι H 50- επ…… 1 «EI'KAPAIBY ΣΥΝΕΝΝθΙΙΣΕ0Σ» ; Γ AMIAZ - -ΑΓΓΛΙΑΣ O‘I Γάλλοι εορτάζουν το μεγάλο γεγονος ΥΠΕΓΡΑΦΗ ΤΟ 1903 ΠΑΡΙΣΙ, 10 'Απριλίου.… Επ' ολοι- µία τής TerITTiIIOO-Tfig επετείου από τής συνάψεως τής ΕΜΜ….- ΣΜνν…ς, ή όποία {Err/pd?“ τήν 8ην 'Απριλίου 1904,όλοκληοος ό Γαλλικός 1'6:ng αφι- ερώνει πολυάριθµα αρθρα γνωστών πα. δηµ-αϊκών, πολιτικών και δηµοσιολόγων επί τού ατοµικού καί της' σηµασίας τής. '.Αγγλογαλιλκής προσεγγίσεως, τής - ποίος τα αποτελέσµατα επικράτησαν κα. τα τούς δύο παγκοσµίως πολέµους. ‘Y— II πο των Γάλλων αρθρογράφων υπενθυμί- ζεται, ότι ή ΄Εγκάρδιος Συνεννόησις Ε., ναι κάµπος µιας έξαιρετικως αν ου, περιόδου, κατα τήν οποίαν οί Μεγάλοι! Δυνάµεις-Γερµανία, Ρωσσια, Αγγλία καί Γαλλία- Μα…… νέους ανάσα-ί σµούς, δια των όποίων θα αποκαθί…το ή συνεχως απειλουµένη ίσορ…α των Δυνάµεων είς τον κόσµον όλόκληρον, κυ- ' ρίως όµως, είς τήν, Εύρι.΄πην. Μεταξύ αλ. λων, αναφέρεται ότι τόσον ή 'Αγγλία όσον καί ή Γαλλία κατέληξαν εις τήν 'Ειγκαρ5ιον Συνεννόησιν αφού προηγου- µένως ΜεδείχΘησαν Μερικά διάφορα &)… σχέδιά των. Συ…ριμένως …- θυµίζετσι ότι ή µεν Αγγλία Μέγα Σ. λειψε το 1900 v6: συναφή συµ…ίαν µε τήν Γερµανίαν TaI) Κάιζερ, ένω ή Γαλ- λία προσανατολίζετο προς Μία με τήν Ισπανίαν καί τήν ΄Ιιαλίαν. '&Ι ναφέρεται ακόµη το Μον έπισόδιονι κατά το οποίον 6 Κάϊζερ, επιτνχυν τον Τσάρον Νικόλαον εις µιαν στιγµήν α- προσεξίσς, τον παρέσυρε να υπογραφη Γερµανορωσσικήν σιµµαχίσν (xv-511190116. νηνη προς τήν συµµαχία ή όποία συνέ- δεεν ήδη τό Πέτρογροδ με τούς Παρι- σίους. Τονίζεται, τέλος, OT: ή Σανιά»- η.σις όπου… είς τόν 'Εδουάρδον τον νι I τής Αγγλίας καί εις τόν ποιο- γον των Εξωτερικών τής Γαλλίας Ντελ- κιασσέ, ό οποίος ανιψιό-ι συν Τσ…- τάτας έπιΧρισε: ς εξ 3… των … τού Κοινώοώιου καί τελικώς …, αφού όµως επέτυχε προηγουµένως την Ξ!- KpIIIOIv τής πολιτικής του. ‘Y-rr-O των ξένων διπλωµατικών "& τηρήσουν έτονίζπο, ότι 6 πως τόνος, δ διδό…ς ύ" & ΓάΜ είς 16v έσω… τής … της … T6 δένδρον τής «΄Εγκαρδίου Συν- εννοήσεως» πού έφύτευσεν & Βασι- λεύς Έδουόφδος & 7ος είς τό προ- αύλιον τής 'Αγγλικής ασ6είας είς το Παρίσι το I903. Γαλλία, πιεζομένη από τούς "Αµερικα- νούς καί αίσθανοµιένη εαυτήν ξαπλωµέ- γην αφ' ενός απο τήν Ρωσσία-ι…. αφ έ- τέρου rim-O τήν αναγεννοιµένην Γερμα.Ξον, έπιθιμεί πάντα v6: διατηρήσ| κατά το δυνατον στενωτέρους δεσµούς µε τήν ’Avy γλίαν, πιστεύσνσα ο΄τι µόνον ούτω θα δυνηθή v6: αντιμετωπιίση T6Ig πολλαπλά; πιέσεις, αί όποίαι απειλούν να τήν άπο- στερήσουν τής ήγετικής …; τήν δ.. .παλαιότερη έπίσκεψί . 1948, σήµερα αδίστακτα µπορεί v6 ET6 αεροδρόµιον είναι όχι µόνον ένα της όλων των αρµοδίων υπαλλήλων , σε δέκα λεπτά τριάντα έπι6άται δι- ποίαν κατείχε μέχρι τούδε έν Εύρώπη. συμπτώµατα τής έιπιδρασεως τού Εύρωπαϊκού πολιτισµού, TIOI) Εύρυτ- πα'ι'κού τρόπου τού σκ.έπτεσθαι, τού ρυθµού τής εργασίας, τού «κυνηγη- τού της λίρας», όπως λένε οί Τούρ- κοι KOI‘I γενικά του τρόπου τής ζωής. ‘H παληά µοιρολατρι.κή διάθε σις, T6 κισ…μετ καί το γιια6άς΄ - για- 6ας πού ήταν το γνώρισµα τής Τουρκίας, µαζί μέ τήν καχυποψία πρός κάθε τί τή Εύ.ρωπαϊκό, κατά. λοιπά τού όποίου έΥνωρίσαμε και σέ µας κατά 16 πή κανείς πως δεν ύπάρχουν έκτος ελαχίστων εξαιρέσεων. Πρώτη εύχάριστη διαπίστωσις είς έλειον καί συγχρονισµένον αεροδρό µιον, αλλα ή EI’IyévaIOI Kai η ταχύ- δια τήν θεώρησα των δια6ατηρίων καί .… ό΄ιλ/λων διατυπώσει»… Μέσα αφόρων προελεύσεων καί έθνικοτή- των είχαµε τελειώσει άλας 16Ig δια- τυπώσεις χωρίς »καθυστέρησι καί 16 σπουδαιότερο χωρίς διακοπες ταλαι- πωρίες, γραφειοκρατικές διατυπώ- σεις καί KOIXIUTroquEg. Kai μετά είς τήν Πό|λη, τήν καρδια τής Τουρ- κίας, διότι — αν ή ”IIAyKupOI είναι ή πρωτεύουσα-ή ζωη καί ή δραστη- ριότης τού Τουρκικού Εθνους παρα- µένει είς τήν Πόλη, τήν 'Ισταµπούλ και 16 Πέραν. Δέν θα άσχοληθώ με TO: πάρκα, τούς δρόµους, 16v οίκο- δοµικό καί έµπορικο όργασµό. Είναι φαινόμενα πού TO: μεταπολεµικά χρό νια παρατηρούνται σε όλες τίς χιώ- µες. Φυσικα δια τήν Τουρκ.ίαν εχουν Γερµα΄νίαν, γεγονύ κανοποιεί ούτε 1r τε τούς Γάλλους. -αύτην στηρίζουν ε όποδοχήν η όποια καγκελλάριον τής ρα )Αντεινάουερ Kc ταξίδι Tou, τας λαγός καί τήν KI µέρους των… Τουρκ πάθει… v6: µή θί" Σπουδαιοτέραν ποδίδουν οί ξένοι τήν φο6ίον ή ότι Τούρκους, επισήιμ «µυηµένους καί ότι] εργάτες, έκ τού Ι αφ, ενός καί τής αν ετέρου τήν ( «T6: ’ApOI6IIK6: κράτ κίας. Διά τον λότ ται, τόσον ή έτι-ί… καί οί Τούρκοι Ξχο 'Αµιερική καί γενι "0va 8μως έκλεί τονί, ύποιστηρίζετο θεωρείται απίθανο Θα στραφ»ή καί πό γνώριιµα µοτίι6α 1 κή της 08; προσαρ συνθήκες, πού είναι Τούρκους. Δεν θεο θανον ή ΄Αµεριικαν ίχνη τόσον πολύ Του.ρκικήν VOOTpom τήν περ'ίπτωσιν O: στή ανάγκη ύπι Τούρκων από τήν : µήν- "Επί τού σημείου µε πολλούς Τούρκου 'Ο φιλοξενούμενος είς κ……ώ…ώ…λ… Δήµοφχος ’AI λόποιιλος, φωτογραφεϊται µεταξύ δύο 'Ιταλί…'δων σταρ 1 φον: τής Υ6ο΄ν Σανσον (δεξια) καί τής Ρούφο (άριστες git-30w είς το Δημαρχείον Κωνσταντινουπό κάποιο ίδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω΄ τον μέχρι τούδε ρυθµού τής ζωής…. Εκπληξιν όµως προκαλεί είς τον έ- πισκέπτη η ,Αμερικανική νοοτροπία καί & 'Αµερικανικδς τόνος πού παίο νει ή ζωή όχι των μειονοτήτων, ελιά ":… Τούρκων. 'Η 'Αγγλική γλώσσα μιλιέται παντού καί πλησιάζει να έξοστρακίση τή επικρατούσαν δύο τε Γαλλική. Μικροί καί μεγάλοι µα- θαίνουν 'Αγγλικά, ντύνοντσι κατά τον 'Αµερικανικδ τρόπο, καπνίζουν, &… Εχουν τον τρόπο, 'Αµεριιανι- & σιγαρέτα, γλεντούν 'Αµερικαιικά & γενικά παντού Βλέπεις τήν έτι- &" τού )Αμερικσνικού παράγον- τος. © στήν πραγματικότη.ξ ' ψώνια; Με: σε": Σ! "νους χωρίς? ερωτηµα- µια συγκεκριµέιη καί των…" ή «πάνω…. Oi όριά… ω & , µεπίσψοι Τάµα … &". τα φα… mum-(0w ήν; πραγµατική … τίς επισκευης Τουρκίας έναντι … καί ί. δίως τής 'Αµφιης. "Αλλοι παρά-… γοντες, τουρκικής spacing-mg, 8-O- σπιστούν &ν είς το ως τής ψυχης του & Τούρκος καί ίδιας είς τήν ,Α-. νατολήν, ύπέστη τοιαύτην µεταδο- λήν. Ξένοι τι-αρατηρηταί, οί περισ- σότεροι Αµερικανοί, χωρίς να κρύ- TrTOuIv τήν χορό… των δια τας δια- πιστώσεις καί τήν αλλαγήν τής Τουρκικής, επισήµου καί μή, νοοτρο πίσς, διατηρούν ώρισµένας έπιφυ-… λάξεις. Πιστεύουν 6έ6αια ότι ή ση- μερινή Τουρκία δεν έχει καµιµί-αν ό- µοιότητα 6x: πλέον μέ τήν ποληά, άλλα καί τήν πρό τού πολέµου TOu-p κίναν, πιστεύουν όµως επίσης 8- τι διατηρεί τίς έιτιφ.υλάξει ς της 'ε΄ναντι τής Εύρώιπης KIOI‘I δι α- τηρεϊ τίς φιλίες ίδίως µι": τήν ”wows, της να παρω. . ' 6ερνήσεων, αντιπροσώπους των όλους καί ίδιαιτέρως μού έτονίσθη, ότι στ΄ σ6άνεται τήν καρδιά Μις καί ή VOOTpI XVI ενα φίλο έµπιστο φιλία τού όποίου KO: µερα στο παντου Ii πό εχθρούς 'Απο β. η Σο6ιετική Ρωσσίι µε τό όπλο στο χέρ τα Δαρδανέλλια καί νότον ή Συρία που της περιοχης της 'ΐΑ αλλα 'ApO:6IKOI KpO': ροζ… τήν Τουρκία « Μουσουλμανισμόν. , Περσία, προς τήν ι µεγαλην συμπάθειαν, τής οποιος δεν ύπο΄ διέξοδος ή όποία ι Τούρκους είναι η OI 'Ο Τούρκος θέλει να του καί να π…… µένει… Θέλει Εναν ο. σο6αρόν καί …] v6: όχι] είναι . . τήν …φσιιοίησί το ή Ελλας από τής ο ο… της Λωζάννης χει επιδείξει κατανό σνµ6ιώσεω,ς καί προς ρών καί έμπρακτα I KIKéI της αίσΘήµατα αλλά καί λαοί έχουν κοινά γ ήΘικούς κανόνας, KOI ζήσω µαζί αίωνες I τήν νοοτροπία τού ι τίποτα παρα v6: ζήσ αγαπημένα Καί οί βοήθεια Kori τήν ένί: Κρατών, θα γίνουν Ξ θε έπι6ουλή…καί θα αλλά άν ή Έλλην ναι κτήµα τού συνό λαού, δεν συµ6αίνει καί είς τήν Τουρκία καί κατώρθωσα v6: γοντες επιδρούν, & δοκιµάζεται ή φιλία δολα προσφέρεται ε' λήνων. "Επεισόδια κών αλιευτικών σαχ νονται καί πυροΒολο οικοδομητικα τής Έ] ας… Μία ταινία έτι αύτές τίς ήμέρες :l τογράφον τού Πέραν σθη µέ τήν συνδροµή πουργείου Έθνικής ; ρυθρας Ηµισελή.νου, εχη ε΄κδηλον ανθελ φέρνει στη Μ…… γ να λησµονηθούν καί 1 'Ελλάδα ως Exepéw, ρεί v6: ίσχυρισθή ότι σμούς των δύο λαό στει.΄ιωµεν ότι οί Tc "Ελληνες δεν είναι v6: κάνουν άκρι6ή κο ίστορικών γεγονότων

? TO ΒΗΜΑ ΤΗΣ οχή της παρακμής τού ράτους καί προπάντων ιυζαντινή εποχή με κο- τίς κωδικοποιήσεις τού >ύ καί τών Μακεδόνων οδικό φωτεινό διάλειµ- |σαύρους καί τόν κώ- (την «Emmy-11»). X01- :ή θεωρείται η επιδίω- τήν Τουρκοκρατία, των εθίµων μέ τίς στέρεες νικές ρίζες τους. ηνική Επανάσταση ύ- οδός καινούργιας συγ- τνάιµεσα στά λαϊκά ε- τήν αντιεθιµική συµμα- Ila-10001; κλήρου, τών 'και των προυχόντων- ήν τή σύγκρουση αφιε- τιρίτο μέρος τού δι- τύχη τού εθιµικού δι- ακολουθείται στίς διά- :éc η τοπικές συνελεύ- έπαναστατη,µ…έ.νου λαού να τρεφόταν πρός τήν νική κληρονοµιά (γενι- .αί στό θέµα τών έθι- οί καινούργιοι, ντόπιοι ροσπαθούν νά άνα6ιώ- ζαντινά σχήματα, τόσο στα στήν αντιλα΄ίκή Ξε΄τηση. ‘H σύγκρουση πλατύτερες διαστάσεις επανάσταση εκδηλώνε- ιρφή τού παλιτεύματος, ο, στό ρόλο τού ανω- ιου, στήν κοινωνική πο- λεηλασία τών εθνικών καί τού εθνικού πλού- κατάλυση της ανεξαρ- δικαιοσύνης. Jon τού νεοελληνικού :ολούΘιησε µια εναλλα- στόιν αγώνα γύρω από - θέµα τού τέταρτου ι 6ι6λίου. Μετά μιά καποδιστριακ'ή «άνοι- ιγαρχικσί, ή Έκκλησία οι προστάτες καταλύ- ΄κό στοιχείο στό πολί- K01, στά έθιµα γενικό- ίάουριειρ, σάν μέλος τής ίας τού ΄΄Οθωνοί, &…» κάποιαν αποκατάστα- ιων, αλλά γρήγορα πα- σάν ύποπτος γιά δη- φρονήµατα. Γιά τή μο- 50: όπως καί για τον τών εθίμων δέν θά ύ- ά όμιττόδια. Πα να; , | 17 " ν . ΄΄ &", η… Κυριωοή 14 "Απριλίου 1974 ( Τού K . Μητρόπουλου) 'Η ,Ε1?ι6άΒει Τό σηµερινό σημείωμα α…… ται σε µικρή λεπτομέρεια ελιθανό- … μιάς από τίς µικρότερες &. ωριακιές εκκλησίες τού Πηλίου… Τώ- ρα πού & …αινόμιενος συµπλήρω- σε τήν οριστική µορφή µιάς συνθε- τικής εργασίας για τή λαϊκή τέ- χνη τού Πηλίου., όπου λεπτομέρειες καί περιπτώσεις Μιαζονται γιά να προ6άλει ή γονική γραµµή τής πορείας καί τού ύφους της, αιίσθά. Μαι τήν ανάγκη νά ξαναγυρίσει στό µερικό. Αύτή ή νοσταλγι'κή έπι- ο'τροφή στήν αφετηρία θεραπεύει τήν ανάγκη νά ξαναγοιώσει πρωτο- γενείς συγκινήσεις, αύτές πού γιά δυό χρόνια εγιναν αντι-κείµενα λογι- κής έ……εξερ«γασίας, Μπορεί νά είναι χρήσιμο κι αυτό. Μά ή Πέχινη είναι µιά δροσοπηιγή. τη χαίρεσαι όταν πίινεις γουλιά - γουλιά τό γά;ργαρο νερό της. Καλό είναι νά ξέεις καί ποιές θύελλες ποινές προτροπές, ποιοί χιονιάδιες έφεραν ώς τή μικρή σχισμή τό είρηνιικό νόημα. Καλλίτε- ρα, να αποδέχεσαι πώς τό νεράκι σύτό, άφού περάσει άπό τά στυλό. χνα σου, µπορεί νά γίνει καυτό διά- ικρυ καί πικιρός ίδρώτας. σε μιλήσουµε γιά µιά λεπτοµέ- ρεια, διαστάσεων 13 Χ18 εκατο- στών, λιθανόιγλινφου από την έκκλη- σίσ τού "Αη Γιάννη τού Πρόδρο- µου στήν πλατεία τής Μακρινίτσας. ΄Ολο΄ικιλη.ρο τό λιθαινόιγιλυφο έχει δια. στάσεις 35 X66 καί έγινε τόν Αύ- γουστο τού 1806 από τό λιθογλύφο «Θεοδόσιο έικ Βράχας τόν 'Α.'γ,ρά- φων», ©κ.τιελεστή όλου τού πλούσιου γλυπτού διάκοσµου της εκκλησίας… 'Η Βράχοι Θωρ": καί άλλους γλύ- πτες στό Πήλιο, όπως τόν Κων- σταντίνο Παπαδηµητρίου, πού στά 1830 στον… «έν Νεοχωρίου τής Ζαγοράς» αξιόλογα όλόγ…λιυφια ζω- γραφισμένα ξυλόιγιλιυπτα µε όλα…». µες µορφές καί συµπλέγματα καί στά 1842 τόν, µέτριας τέχνης, ξυλόγλυπτο δεσποτιικό θρόνο τής Παναγίας Μακρινίιτισας µέ τή συν- εργασία τών συµπατριωτών του Δημητρίου καί ΄|ωάννου. Είναι πι- θανότατο πώς οί ίδιοι ακάλισαν καί τό τέµπλο τής έκκλησίας ταϊτής… Τό λιθανάγ'λυφο τού «χοροστα- του να΄ι΄δρίου» τού "Αη Γιάννη Πρά δρόµου χωρίζειται σέ τρείς Μάιλιλη- λες ζώνες. Στην επάνω είκονίζονται, µέσα σέ αψίδες, oi γονείς τού ΄Α- γίου, Ζαχαρίας καί 'Ελισόι6ειτ, 0'11'1 Wthapn µεσαία είναι παλια."- vrI επιγραφή III: έσώνλυφους χαρα- κτήρες καί ή κάτω γεµίζει από ψ. τιικιό διακοσµητικό. '0 λιθογιλύφος κάνει Eva µικρό λάθος γιά τό Ζα- χαρία, σκαλίζει δίπλα του: «Ο ΠΡ. …ΑΡ'|ΑιΣ». Μ……" τά ιερέα καί κ……Ν …… τού Προδρόµου Μ τα Μ΄… Μα µία. "Ή Ξλιισόύστ. στήν …… Μιά γωνία του Με", είναι µιά … τίς πιό αξιόλογες καί ναρκωτικά … ψές τής λαϊκής λιθογ…ικής όχι µόνο τού Πηλίου Με. όλως τής "Ελπίδας. Εικονίζει-ται "βωµό- νη σέ πολυθρόνα νά στρέψει, από τή µέση κι από… πρός τό ως έινό α…… της 6 Ζαχαρίας ξµφα. νίιζεται Με, πιό πλάγια …, επί σέ σαφώς μετριό…ειρη απέλαση. T6 κιοφάλι της σκεπάζεται από πέπλο πού διφίνει ακάλυπτο 16 νεανικό στρογγυλό πρόσωπο καί Με." πό φτει, µιέ λίγες πτυχές, στούς &- μους καί στα χέρια της, στα… µένα πάνω στά γόνατα & πάση πού Εκφράζει έγκαρπύΜση. Τό &… είναι έντονα αν…, T06 KITEOY A. MAKPH όνώ συνήθως τά ανάλογα Ξ… τής εποχής του είναι χαµηλά 011111.056- γλυφα, καί δεν έχει το Emma-11mg κό φόρτο πού έχουν τά λιθανάγλν- φα τού συντεχνίτ=η του Μίλων, πού εργάσθηκε στό Πήλιο τήν ΄ι΄διαν έ- ποχή. 'H µορφή έχει όγκο, άπό-ρ- χουν πλάγια επίπεδα, τό .… χαϊ. δεύει μαλακά τήν επιφάνεια, ενώ στά έστιττεδόγλυφα τονίζει µόνο τίς απολήξεις τών επιφανειών. "Ας ση- μειωθεί πώς τό εργο 6ρίσικ.εται σέ χώρο ήιμιύπαίθριο, κάτω από I'm-o'- στειγο με χτιστη τοξοστοιχία, "Ε- τσι, τό φώς δεν ε΄χει ούτε τήν όχι- νησία τών όσωτειριικιών χώρων, ού- τιε τήν παλλό…-ιενη ένταση τού ελ- λη|νιικού ύπαίδιρου, ‘H διατύπωση εί- ναι περιληπτική. Τό στρογγυλό μέ- :θ'|νικό — καί άντιλαί- εστώς παγιώνεται πιά, ουν οι αναπτύξεις τού όρους Βασική μιέριμνα, η των εθίµων καί η &- έρα ακόμα κι' από τό 110 ρωµαικό σάν ισχύ- Κράτος καί διδασκα- ΄ίς πανεπιστημιακές έζ- ιχούν στόν αγώνα κατά Φυσικά, ακόμα ζωη- m ό διωγιµός τών έθι- τό δημόσιο δίκαιο, µέ αύτοδιοικήσεις, τά σω- . αδελφοποιία (σάν νο- :>ωση τής φιλίας) κι' ο: επικίνδυνα γιά τούς Φαινόμενα. "Η νοµική αί η τάξη τών νομικών στήν προφυλακή τού & τών εθίµων. Το πρά- άζουν ριζικά το 1909 ' λίγο µόνον. Γρήγορα ετοιμάζεται ή 1010611:— 3ί:µωιν, ό Αρκτικός Κώ- ιά ι'σχύση από τό 1940 ίρχίσ,η νά εφαρμόζεται άλιατ με ενά οµο πού καθ Με την "=". . ψ.%Μς άξια? πως… όταν ο :ι ποτισµε΄νο στο κα- τάθος πού µοιραία χά- περίληψη. Ο αναγνώ- ί|6λίου ευκολα θά επι- ιλά καί θά ά……ληώ ιονεκπήιµατα της περι- αρουσιάσεως που προ- τί Θά 6011 ανάλογα μέ των ενδιαφερόντων του, πού θά τρα6ήξουν πε- τήν προσοχή του µέσα σάπιο υλικό πού προσ- 6λίο, .πε κάποια από τά θέ- :.απτύσσονται νά έξαρ- τήν ίδιαίτερη σηµασία ογ,οαμιμιση θά αφορού- τίς αναπτύξεις γιά τόν 6 καί όντιελληνικό 06- ξαντινων κωδικοποιήσε- ανδεκττων καί των Βα- ld τόν ύτπηρετικό ρόλο τς» τών νοµικών απέ- :ρ…άτος, γιά τό διωγµό κων εθίµων κατά την Επανάσταση από τα \npo, τούς Φαναοιωτες ρούχοντεις µέ όσα µά- θετα άκκδοτολογικά ιρουσιάζονται (όπως ή ικη αµηχσ.΄α τού ύ- Δικα. οπής πού, τό κατόοΘω-.ε νά 6011 άν- τΞασι΄' και δηλαδή µε το ίσχύόν δίκαιο να ημών αύτοκρο.τό- νομ ικό.… ίδιαίτερο έν- τονα ήι 'Η έπιόΠτµονική φαντασία; καιέκιπόε ιόν κινπμαωγράφο ΧΟΛΛΥΓΟΥΝΤ, Στήν ταινία «Ζάρντοζ» τού Τζών Μπούρµαν ό πολ|τισµός τό ΄ετος 2293 ελέγχεται από µια καυτα εκ- λεπτών πού αποκαλούνται (Αίώνιο|) καί πού είναι τόσο τέλειοι ώστε ε΄- 'Απρίλιος. — χουν ξεχάσει ακόμη καί τί Θα τη "µισθωτή επιθυµία Οί ηρθες στν ταινια «΄Υ-τιαράς» τού Γούντυ 'Αλ- λεν δν είνα: ούτε τέλειοι Με &- θάιατοτ. από &"; θελα… ια …… σσ.." :".΄ &…: τη. κραταει … λα.ιστ Με… Μα "ο …… ,η.- από… δαινε στό «2001) τού Στάνλεύ΄ Κι- ούμπρικ. όπου γίνονταν νύξεις για τον απαι9ρωποιηµένο κόσµο πού πε- ριγρόφει ό Τζώρτζ Λούκας στήν ται νί του -'.'ΤΗΧ 1138», όπου & Ερω- τας είναι εκτός νόµου. "Υπάρχουν. τελος καί άλλες ταινίες που' δεν προδλε΄.πουν γιά τήν γη τέ- τοιοι. είδους καταλυσµούς καί άνα- µοχ'ε.΄ισε ις. άλαξε τήν παρουσιάζουν να (am-1: & κάτω από τον υπερ- π-η9- οι?) της, είτε πνιγμένη στα σκα…Ή'&α. όπως & ήταν η Νέα ΄'Υ- οι)… Με… ως. πέντε ε΄Θδοµίιδων απεργία 0 Για μια κοινωνία ως & δικό .… '". €,», ' "κε-. ΜΜ & Για. συνδυάζοντας 16 Επιστηµονικό έπίτευμο µέ τά αναπόφευκτα τεχνά- σµατα, περιορίζονταν νά µας συνο- παίρνουν 'Η κινηµατογραφική έπι- στηµονική φαντασία ήταν τόσο α΄- παισιόδοξη όσο ήταν καί αίσιόδοξη. Στήν χειρότερη περίπτωση, ό κόσµος τού µέλλοντος σέ αυτές τίς ταινίες ήταν Ενας κόσµος όπου 6 ήρωας ΄ε΄ττοεττε να τα δγάλη πέρα µε τόν εκατο» τού µέλλοντος, όπως τα 6γάζει περα καί µέ τον «από» τού παρόντος 'Εμεις οί θεατές δεν ήταν ενώ… «& στενο:ι:οιοµ…κ &&: Έρωτα με ντ΄… Μίδα. άλλο sci-6v ύπήρ- λέει ότι τα πράγ|ματα πού αποκτάει κανει΄ς εύκολα, δέν αξίζει τόν κό- πο να τά &". "AN προχωρήσουµε πο- λύ σ' αύτόν τόν δρόµο, θά δρεθού- µε νά ζούµε σ' Εναν κόψιµο όπου θά κυ6ερνά Ενας χιμπατζής όνόµ…ι Κορνήλιος. Παροµοίως, οί ταινίες αύτές ά…- κατοπτρίζουν τά µικτά αίσθήματα &- γάπης καί µίσους πού Εχουµε γιά τήν τεχνολογία. "Όσο περισσότερο εχουµε, τόσο περισσοτερα θέλουµε καί τόσο λιγότερο το χαιρόμαστε. ΄Απαιτού'.ιε τά πουκάµισα πας νά fine-J10: από τό καθοριστή:ιο µέσα σε πλαστικές σα«κούλες, καί υστε- ρα αγανακτουιµε πού oi δρόμοι γεµί- - ι-λασ .I ο- ς.. ," τους κιν- Μς, Ενώ τό ξέρουµε πολύ καλά & τι όψεω- δεν είπατε Οι σηµερινα" ήλεκτρονικοί &… "καί είναι oi άλλστινοι΄ Μανια- θΤάι-' τής ΜΜΜ µυθοπλασίας- Τό πιό ίδιάζον θέµα πού είναι κοινό σε πολλές από αυτές τίς ται- νιες, είνα: τό όραµα µιάς κοινω- νίας όπου & Εμπας καί τό σέξ εί- ναι πράγματα άγνωστα η απαγο- ρευµένα —— καί τουτο, στήν δική µας εποχή, τήν έποχή τής &……- κότητας! Τήν μισούµε λοιπόν τόσο πολύ; θά Ξλεγε κανείς ότι πρόκει- ται γιά όλοφάνερη δραματοποίηση τού παλιού φ65ου τού εύνουχισµού. Καί δν οί φόδοι ε1ναι τόσο φανε- poi, οί επιθυµίες δεν είναι δυνατόν νά υπολείπωνται πολύ "Ισως οι ται- νίες αύτές εχουν τόν σικοπό νά &- ποτιρε΄ψουν κάποια μοίρα πού είναι χειροτερη από τόν θάνατο: παριστά- νοντας τό κακό, τό καθιστούν: &… "κανο. 'Ev πραγµα πάντως είναι θέ- 6αιο, ότι οί επιστηµονικές ταινίες επιστηµονικής φαντασίας ξεχωρίζουν τούς ώριμους κινηιµατογραφιοτές &. πό τούς ανώνυμους… Τό ύπέροχο «2001» καί τό «Κουρδιστό πορτο- κάλι» ΄ε΄'δωσαν στόν Στάνλεύ Κιούµ πρικ τήν δυνατότητα να …µε… µε πληρότητα τά ταλέντα του. 'Αλλά τό «Ζάρντοζ» δείχνει 01105111111009- γος του Τζών Μιπούρµαν, παραγο- γός, σκηνοθέτης καί σεναριογραφος διαθέτει αξιοσηµείωτα λιγότερη &- ξυπνάδα, πειθαρχία καί αίσθηση τού µέτρου &… όση θά περίμενε κανείς από τόν άνθρωπο πού γύρισε τό « "Οταν ξέσπασε ή δώ». Θεοδοσίου έκ Βράχας: ΞΛ|. ΣΑ|ΒΕΤ. Λιθανάγ1λυΦο 'A- γίου "Ιωάννου Μαικρυνίτσας - 1806 τα… προεξέχει, τά µάτια καί τό στόμα Εχουν κάποια πλαστικότητα, τά Φιώ5ια αποδίδονται μέ &… χαρακιά. 'O λόγος τού κεφαλιού πρός τό λοιπό σώµα, ε… 16 ύπο- λογίσουμε όρθιο, είναι 1:4, φαινό- µενο συνηθισµένο στή λαϊκή τέχνη. Λιτή ε1ναι καί ή απόδοση τής πιο. λι;0ρόνας. 'Η µορφή είναι άνετα το- ποθετημένη μέσα στο όµιδωχημο πλαίσιό της. 'Η ΜΜΜ"… επιγραφή, κάτω … τό Ζαχαρία καί τήν 'Ελισά6ετ Ε- χει τούς παρακάτω …αινετι…΄ς …". ΣΙΓΑΣ O ΑΛΛΩΝ, ΟΥΚ ΑΚΟΥΕ|Σ (O KAYQN OM06H ΑΠΞ|θΩΝ ΓΑΒΡ|ΗΛ ZAXA- (PIA; H MH ΑΠ1ΣΤΕ|Σ Η ΣΙΓΑ ΚΑΙ ΜΗ (ΚΛΥΕ. ΦΩΝΗ ΓΑΡ ΕΚ ΣΟΥ T‘HIN ΣΙΩΠΗΝ (ΑΚΕΣΕ| ΡΥΣΗ KAI ITEIPA, IYZYFE ZA- (XAPIOY OPA Σ|ΩΠΗΝ ΑΝΔΡΟΣ, ΑιΚΟΗΣ (Β|ΛΑιΒΗίΝ ΜΗΔΞ ΞΕΝ|ΖΟΥ, ΟΦΡΑ ΜΗ ΤΑΥ- (TON ΠΑΘΗΣ ΤΩ ΓΑΡ ΘΞΩ EPFON TE IEON (KAI ΛΟΓΟΣ Πολλά θά καταλάβαιναν οί µα- κρινιτσιώτες τού 1806 &… τήν &- πιγραφή αύτή, Ξργο έπι-δέξιου 0-11- χουργού, όπως φαίνεται καί … τήιν άκροστιχίδα µέ τ' όνομα τού ουντοπί'τη φιλικού Δηµήτριου Χα- τζτιρρίιιγα, καί άπό άλλες &…» φές. 'Η επιγραφή είναι χαρακτη- ριστική τής νοοτροπίας πολλών λο- γίων τής Εποχής. "Υστερα από δε- καιπ|ε΄ιντιε χρόνια, στίς 9 Μαΐου 1821, & Φίλιππος ΄|ωάννου, καθη- γητής αργότερα της φιλολογίας καί φιλοσοφίας στό Πανεπιστήµιο, Θά 6γάλει στή θέση ΄Αλυκόπτερα Εναν αρ.χαιόιπρε:πο λόγο πρός τούς έπα- ναστάτες πού πήγαιναν να καταλά- 600v 16 Κάστρο τού Γάλα". Πά- ΤόΜώΘσγάτΘΜ … " … "0 ">" "µετά". µµ- µνυµου —- που να, να νυμυυιιυυ- σε τήν κατάργηση τού παλαιού δικαίου καί τή θεµελίωση τού δι- κού της αλλά θά περίµενε τά ΄ε΄- θιιμ.α νά κάνουν αύιτή τή δουλειά; Κι' &… οί συντηρητικές δυνάμεις προσπαθούν, κάθε Φορά, νά δώ- σουν σπούς γραπτούς νόμους -- προπάντων στά µεγάλα έργα κω- δικοποιή:σεως -- ένα φωτοστ έφα- νο άμιετακίινηπης ισχύος µέσα, στό χρόνο, αύτό δέν όφι΄είλεται στή φύ- ση τών γραπτών νόµων, αλλά στή φύση τών συντηρητικων δυνάμεων Βε΄16αια, τό έθιμο σάν κανόνας δικαίου πού καθιερώνεται από τήν ιδια τή λαϊκή συνείδηση, έχε μέ τό μέρος του τό άμάγ…ητο τεκµή- ριο τής ελεύθερης αποδοχής του Κανένας εξωτερικός εξαναγκασµό; δέν έπι6άλλει τή, δη|μιουερ ργία τού εθίμου Αλλά αύτό δέν σηµαίνει ότι τό εθιµικό; δηµιουργημένο δί- καιο δέν έχει τό γνώρισµα τής έ- τερονο.µίας πού χαρακτηρίζει κά- δίκαιο σέ αντιδιαστολή πρός τήν ήΘική Καί & έθιµιικός κοινό- να:; είναι κανόνας ετερόνοµος γιά τήν κάθε ατοµική συνείδηση πού éEavcxy1<6§e7aI νά 001111.10I00w671 πρός αυτόν - αι'πόνομος είναι µονάχα ο κανόνας ζωής πού επι λέγεται ελεύθερα από τήν προ- διληιµατιζόιµενη ήθικιή συνείδηση. στήν ατομική woman καί αθληση της αρετής Καί τέτοιος κανόνας ν είναι ούτε ό νόµος άλλά ού- τε καί τό έθιμο ιΒέ=6αια, τό έθιµο, σάν κανόνας δικαίου πού συγκενπρώνει την έμ- 17,0ch711 λα'ι…κή κατάποση, έχει μέ τό µέρος του ένα τεκμήριο καθο- λικής αποδοχης του Συνήθως, 76 Έθιμα δέν ε΄πι=6άλλονται από τή μιά κοινωνική οµάδα στήν άλλη. 'Ανω τό τεκµήριο αύτό προυπο- θέτει κοινωνικές δομές σχετικά 6- διαφοροποίητες…. ένώ στίς εποχές έντονου κοινωνικού διαφορισμού µόνο πλασµατικά ή ρητορικά µπο- ριακά μόνον εξετάζονται καί στό 6ι6λίο αύτό. Τό κέντρο τού 66- pouc του Βρίσκεται ενώ: τό ΄ε΄- 01110 παίρνει τήν πλατειά διάστα- ση καί τήν απόλυτη αξία τής έλ- ληνικής λαϊκής εθνικής παραδόσε- ως πού ερχεται σέ σύγκρουση πρός τίς κάθε λογής κρατικές κα- ταπιέσεις… "Επος ούτω"; τού αγώ- να θέλησε νά είναι —- και ειναι, µέ επιτυχία —— τό έργο. T6 πρώτο καί γενικό µέρος τού 6ι6λίου αρχίζει µε µιά συγκριτι- κή έρευνα τής θέσεως τού εθίμου σέ συστήµατα ξένων δικαίων, πού δείχνει τόν αφετηριακό σε6ασµό των δικαίων αύτώιν πρός τό έγρα- ου δίκαιο των λαών τους σέ αντί- θεση µέ ό,τι έγινε στόν όπο µας. Ακολουθούν αναπτύξεις για τήν ούσία τού έθίιµου, τόν τρόπο γε- νέσεώς του καί τή σηµασία πού έχει ή αναγνώριση τού εθιμικού δι- καίου γιά τή γενική άνοδο των λαών Μερικά πρόσθετα πλεονε- κινήµατα τών έθίιµωιν, ή συνεκτ: κή λειτουργία τους γιά τά έθνικά σύ- νολα, ή γνώση τους από τό λαό, τό ανθρωπιστικό περιεχόμενό τους τονίζονται σέ επόμενο κεφάλαιο. 'Ακολουθεί η επισήµανση των συγ- χύσεων πού σκόπιµα καλλιεργούν- ται σέ 6600c των εθίμων από τά Κράτη - Βίας µέ τή δοήθιι :: τών µελων τού ίερατείου, τών νοµικών καί τών φιλοσόφων. Σε αντίθεση µέ τίς συγχύσεις αύτές τονίζε- ται ή πιροοδευτικότη.τα τού εθιµι- κού δικαίου καί ή καταλληλότητα του νά ρυθιμ-ίζη πόσα κιαί τίς κιτς- ρίπλοκες» σχέσεις τής εποχής µας. Τό δεύτερο μέρος έξετάξ=ι τήν Ιστορική εξέλιξη ιί΄.ς συγκρούσε- ως εθίμων και κράτους στον τό- πο µας. Μετά τήν αναλυτική εξαρ- ση τής πρωταρχικής σηµασίας των εθίμων στήν αρχαία 'Ελλάδα καί στη Ρώµη τής δηµοκρατικής περιό- 8011 περιγράφεται ό σκληρός κρατι- κός διωγµός τών ελληνικών εθίµων ΕΚΤΑΚΤΟ| ΕΘΝΙΚΗ AYPIKH ΣΚΗΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ 17, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 ΑΠΡΙΛΙΟΥ, 8.30 µ.µ. «ΙΠΤΑΜΕΝΟΣ ΟΛΛΑΝΔΟΣ» ΣγΜΜΕτοΧΑι AHDRAS FARAGO ίππο): κΑΡοΝΔΗΣ Σκηνοθεσία Σκηνικά - Φωτισµός ΣΑΒΒΑΤΟΝ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ, 8.30 µ.μ. (1η Συνδ)τών) «ΤΡΟΒΑΤΟΡΕ» EK TAKTOZ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΖΩΝ ΜοΔιΝοΣ Διευθυντής 'Ορχήστρας: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΥΜΕΩΝ'ΙΔΗΣ : ΣΕΡΓΙΟΣ ΒΑΦΕΙιΑΔΗΣ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΕΛΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗ 21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ, 7 µ.µ. «SHOW BOAT» Πληροφορίαι-Είσιτήρια: 'Ακαδη-μίας 59, Τηλ. 612.461 νεων… ν-ιι|ν ιιιµι…ιιΨ'|- '? α'α΄υιπ στης τού 6ι6λίου εύκολα Θά έπι- σημαν… αλλά καί Θιά αναπληρώ- ση, τα μειονεκτήµατα τής περι- ληπτικιής παρουσιάσεως που προ- ηγείται. Καί 06 όρη ανάλογα μέ τη σκοπιά τών ενδιαφερόντων του, τα σημεία πού Θά τ.ρα6ήιξουν πε- ρισσό.τ.ιερο τήν προσοχή του µέσα από το πλούσιο ύλικό πού πιροσ- φέρει τό 6ι6λίο. "AN έπρεπε κάποια από 76 Θέ- µατα πού αναπτύσσονται νά έξαρ- Θούν για τήν ίδιαίτερη σημασία τους, η ύπογ,ρώµιµιση & αφορού- σε κυριως τίς ανιιαττιτύξεις για τον άντικοινωνικό καί αντιελληνικό 06- λο τών 6υζαντι…νών κωδικοποιήσε- ων (των Πανδεκτών καί τών Βα- σιλικών), γιά τόν ύψη.ρετικό ρόλο τής «κώστας»΄ των νομικών απέ- ναντι στό κράτος, για τό διωγιµό τών έλληινικών εθίµων κατά τήν 'ιΕλληνική Emu/116076011 &… τόν ανώτερο Κλήρο, τούς Φαναριώτες καί τούς προύχοντες µέ όσα µά- λιστα πρόσθετα ανεκδοτολογικά σποιχιεία παρουσιάζονται (όπως .ή κωιμικοτραγικιή άιμπ1χανία τού ι΄ι- TroupIeriou Δικαιοσύνης πού, το' 1825, δέν κατόιρθωνε νά 6ρή &… τίτυπο των «Βασιλικών», δηλαδή τού Κώδικα μέ τό ισχύον δίκαιο «τών 6υζαντινών ήµών αύτοκρατό- pow»). Γιά τόν νοµικό, ιδιαίτερο έν- διαφέρον παρουσιάζει ακόμα εκεση τού περιεχοµένου των κυ- ριοτέρων νεοελληνικών εθίµων στην περιοχη τού αστικού δικαίου (σ. 122 - 125 5), 0'1 αναπτύξεις γιά τήν Εισηγητική Εκθεση, τήν ψεύ- τικη μετάφραση καί τή σκόπιµη παρερµηνεία τού περίφημου Δια- τάγµατος ή… ΄Αντι6ασιλείας τού 1835 (κατά τρόπο πού νά άπο- κιλεισθή ή δηµιουργία νέων έθίιµων, σ. 251 - 254) καί οί µαιχηιτικές έρμιηνευτικές παρατηρήσεις για τήν καταργητική δύναµη τού έθι- ου κάτω από τό καθεστώς τού Αστικού Κώδικα (ο… 316 - 331). Είναι αύιονόητο, στι γιά πολ- λά σηµεία το… αναπτύξεων τού Βιβλίου σε μπορούσαν v6 510171)- τραβούν αντιρρήσεις. Κι' όχι µόνο γιά έπί μέρους θέµατα… αλλά καί γιά δασικές θέσεις τού συγγρα- Φέα. "Ηδη οί "οι… σκέψεις πού διατυπώνονται εδώ για τη σχέση έΘίιμου καί νόμου δέν σύµπορεύον- ται µέ την άπολυτοποίη…ση τής &- ξίας τού εθίµου, όπως την ύπο- στηρίζει ο συγγραφέας… 'Αικό;µα ζωηιρότερες θά µπορούσαν νά ε1- ναι ο'ι επιφυλάξεις για τήν άνα- γιωγή τής στάσεως απέναντι στα εθιμα σέ ύπέρτατο κριτήριο των καθεστώτων, σέ κεντρικό πυρήνα κάθε ίστορικής έξηλίξεακ καί K6- Θε κοινωνικής μεταδολής, σέ οί- κουμενική αρχή φιλοσοφίας τής 1- στορίας. Οί αντιρρήσεις ύπάρχουν καί είναι φυσικό v6 ύπτάοχουν όταν πρόκειται γιά έργο πού είναι -— καί δέν προσπαθεί νά συγ-καλωη ότι είναι -- έργο πολεµικής Πέ- ρα όµως 617116 τίς όποιες αντιρ- ρήσεις, περα ά…… κι' 61176 τό πλήθος των θέσεων που προκαλούν την ενθουσιώδη κατάφαση τού &- WWI/(5)0711, παραµένει η οριμησική ωραιότητα τής σοφής πολεµικής. Καί προπάντων" ή ωραιότητα τής ήθικής άφειτηρίας πού είναι 1.116 6- διάλλο.ικτη, 60111161600771 αφοσίω- ση στό λαό, στα δίκαια του, στήν έλευθερία του. Σηµείωση τού «Βήματος»: Τό κείιµιενο σύκο τού κ. Γεωργίου A. Κουμάνων είναι 6 πρόλο- γος στό ενδιαφέρον έργο «Έ- θιιμα καί Κράτος είς τήν νεω- τέραν 'Ξιλιλάδα) τού 'Αρισ.το- τέλους Βαζούρα, πού κυκλοφο- ρεί τίς ηµέρες αύτές από τόν "Εκδοτικό Οίκο Παπαζήση. ‘0 Σήν Κόννερυ (αριστερό) στό ρόλο ένός άνωδροµικού Μεσσία, πού φέρνει 76 δώρο του θανάτου σέ µια αθάνατη κοινωνία τού µέλλοντος καί ό Γιούιλ Μπρύννερ στό ρόλο ενός ροµ- πότ πού προχωρεί πέρα από τούς σκοπούς πού είχαν οι δημιουργοί του μέσα στό µέλλον) καί είναι τοπο- θετηµένη στό λίθινγκ - ρούμ. 'Ο «Au-1111611001109) τού Μάικλ Κρό΄ι΄τον περιγράφει μιά σούπερ - N-1 ίσνεύλαντ τού µέλλοντος, Ενα κα- ταφύγιο αναψυχής, όπου τά πάντα γίνονται από ροµπότ, 70': 6770101 δεν έχουν αλλη άποστολή από τό νά διασκεδάζουν τούς ανθρώπους. Καί όλα πάνε καλά, ώσπου τά ροµπότ προωΒάλλονται από µια έπιδημία «ψυχώσεως τού κεντρικού μηχανι- σµού», πράγµα πού σημαίνει ότι αρ… χίζουν νά δολοφονούν τούς ωθώ- 17009 "Ενας νευρωτικο΄ς ήπαρ…- κός διερευνητής ήταν ύπεύθυνος γιά μεγάλο µέρος τού κακού πού συνέ- µας, πού ξοδεύει τόσο χρήµα, χρό- νο καί κόπο για τήν εύχαρίστησή της ή είκόνα που δίνουν γιά τό µέλλον μας οί ταινίες 11110111110“- κής φαντασίας είναι μάλλον ζοφερή. ΕύΘνµήστε, µας λένε αύτές οί ται- νίες, όλα πάνε πρός 76 χειρότερο. 'Απιό 76 «Ταξίδι στό φεγγάρι» (1902) τού Ζώρζ Μελιέ. ή 111110-111- μαγική φαντασία οπήρξε σταθερός κλάδος τής κινηµατογραφικής παρα- γωγής, &λλά ποτέ τά δράματά της γιά τό µέλλον δεν ήταν τόσο από- λυτα µαύρα. "Αλλοτε, οί ταινίες αύτού τού είδους, όπως 6 «Προορι- σµός: Σελήνη» (1950) τού Τζώρτζ ΕθΝΙΚ0Ν Μετάφρασι ς Σκηνοθεσία ΄ : Σκηνικά, κοστουµ ια : -— ΒΑΣ. Χορογραφία : Μουσική έπι μέλεια : Δευτέρα, 15 ΄Α1τριλίου 1974 ΟΥ'Ι"ΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ "ΟΠΩΣ ΣΑΣ ΑΡΕΣΕΙ ΜΑΝΩΛΗΣ ΣΚΟΥΛΟΥΔΗΣ ΑΛΕΞΗΣ ΣΟΛΟΜΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΤΣΑΣ Σύµπραξις: ANNA ΣΥΝΟΔ1ΝΟΥ ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΟΚΟΒΙΤΣ - ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΖΕΡΒΟΣ ΓΚΙΚΑΣ ΜΠΙΝΙΑΡΗΣ — ΖΩΡΑΣ ΤΣΑ|ΙΕΛΗΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ — ΕΛΛΗ ΒΟΖΙΚ|ΑΔΟΥ Π-ΑΠΑ-ΝΙΚΑΣ — ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟ- ΙΙΟΥΛΟΣ — OEOA. ΣΑΡΡΗΣ - ΤΑΚΗΣ ΒΟΥ- ΛΑΛΑΣ — ΝΙΚΟΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ —- (ΙΑΝΟΣ ΔΑ- ΔΙΝΟΠΟΥΛΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣ0ΥΤΣΗΣ — mm. ΜΑΝΕΤΤΑ "Μος ωµµιποχή ΚΩΣΤΑΣ Π'ΡΕΚΑΣ ΕΛΕΝ ΤΣΟΥΚΑΛΑ ΟΛΥΜΠΙΑ KY‘PIAKAKH BEATPON ΕΙΙιΣιΙΙΤΗΡ 1 AI: Ταµεία ΄Ξθνικού θεάτρου, τηλ. 523.242, 520,565. χου τέτοιου είδους δυσκολίες. τό πρόδλημα δεν ήταν µήπως τό ζευ- γάρι δέν µπορούσε καθόλου v6 K6- νη Ερωτα. ιΟ ήρωας καί ή ήρωίδα ήταν ανθρωποι θερμόαιμοι, κανονι- Kai, καί ή κοινωνία στήν όπσία ζού- σαν επρεπε απαραιτήτως να είναι καλή, ένω ή παρουσία τών ολίγων «κακών» δέν είχε αλλον σκοπό πα- ρά νά προσφέρη τό ενδόσιμο γιά τίς περιπέτειες τών ηρώων. "E701 κι' αλλιώς ή &ιστιηιµονική φαντασία στόν κινηµατογράφο ση- µειώνει σήµερα Εντονη παρουσία, ή όποία προόλέπεται ότι % συνεχι- σθή… ότι έχουµε τήν συνέχεια τού «Δ…ικόκοσ.µου», τόν «Μελλοντόκο- αµα». 'Ο «Τιελευταίος σταθµός» τού Μάικλ Κρά΄ι΄χτον έχει τελειώσει, όπως Μίσης έχουν τελειώσει καί «ΟΙ έν- νέα ζωές τού Φρίτς τού γάτου», & που Μάρω… ένα επεισόδιο για Ενα ταξίδι στόν "Αρη καί Ενα &λλο γιά κάποιον πρόεδρο τών ΗΠΑ όνάµατι Κίσσινγκερ, ό 671010; έχει μιά γραµ- µατέα έφοδισ…μένη µέ πολλά διπλα καί όνοµαξάμενη Ρόζµ.αρι Γούντστοκ. "Εχουµε ακόµη τήν ταινία «Φάση IV», τού Σαούλ Μπας, ή οποία Ε- χει να κάνη μέ τά µυρµήγκια. 'Η Κολούµπια σχεδιάζει νά γυρί- ση τά «΄Αιτσάλινα σπήλαια» τα"; '|ισαάκ 'Αισί|µωφ, µέ τόν Τζάκ Νί- κολσον στόν ρόλο ένός αστυνομι- κού, ό οποίος ξχοι σύντροφό του Ε- va ρομπότ. 'Η τηλεόραση τροφοδοτεί καί aft-77'; τήν 7610111 µέ µιά σειρά ται- νίες Μιστηµονιωής φαντασίας. 'Ο Μάικλ Κράιχτον είπε σέ πρό- σφατη συνέντευξή του ότι ol ται- νίες Μιστηµονικής φαντασίας άνή- και… στήν ψιΜα…Υία τής Μς. της Μώράσιως. "Av 76 mpc'nyIu-ara είναι Ετσι, Μαέ"… κανείς τί συγ- ψωμί… είναι Μίνα από τό οποίο θόλοι v6 €… 6 κόσµος καί γιατί. T6 τροµερό αίσθηµα όνοωής τα? Μο…… στίς ταινίες Μια…"- ιής φαντασίας, δείιχνει 76 άκρως άμφιθυµιωά αίσΘήιµατά µας Μέντα" στήν ατομική ένόργεια. Θέλουμε όλα 76 Βιοµηχανικά καί οίκονοιμικά εύφ- γετήματα, πού µπορεί v6 µας προσ- φέ…:>η, αλλά από τήν δίλλη ΜΜΜ καί ή προτεσταντική ήθικτ΄| πού µας "- H --.--… I) -- : Τό πιό Ιδιάζον Θέµα πού είναι κοινό σέ πολλές άπό αι'πές τίς ται- νίες. είναι 76 όραµα µας κοινο- via; όπου & έρωτας καί 76 σέξ 1:1- ναι πράγµατα άγνωστα #] ο"… ρευμένα — καί τούτο στήν δική μας εποχή, τήν έποχή τής αν"… κότηηας! Τήν μισούµε λοιπόν τόσο πολύ; σε Ξλεγε κανείς ότι πρόκει- ται γιά όλοφάνερη δραιµατοποίηση τού παλιού ανόδου τού εύνουχισµού. Καί αν οί φόΒοι είναι τόσο φαν:- poi, οί έπιΘυµί|:ς δεν είναι δυνατόν …': υπολείπωνται πολύ "Ισως΄ οί ται- νίες αύτές έχουν τόν σικοπό v6 &- ποτρόψουν κάποια µοίρα πού είναι χειροτερη από τόν Θάνατο: παριστά- νοντας τό κακό, '16 καθιστούν: &- νιικανο. 'Ev πραγµα πάντως ε1ναι 6E- 6αιο, ότι οί επιστηµονικές ταινίες επιστηµονικής φαντασίας ξεχωρίζουν τούς 03011100;~ κινηµΜοιγραφισ1ές &. πό τούς ανώριμους Τό ύπέροχο «2001» καί τό «Κουρδιστό πορτο- κάλι» "έδωσαν στόν Στάνλώ Κιούµ πρικ τήν δυνατότητα να έκφραση µέ πληρότητα τά ταλέντα του. 'Αλλά τό «Ζάρντοζ» δείχνει ότι & δημιουρ- γός του Τζών Μπούρµαν, παραγω- γός, σκηνοθέτης Kari σεναριογράφος διαθέτει αξιοσημείωτα λιγότερη έ- ξυπνά5α, πειθαρχία καί αίσθηση τού µέτρου άπ' όση Θά περίµενε κανείς από τόν άνθρωπο πού γύρισε 76 «' Όταν ξέσπασε 1'1 Βία». Τό «Ζάρντοζ» ήταν γιό τόν Μπούρ µαι; 1'1 ει)'καιρία να δημιουργήση &… κόσµο πού v6 δγαίνη έξ όλοκλήρσυ από τήν φαντασία του… ΄Αποδεικνύ- και όµως ότι 6 κόσμος αύτός :1- ναι |κπληκτικά κοινότοπος καί χω- ρίς κανένα ένιδιαφε΄ρον Η Ταινία Ξ- χει έξυπνη φωτογραφία οι… εί- ναι 7600 παραφορτωµένη µέ πιστού μια καί ενρήµατα ώστε µοιάζει π:- ρισσόιτερο µε φιλανθρωπικό χορό πα- ρά µέ κινηματογράφο. Δέν παρου- σιάζει τήν συνεκτική είκόνα καµιάς κοινωνίας. καί κατά τό τέλος φαί- νεται σάν v6 μήν ξέρει πρός το πού νά κατευθυνθή- 'Ο Σήν Κόλπου, φορώντας ρούχα λιγότερο …' όσο: οι έπρεπε σ' αύ- … την ηλικία, παίζει Εναν αναδρο- µιικό Μεσσία, & όποιος φέρνει τό δώρο τού θανάτου σέ µια ενώ… Κοινωνία τού µέλλοντος. T6 σενάριο προσπαθεί …': απόκτηση κάποιο ύ- φος καταφεύγοντας στο… Τ.Σ. Ε"- λιοτ καί προωίνοπας σέ μάλλον ρη- χός αναφορές γιά τόν ρόλο τού Θεού. Στό τέλος τό Έργο καταλήγει νά εί- ναι µια ταινία µελαγχολι.κού κυνη- γητομ, µέ πλήθος κοµπάρσους, οί o- ποιοι φορούν τό είδος εκεινο τών προ- …πιείων τής αρχαίας έλληνιικής τρα- γωδίας, πού χρησηµοποιΜαν πρίν από 20 καί 30 χρόνια οί κολ.λειγι- οπές παραστάσεις τού Ευριπίδη γιά να …κτή.σουν στύλ. Κάποια στιγµή πρός τό τέλος τού Έργου ένας ήρωαις λέει: --΄΄Οιλα από: δεν είναι παρά Ενα αστείο. Πράγµατι, ήταν Επόµενο νά µήν πρώτη ό Τζών Μ…αύρ,µαν V6 γλυ- τώση εύκολα … µιά τέτοια φτη- νοδου-λι:ιά. VINCENT CAN‘BY H MH AII'FIZTEII H ΣΙΓΑ ΚΑΙ ΜΗ (ΚΛΥΕ. ΦΩΝΗ ΓΑΡ ΕΚ ΣΟΥ T‘HIN IIQWH‘N (AIKEIEI ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΞΙΡΑ, ΣΥΖΥΓΕ ΖΑ- (XAPIOY ΩΡΑ Σ|ΩΠΗΙΝ ΑΝΔΡΟΣ, ΑιΚΟΗΣ (Bl/\ABHN MHAE EENIZOY, ΟΦΡΑ IMH TAY- (TON H’AGIHZ ΤΩ ΓΑΡ ΘΕΩ ΕΡΓΩΝ ΤΕ |ΞΟΝ (ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ Πολλα θα κοπαλάιδαιναιν 01 µα- κρινιτισιώτες τού πιγραφή αντι, 1806 από τήν &- "εργο ε'πιδ'έξιω 0-71- χουργοί], όπως φαίνεται καί Μ τήν άκροστιιχίδα µέ 1" όνοµα 106 σνποπίπη φιλικού Δηµήτριου Χα- τζηρρήιγα, καί άπό άλλες Επιγρα- φές. 'H επιγραφή είναι χαρακπη- ριστική τής νοοτροπίας πολλών λο- γίων τής Εποχής. "Υστερα από &» καιπιέντ-ε χρόνια, στίς 9 Μαΐου 1821, & Φίλιππος ΄1ωάννω, καθη- γητής άργόπε.ρα τής φιλολογίας καί φιλοσοφίας στό Πανεπιστήµιο, σε 6γόίλει στη θέση 'Αιλυκότιτορα Εναν ώρ|χαιόπρειπσ λόγο πρός τούς έπια- νασιτάιτες πού πήιγαιναν να καταλά- 6ουν τό Κάστρο τού Γόλου. Πά- γος έπεισε στό πρόχειρο στρατόπε- δο… Φρόντισε νά 761v λώσΕ| ό στρα- τιωτιικός αρχηγός τους Στερψιος Μπασδιέ…κης, παλιός &ρµατολός, Φθάνοντας Έξω από τό Κάστρο άρ- χισε νά φωνάζει στούς Τούρκους: «ιΒγαίντ= ντε΄ κουτσοψώλη5ες. τό κα- ραµπάτσι τού Μωιχαµέιτη σας. πού Έχε-τε στό τζαµί &: τό πετάξουμε 0-76 χσλε'!», καί σηκώνοντας τή φον στανέ:λλα του έκανε μερικές προσ- 6λητιικιές χειρονοµίες. Δυστυχώς μιά εχθρική σφαίρα τον τραυμάτι- σε σέ καίριο σημείο καί 76v κατέ. στην-ε κυριολεκτικά ό,τι κατηγορού- σε τούς Τούρκους. Με από 1821 & καπετάν Στέργιος είχε πιά σχη- ματίσει την πολυµελή οίκογε΄νειά του. 'Ο λι.Βοφλύφος Θεοδόσιος, ότι-ώς από τό Ζαχαρία καί τήν 'Ξλισά6ετ ευκολια: πλήθος από διακοσμητικές πλάκες µιέ φυτικά θέματα, "µόσ- λι.κιές παραστάσεις, πουλιά, τίς µορφη τα"; Πρόδρο.µου καί τού Λώτ καθώς καί ύπιε΄ρ9υρα καί κιονόκρα- να… Παλιός πηλιορεί|της λόγιος ό- νόμασε τό εκκλησάκι στήν πλατεία τής 'Μακρινί.τσας «αφελή Μάι- να τού Πηλίου». Αι΄πός & αφελής χφακιτηρισμός τού Aoyiou &… Ενα ποσοστό αλήθειας, &…" «των… µπορούν νά έχουν οί …….….ς μέ μεγάλα πρότυπα. Θά έφθανε, '1'- σως νά πούµε ως πώς & "Αη Γιάννης & Πρόδροµος τής ΜΜΜ- τσας είναι ένα θξαίιρεπο Με» λαϊ- κής άραιτ…ονιής καί 91190701011171- κης. θεατρο ΠΙ ΚΑΕ! 11111111111: πίνεται: &1ιΦΠ. "ΜΕΡΕΣ

κή άρχονιιά καί µι=ε΄ρια µικροα6ιική... IIIIIIIHIIIIIllllllllllllllllllllllllllIlllllllllllllllllIllllllllllllIllllllllllllll" MEPEMETIA ΗΜΙΣΠΑΣΤΩ΄Ν ΑΡΜΜΩ τόν αναγνώστη νά διαβάσει πρώτα τό σηµερινό σημείωµα κι ύστερα νά σχο- λιώσει τόν τίτλο του. Θά θυμίσω µόνον πως παλιότερα Επλεξα τό εγκώμιο των σολοικισµά στίς έ…. γραφές των λαϊκό… έργων καί βρή- κα πολλές περιπτώσεις πού τό σό- λοικο ήταν έκφραστικότερο άπό τό γλωσσικά 6966. Πρόχειρο παράδει- γ.µα 6 …ατσνηθείς» τού Θεόφι- λου, εκφραστικότερος 6116 τό σω- στό εώοκτανήσας). Καί, γιά νά τάειώνου.με µέ τόν τίτλο, ήµίσπα- στος σηµαίνει μισοξεκολλημένος, µισογκρεµισ.µενος. ...... --.... ιιι .. Πολλές οι αµαρτίες τού νεοελλη- νικού μας πολιτισμού, κυρίως άπό τότε πού ή Έπανάσταιση των Ma- κρυγιάννηδων έγινε Έλεύθερη 'Ελ- λώδα τόν υροκορδάιων. Από τό ένα µέρος µιά, Ολικά καί ηθικά ΜΜΜ αλλά χωρίς απόδοση, ε- πένδυση σέ πανάρχαιους τίτλους καί από τό άλλο πρόχειρο μπάλα)- μα. όπως - όπως. µε πράσινα, ξενόΦερια στοιχεια. Τό μόνο πού αγνοήθηκε ήταν ή ζώντα… καί ό- λόδροση πα η στή γλωσσα, …στήν τέχνη, στό ήθος. Ουτε τά αι- τια ουτε τούς καρπούς τους στό σύνολό τους πρόκειται νά εξετάσου- 16 δικό του τμήµα Εγινε χαµηλότε- ρο, έκλεισε τό χάσµα τού παλιου τµήµατος µέ τοιχο από τσιμεντόλι- θους καί Kai µιά χαρακτη- ριστική λεπτοµέρεια. Έπειδή ή πόρτα τα"; αρχοντικού βρέθηκε στό δικό του κοµµάτι, τήν ενσωµάτωσε στό µοντέρνο κτίσµα καί στό πα- Μιακό τµήµα, πού Εµεινε άθι- κτο, τοποθετήθηκε µιά μοντέρνα πόρτα. Γιά όσους επιθυµούν πλη- Τού Κ|ΤΣΟΥ ΜΑΚΡΗ ρέστερη ενημέρωση ύπάρχει όλό- κληση σειρά οωτογραοιων τής περί- εργης αύτης εγχείρησης "Ας μή δι- αστούµε νά τό …ρίξουμε στήν «ίδια,- ουρία των αρµοδίων). Πρέπει να ξέρουµε … 6 τότε Νοµοµηιχανι- κός κ. Πιτούλης κατό6αλε κάθε προ απάθεια γιά ν' αποφευχθει αι'πή ή άσκήιμια, µά δεν είχε καµµιά νοµι- κή. κάλυψη γιά νά εµποδίσει κάτι πού τόν έκανε νά έξοργίζεται. ...... ι-οιιι Περίπτωση δεύτερη. Κοντά στό χωριό Σαρακίνι: τού Νοµού Τρικά- 'Η γέφυρα Σαρακί.νας Νοµού Τρικάλων. Τά γκρεμισμόνα τό- ξα αντικαταστάθηκαν µέ κσλωνες καί τσιμεντένια πλάκα με εδω. Θά μάς φτάσουν μερικά παραδείγματα ,6116' ένα μόνο φαι- νόµενο, κάτι σάν τό νύχι τού λιον- ταριού. Πρόκειται γιά µερικούς μοργανατικούς γάμους ανάµεσα στόν παλιά λαϊκή άρχοντιά καί στό µίζερα χρησιµοθηρικό μικροαστι- σμό µας 6 φαινόµενο είναι £096- τερο. Η 6έδηλη έπέµ6αση σέ πό- λεις, χωριά καί τοπία, πού τή συ- «πιούμε τόσο συχνά, έπαψε πιά νά "µας προκαλει .άγανάκτησ.η΄. Μι- λων ύπηρχε .… ά µεγάλη γέφυρα µέ επτά τόξα, πού δρασκελούσε έναν φαρδύ χείμαρρο. Τό άνοιγµα των τόξων μεγάλωνε συμµετρικά πρός τό κέντρο τής γέφυρας, δίνοντας ε΄- 10I Kai 9I6v αρµονική καμπύλη στό κατάστρωµα. Κάποτε χάλασε ένα τμήμα τού γεφύρια"; κι έπρεπε νά ξαναγίνει γιατί από από περ- νούσε δρόμος πού ένωνε πολλά χω- I9I6 τής περιοχής. Κι έγινε, αλλά πως; Οχι συμπλη.ρωνοντας τό χα- τ.... ..... .-.. "|... . .- ΝΑΝΑ ο…" τού 'Μίω …ίου ε!- ναι ενας χωρος μοναδικός γιά τή δημιουργία.. .. &δηλώσεων». ’A116 κάποια- διαίσθηση διατύπωνα τότε μερικές ευχές καί ανησυχίες. «Θά πρέπει νά διατυπώσουµε τήν εύχή νά δοθεί µεγάλη προσοχή στό ξα- ναχτίσιµο τής παλιάς εκκλησίας πού καταστράφηκε 6116 τούς σει- σµούς ξίναι απαραίτητο νά προ- σεχτεϊ ή διατήρηση τού αρχιτεκτο- νικού τύπου τής πηλιορείτικης 66- σιλικής, ή χρησιµοποίηση ντόπιων ύλικων (όσων τουλ ιστον είναι Φα- ιερά) καί ό σεδασµός στή διαρρύ- Θµιση τού χώρου. 'Ολα εκεί είναι τόσο σοφά, στήν άπλότητά τους, πού όποιαδήποτε παραΜία θάε ναχλει πολύ». Λοιπόν, ή έκκλησίΞα έγινε σέ ρυθμό εντελώς ξένο πρός τόν τοπικό, πανύψηλη µέ τρούλα, µέ σειρές διακοσμητικών τούό καί τό κυριότερο, πολύ µεγαλύτε- ρη, καί κατέλα6ε όλη τήν πλατεία µπροστά στό άμφι%ατρο πού τό ό- πνιξε κυριολεκτικά. ΄Ετσι ό χωρος καταστράφηκε βάναυσα. Φυσικά, oi έπεµ6άσεις δεν σταµάτησαν ε- δω: επεκτάσεις, σέ άλλο σηµείο τού ίδιου χώρου, πλακόστρωτο… σκαλοπάτιζιν μέ τσιμεντένια, κατα- στροφή µιάς ωραίας λίθινης βρύ- σης καί αντικατάστασή της. σέ άλλη θέση, µέ µιά κακόγουστ-η και- νούργια άπό τήν 6110ia δέ λείπει καί ή γνωστη καρκινικ-ή γραφή µέ χαρακτή-ρες διαφήµισης άπορου- παπικού κλπ. 'Ο θλιδερός κατάλογος Θά µπο- ρούσε νά πάρει µεγάλο µάκρος, 96 σήµερα δέν έπιχειρούµε καταγγελία όρισμένων περιστατικών αλλά τήν επισήµανση ένός ευρύτερου φαινό- µενα). "Αλλωστε 16 παραδοσιακό περι6άλλον δέν κινδυνεύει μόνον ά- πό όσους τό προσ'δάλλουν φανερά. AI'JTOiI, στό κάτω - κάτω τής γρα- φής, (πάσχει πιθανότητα νά δη- µιουργήσουν εύεργετικε΄ς αντιδρά- σεις. "Αρχίζει τώρα νά διαφαίνεται ένας καινούργιος κίνδυνος 6116 έ- κείνους πού δήθεν τό σέδονται. Ξε- ουτρώνουν νέα χτίσµατα σε παρε- ξη.γηµένο τοπικό ύφος, χωρίς σεμνό- τητα, καί ευαισθησία. A916 κάνουν µεγαλύτερο κακό γιατί διασύρουν τή σε6άσµια κληρονομιά. «Θεέ µου, Φύλαξέ µε 6116 τούς φίλους μου, … τούς έχθρούς µου ωλάγομαι μόνος μου». το BI-IMA ΤΗΣ κτΗΔκππ …ΚυριΜ 2° '10υλίου I975 T6 αρχοντικό τής Βολίτσας τό 1935 (demo-11:96) καί τό ίδιο άρχοντικό µετά τήν πρόσφατη «µοντερνσποίησπ» ένός τμήματός του Τό αμφιθέατρο τού ΄Αγίου Λαυρεντίου πρίν άπό τήν έπέμ6αση. Δεξιά ίδιος χώρος μετά τό χτίσιµο τής καινούργιας εκκλησίας Τό διοικητικό όύόιπιια ιών άµερικιινικών πανεπιστημίων MIA ΣΥΓΚΡΙΣΗ ME ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ «ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ΤΩΝ κΑθΗΙΉΤΩΝ» ΠΟ 8 µέχρι 13 ΄|συνίου δηµο- σιεύΘηκε στό «Βήµα» μιά Ερευ- νό μας γιά τή διοίκηση και τήν δργάνωση των 'Ανωτάτων Σχο- λών µας, µέ τόν τίτλο «'Η συντε- χνία των ΚαθηγητΣιν». Αύτή ή έρευνα έξόργησε τούς «συντεχνίτες» —- άλλά µόνο αύτούς. 'Αντί άπαντήστως στούς έπικριτές, καί γιά νά ύπάρξη Ενα πρότυπο μέτρο συγκρίσεως, δη- µοσιεύουμε παρακάτεω µιά άνάλυση τού όργανοδισικητικού συστήµατος τών άμερικάνικων Πανεπιστημίων. Διδσ-οκαλική αύτονοµίσ ζη κάθε ακαδηµαϊκό δάσκαλο άπό δια- δολές, τρικλοποδιές, 'ι΄ντρικες καί παντός είδους παρασκηνιακές ή προ- σκήνιακές άνοµίες. Πρέπει νά ση- µειωΘή ότι στήν παραπάνω Έπιτρσπή µπορεί v6 προσφύγη ό όποιοσδήποτε, ασχέτως τίτλου. καί 6618900, 11696- κάµπτοντας τούς σκοπέλους πού 66- ζει µιά «΄ι'εραρχική ε'πίδοση τού αί- τήµατος». 'H 90VI9611110. ‘H δεύτερη δασική διαφορά δινό- µεσα στά ως. καί στά εκεί έχει σχέ- ση µέ τή µονιµότητα. 'Εδό ή μονιµό- ζητήσεις πού προκαλούν, καί στίς &- πιθέσεις κατά τού ύποψηφίου). Τό ποσοστό μονιµότιιτας Πέμπτη διαφορά: Είπαµε πως ή ίεραρχία δεν εµποδίζει τή μόνιµο- ποίηση ενός 'dKQSq-pa'ixoo δασκάλου. "Ομως, oi µόνιµοι ενός Πανεπιστη- µίου δέν πρέπει νά ξεπερνούν τό 25% τού συνόλου των διδασκόντων, &": νά γίνεται δυνατή καί εύκολη ή άνανέωση... 'Ξντούτοις, τό 11696- πάνω 6910 κορεσµού προσεγγίζεται δύσκολα διότι, καθώς τό ψάξιμο γιά καλύτερη αµοι6ή είναι µέσα στό ai- τές άλιλά καί οί φοιτητές τούς και θη.γη.τές, Στό τέλος κάθε. άκσδηµα΄ι΄- κού όπως οί φοιτητές καλούνται v6 συμπληρώσουν Eva μακρύ 1390.111196- τολόγιο πού ε΄χει Eva καί μόνο a16- χο: v6 «δγάλη στή φόρο» τήν διδα- σκαλική επάρκεια ή άνεπάρκεια τού δασκάλου. 'Στά περισσότερα ερωτηματολόγια δέν ύ=πάρχουν ερωτήσεις σχετικές µέ τήν επιστημονική ίκανότητα τοι"; κα- 6η,γηιτή. Αύιή θεωρείται δεδοµένη. "ο- µας, ή ί'κανότητα τού διδάσκειν εί- ναι τόσο άναγκσία όσο καί ή γνώ- ση. ΄Αλ.λοίιµονο στόν καθηγητή γιά τόν "οποίο θά απαντήσουν λιγότεροι άπ' ' και: 'Η µάθπόπ καί ή διδαχή E FIEPIOAO ΚΡ|Σ l MH, σάν κι αύτή πού περνα ή Παιδεία στή χώρα µας σήµε- ρα πού τά παλιά σχήματα έχουν ξεπεραστει καί τά καινούργια εί- ναι αόριστα καί άδοκί.µαστα, στήν ωρα τού προδληµατισιµού για τήν «είκόνα» τού άνθρωπον πού θέλομε νά διαπλάσωμε, όσοι καταπιάνον- 10' µέ τήν εκπαιδευτική αναμόρφω- ση ξέρουν (ή πρεπει νά ξέρουν) ότι 6 οόιλος τους είναι δύσκολος καί ή εύΘύνη τους τεράστια. κάθε ανθρώπινο έργο, είτε στή θεωρία ανήκει είτε στήν τεχνική, έχει χρονικά πλαίσια καθορισμένα 6116 τή στιγµή τής δηµιουργίας του ως τή στιγµή τής οράς του. Στή διαδροµή αυτή αύτόµατα γί- νεται καί ή αξιολόγηση του. Στήν περίπτωση όμως τής παιξείας, i- διαίτερα στόν συστηματικό καί 69'— Tfiq KAM. MOYITAKA γανωιµένο τοµέα της. πού είναι ή εκπαίδευση, τό άνθρώπινο έργο δέν έχει καθορισμένα πλαίσια, ούτε χρόνου ούτε έκτασης. Γιαιί ένα εκπαιδευτικό σύστη- µα π.χ., πού όργανώνεται Kai ε΄- εκφράζεται σέ κάποια τομή χρόνου καί είναι κατάλληλο γιά κείνη τήν εποχή αποκτά ιπποδύναµη άθροι- στική καί διάρκεια άναπαραγόµε- νη. ’AB90I01IKI’1 είναι ή επίδρασή 100 άπό μέρα σέ μέσα, άπό χρόνο σέ χρόνο, πάνω στά ίδια τά 61096 πού τό ύφίστανιαι καί άναπαραγό- με… ή διάρκειά του άπό τήν επί- δραση τής ανθρώπινης γενιάς, πού πλάστηκε μέ την ίδεολογία του, πάνω στίς επόµενες. Γιατί ένα ε΄κ- παιδευτικό σύστηµα δεν πλήττει (στήν πραγματική καί µεταφορική σηµασία τής λέξης) 16 άτοµα ή τίς οµάδες µόνο τής εποχής του, δημιουργεί ατµόσφαιρα ζωής πού δύσκολα αλλάζει, καί πού τρα6ά σέ μάκ..ρος Σέ προηγούµενο 69990 (11.4. 1975) άναφέρθηκσν περιληπτικά τά καυτά προδλήιματα της εκπαι- δευσης σήμερα. "Eva άπό τά σπου- δαιότερα είναι τά ολικά 1190- γράµµατα, πού άοορουν 16 TI Kai 16 ΠΩΣ τής εκπαίδευσης. Κι έ- δω µπαίνουν τά δύσκολα ερωτή- 9610-: ——Ti θά διδαχθεί καί τί θά µά- θουν τά παιδιά; Στή δική μας σχολική io-ropia ή μιά λειτουργία δεν προυποθέτει πάντα τήν άλλη… Πολλά διδάσκον- ται 16 παιδιά άλλά λίγα µαθαί- νουν. Τί φταίει; "Ορισμένα πάλι παιδιά μαθαίνουν πολλά, πού πο- τέ δέν τά διδάχτηκαν. Πώς γίνε- 1aI; Η εξήγηση καί γιά τά δυό βρί- σκεται εύκολα άν σκεφτούμε ότι μαθαίνει κανείς. καί τό µαθαίνει Φυσιολογικά καί άόίαστα, αυτό πού πέφτει στήν αντίληψή του Kai 6016 γιά τό όποίο έχει ενδιαφέρον. Κάτω άπό τήν άμεση αντίληψη των παιδιων βρίσκεται όλόκληρος 6 κοσμος πού τά περι6άλλει. ’A116 τά Όλικά πράγµατα, άπό τά έµ6ια όντα καί άπό τίς ίδέες, πού τόν άποτελούν, ξεχωρίζουν όρισιιέν,α 'Η προσπάθεια αύτή 610K611:- ται µε τόν "Ερδαρτο πού αποθεώ- νει τήν τεχνική τής διδασκαλίας Kai τή γνωστική λειτουργία, από τήν 61roia πιστεύει ότι πηγάζουν ή βούληση καί τό συναίσθηµα. E- ποµένως γιά τόν "E96691o ή διά- πλαση όλόκληρης τής προσωπικό- τητας εξαρτάται άπό τίς γνώσεις Kai άπό τόν τρόπο πού διδάσκον- ται. Τελείως άντίθετη πρός τήν 'ED- 6α.ρτισνή είναι ή έκπαιδευτική Θε- ωρία τού John Dewey, πού τό 189 ίδρύει τό πειραµατικό σχολειο του πάνω σέ εμπειρικές βάσεις διδα- σκαλίας καί άνοίγει τίς πόρτες του στήν Κοινότητα. κάτι πού άκόμη ως σήιµερα τηρειται στά προοδευ- τικά σχολειο: όλου τού κόσµου 'Η άπτότοµη n της "* χνολογίας στήν εποχή μας κάνει παντοδύνσµα 16 μαθηµατικά Kai τίς φυσικές επιστήμες. Τά επιτεύ- γµάιά τους προκαλούν τέτοιο δέος, πού πολλοί €'ρεωρη:ι…ικι:>ί΄ τής εκπαί- δευσης άγωνίζονται νά στηρίξουν τούς στόχους Kai τή διδαχή τού σχολείου 016 καινούργιο αύτό ίν- δαλμ a. Η ύπερ6ολή τους ειναι άσυγχό- ρητή. Γιατί ή μονομέρεια στούς στόχους τής εκπαίδευσης είναι σύμΦοοη, άναχρονιστι΄κ… καί άπό"- θρωττη. ’A069-609n Kai άναχρονιστι- …ή γιατί δηµιουργεί πνευµατικά µονοδιάστατους άνθρώπους σέ μιά εποχή πού σκοπός τής άγωγής θε- ωρείται ή πολύπλευρη ανάπτυξη τού πνεύµατος όπως καί τής προ- σωπικότητας. ΄Απάνθρωπη γιατί έπιδάλλει "ένα μόνο τρόπο σκέψης καί έτσι ίσοπτεδώνει πνευµατικά τούς µαθητές. 'Α…λλ…΄- ακόμη Kai άν μόνο & τρό- πος εργασίας στό σχολείο 01an- χθεί στίς µεθόδους των Θετικων ε΄- πιστη:μων όλοκληρωτικά καί άπο- κλειστικά, πάλι τό κριμα θά είναι μεγάλο. Γιατί, πώς θά ξέραμε άν aI'rré πού είναι κατάλληλο γιά,Ξνσ: τομέα γνώσης εΤναι γιά όλονς' . Πως µπορούµε νά σποτάξουμε τίς Θεωρητικές επιστήμες καί 16 άντι- κείµενό τους στίς µεθόδους των θε- τικών. οί όποιες δηµιουργήθηκαν επειδή άκριδώς τό δικό τους ά…- κείµενο ήταν τέτοιο, δηλαδή θετι- κό Kai πραγματιστικό; Βέ6αισ, δανεισμός μεθό άπό τίς θετι- κές στίς θεωρητικές επιστήμες Kai σέ μικρότερη" εκταση καί αντίστρο- …. γίνεται Kai είναι άναγκσιος, αλ λά μόνο στούς τομείς πού προ- σοέρονται γιά τήν εφαρµογή τους. "Επειτα δεν πρέπει νά ξεχνάµε 511 Kai στήν άνάπτυξη των θετικό… !- πιστευω… πρωταρχικό ρόλο παίζει η αν ρωπινη Φαντασία. "Οσοι θεωρούν τίς θετικές επιστή- μες καί τίς µεθόδους πού χρησιμο- ποιουν πανάκεια Υ|ά την εκπαίδευν ση πιστεύουν ίσως πως έτσι 16 στοιχεία τού K60900 μπορούν νά µεταφερθούν ανέπαφα στό σχολείο Kai έπομένως νά προκληΘει τό ε΄ν- διαφέρον των µαθητων καί νά γί- νει σωστή Kai άξιόλοΥη µάθηση. Πλάνη γιά τρείς λόγους. ‘0 Eva: είναι om 16 στοιχεια τού κόσµου δέν παρουσιάζονται στή Φυσική τους µορφή ούτε μέ τίς µεθόδους των τεχνικών επιστημων, γιατί σύ- τές δουλεύουν κυρίως μέ σύμδολα. 'Ο δεύτερος είναι ότι ό κόσμος, αύ- τόε πού πεοι6άλλει τά παιδιά καί 'Η χώρα Σαρακίνας Νομού Τρικάλων. Τά γκρεµισμένα τό- ξα αντικαταστάθηκαν μέ κολωνες καί τσιµεντένια πλάκα με έδω. Θά µάς φτάσουν µερικά παραδείγµατα από ένα μόνο φαι- νόμενο, κάτι σάν τό νύχι τού λιον- ταριού. Πρόκειται γιά μερικούς µοργανατικούς γάµους ανάµεσα στην παλιά λαϊκή άρχοντιά καί στο µίξερ: χρησιµοθηρικό µικροαστι- σµό µας Τό φαινόµενο είναι ευρύ- τερο, Η 6έ6ηλη έπέµ6αση σέ πό- λεις, χωριά καί τοπία, πού τή συ- ναντούμε τόσο συχνά, έπαψε πιά νά µάς προκαλεί άγανάκτηση Μι- θριδατισµός τής άσκήμιας. "Υπάρ- χουν, όµως, µερικές περιπτώσεις όπου τό ίδιο κτίσμα ή άρχιτεκτο- νικό σύνολο ή έπέμ6αση φτάνει σέ τέτοιον έξοργιοτικό βαθµό πού καί ό μακροχρόνια έθ.σµός µας΄ δέν αντέχει. "Ας όπλισΘούμε μέ αντο- λων Μύρα µ… ά µεγάλη γέφυρα µέ επτά τόξα, πού δρασκελούσε έναν φαρδύ χείµαρρο. Τό άνοιγµα των τόξων μεγάλωνε συµμετρικά πρός τό κέντρο τής γέφυρας, δίνοντας έ- τσι, καί μιάν αρµονική καµπύλη στό κατάστρωμα. Κάποτε χάλασε ένα τµήµα τού γεφυριού κι έπρεπε νά ξαναγίνει γιατί από αυτό περ- νούσε δρόµος πού ένωνε πολλά χω- ριά της περιοχης KI ένα. αλλά πως; ”Ox: συμπληρώνοντας τό χα- λασμένο κομµάτι στόν ίδιο ρυθµό καί μέ ανάλογα υλικά, αλλά προσ- Θέτοντας ένα παράτανρε τσ: μεικτέ- ν-.ο συ", τ"ρω'.;α .;έ ευθύγραμμα κολόνες. '.'-καν στά '.άγα κα σιδερένια κάνα). Ia. κατα- στράφηκε 1’] οµορφιά τού γεφύρια": "Ξ"…σ χή χιά νά ιδουμε τρεις µόνο τε;,ρωΜψµ θψΜΜά,ωαε-- τοίες περ"ιπτώσεις Δίπλα στήν πλατεία τής Βυζί- τσας ύπήρχε ένα παλιό αρχοντικό τού 180u αίώνα, άλη.θινό αριστούρ- γημα τής παραδοσιακής αρχιτεκτο- νικής, μέ Φεγγίτες, σκαλιστά τα- 6άνια, ξυλόγλυπτες πόρτες καί πλούσια άλλη διακόσμηση. Τήν εύ- γένεια τής πρόσοψης του μέ τήν ήρεμη άρμονία των γραµµων καί των όγκων του άποθανάτισε 6 φα- κός τού παλιου βολιώτη. φωτογρά- φου Κώστα Ζηµιέρη. …) καί µε- ρικά χρόνια έγιναν ίδιοκτήτες του δύο σύγγαμ6ροι πού, γιά λόγους δικούς τους, Θέλησαν νά ξεχωρίσουν τίς ιδιοκτησίες τους. Προτίμησσν τή σολομόντια λύση τού κάθετου διαχωρισμού. Ώς έδώ καλά. Μόνο πού 6 ένας άπό τούς δύο θέλησε νά έκμοντερνίσει τό δικό του κοµ- μάτι. Γκρέμισε κάθετα τό µισό άρ- χοντικό ως τόν πρώτο όροφο καί τό διαµόρφωσε σέ «μοντέρνο» χτίσµα: μέ τετράγωνα παράθυρα καί πιτσι- λιστή επιφάνεια… T6 αποτέλεσµα φαίνεται στή φωτογραφία. Έπειδή κτηµατα, για τη σύγχρονη συγκοι- νωνία, ενός γεφύρια? τού χτίσθηκε γ & πεζούς κα "χι-νι… .,ς:- νότητα καί τό χωρίς δρατότητα κα- τάστρωμα… Περισσότερα σχόλια δέ χρειάζονται. "Ας θυμηθούµε μό- νο δυο λιγότερο έντυπωσιακές, μά τό ίδιο απαράδεκτες έπεμ6άσεις στά γεφύρια τής Έλασσόνας καί τού Βο'ι'δοµάτη όπου οί καινούργιες κατασκευές έγιναν δίπλα άκρι6(3ς στίς παλιές. ...ι.…ι ...... Περίπτωση τρίτη καί τελευταια (γιά σήμερα). Στό χωριό τού Πη- λίου Αγιος Λαυρέντιος υπηρχε έ- να λαµπρό (αµφιθέατρο µέ εννιά φαρδειές τοξοειδεις αναδαθμίδες. Μεταφέρω εδώ αύτό πού έγραφα σέ χρόνο άνύποπτο, στά 1958: «Στρωµένες (οί άνα6αθµίδες) µέ πηλιορείτικη πλάκα καί χτισµένες µέ ντόπια πέτρα προσαρμόζονται περίφηµα στον περίγυρό τ.ους Kc'x- τω απλώνεται εύρύχωρη ή πλακό- στρωτη πλατεία, καί ό ανατολικός τοίχος δηυιουργέΐ" ενα ίδεώδες φόν- .το πού δέν άφίνει τά µάτια καί τήν προσοχή νά ξεµακραίνουν… Τό άμ- .-- ...-- …. 11'] σε6άσμια κληρονοµιά. «Θεέ μου, ώλαξέ µε από τούς φίλους μου, & τούς έχθρούς µου φυλάγοµαι µόνος µου». &… ." ν.….. T6 άμφιθέατ-ρο τού Αγίου Λαυρεντίου πρίν άπό την έπέμ6αση. Δεξιά 6 ίδιος χω: 16 χτίσιμο τής καινούργιας εκκλησίας Τό όιοικ1πικό όύόιπµα τών άμερικανικώι9 π'αυεπιόιπμίοι "|…"||Ι||Ι||||||||Ι|||Ι||ΙΙ|ΙΙ|ΙΙ||||||Ι|ΙΙ|ΙΙ|||||ΙΙΙΙΙ|Ι|||Ι||||Ι|Ι|ΙΙ|||ΙΙ|ΙΙΙ|Ι||ΙΙΙ||||Ι||Ι|||Ιί…|ΙΙ|Ι||Ι|…!ΜΉίί…ί||ίίί…Η]…||||||Ι||ί!|||||Η…||||||Ι|ΙΙ||Ι||Ι|ΙΙ|ΙΙ||ΙΙ|||| MIA ΣΥΓΚΡΙΣΗ ME ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ «ZYNTEXNIA ΤΩΝ ΜΜΕ…… no 8 μέχρι 13 '|ουνίου δηµο- σιεύθηκε στό «Βήµα» μιά έρευ- va µας γιά τή διοίκηση καί τήν όργάνωση των 'Ανωτάτων Σχο- λων µας, μέ τόν τίτλο «Ή συντε- χνία των Καθηγητών». Αύτή ή έρευνα και…" τούς «συντεχνίτες» — άλλά µόνο αύτούς Αντί άπαντήσεως στούς επικριτές, καί γιά νά υπαρξη ένα πρότυπο µέτρο σνγκρίσεως, δη- µοσιεύουμε παρακάτεω µιά ανάλυση τού όργανοδιοικητικού συστήματος τόν άµφικάνι…ι Πανεπιστηµίων. Διδασκαλική αυτονομία καί Μ.…" &… ά- εδώ τ."ε'.":Ξι.'π.κ'ζ κατα- τά Git-La τ-ι άποικο- στασΗ καί "αν net-"Imam! ένα: από πο.- θά …σε" να σπορά…" καίτο- κµία τής διδασκαλίας». Βε΄6αια, κι' &… ύπάρχουν τίτλοι καί ίεραρχικές βαθµί6|.ς=άλλά αύτές δέν Έχουν κα- µιά σχέση μέ τήν άξία, τή σημασία καί- τή σπουδαιότητα του ;. …;α.:ε πού &, τήν άποχτά εξ άπλωσε, άνάλογσ μέ τή θέση 10C- διδάσκον- τος pica στήν ίεραρχία. Στίς ΗΠΑ Eva; τακτικός, Eva; έκτακτος, ένας έπικουρικός κλπ. καθηγητής είναι α- πολύτως ίσότιµοι μεταξύ τους, όσον άφορ& τή διδασκαλία. "Ετσι, κανείς διδάσκων δέν ΄έχει κανέναν πάνω άπ΄ τό κεφάλι του γιά νά παίρνη έντολές γιά τό τί θά πή στό μάθηµα καί γιό τό πάς θά τό πή. ΄Η ίερσρχία παίζει ρόλο μόνο στό µισθολόγιο καί που- θενά άλλού. Μέ τόν τρόπο αύτό, ή άκαδηµαϊκή Ελευθερία άνάµεσα στούς διδάσκοντες εξασφαλίζεται 611016- 1I.);, καί ό άκαδηµα'ι'κός δάσκαλος δέν έχει νά δυσσσδομή στό παρασκήνιο γιά τό σκαρφάλωµά του στήν ίεραρ- χική κλίµακα. Στήν περίπτωση πού, παρόλα ταύ- τα, δηµιουργηθεί θέμα ίεραρχίας (ϊ- νεκα µισθού) ή ό,τι άλλο, ό όποιου- δήποτε άκαδηµα'ι΄κός δάσκαλος ό- ποιουδήποτε βαθµού μπορεί νά προσ- φύγη στήν 'Επιτροπή 'Ακαδημα΄ι'κής ΄Ελευθερίας καί Μονιµότητος, δου- λειά τής όποίσς είναι νά ύπερασπί- BNIT‘IE χιλιάδες άρχιτεκ.τονήιµα- Η το, πού έχουν άµεση σχέση με τόν πολιτισμό τής χώρας µας κινδυνεύουν νά καταστραφούν από τόν χρόνο καί από τήν έλλειψη φροντίδας καί προστασίας. Μιά σειρά 6:116 µεγάλα καί µικρά «άρχιτεκτονικά θαύµατα», άρχίζον- τας άπό τό συγκρότηµα τής 'Ακρο- πόλεως καί φθάνοντας µέχρι των σπιτιών τής Μακρινίτσας, είναι ε΄κ- τάιµέινα στόν κίνδυνο τής φθοράς. Αρχαία μνηµεία, 6υζοιντινε΄ς έκ- ηλικίες, µεσαιωνικά India-1pc, παλιοί πύργοι καί νεώτερα χτίσµατα, πού άποπελούν ίδιαίτερους στώµούς τής διαδρομής τού πολιτισµού σ΄ αύτή τή χώρα, ζητούν προστασία. Σ' «ξυρισµένα ο…" αύτό γίνονται Εργασίες γιά τή διάσωση καί τή συν- τήρησή τους - άλλο πάντα σ' 3- να στενό πλαίσιο δαπανών, σε α' άλλα δέν γίινεται τίποτε, Κι' σπόρ- χει τό παράδειγµα τής Παραπορτια- κής τής Μυκόνου, πού ό Λι΄; Κορµπυ- ζιέ όνόµασε «νεώτερο Παρθενώνα», όπου ή συντήρηση, περιορίζεται σέ επιστρώσεις άπό άσ6έστη... "Ολ' αύτά τά "Ελληνικά άρχιτς. κτονήµατα προκάλεσαν τό ω…ψέ- ρον τής O‘YNIEIIIIKO πρίν τόν Σε- πτέµ6ριο Θά στείλη εκπροσώπους της γιά νά όξετάσουν τίς δυνατό- τητες προστασίας τους. Κι αύτό γιατί ό παγκόσµιος ΄Οργανισµός χαρακπήρισε αύτό τά χτίσµατσ σάν παγκόσμια άρχιτεκτονική κληρονο- µια. Kai άπό τήν "Ελληνική πλευρά, ό ύπουργός Πολιτισµού καί 'Ε|πιστη. µων κ. Τρυπάκης ΄σπεσήµανε στή Βουλή ότι αύτό τά 5000 κτίρια «πρώτης σημασίας» απορρέουν! ΄Ε- ξη…,γώπτας ό "ίδιος ύπουργός τήν έλ- λειψη συ…ηρήσεως ούτδν των µνη- µείων παρετήρησε: «Δέν ύπάρχουν ούτε χρήµατα, ωστε τό προσωπικόν τό έξοιδιικενµέιον, τό από… ήιμπο- poi νά άπ…κριθή είς αύτό τό αϊ- τητα». Αλλά, όπως όξινη" & κι. Τρυπάν- κης πρός τό «Βήµα» κάτι πύει νά γίνη στόν τοµέα τής προστασίας οι"… των των µνημείων. Τό πρίν… δήµο είναι ή ίδρυση 'Εφοριόν Νεωτέρου Μνηµείων σ' & λες τίς περιοχές τίς χώρας µας. πού θά λειτουργούν άνεξ,άψτητα ά- πό τίς ΄Αρχαιολογικές ιΥπ=ηρει:ιίες. Σκοπός το. "Εφοριδν αύτό… Θά είναι ή προστασία, φροντίδα καί συν- τήρηση όλων των νεωτέρων 60x”:- κτονηµότων: 'Ξκκλησιων, µεσαιωνι- κών Τυχόν, κτιρίων καί παραδοσια- κών απ…… Οί ιΕταιρείες Νωτε΄ρων Μνηµεί- ων θά επανδρωθούν µε οδικούς έπι- στήµονες, πού θά µελετούν τά νεό- τεµ ιµνη,µεία καί θά ιµεριµνούν γιά τή συντήρησή τους. OI ΄Εφορίες σι'πές θά Μάγονται σέ οδική Διεύθυνση Νεωτέρων Μνη- μεία, πού θά ίδμιθή στό ύπουργεϊο Πολιτισµού καί "Επιστηµών. ΄Επί- η; & ίδρυθή ειδική Διώνη Λαϊ- Κάθε χρόνο… «πέφτει» κι ένα κάόιρο… IIIlfllllllllllllllllllllllllIllIllIllIIIlllllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll KINAYNEYOYN NA ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΟΥΝ 5.000 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ κού Πολιτισµού, πού θ΄ άσχολήται ιµέ τή συλλογή καί διάσωση άντικει- .μένων λαϊκής τέχνης. Αύτά προ6λιέπονται άπό τόν νέο 'Οργανισμόν τού σπουργείου Πολιτι- ομού πού έχει συνταχθή, άλλά πρέ- πει νά υπάρξουν ωρισµένες 11poi'mo- θέσεις γιά νά τεθή σ' εφαρµογή. Γιά τήν ωρα 0| αρχαιολογικές ύ- πηρεσίες εκτελούν έργα προστασίας καί συντηρήσεως σε I30 Ελληνικά άρχιτεκτονήµατα. «'Α-νάγκη Genetic; έχουν τά κτί- Τοι'5 ΓΙΑΝΝΗ ΦΑΤΣΗ pIa τής Ακροπόλεως καί 6 ναός τού Έπικουρίου Απόλλωνος στή Φιγά- λε…» είπε 6 x. I'moopyé; Πολιτισμού σέ συνέντευξή του πρός τό «Βήµα». "Ηδη έχουν συγκροτηθή δύο έπι- τροπές πού έχουν άναλά6ει 16 ερ- 'γο τής μελέτης γιά τήν προστασία των μνηµείων αύτων. Παράλληλα σ΄ αύτή τήν περίοδο ατελούνται έργασίες συντηρήσεως στά ακόλουθα κτίρια: . Στά τείχη τής θάσου, τής Θεσσαλονίκης, στό Κάστρο τής Μυ- τιλήνης, στόν Πύργο τού Κάστρου τής Ρόδου, στό Παλάτι των '|ππο- των τής Ρόδου, στά βυζαντινά τεί- χη τής Νικοπόλεως, στό Φρούριο Χλεμωτσίου κ. ά. . Στή µονή Ρυσσιάτου ":… Με- τεώρων, στήν "Αγία Σοφία Θεσσα- λονίκης, στή Ροτόντα τής Θεσσα- λονίκης, στό ναό Μεταµορφώσεως τού Χορτιάτη, στή Χολο6ιώτισσα τής "Αµοργού κ.ά. . Στά αρχοντικά Βούρκα τής Κο- ζάνης, Νεραντζοπούλου καί Μανού- ση τής Σιάτιστας, στά σπίτια Ζορµπά καί Θάνου τής "Αρτας κ.ά. Γύρω στά 130 είναι τά 6px”:- κτονήµατα πού «δέχονται Βοήθεια» αύτόν τόν καιρό. 'Αλλά δις τά 5.000, πού ό 'I'5Io; 6 άρµόδιος ύπουργός επισημαίνει ότι διατρέχουν τόν κίν- δυνο καταρρεύσεως; Τί θά γίνη µε τά ύπόλοιπο; (Απαιτούνται πόρα πολλά έ- κατοµµύρια γιατί όρισμένα τμή- ματα ":… µνηµείων αύτό… πρέπει νά δισνοιχθούν καί νά ξαναμπούν στή θέση τους», έπεσήμανε 6 κ. Τοσκάνης. 'Η µεγάλη δαπάνη έξήγησε άφορδ στίς άποζηιμιωσεις γιά τίς απαλ- λοτριόσεις «ορισμένων χτισµάτων ή χώρων. ιΥπάρχουν στήν "Ελλάδα πολλοί παραδοσιακοί οίκισμοί, πού πρέπει νά διατηρηθούν στή σημερινή μορφή τους καί νά ουντηρηθούν «Δέν µπο- ρούμε ν' άφήσοι:με τό Πήλιο νά κα- ταστραφή, παρετήρησε 6 κ. Τρυπά- Γι' αύτό άλλωστε τόν λόγο µιά ΄Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων θά ί- δρυθή στόν Βόλο, πού θά λειτουργή άνεξάρτητα άπό τήν 'Αρχσιολογική 'Υπηρεσία. '|διαίτε,ρη φροντίδα θά εκδηλω- θή καί γιά τά χωριά τής 'Ηπείρου, πού αποτελούν άρχιτατονικά σύνο- λα, µοναδικά στόν κόσµο. Τό 'ι΄διο, άλλωστε, ίσχύει καί γιά πολλά νη- σιά τού Aiyaiau. «Νά μή χαθή δ τόνος ξνός οί…- οµού, δ ιδιαίτερος χαρακτήραςτου» είπε στή. συνέντευξή του πρός τό «Βήµα» 6 κ. υπουργ-ός Πολιτισµού. Κι' άνέφερε τά παραδείγματα τής "Υδρας, ξυρισµένο" δ,…… οίκισµόν καί τής Πλάκας. Είδικά γιά τήν Πλάκα θ' άναλη- φθή µιά προσπάθεια γιά τήν εξαφά- νιση τού «δήθεν λαϊκού χρώματος» στά μαγαζάκια καί στίς τα6έρνες καί γιά τήν άπόδοση τής παλιάς γνησιότητας σ' αύτό τά κτίσµατα. «΄΄Ολη ή ιΕλλάδα άποτελεί Eva σύ- νολο µνημείων, όπως παρατηρήθηκε. 'Αλλά γι' αύτό ίσως είναι μεγαλύ- τερη ή εύθύνη μας γιά τή διατήρηση αύτό… τόν µνηµείων τού Πολιτισµού. ,Αλλά τό Βλέπουµε: κάθε χρόνο «πέφτει» κι "ένα κτίριο στήν 'Ελλά- δα. ’A11’ αύτό τά κτίρια, πού χα- ρακτηρίσθηκε… ως «άρχιτεκτονικό θαύµατα». ζη κάθε ακαδηµαϊκό δάσκαλο άπό δ.σ- δολές, τρικλοποδιές, ε...: «ε: καί παντός είδους …σΙ".'-ΞΜ( -… τσο- σκηνιακές ανο;ίες. …? 11-- µειωθή ότι στο. "ορατά… Ε' "ντ' µπορεί νά "φραση". : ασχέτως τίτλ:.… κι:ΐ καµ'ττοιτσς ΤΟ΄.ζ τις . ζε 'ως: «..…η "Μ τα τηµατοςι 'Η μονιμότπτο… "Η και" "ο &… ο… -.ωαστ:ΘιοίσταώΕ……- ηµτι …και… "αίμα.… T06 ΒΑΣ. ΗΟΜΜΕ" τητα είναι τήν ίεραρχική κλίµακα: 'Εξσσφαλί. ζε. τι "...αυτό με. απαλλάσσε- σα--΄π' το "να Με; - κό… &- ταν περισωδής τελικά καί φθάσεις αί- σίως στόν έπίζηλο τίτλο τού τακτι- κού καθηγητή. "Εκεί, όλοι οί 6:681]- µαίκοί 6αθµοί όδηγούν στή µονιµό- τητα πού αποκτάται όταν έκπλη- μ.3νονται (ορισµένοι WpGKTIKai, KU- ριως, που &… πΧ τά Χρόνια ύπηρεσίας στόν ίδιο 6οθμό. Προύπόθεση γιά µιά µονιμοποίη- ση είναι ή έγκρισή της άπό τήν 'E- πιτροπή ΄Ακαδηµα'ι'κής ΄Ελευθερίας καί Μονιμότητος. 'Αξίζει νά σηµειω- θή ότι στήν έν λόγω ΄Επιτροπή πού άνανεώνεται κάθε χρόνο μετέχουν καί φοιτητές. Τά Μόλοιπα µέλη είναι καθηγητές όλων τζιν αµερικανικών Πανεπιστηµίων. Τά φώτο των πρόσθετων 'Η τρίτη δασική διαφορά ανάμεσα στά πανεπιστημιακά ήθη τής Έλ- λάδος καί τής 'Αµερικής άναφέρεται στούς τίτλους τού «επισκέπτη κα- θηγητή» καί τού «πρόσθετου καθη- γητή». (Στήν "Ελλάδα λέγεται «Εί- δικός 'Επιστή.µων», ένω πρόσθετος σηµαίνει έκτακτος στήν κυριολεξία: προσλοµ6άνεται γιά Ενα ορισμένο χρονικό διάστημα). Στήν ΄Αµερική αύτοί οί δύο τίτλοι, όπως καί δ- λοι οί άλλοι είναι στη… 6616m- μοι. Δηλαδή, ό καθηγητής πού έρ- χεται άπό τό ενα Πανεπιστήµιο στό αλλο γιά περιορισµένο χρόνο (επι- σκέπτης) καί ό καθηγητής πού προσ- λαµ6άνεται γιά όρισµένο διάστημα γιά νά έπιστρε΄ψη στήν δουλειά του µόλις τελειώση τόν κύκλο µαθηµάτων πού διδάσκει στό περιθώριο τής κύ- ριας άπαοχόλησής του (πρόσθετες), έχουν τίς δικές τους τάξεις, τούς δικούς τους φοιτητές, καί γενικότε- ρα Exouv όλα τά πλεονεκτήµατα .τ&ν άλλων καθηγητών, μέ τή διαφορά πώςιό Πρόσθετος δεν έχει δικαίωµα νά προσφύγη στήν Έπιτροπή 'Ακαδη- µαϊκής 'Ελευθερίας καί Μονιμότητος. Οί Πρόσθετοι είναι έπιστήμονες μεγάλης φήµης πού γιά ένα διάστη- µα είναι δυνατόν νά έγκαταλείψουν τήν ελεύθερη ένάσκηση τής επιστήμης τους προκειμένω νά προσφέρουν τά φώτα τους στούς φοιτητές. Κατά κα- νόνα, παίρνουν μισθό πολύ µεγαλύ- τερο 611' όσα κέρδιζαν σάν έλεύθε- ροι επαγγελματίες. ("Ισως γιαυτό στήν φτωχή 'Ελλάδα 6 Θεσµός τοι? Είδικού Έπιστήµονα είναι κενό σχή- µα λόγου). Σέ έξαιρετικές περιπτώ- σεις τά άμερικανικά πανεπιστήμιο προσφέρουν στούς Πρόσθετους καθη- γητές διδακτορικά διπλώματα «τι- μής ένεκεν». (Έκεί τά διδακτορικά διπλώματα δέν μοιράζονται µέ τό κιλό). Ουσιαστικά προσόντα Τέταρτη διαφορά: Παρά τή σηµα- σία του, τό διδακτορικό δίπλωµα στήν 'Αµερική δέν είναι (nay-mic προκειμένου νά διδάξη κανείς aé Πα- νεπιστήµιο. Μιά Έδρα είναι δυνατόν νά δοθή καί σέ κάποιον πού δέν δια- Οε΄τει τό τυπικό πλεονέκτηµα τού δι- δακτορικού διπλώµατος, διαθέτει 5- μως άλλα, περισσότερο ούσιαστικά προσόντα, όπως π.χ. επαγγελµατι- κές έπιτιύξεις, δημοσιεύσεις, συστά- σεις, προύπηρεσία καί «γενική μόρ- φωση». ('Η τελευταία άρχισε νά συ- νυπολογίζεται σχετικά πρόσφατα]. Οί έπιτροπές πού ελέγχουν τούς ύ- ποψηφίους καί πού σχηματίζονται κατόπιν ψηφοφορίας άποτελούνται άπό καθηγητές καί φ ο I 1 η τ έ ς, ενώ 6 ύποψήφιος θά άποτύχη, όσο καλός παπαγάλος κι' άν είναι, άν δέν έντυπωσιάση στίς διαλέξεις πού θά δόση είδικά γιά τό σκοπό αύτό καί άν δέν δείξει τί αξίζει στίς συ- ζητήσεις πού άιολουθούν. Πρέπει νά σηµειώσουμε δτι τό Πανεπιστήμιο πληρωνει ο΄λα ανεξαίρετα τά έξοδα τού ύποψηφίου, είτε πετύχει είτε ό- χι, καί ότι όργανώνει τά πράγματα Ετσι, ωστε να': επωφεληθούν οί πάν- τες 611’ τίς διαλέξεις, καί τίς καλές καί τίς κακές. (Στήν τελευταία πε- ρίπτωση, χάρις στίς Θυελλώδεις συ- έννοια συνυφα΄σύένή'"υΞ΄ %… … πιστοποιητικού τής ζητησα; - … και στις & πιΜιις μετά τη"; .…ιωι. Το ποσοστό µονιµότπτος .Ξ.'τα.ι πως ή ΄;. τη μόνιµο- &: ιού δασκάλου. . οι θα: µας Πανεπιστη- μιου &. "τι .ά ξεπερνούν τό 25% -ι:Ξ Ir." «μια; των δι-δωκόντων, ώστε γι- ε.-:: δυνατή καί εύκολη ή ….. Εντούτοις, τό παρα- πάνω από κορεσµού προσεγγίζεται δύσκο'*ι: διό? , καθώς τό ψάξιμο γιά καλά…" :": 61] είναι μέσα στό αί- µα 10-..- Αμερικανού, ό ακαδηµαϊκός δάσκαλος συνηθίζει πολύ τίς µετα- κινήσεις 616 Πανεπιστήµιο σέ Πο- vane-Mime, κι' έτσι ξεµπλοκόρτ.ται αύτόµατσ ό δρόμος γιά τήν καριε- ρα των έπιδο ων καθηγητών Οί µόνιµοι παντως δέν σας"… uni; µετακινήσεις, εκτός κι αν "θ-ζ ΜΜ:ξ- 6m":- η΄: Θεοί: : β., Το… ο." Ετ"Η -.…τ .-. as άς τις &- πιτξιγουν διοτι ή µισθολογική δισ- … των είναι µεγάλη, καί εν πάση οι: "πιέσει όχι τέτοια ωστε νά άν- π-..-τα6μίζη τίς σκοτούρες. Δέν αποκλείεται καί ή περί…» " Eva; µόνιμος νά πάη σ' άλλο Πα- κπιστήμιο επίσης σάν µόνιμος. 'Αλ & σ΄ αύτή Τήν περίπτωση πρέπει νά είναι άποδεδε…ιγμένη διάιοια, lO κα- ένας ειναι, πάντως, νά σταµαιή.ση ή περιπλάνηση τή στιγμή τής µονι- µοτοίησης, πράγμα πού ειναι, σί- γουρα, ένα είδος σ…ηρητισμού. 'Έδρες γιά όλους "Έκτη διαφορά! Δέν είναι ανάγκη νά είσαι ]Α…υερικονός Μήκους γιά νά γίνης καθηγητής σε" αμερικάνικο Πανεπιστήµιο. Με τόν τρόπο ούτό, οί "Αμερικανοί είσάγουν εύκολώτατα εγκεφάλους ό,τι-' τό Εξωτερικό. Στήν περίπτωση πού υπάρχουν περισσότεροι του ένός ύπσψήφιοι µε ισα προσόντα, προτιµαται ούτός πού άιήκει σέ µιά απ' τίς παρακάτω Κατηγορίες: α) Είναι γυναίκα. 2) IEivaI νέγρος. 3) Είναι μεξικσνοαµε- ριιανός. 4) EivaI '|νδιάνος. 5) Εί- va: Πορτορικάνος. Εί5ικός Νόμος έπι6άλλε.ι σ' όλα τά Πανεπιστήµια νά ψάχνουν όπι- στσµένως γιά υποψηφίους των πιο- ραπάνω κατηγοριών. "Αλλος Νόµος όπι6άλλει στά Πα- νεπιστήμια νά γνωστοποιούν, δικό- µα καί νά διαφηµίζουν τήν πρός κά- λα… κενή έδρα… Βάσια, µιά δηιµο- σίευση στήν ΈΦηιμερίδα τής Κύθηρ- νηψως, η µιά µικρή αναΚοίνωιση στά κψιλά» τού ή…µερήσιου τύπου, όπως γίνεται εδω, δέν έχει κανένα ούσια- στικό νόηµα. ΄Επιπλέον, άν & κωµήτωρ πληρο- φορη5ή καθ' οίονδή:ποτ-ε. τρόπο (από. µα καί άπό φήμες) ότι ύπάρχει ύ- ποφήφιος πού άνή.κει σέ µιά απ τίς κατηγορίες πού άποριθµήσαµε πα- ροιιτάνω πρέπει νά τού στείλη προ- σωπικό γράµµα, ένθαρρύνοντάς τον νά ταση µέρος στό διαγωνισµό! Συνεττεια τής τακτικής πού περι- γράφαμε είναι καί ή κατάργηση τού οτρστολογίας: Μπορείς νά γίνης καθηγητής άκό.μα κι άν δέν πήγες στρατιώτης, άκόµα, κι όταν είσαι άνυπότακτος (καί &… σύλληπτος!). Πρόκειται γιά µιά πα- νεπιστημιακή ούτονομία πλήρη καί Ρ|ζ…΄ι- 'Ο φοιτητής 6οθµολογεϊ τόν καθηγητή "Εδδοµη διαφορά: Δέν δοθµολο- γούν μόνο οί καθηγητές τούς φοιτη- « ΤΟΜΕΣ » (Τεύχος 'Ιουνίου) Κυκλοφόρησε τό 6ο τεύχος τού περιοδικού ΤΟΜΕΣ, πού εκδίδει ό εκδοτικός οίκος ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗ καί διευθύνει ό ποιητής καί δοκιμιο- γραφεις Δηµήτρης Δούκαρης 'Ανάµεσα στήν ποικίλη καί σε… φέρουσα ύλη τού περιοδικού ξεχωρί- ζει ένα µοναδικό κείµενο τού Κώστα ΄Αξελού μέ τίτλο «Σχήµα τού 11m- χνιδιού» καί μιά µονογρφία τού συ- νεργάτη τής παρισινής «MONT», Ζάν-Μισε΄λ Πολμιέ, είδικά γραµμέ- νη γιά τό περιοδικό ΤΟΜΕΣ, μέ τίτλο «Κώστας 'Αξελός, τέλεσ- ταίος των φιλοσόφων». "Eva άποκαλυπτικό κείμενο τού ΄Έριχ. Φρόµ γιά «τή συµ6ολή τού Μάρξ στήν κατανόηση τού 'Ανθρώ- που». '΄Αγνωστες σελίδες τού Γιώργου Σεφέρη καί χαρακτηριστική µελέτη γιά τή μέθοδο τής έργσσίος του άπό τόν Κώστα Γ. Παπαγεωργίου. Ποιήµατα τού Νικηφόρου Βρεττό- κου καί τού Κώστα Στεργιόπουλου. Λεπτοµερέστερη ανάλυση τής «οί- κονοµικής έπανάστσσης» στήν Πορ- τογαλία άπό τήν Ζακελίν Γκραπέν. Τα] Γερµανού καθηγητή Ρούντολφ Μπέρλινγκερ ή κ'Αντι- Είκόνα». τές αλλά καί οί φοιτητέ θη-γητές. Στό τέλος κάθε κού έτους οί φοιτητές κο συμπληρώσουν Ενα µακρύ πλάγιο πού έχει Ενα καί χο: νά «Βγάλη στή φόρο); σκαλική επάρκεια ή οι… δασκάλου. Στά περισσότερα έρωτι δέν υπάρχουν ερωτήσεις ο την επιστηµονική ίκανότη θη,γηιτή. Αύτή θεωρείται δεί μως, ή ΄ικανότη.τα τού δι! ναι τόσο αναγκαία όσο I or]. Αλ.λοί.µονο στόν καθηγη όποιο Θά απαντήσουν λιγι τό 60°a το. φοιτητών. T0 νει ότι τό µε… α του 1 )ου6εΞ ,ο-ο το πολε.πο . δ'; στ. :) |… … κάτι)! Φ.… ι=ι πληκτ.κ:ς, ζοφι …. ".σή …ο µε". Ταϊτή ες ν I π ιμστε; παραπάνω καταστροφής γ … … I καί σά oxb‘ µεσο πιεση πάρη δρόµο τό ταχύτερο! 'Αξίζει νά ση,µειω0ή ί άγά'πης καί σε6ασµού Υ|ι λό δάσκαλο είναι νά τόν κ πάρτυ καί τίς κάθε ε΄ι'δου νά τού άνοι3έτουν τήν έπινε …γι…… λόγων (γιαυτό ζουν µόνο οι φοιτητες), -. ρακαλούν νά κάνη Μακ: ξτ.ις, κτλ Είχαμε προτείνει την πουσιολογίου άπ' τούς φοι τούς καθηγητές. Δεν ξέρο µέτρο αυτό εφαρµόζεται ή5 μερική, παραλλαγμένο: '( τής. κάθε μήνα, υπογράφε δήλωση για τίς παρουσίες περισσότερο Πανεπιστήμιο τερο; από δώδεκα άποψή! v0 δεσµού-πω άδικαιολόγη τεµπέλης ή πολυάσχολος σε: ύποστή σο6.:ρι΄πατες κυρίως οίκονοµικής φύσεως 6αίιει κανείς τί σημαίνου- κυρώσεις αν πάρη υπ΄ οψ 6 Αμερικανός καθηγητής δικαίωμα νά δουλεψη έκτό στηιµίου (π.χ. άν είναι γ ασχολείται μόνο µέ τούς . τής πανεπιστηµιακής κλι δέν Θά δέχεται πελάτες a1 x10, άλλωστε, ίατρείο τοι Οί φοιτητές - 6- ΄΄Ογδοη διαφορά: Τό διδακτικό προσωπικό (& δοηΘοί, κτλ.) δέν έχει καμ σχέση ιµέ τό πρόσωπο τ καθηγητή, πού δέν είναι του νά διαλέξη τόν A κο Β δοηθό. Αύτοί πού 6οηθούν τόν καθ' οίονδήποτε τρόπο εΤι τές πού κάνουν µεταπτυχιε δές-καί τίς κάνουν µέ ξ ‘H εύνοιοκρατία κό6εται χαίρι καί στή ρίζα της. "Αλλωστε, όλόκληρο τό νικο διοικητικό παιεπιστη στηµα στηρίζεται στήν άξ πράγµα πού έξηγεί "ίσως κ 6 Μαρκούζε καί ή Ντσίη6ι είναι) πανεπιστηµιακοί δέ Βέ6αια, είναι όπως ι δλη.µα τό ότι τό «σύστηµς τρόπους νά αύτοαμύνετσιι τασκευάζη «µονοδιάστατου κράτες γιά νά κάνη τή δο Πάντως, αύτό τό πρόδλη.µι πει νά συγχέεται µέ κείνο τελεί τό θέµα µας καί πε όντως ύποδειγµατική (μέ µας µέτρα) οργάνωση τον νικών πανεπιστηµίων. Πα; οί 'Αµερικανοί φοιτητές καθόλου εύχαριστημέινοι - πού τό δείχνουν καί οί οι τητικές ταραχές-καί ζη' φασιστικο΄τερη συµµετοχή κηση καί περισσότερες & ελευθερίες. "Av oi Έλληι τίς είχαν σήµερα τίς έλευ( είχαν οί ΄Αμερικανοί ο τους πρίν άπό 20 χρόνοι ι νά είναι πανευτυχεϊς! Έπικύρωοπ "Ενα µεγάλο µέρος τόν νω πληροφοριών τίς παίρι Eva κολακευτικά γράμµα τ νοαµερικανού κ. ,Α-ντώνη l νιάδη σχετικό µέ τήν έρευι τίτλο «'Η συντεχνία το των». Γιά τήν εγκυρότητα ροφοριων έγγυώντοι οί ίδιό ’AIv1va68II]: Είναι άρχι πολεοδόμος, τακτικό µέλος λόγου ΄Αµερικαν&ν 'Αρχιτεκ κτικό µέλος τού Συλλόγο ικανών Πολ-εοδόµων, καί μ Συλλόγου Καθηγητών 'Αµε Πανεπιστηµίων. Σήµερα τριετίας είναι καθηγητής νεπιστή*μιο τού "Αρλινγκτο ξας, καί διευθυντής Σπ΄κ Περιδάλλοντος στό ίδιο π µια. Πρίν, δίδαξε δύο xp- Λονδίνο καί 1pia χρόνια Μεξικό. 'Αποφοίτησε άπό χιτενκιτονική τού ως, ΠΩΣ τό 1965, καί άπό τότε duper-min του, προφανώς ] ρε τί τόν περιµένει στόν

ςΚΔοΣι;ιΣ Ο ΑΙΩΝΑΣ |.ΜΑΣ.| MHNIAIO AOI'O'I'EXNIKO KAI KAAAITEXNIKO ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ. . ΑΘΗΝΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 1948 … ΦΥΛΛΟ (16) o ΑΙΩΝΑΣ… MA}: ΓΡΑΦΕΙΑ: 0Δ0Σ MAPNH 26-Δ0ΗΝΑ Σ υν δ ρ 0 μ έ ς: 'ΕσωτερικοΟτ ΄Ετησ[α : δραχ. 36.000 - 'Εξάµηνη : δραχ. 18.000 'ΕξωτερικοΟ: 'Ετησία: Δολλάρια 10, Λίρες 3. Χειρόγραφα: Κώσταν Δαρρίγον . ΕΙκόνες - Σχέδια: Στιι΄ιρον Βάρλαν o 'Δρχιτεκτονική Όλη: πω.. Κυδωνιάτην 'Εμδόσµατα - Παραγγελίες: Σ. Βάρλαν (Μάρνη 26 - "Αθήνας). ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι IIllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII ‘IlIlIIlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllIIIIIIIIIIIIIIIIIAIIIIIIllllllllllIIIIIIIIulIIIIIIII ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι|ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ . ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΣΟΥΚΑΣ. Τ. Σ. ΕΛΛΙΟΤ . ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ . Ν. ΘΕΟΔΩΡΑΚΑΚΟΣ . ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ LANGSTON HUGHES ΠΑΝ. ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ . .: Κ. Α. ΜΑΚΡΗΣ NORMAN KENT . ΛΕΩΝ ΣΕΣΤΩΒ . ΚΩΣΤΑΣ ΔΑΡΡΙΓΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΣΙΛΒΑΝΟΣ . ΛΕΩΝ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ Μ. Δι ΣΤΑΣ[ΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΗΣ ΔΙΚΤΑΙΟΣ Λ. Α. ΑΣΤΕΡΙΑΔΗΣ Α. ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ- ΦΙΛΙΚΟΣ: Γ. ΣΥΡΙΓΟΣ ΝΙΚΟΣ ΝΑΚΗΣ Κ. ΜΑΛΑΜΟΣ FLETCHER MARTIN ΙΩΑΝ. ΜΗΤΣΕΑ- ΜΑΛΑΜΟΥ: ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κατέβα άγγελε που ταράξεις το ύδωρ (Ποίημα) ‘O "Άσπρος κι' ό Μαύρος (Πεζογράφηµα) ‘H συγκέντρωση της οικογένειας (µετ. Ζωής Καρέλλη) «'Η συγκέντρωση της οικογένειας» τοΟΤ.Σ."Ελλιοτ(Μελέτη) Το τραγούδι του ΄Αληδάκη (Μελέτη) Τοπίο (Ποίηµα) Τραγούδι για µια κοπέλλα µαύρη (Ποίηµα) τό τρελλό βουνό (Νουβέλλα) ‘H γιορτινή σκοπελίτικη φορεσιά (Μελέτη) Fletcher Martin, ένας τραχυς αμερικανός καλλιτέχνης. 'Η νύχτα της Γεθσηµανής (Φιλοσοφικό δοκίμιο) ΑΓΙΟ ΜΗΝΑ ΣΕ ΜΗΝΑ Περίσκεψη (Χρονικό) Για µια πολιτική του προσώπου Θέατρο (6 Λόρκα στο «Θέατρο Τέχνης» - «ό Σατανάς»). Βιβλίο (Χ. Π. Διαµαντοπούλου: «'Η ζωή και το όνειρο»). » (Τ. Ρογαλίδου: «Συγκινήσεις χωρίς έρωτα», Μ. Κουρ- µούλης: «Μάρτυρες της "Ελευθερίας>>). » (Α. Καρρέλ: «'Ο άνθρωπος αυτός ό άγνωστος» - Ζακ Μαριταίν: «Χριστιανισµός και Δημοκρατία)». "Αγγλία St. Ives, µια αποικία καλλιτεχνών. - Ουνέσκο - ό Ζακ Μαριταιν για τον πόλεμο. - 'Ο περσονναλισµός στην 'Αγγλία. - Ξένη πνευµατική ανασκόπηση. - Αλληλο- γραφω. "Εκδόσεις. Ε I K ο N E Σ mo: πια…… Σκοπελίτικο κοστούµι (Τετραχρωµία) Σπίτι Λέσβου » EN'I'O! KEIMENOY Tb τζαµί του Σουλευμαν (Ακουαρέλλα) "Ο Καραγκιόζης Στό εργαστήριο Big Drop of Coney Island — Stormy Weather. Πρώτες προσπάθειες "ΝΟΐΒΕ 3|ΕςιΕ,, REVUE MENSUELLE RUE MARNI 26 - ATHENES GRECE ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι ιιιιιι-ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι Τιµή φύλλου δρχ. 3000 : ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι ι ιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιιι - …...- --..» .. nun-unnum- ιι…ιιιιιι…ιιιιιιιιι…ιιι€ δονιότην ..λη) Μελέτη) :»). ο»). &. Κουρ- ς>> - Ζακ » ό Ζάκ ιός στην Αλληλο- ΜΗΝ|Α|Ο AOTOTEXNIKO ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗ . .: ΚΩΣΤΑΣ ΔΑΡΡΙΓΟΣ ΑΡΧ|ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ . . . . . : Κ. Λ. ΜΕΡΑΝΑΙΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝ|ΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΣΠΥΡΟΣ Β Α Ρ Λ Α Σ Γ. ΣΥΡΙΓΟΥ : ΑΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΘΗΝΑ - ΙΟΥΝΙΟΣ 1948 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΕΥΤΕΡΑ ΦΥΛΛΟ TE'I'APTO TO TZAMI TOY {OYAEYMAN (ΡΟΔΟΣ) —97 'Η γιορτινή Σκοπελίτικη φορεσιά ΙΝΑΙ πιά κοινός τόπος πως οί τοπικές φορεσιές. Η είτε τής νησιώτικης είτε τής ήπειρωτικής "Ελλά- δας, είναι έπιβιώσεις παληών συρμών. Από τήν πλευρά αίπή δάτανε πολύ ενδιαφέρουσα μιά συγκριτική µελέτη γιά νά βρεθεί ή μακρινή καταγωγή τών συρμών α1*:τών καί να καθορισθεί τό ποσοστό της συμβολής κάθε τόπου στήν τελική διαμόρφωσή των. =Αλλά πρίν επιχειρηθεί ή σύνδεση τούτη είναι άπαραι΄.τητη μια προ- εργασία, δουλειά άχάριστη. χωρίς τή νοστιμάδα τής πρωτότυπης δημιουργίας. "Η προεργασία αυτή συγκεν- τρώνει ι'ιλικό, μελετάει τά κοστούμια πού καθημερινά χάνονται, σημειώνει τήν δνοματολογία τών μερών τους καί όλα τα σχετικά µ' αι")τά. Δίνει δηλαδή. τήν πρώτη όλη γιά τή σύνθεση, που οίίτε τά μουσεία …κι" άν (induct ήταν πλήρη- δεν μπορούσαν να δώσουν γιατί (rind διατηρούν τα κοστούμια μά όχι καί τήν όνοµα…- λογία τών μερών τους καθώς κι: άλλες πληροφορίες. Καί πρίν από τήν επανάσταση τού 1821 διάφοροι περιηγητές πρόσεξαν τίς τοπικές φορεσιές καί τίς άπει- κόνισαν. "Αλλοι είχαν τή φορεσιά σάν κύριο θέμα τους κι, άλλοι τήν βάζουν μέσα σε σκηνές τού βίου τών τότε ΄Ελλήνων ή σε "ιστορικές σκηνές. Οί απεικονίσεις (κότες είναι πολύτιμες για μάς, μ= όλο που τίς περισσότερες φορές είναι άρκετά αυθαίρετες. "Ετσι σχηματίσθηκε τότε ξ. & % ΣΚΟΠΕΛΙΤΙΣΣΕΣ:ΜΕ ΓΙΟΡΤΙΝΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ 114 στήν Εόρώπη -κα'ι κυρίως στά χρόνια της =Επανάστα- σης που ζωηρεψε τό ενδιαφέρον γιά τήν Έλλάδα- μιά λαΐ)εμένη αντίληψη για τίς ελληνικές φορεσιές, εκτός άπό τήν άνδρική φουστανέλλα που ήταν με άκρίβεια γνωστή. "Ο γνωστός ζωγράφος Ντελακρουά στή «Σφαγή τής Χίου», πολύ άπέχει άπ" τήν άλήθεια, που άλλωστε δεν ήταν κι" ό σκοπός του. Στή νεώτερη 'Ελλάδα οί τοπικές φορεσιές εμφανίζονται σε έργα διαφόρων ζωγράφων σάν Ενα ήδογραφικό στοιχείο. 'H κυρία Χατζημιχάλη μελέτησε με τή γνωστή εόσυνειδησία καί γνώση της το- πικές φορεσιές διαφόρων περιοχών (Σκύρου, Τρικκέρων, Ρουμλουκιοϊ: κ.λ.π.) καί οί εργασίες της είναι όποδειγ- ματικές στό είδος τους. Τό ίδιο καί ή εργασία τοι'ι Λου- κόπουλου για τό πώς ντύνονται οί Αϊτωλοί. Οί «'Ελλη- νικες φορεσιές» τής κ. Ταρσούλη θα μπορούσε νά γίνει ένα πολύτιμο άπόχτημα. "Ενδιαφέρουσα συλλογή τοπι- κών φορεσιών ι'ιπάρχει στό λαογραφικό τμήμα του Μου- σείου Μπενάκη. *Ανάμεσά τους ωραίο δείγμα καί τής σκοπελίτικης γιορτινής φορεσιάς. Της λείπουν μόνον οί άσπρες τρυπητές κάλτσες καί οί κοντοϊιρες΄ τά παπούτσια. Θά παρουσιάσουμε σήμερα μιάν ενδιαφέρουσα γυ- ναικεία φορεσιά, τή σκοπελίτικη, που διαφέρει σύστα- στικά άπό τίς υπόλοιπες ελληνικές φορεσιές. "Οπως καί όλες σχεδόν οί άλλες Ετσι καί ή σκοπελίτικη. περνάει τίς τελευταίες της ώρες. "Ελάχιστες πιά ΣκοπελίτισσΕς δια- σχίζουν τα πεντακάθαρα δρομάκια της Σκόπελος φορών- τας τήν τοπική ενδυμασία. Καί ίσως νά μήν εχουν άδικο. Καμμιά. "ίσως. φορεσιά νά μήν άδικεϊ τόσο τίς γυναί- κες, κρύβοντας µέσα σε μιά θάλασσα πλισέδων κάθε χάρη τού κορμιο΄ύ των. Μά αΐιτό σε: τό εξετάσουμε καλ- λίτερα όταν κυττάξουμε τή φορεσιά σα σύνολο. Τώρα άς δουμε ε΄να-Ξ… τα κομάτια πού τήν άποτελοι':ν. ** Σι τρείς κατηγορίες ότι διαιρέσουμε τά εξαρτήματα της σκοπελίτικης φορεσιάς: στόν κεφαλόδεομο, στήν κύ- ρια φορεσιά καί στήν ύπόδηση. Στήν κορυφή του κεφα- λιου φοριέται τό Κάβο ύκ ι (1) στρόγγυλος τεπές άπό κόκκινο άτλάζι. παραγεμισµένος με βαιιπάκι, σάν πά- πλωμα. "Έχει διάµετρο περίπου 15 πόντους καί πάχος | ( …1 & …. (ζ/ζςέ ιο & ς "Επανάστα- Ελλάδα- μια ιές, εκτός άπό βεια γνωστή. «Σφαγή τής άλλωστε δέν δα οί τοπικές ν ζωγράφων Χατζημιχάλη νώση της το- :. Τρικκέρων, ϊναι δποδειγ- ισία του Λου- ί. Οΐ «'Ελλη- οΐ)σε νά γίνει τυλλογή τοπι- ήμα τοι": Μου- ίγμα καί της :ουν μόνον οί : ο τ"; ρ ε ς, τα αφέρουσα γυ- ιφέρει 006m- ς. =Όπως καί η. περνάει τίς ελίτισσες δια- 3πελος φορών- ν έχουν άδικο. so τίς γυναί- λισέδων κάθε ετάσουμε καλ- nix-010. Τώρα Μελών. ."ά εξαρτήματα εσμο, στήν κι'!- υφή τού κεφα- slog τεπές άπό mm, σάν πά- mg καί πάχος . Ι." . ί΄΄;7,//΄ΐ ,… .…Ν' '.ι///*. ,. . .…- |... "'.,.ιιΚι,,; , . τ . 115 14 ένός δάχτυλου. 'Η κορυφή του άπό χρυσό κεντημένο μέ τρέμουζες (πούλιες). Τό καβούκι στηρίζεται στό κε- φάλι μέ τό καπτσέλι (2) πού περνάει κάτω άπ" τό σαγόνι. Τό καπτσέλι αύτό είναι μιά λωρίδα βελούδο γκρενά κεντημένο μέ άσημογάϊτανο, χρυσό κ.τ.λ. Τό σχέδιο τού κεντήματος λέγεται γ αλ έ ρ ι π ολ ίτ ικ o (7). Oi άκρες τού καπτσελιού πιάνονται μέ τίς περιστέρες (10) μικρές μεταλικές πόρπες σέ σχήμα ρόδακα, μέ μιά ψεύτικη πέτρα στό κέντρο. Στό μέτωπο περνιέται ό μπουνές (4) είδος διχτυού άπό μαύρο μετάξι, πού τραβιέται πρός τά έπάνω καί σκεπάζει τά μαλιά. Δεξιά, πάνω άπό τό αύτί, στηρίζεται ή σάλπα (3) καρδιό- σχημη περίπου, άπό άσπρο άτλάζι κεντηµένο μέ χρυ- σάφι, τιρτίρι καί τρέμουζες. "Υστερα τοποθε- τούνται τά τ σ ι τ σ άκ ια (5) λεπτότατη ταντέλλα μήκους δυόμιση μέτρων, πού μπαίνει σέ σχήμα μισοφέγγαρου, σέ άλλεπάλληλες σειρές, πάνω άπό τό μέτωπο. cH άκρη άπό τά τσιτσάκια λέγεται καν κ άρ δ α καί φτάνει δεξιά πάνω άπό τή σάλπα. Τέλος μπαίνει τό τούλι πού μένει όρθιο. κάθετο δηλαδή στήν έπιφάνεια τού κεφα- λιού καί λέγεται άέρας. Τό πίσω μέρος τού κεφαλιού σκεπάζεται άπό τή μεταξωτή μαντήλα, πού΄ άφού περάσει στό λαιμό κάτω άπό τό σαγόνι, δένεται στόν αύχένα. =΄Ετσι συμπληρώνεται τό στόλισμα τού κεφαλιού. Κατάσαρκα στό σώμα φοριένται τά χασεδένια μα- λ α κ 6 φ ι α. μακρυές μονοκόματες φούστες, άπανωτές, o’m:a τίς δπο"ιες ή πρώτη έχει συριιάτινον κύκλο στόν ποδόγυρο. Τά μαλακόφια, μαζί μέ τό έπίσης χασεδένιο βρακί μέ κορδόνι. είναι τά άσπρόρρουχα. "Από τή φο- ρεσιά, πρώτη φοριέται ή φανέλλα, πού παρά τό όνομά της είναι κι, αύτή άπό χασέ. κοντομάνικο πουκάμισο. Πάνω άπό τή φανέλλα μπαίνει τό άνετοράλι (9) άπό ύφασμα μεταξωτό δλοβρόχ ινο. Τά μανικέτια άπό τό άνετοράλι είναι κεντημένα μέ ά στ ε ρ άκ ι α (8). "Υστερα μπαίνει τό κύριο φόρεμα, τό φουστάνι μό ρκου (11). Είναι πολύ μακρύ, μονοκόματο. φτάνει ως τούς άστράγαλους, καμωμένο άπό μαύρο σατέν μέ γλά- στρες κεντημένες μέ μετάξι. Μόρκα λέγονται στό Πήλιο ένα είδος κόκκινων τριαντάφυλλων πού έχουν μεγάλη όμοιότητα μέ τά κεντητά κόκκινα τριαντάφυλλα πού βρί- σκονται πάνω στίς γλάστρες άπό τό φουστάνι μόρκου (14). "Ολόκληρο είναι πλισέ. Τέλος, φοριέται ένα είδος κον- τού σακακιού, τό μπ α μ πο υκλί (12) άπό γκρενά βε- 116 λούδο, φοδραρισμένο μέ με- ταξωτή φόδρα. Τό µέσα μέ- ρος τών μανικιών, πού φαίνε- ται καθώς τά άνασκουμπώ- νο…. τά μπρομάνικα, εί- ναι κεντημένα μέ τυ μπα- δ όξα (ξά=χρυσά) σέ σχέδιο γαλέρι πολίτικο καί κουμπά- κια. Στό στήθος πιάνεται µέ καρφίτσες ή κολαΐνα (13). είδος μικρής τραχηλιάς άπό βελούδο, νεντημένο σέ σχέδιο γαλέρι πολίτικο, μέ τρέ καί μέ ξά (χρυσά). =Από τήν κο- λα'ί.να κρέμονται δυό μικρές κορδέλλες. Στα πόδια φοριένται άσ- πρες τρυπητές κάλτσες (6) πλεγμένες μέ κοινό καλτσόν'η- μα. Τελειώνουμε μέ τίς κ ον- τούρες (13) γκρενά βέλου- δένια πασουμάκια κεντημένα μέ χρυσά καί φοδραρισμένα µέ μεταξωτό ύφασμα. Εύκολα καταλαβαίνει ό άναγνώστης πως γιά νά ντυ- θεϊ έτσι μιά γυναίκα χρειάζεται άρκετό χρόνο καί τή συνδρομή βοηθού. *Αλλά τά ρούχα τούτα φοριένται λί- γες φορές τό χρόνο, στίς έπίσημες μέρες. ** Κυτταγμένη σά σύνολο ή γιορτινή σκοπελίτικη φο- ρεσιά παρουσιάζει µεγάλες διαφορές άπ όλες τίς άλλες έλληνικές γυναικείες φορεσιές καί πρέπει νά όμολογή- σουμε πως οί διαφορές αύτές δέν είναι τιμητικές γιά τή σκοπελίτικη. "'Ενα άπό τά κύρια χαρακτηριστικά τών φορεσιών είναι 6 τονισμός τής μέσης. πού δίνει τόση χάρη στό γυναικείο κορµί. Με τόν τρόπο αύτό ξεχωρί- ζουν τά μέρη τού σώματος, διαγράφεται καθαρά ό θώ- ρακας καί τονίζεται ή λυγεράδα. Σ' άλλες περιπτώσεις 13 ιισμένο μέ με- . Τό µέσα μέ- ών, πού φαίνε- άνασκουμπώ- 0 μ ά ν ι κ α, εί- µέ τ υ μ π α- υσά) σέ σχέδιο ο καί κουμπά- ος πιάνεται μέ ο λ α ί ν α (13), τραχηλιάς άπό μένο σέ σχέδιο ο, μέ τρέ καί ). =Από τήν κο- αι δυό µικρές φοριένται άσ- ; κάλτσες (6) οινό καλτσόνη- 1e μέ τίς κ ον- γκρενά βέλου- ίκια κεντημένα φοδραρισμένα ρασμα. ως γιά νά ντυ- χρόνο καί τή φοριένται λί- κοπελίτικη φο- ό΄λες τίς άλλες ι νά όμολογή- .μητικές γιά τή τηριστικά τών ού δίνει τόση ι αύτό ξεχωρί- καθαρά ό θώ- ς περιπτώσεις (όπως οί θρακιώτικες καί μακεδονίτικες στολές) ή ζώνη γίνεται πολύ φαρδιά δίνοντας ίδιαίτερη άνάταση στό κορμί. 'Η μέση ύπογραμμίζεται καί μέ διάφορα κοσμή- ματα (κλειδωτάρια, άλυσσιδωτές ζώνες κλπ.). eAm‘) τή μέση καί κάτω χύνεται φαρδιά ή φούστα πού κυματίζει στό βάδισμα. =Αντίθετα ή σκοπελίτικη φορεσιά δέν ύπο- γραμμίζει τή μέση άλλά σχηματίζει έναν μονοκόματο κώνο μέ κορυφή τό κεφάλι. Τό στήθος καταποντίζεται μέσα σ' αύτό τόν όγκο καί ή χάρη τού βαδίσματος καί τής κίνησης χάνεται. =Αρκεί νά κάνει κανείς τή σύγκριση μέ τή γειτονική τρικκεριώτικη φορεσιά γιά νά δεί στή δεύτερη µέ πόση αίσθηση καί σοφία τονίζεται τό ώραίο παράστημα τών γυναικών τού Τρίκκερι. Λυγερές, βερ- γολυγερές, μέ μέση δαχτυλίδι τίς θέλει ό λαός μας τίς γυναίκες του κι" έτσι τίς τραγουδάει. Μέ καλαμιές, μέ λεύκες τίς παρομοιάζει. Τό σκοπελίτικο κοστούμι δέν άν- ταποκρίνεται 0’ αύτό τό "ιδανικό. Περδικόστηθες τίς θέλει τίς όμορφές του. Τό μπαμ- πουκλί, τό κοντό σακάκι, δέ φτάνει περισσότερο άπό μία πιθαμή κάτω άπό τούς ώμους, δημιουργώντας έτσι τήν έντύπωση ένός δυσάρεστα συνεπτυγμένου θώρακα, άπ' όπου έχει χαθεί κάθε ίχνος γυναικείας κόλπωσης. Παραμερίζει, βέβαια, τό σκοπελίτικο κοστούμι τίς χάρες τού κορμιού, τονίζει όμως τήν όμορφιά τού κε- φαλιού. "Ετσι όπως συγκλίνουν οί γραμμές τού κωνικού φορέματος όδηγούν τή ματιά μας στό κεφάλι. "Οπως φάνηκε κι' άπό τή λεπτομερειακή περιγραφή, ίδιαίτερη φροντίδα δόθηκε στό στολισμό τού κεφαλιού. "Η άσπρη σάλπα πού μπαίνει λοξά, πάνω άπό τό δεξί αύτί, τά χα- ριτωμένα τσιτσάκια, ή μαντήλα, ή κολαΐνα κάτω άπ' τό λαιμό κάνουν ένα ώραίο πλαίσιο στό πρόσωπο τής σκο- πελίτισσας. Τό άσπρο τούλι πού μπαίνει κάθετα καί πού τόσο έκφραστικά τό όνομάζουν ά έ ρ ας. τά χρυσά κεν- τήματα, τά παιχνιδίσματα τού φωτός πάνω στίς τρέμου- ζες είναι σά φωτοστέφανο γύρω 617:s τό κεφάλι. Καί πρέ- πει νά παραδεχτούμε πως τά πρόσωπα τών γυναικών τής Σκόπελος δικαιολογούν αύτή τή φροντίδα. Αρμονικοί χρωματικοί συνδυασμοί κάνουν εύχάρι- στη τήν όψη τής φορεσιάς. Τά χρυσά κεντήδια διαγρά- φονται ώραία πάνω στό γκρενά βελουδένιο φόντο καί τα χρώματα τού κεντήματος τού φουστανιού γίνονται πιό φωτεινά πάνω στό μαύρο ύφασμα. 'Η έξακρίβωση τής μακρινής καταγωγής τών συρ- μών είναι, βέβαια, ένα σοβαρό πρόβλημα άπό τή λύση τού όποίου έξαρτάται ή έπιτυχία τής έρευνας παραπέρα. "Ομως τό πρόβλημα δέ σταματάει έδώ' άντίθετα, μπο- ρούμε νά πούμε πως άπό έδώ άρχίζει. Γιατί έκε΄ίνο πού κυρίως προέχει είναι νά έξακριβωθεί πώς καί γιατί προτιμήθηκαν αύτά τά στοιχεία καί γιατί έχουν ύποστεί αύτή κι: όχι άλλη κατεργασία. Ποιές άνταλλακτικές σχέ- σεις έφεραν τούς κατοίκους ένός τόπου 0’ έπαφή μ" έναν συρμό, γιατί αύτός έγκλιματίστηκε καί ποιοί κοινω- νικοί καί κλιματολογικοί παράγοντες έπέδρασαν στήν πορεία τής διαμόρφωσής του. Είναι σίγουρο πως τά κοστούμια παθαίνουν µιά πολύ άργή έξέλιξη μέσα στό χρόνο. Οί παληές ζωγραφιές πού παριστάνουν κτήτορες έκκλησιών κ.λ.π. είναι πολύτιμα ντοκουμέντα πού μάς πείθουν γιά τήν έξέλιξη αύτή. K:a άν δέν μπορούμε νά δούμε σήμερα αύτή τήν έξέλιξη είναι γιατί ή άντίληψή μας άγκαλιάζει χρονικό διάστημα μικρό σχετικά μέ τό βραδύ ρυθμό τής έξε΄λιξης. Σήμερα οί τοπικές φορεσιές έπ ιζούν καί μάλιστα στά πιό συντηρητικά στρώματα πού άντιδρούν συνειδητά στίς μεταρρυθμίσεις τής φορε- σιάς. “H μεγάλη έξάπλωση τής σύγχρονης εύρωπα'ι'κής φορεσιάς δημιούργησε συνθήκες εύνο'ι'κές γιά τήν παγι- οποίηση τής τοπικής φορεσιάς. Σχεδόν καμμιά νέα γυ- ναίκα δέν φοράει τά «παληά» κι" έτσι έλειψε ή μετά- δοση άπό γενιά σέ γενιά. ”EM-mp1s καί ή πλατειά διάδοση μέσα άπό τήν όποία ξεπηδούν οί μικρές άτομικές προσ- φορές σέ νεωτερισμούς, πού θά γίνουν γρήγορα παρα- δεκτοί άπ* όλους άν άνταποκρίνονται στίς όπτικές συνή- θειες καί στά έθιμα τού τόπου. Οί λίγες, πού άκόμα έπιμένουν νά φορούν τά «παληά» άποκλείουν μέ φανα- τισμό κάθε μεταρρύθμιση. Δέν πρέπει, τέλος, νά παρα- γνωρίσουμε τό άνασταλτικό άποτέλεσμα πού έχει ή μετα- βίβαση άπό τή μητέρα στήν μεγαλύτερη κόρη τής καλής φορεσιάς, πού στοιχίζει μιάν όλόκληρη περιουσία. Πόσα προβλήματα άνοιχτά στή-φιλομάθεια τών καλ- λιτεχνών κι= έρευνητών! zH έργασία τούτη θάχει κάνει τόν προορισμό της άν έσπειρε, έστω καί 0’ έλαχιστους, τό σπόρο τής γόνιμης περιέργειας. κιτιο: Δ. ΜΑΚΡΗΣ "Από τή Ζωγραφική Κίνηση ΝΙΚΟΥ ΝΑΚΗ Ο ΚΛΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΚΩΣΤΑ ΜΑΛΑΜΟΥ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 117

Ό ΛΑΤΥΌ "&? Π()ΙΤΙ?ΜΟΣ Η "ΜΕΓΑΛΗ ΙΑΕΑ" ΚΑΙ ΤΑ ΜΙΚΌΑ ΙΛΡΟΛΟΓ'ΉΜΑΤΔ Στην μίζερη νεοελληνική πνευµατική ζωή αρκεί να γραφεί µιά φορά κάποια ανακρίβεια, από σκοπιμότητα ή άγνοια, για να γίνει επίσημη θέση και να επαναλαµβάνεται άκοιτα, χωρίς να ξαναπεράσει από έλεγχο της γνησιότητας της. Αυτό έγινε και µε την ερμηνεία των τοιχογραφιών σε παλιά αρχοντικά, της Βόρειας κυρίως Ελλάδας, που παριστάνουν την Κωνσταντινούπολη. Επειδή βόλευε στην εδραίωση της "Μεγάλης Ιδέας" επαναλαμβάνε- ται, σχεδόν πανομοιότυπα,πδς οι παραστάσεις αυτές εκφράζουν "το πατριωτικόν αίσθημα* για την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κι αυτό όχι µόνο όταν το "ιδανικό" της Μεγάλης Ιδέας κυκλοφορούσε άνετα στον ελληνικό χώρο αλλά και αφού πιά είχε θαφτεί οριστικά στα 1922 μέσα στη φωτιά, το αίμα και το δάκρυ της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κανένας δε σκέφτηκε πως δεν είναι µόνο η Πόλη που εµφανίζεται στις τοιχογραφίες αλλά και η Βενετιά, η Βιέννη, η Μαδρίτη, η Φραγκφούρτη, η Χαλκίδα και άλλες µεγάλες πολι- τείες. 0 υποφαινόµενος, εδώ και τριαντατρία χρόνια, σε άρθρο του που αναδημοσιεύΘηκε στα "Βήµατα#'προσπάθησε να Βάλει τα πράγματα στη θέση τους γράφοντας "..η Βιέννη, η Βενετιά, η Πόλη, τόσες άλλες πολιτείες, γίνονται κέντρα οικονοµικής δραστηριότητας των Ελλήνων οι οποίοι ζυμώνονται και με τα προοδευτικά ιδεολογικά ρεύματα της εποχής τους. ?υγχρόνως τα προοδευμένα μέρη της Ελλάδας έρχονται σε εμπορική συναλλαγή µε τους τόπους αυτούς. ΄Ετσι φτάνει ως τις πολιτείες και τα χωριά µας ο θρύλος για τις μεγάλες πολιτείες µε τα παλάτια και τις εκκλησίες, τις απέραντες πλατείες και τα φο- βερά κ;στρα τους" Λογής κεντήματα, βαρύτιµα υφάσµατα, χρυσαφικά, πολύτιμες πέτρες και άλλα καλά που στέλνουν οι απόδηµοι ή φέρνουν οι ξενητεμμένοι ανάβουν τη φαντασία των ραγιάδων. Ξαναθυµίζω εδώ το γνωστό νανούρισµα Κοιμήσου, σου παράγγειλα στην Πόλη τα χρυσά σου στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαµαντικά σου Ωστόσο, η πόλη εμφανίζεται συχνότερα από τις άλλες µεγάλες πολιτείες. Εύκολη, αλ- λά όχι αληθινή, η αναφορά στον πατριω.τισµό των Ελλήνων, στη "Μεγάλη Ιδέα" από το 18¢ αιώνα, δηλαδή πολύ πριν μπεί σε κυκλοφορία. Ας το πούμε χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Πρόκειται για µίµηση τούρκικης συνήθειας, όπως συνέβαινε και σε πολλά άλλα στοιχεία της ζωής των αρχόντων της εποχής, όπως η φορεσιά , το σταυροπόδι, το μακρύ τσιµπούκι και τόσα άλλα. Θα μπορούσα εδώ να παραθέσω δεκάδες τοιχογραφιών της Πόλης σετ!1µιά. Περιορίζοµαι, γιά την ώρα, σε μερικές έντυπες μαρτυρίες που αναφέρονται σε μή θρησ- κευτικά τουρκικά κτίσματα. Επειδή το σημείωµα τούτο δεν προορίζεται να δημοσιευ8εί σε ειδικό περιοδικό περιορίζοµαι στις απόλυτα απαραίτητες βιβλι0ΥΡαΦιΧ€ς παραπομπές. 2 Από τις αρχές του 19ου αιώνα ο Πουκεβίλ σημειώνει:" Ανεξάρτητα από την πόλη της Κωσταντινούπολης, που τη βρίσκει κανείς να παριστάνεται σε όλα τα σεράγια της Ανατο- λής -υπογράμμιση δική µου- με τη µορφή ενός συρφετού σπιτιών και µιναρέφων, έχοντας φόντο τη θάλασσα, πλοία και ψάρια, γιατί όλα πρέπει να µπούν στη σύνθεση πινάκων αυ- τού του είδους, βλέπει κανένας πολλά γεφύρια ριγµένα πάνω σε ποτάμια, περίπτερα και κοιμητήρια". Κάτι πρέπει να μας θυμίζει η περιγραφή αυτή. "ερικές δεκαετίες αργότερα, ο B. Vncpdp περιγράφοντας τις τοιχογραφίες στο κονάκι του Ψτεμίρ Μπέη στο Πεκίνι, ανά- μεσα στα θέµατά τους αναφέρει την "Κωσταντινούπολη, τη Μέκα, καράβια στη θάλασσα".4 Γραφικό συμπλήρωµα των τοπιογραφιών "πολεµιστές να κόβουν κεφάλια απ'όπου αναβρύζουν βρύσες αιµάτων". Στο σεράγι του Μουχτάρ -Διθαρίτσα Ιωαννίνων- το θέμα εξειδικεύεται. "Υπήρχε εικόνα που έδειχνε την εκτέλεση κάποιου 'Ελληνα"?.ιλϊά και σε σπίτια ελληνι- κά συναντούµε αντίστοιχες γειτονίες "πατριωτικών" θεμάτων. ΄Ετσι, στο σπίτι των αδελ- φών ομαλιά, στην Καστοριά, ανάμεσα σε ετερόκλητα θέματα, εικονίζονται "διάφορα μέρη της Κωνσταντινουπόλεως, ο λλή πασάς έφιππος"ΕΞΞηµειώνουμε ότι στις αρχές του 17ου αι- ώνα υπάρχουν "από της Θεοσώστου πόλεως Καστορίας ευρισκόµενοι πραγµατευτάδες γουναρά- δες εν τή βασιλευούσι των πόλεων? δηλαδή την Κωσταντινούπολη. το κλίμα του μεγαλοϊδεατισμού µπορούµε να εντάξουμε τις µεταγενέστερες απεικονί- σεις της Αγιασοφιάς, όπως είναι ο "Ναός της του Θεού ?οφίας" στις νεοκλασικίζουσες τοιχογραφίες των αρχών του αιώνα µας στο σπίτι τ υ ?τέλιου "ερικάκη στο Λεωνίδι ή τον πίνακα " 0 εν Κωνσταντινουπόλει ιερός ναός της του Θεού γοφίας" του πικολάου Ναργάρηΐ ?τη δεύτερη οι μιναρέδες μετατρέπονται σε πολύ ψηλούς αρχαιοελληνικούς κίονες επάνω στους οποίους υπάρχουν αγάλµατα, καθώς επίσης και σε φανταστικό καμπαναριό κυματίζει η γαλανόλευκος. Μα τότε είναι η εποχή όπου από την έδρα του δάσκαλου, από τον άµβονα και το τυπωµένο χαρτί έχει δηµιουργηθεί το σχετικό ιδεολογικό κλίμα. Μακριά από μας κάθε σκέψη να αµφισβητήσουμε την αγάπη των Ελλήνων προς την πατρί- δα, κυρίως προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Μα δεν πρέπει να συγχέουµε τα μεγαλοϊδεά- τικα ανεδαφικά ονειροπολήματα µε το γνήσιο πατριωτισµό που εκδηλώνεται με το χτίσιµο σχολείων και νοσοκοµείων, µε την ίδρυση βιβλιοθηκών και λογής άλλων αγαθών έργων. ΥΙ'Ρ"Ό* &. "&ΚΡΨ' 1. Αναστ. Κ. Ορλάνδου, Τα βυζαντινά µνηµεία της Καστοριάς. αθήνα 1939, σελ. 208 2. Κίτσου Λ. Μακρή, Βήµατα. Αθήνα 1979, σελ. 16 3. …. ΡουαπΕ"11,τπ, "σποτ: πως τα αρκετη, τόμος II, παρ… 18%, σελ. Μη 3. ν. BEPARD, Τουρκία και Ελληνισμός, µετάφραση ". Λυκούδη, αθήνα 1987, σελ. Το 4. Κυρ. Σιµόπουλου, ?ένοι τα ιδιώτες στην Ελλάδα 1800-1810, τόμος Γ1. αθήνα 1975,σξ%λ 3 6. Παντελή Τσαμίση, Η Καστορία και τα µνημεία της. Αθήνα 1949, σελ. 207 7, κξτσου Α, Μακρή, Η Λαϊκή τέχνη του Πηλίου, αθήνα 1976, σελ. 201

Μέ βάση τόν απλούστερο ορισμό τού εργαλείου-προέκταση χεριού- Θά προσπαθήσουµε νά ταξινοµήσουμε τό ύλικό. Τό έπεξηγηματικό"άπό λαογραφική πλευρά" όροδετεϊ τήν έννοια τού εργαλείου. 'Εξετάζουμε δηλ. τά εργαλεία τού ελληνικού παραδοσιακού πολυτισμού. Χρονολο- γικά & παραδοσιακός πολιτισμός καλύπτει ολόκληρη τήν περίοδο τής Τουρκοκρατίας, ούσιαστικά συνεχίζεται ως τόν Β΄παγκόσμιο πόλεμο, οί πρώτες ρωγμές του εμφανίζονται μέ τήν ίδρυση τού ελληνικού Κράψους στα 1828΄ένώ ή ακμή του στό τέλος τού 180υ -άρχές τού 190υ αί. τά κύρια εργαλεία ωστόσο, κρατούν σχεδόν αναλλοίωτη τή μορφή τους μέσα στό χρόνο, δέν παρατηρείται δηλ. εξέλιξη τής τεχνικής στήν πράξη. Αύτό ίσχύει καί για τήν αρχαία, τή βυζαντινή καί νεώ- τερη 'Ελλάδα. τά έμπόδια για τήν ανάπτυξη τής τεχνικής στήν άρ- χαία 'Ελλάδα, συνοψίζονται: α) στήν ύπαρξη των δούλων καί στήν απουσία εσωτερικού διεξόδου για τήν εμπορευματική παραγωγή στό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, β) στα ίδιαίτερα γνωρίσματα τής ίδεο- λογίας των αρχαίων 'Ελλήνων καί γ) στόν αύτοπεριορισμό τής ίδιας τής τεχνικής σκέψης. 'Ολα αύτά αναλύονται στό καταπλητικό βιβλίο τού J.P.Vernant, Μύθος καί σκέψη στήν αρχαία 'Ελλάδα, έκδ.'Ολκός 1975 ίδιαίτερα στό κεφ. 4 σ.243-304. Στή βυζαντινή καί οθωµανική αργότερα αύτοκρατορία, ή κοινωνική δομή δέν εύνοεϊ τήν εξέλιξη τής τεχνικής. 'Η κοινωνική δομή είναι διπλή: 'Από τή µια πλευρά ένα σύνολο αγροτών δεµένων γερά μέ τή γή καί όργανωμένων οίκογενειακά καί κοινοτικά στήν ύπαιθρο καί από τήν άλλη πλευρά μιά συγκεντρω- τική γραφειοκρατική διοίκηση στίς πόλεις. 'Η σύνδεση των δύο αύ- τδν κόσμων , εξασφαλίζεται μέ τό φόρο. Στό οίκονομικό επίπεδο, ού- τε τά ύλικά ούτε οί ανάγκες κατανάλωσης ύπαγορεύουν τήν εξέλιξη των εργαλείων. ΄Ακόμα, τό ίδεολογικό κλίμα τού Χριστιανισμού ταυ- τίζεται μέ τήν "ήσιόδεια αντίληψη" όπου ύµνεϊται ή εργασία σάν μια μορφή Θρησκευτικής έμπεερίας καί συμπεριφοράς. Στά χρόνια πού συμπυκνώνεται ή ακμή τού παραδοσιακού πολυτι- σμού όπου έχουμε καί αύξηση τής παραγωγής ή οποία µπαίνει στή δια- δικασία τής έμπορευματοποίησης, δέν παρατηρείται καμιά έξέλιξηστόν τομέα των εργαλείων. "Αναλυτικότερα, είναι τά χρόνια πού στήν Εύ- ρώπη κυριαρχεί τό εμπόριο, συντελε[τ αι πιά ή "βιομηχανική επανά- σταση", δημιουργείται έτσι ή παγκόσμια αγορά, ή βάση δηλ, τού κε- …ισκρατικού αυτή… στίς οίκονοµικές σχέσεις, εφόσον διευκολύ- νει τόν καταμερισµό εργασίας. 'Η όθωμανική αύτροκρατορία βρίσκε- ται στή διαδικασία τής άποσύνθεσή κής. Αίτία κι αύτό τής διεθνούς αγοράς. ΄Επεκτείνεται ό θεσµός τής μονοκαλλιέργειας. Οί χαρακτη- ριστικότερες μονοκαλλιέργειες στήν 'Ελλάδα είναι τό στάρι, τό βαµ- βάκι, ή ελιά καί ή σταφίδα αργότερα, εξαιτίας τής αύξησης τού άγ- γλικού εμπορίου στή Μεσόγειο καί τής ύποχώρησης αντίστοιχα τού γαλ- λικού πού είχε σάν συνέπεια τή μείωση τής ζήτησης τού λαδιού. Στόν προχωρημένο 18ο αί. προστίθεται καί η καλλιέργεια τού καλαµποκιού ή όποία επεκτείνεται σέ μονοκαλλιέργεια, ένώ αντίθετα ή είσαγωγή τής πατάτας, δέν γνωρίζει επιτυχία. ΄Ετσι όµως ή ελληνική οίκονο- µία γίνεται καί εύθραυστη καί .άπόλυτα έξαρτημένη άπό τήν ξένη ζή- τηση. Στά χρόνια ήδη αύτά, διαπιστώνουµε καί μιά μετάβαση άπό τήν "βιοτεχνική" στή "βιομηχανική"παραγωγή. Θά σταθούµε στό πρόβληµα πού αρχίζει στά 1840 - στήν πράξη προύπήρχε - ανάµεσα στή γεωργία καί στή "βιομηχανία" μέ τή συγκρότηση τής εθνικής οίκονομίας (αναφερό- μαστε δηλ. στόν χώρο τού ελεύθερου 'Ελληνικού Κράτους) γιατί, τό πρόβλημα αύτό έχει άμεση έπίπτωση καί στήν έξέλιξη τών εργαλείων. Τά έργαλεϊα δηλ. τά όποτα απαιτούνται γιά τήν βιομηχανική εξαρτη- µένη, επειδή έπιδίδεται κυρίως στήν κατεργασία τών πρώτων ύλών, πα- ραγωγή, τελειοποιούνται γρηγορότερα από τά γεωργικά. Τα γεγονότα μιλούν: Στά 1830-40 ίδρύονται τά πρώτα μεταξουργεϊα στήν Καλαμάτα, Σπάρτη, 'Ανδρο. Λίγα χρόνια αργότερα στή Λαμία, Σύρο, Βόλο, Πει- ραιά. 'Από τό 1851 αρχίζει νά συµµετέχει κι ή 'Ελλάδα σέ διεθνείς βιοµηχανικές εκθέσεις καί στά 1855 λειτουργεί στήν "Αθήνα εκσυγχρο- νισμένο μεταξουργεΈο. 'Αντίθετα, σέ οίκονοµική απογραφή στά 1842, φαίνεται ότι παρέΞ μειναν απραγματοποίητα, όσα είχε προτείνει 6 Thiersch σχετικά μέ τή βελτίωση τών μέσων καλλιέργειας. Καμµιά προσπάθεια γιά άλλαγή στόν παραδοσιακό τρόπο δουλειάς. Οί καλλιεργητικές µηχανές, οί μη- χανές Θερισμού, λιχνίσματος είναι όλότελα άγνωστες στήν 'Ελλάδα. ‘H επεξεργασία τού μούστου στά παλιά δεδομένα. 'Η δομή τής αγροτι- κής παραγωγής μένει ή ίδια. Στά 1860 ίδρύεται στόν Πειραιά τό πρώτο ξυλουργικό καί σιδηρουργικό εργοστάσιο τού Γ.Βασιλειάδη. “H κατα- σκευή τού πρώτου σιδερένιου άρότρου, άρχισε στά 1863 καί τρία χρό- νια αργότερα, άρχισαν νά κατασκευάζουν τέτοια καί οί σηδηρουργοί τού Ναυπλίου. τά νέα γεωργικά εργαλεία είσάγονται καί λειτουργούν αρχικά, σιγά-σιγά όπως είναι φυσικό, στούς Γεωργικούς Σταθμούς, οί όποίοι σύµφωνα μέ τό νόμο τού 1897 ίδρύονται καί λειτουργούν σέ κά- θε νόμό. 'Ως τό 1900 έχουν ίδρυθεϊ 8 τέτοιοι σταθμοί καί 3 μόνο αγροκήπια. Μπορούμε νά χωρίσουμε τό σύνολο τών έργαλείων γιά μεθοδολογι- κούς σκοπούς σέ 2 μεγάλες κατηγορίες: Α'΄Εργαλεία τής παραγωγής, 3"Εργαλεία τής μεταποίησης. Στήν Α΄κατηγορία έντάσσουμε έργα- λεϊα: 1) Τά σχετικά μέ τήν καλλιέργεια τής έξοχής (γεωργία, έλαιο- κομία, αμπελουργία κυρίως) 2) τα κτηνοτροφικά 3) Τα μελισσοκομικά καί 4) Τά αλιευτικά καί τού κυνηγιού. Στήν Β'κατηγορία έντάσσουμε εργαλεία: 1) τά γυναικεία όσα δηλ. ξεκίνησαν συνδεμένα μέ γυναικεία απασχόληση, τά όποία χωρίζουμε σέ δυό μικρότερες κατηγορίες α) τού σπιτιού καί Η) τής οίκοτεχνίας. 2) Έά αντρικά τού σπιτιού. ΄Εδώ έντάσσουμε τά εργαλεία πού βρί- σκονται σ΄ένα αγροτικό σπίτι - βάση τής παραδοσιακής οίκονομίας καί πολιτισμού - τά όπο'ία χρησιμοποιεί κυρίωςδ% σχετικά μέ είδι- κευμένα έπαγγέλκατα. ν όμως από τήν επιμέρους έΞέταση τών εργαλείων, έξετάζουμε (". ΠΩ τή θέση πού έχουν καί πως λειτουργούν τά εργαλεία στόν παραδοσιακό πολιτισμό μέσα από συγκεκριμένα ένδεικτικά παραδείγματα, εφόσον στά περιορισμένα περιθώρια τού άρθρου, δεν είναι δυνατό νά αναλυθεί τό σύνολο τών έργαλείων. 'Αντίθετα, μιά Ξερή απαρίθμησή τους χωρίς όλα τά σάάδια τής κατασκευής τους, τή λεπτομερειακή περιγραφή τους, τή λειτουργία τους, τίς τυπολογικές καί όνομαστικές τους διαφορές από τόπο σέ τόπο θά ήταν άνώφελη. Τά περισσότερα έργαλεία είναι ξύλινα ή σιδερένια ή συνδυασμός καί τών δύο. Πρός τό τέλος τού παραδοσιακού πολιτισμού τό σίδερο κερδίζει έδαφος σέ βάρος τού ξύλου. 'Ωστόσο, δέν γίνεται εύπρό- σδεκτο παντού. Γιά π.χ. στήν Αίτωλία, όπως μας λέέι ό μεγάλος λαογράφος Δημ.Λουκόπουλος, "έξαίρεση είααα άν κάπου-κάπου ίδίως στά καμποχώρια συναντάει κανείς σιδερένιο άλέτρι". Αύτό συμβαίνει πρίν από τό 1930 τούλάχιστον. Οί λόγοι είναι πολλοί: α) 'Η Ρού- μελη είναι πετρότοπος β) Δέν ύπήρχαν είδικοί τεχνίτες-κατασκευα- στές, άρα δύσκολο νά τό άποκτήσουν. γ) Προύποθέτει Εέχωρη οίκονο- µική δαπάνη έφόσον χρησιμοποιούνται άλογα στό ζέψιµο. δ) Τά όφέλη στήν απόδοση τής καλλιέργειας δέν ήταν σημαντικά, έπειδή δέν συ- νοδευόταν από παράλληλη βελτίωση τού φτωχού καί άκαρπου έδάφους. ε) Τό "έτσι τούβραµε" μαζί μέ τή δύναμη τής συνήθειας, συνθέτουν τήν έννοια τής παράδοσης, καθοριστικός ό ρόλος της στήν παραδοσια- κή κοινωνία. Φυσικά, μπορούμε βάσιμα νά ύποθέσουμε ότι τό ίδιο ίσχύει γιά τίς όρεινές τούλάχιστον περιοχές τής ήπειρωτικής 'Ελ- λάδας . "Ενα άλλο θέμα είναι, ποιοί είναι οί τεχνίτες τών έργαλείων. Τά ξύλινα, σχεδόν αποκλειστικά, τά φτιάχνουν οί ίδιοι πού τά χρη- σιμοποιούν. Καί στήν περίπτωση ακόμα τού "σύνθετου"έργαλείου τού άλετριού, κατασκευαστής είναι 6 ίδιος ό γεωργός. Τό άν σέ όρισμέ- νες περιοχές, |όπως στήνκώ, ύπάρχει είδικός τεχνίτης "ό άλετράς" στό χωριό, δέν είναι καί απαραίτητος. Δέν μαθήτεψε σέ μόστορα παρά µονάχα ή παρατηρητικότητα κι ή πείρα του τόν δίδαξαν µαζί μέ τήν σχετική έπιδεξιότητα τού ίδιου. 'Ο καταμερισμός έργασίας πού ύπάρ- χει στήν περίπτωση αύτή, δέν γίνεται γιά νά όργανωθεί καλύτερα ή παραγωγή, αλλά γιά νά δημιουργήσουν όσο γίνεται πιό πετυχημένα έρ- γα, έξασκώντας τά αντίστοιχα άτομικά τους χαρίσματα. 'Ολόκληρη ή διαδικασία τής κατασκευής καί τού πιό άπλού έργαλείου, από τό διά- λεγμα τού ξύλου ως τή χρήση του, εντυπωσιάζει γιά τό πόσο καλά ό άνθρωπος γνωρίζει τή δουλειά του μέσα από τή γνώση τού ύλικού. Τά διδερένια έργαλεία ή τά έξαρτήµατα τών ξύλινων, είναι δου- λειά τού σιδηρουργού ή τού χαλκιά. Είναι γνωστή ή φράση: "χωριό πού δέν έχει παπά, δάσκαλο καί γύφτο, χωριό δέν είναι". Γύφτος είναι τό συνώνυμο τού χαλκιά, ή τέχνη κληρονομική, τό μαγαζί κοινο- τικό. Τά έργαλεϊα είναι τού χαλκιά, τό ύλικό τού γεωργού, ή πλη- ρωμή σέ είδος, άν είναι γεωργός "στ'άλώνια" άν είναι κτηνοτρόφος "στά γάλατα". "Ως πρίν τούλάχιστο τόν Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ή συ- ναλλαγή γίνεται σέ είδος. Δέ σημαίνει όμως αύτό ότι έχουμε νά κά- νουμε μέ μιά οίκονομία, φυσική κλειστή, μή χρηματική εφόσον ό φό- ρος είσπράττεται σέ χρήμα. Στό σημείο αύτό θά πρέπει ίσως νά τονίσουμε τή σημασία πού έχει τό σίδερο στήν παραδοσιακή κοινωνία σάν έκφραση δύναµης καί στε- ρεότητας. 'Ανάλογη είναι καί ή σημασία του καί στήν άρχαία "Ελλά- δα όπως φαίνεται στά όμηρικά έπη. Kai οί σημερινές εύχές"σιδερέ- νιος", "σιδεροκέφαλος" κτλ. έχουν χάσει τή συμβολική τους σημασία, πράγμα φυσικό. έφόσον τά σύμβολα είναι κατανοητά γι αύτούς πού τά δημιούργησαν καί τά χρησιμοποιούν, ωστόσο απηχούν παλιά πίστη στή δύναμη τού σίδερου. Πολλά από τά σιδερένια, τά γεωργικά καί τά τής ύφαντικής έργα- λεία, είτε μεµονωμένα, είτε συνδεμένα μέ τίςάντίστοιχες παραγωγικές τους δραστηριότητες, συνδυάζονται μέ µαγικές πράξεις καί δυσειδαι- μονίες. ΄Εφόσον ή τεχνική είναι άνεξέλικτη, οί μακικές πράξεις εί- ναι ένας τρόπος να έλέγξει ό άνθρωπος τή φύση. Τά έργαλεία άύτά δηλαδή, συνδέονται μέ ενέργειες πού σκοπό έχουν ή νά διώξουν άπό τόν άνθρωπο κάθε κακό, θεομηνία, άρρώστια, μάγια ή νά τόν προφυ- λάξουν γιά νά μή τού συμβούν. Στήν περίπτωση µάλιά&ήτών σιδερέ- νιων εργαλείων όπως τό γουδοχέρι, τό φτυάρι , ή µασιά κ.ά. έχου- µε καί τήν πίστη (ότι μεταδίνουν δύναμη, όπως γιά παράδειγμα, στήν Κίμωλο όταν λεχώ σηκωθεί γιά πρώτη φορά άπό τό κρεββάτι της, πατάει ένα μαχαίρι. ΄Από τά σιδερένια έργαλεία αύτό πού συγκεντρώ- νει όλες τίς ίδιότητες είναι τό µαχαίρι καί μάλιστα τό μαυρομάνικο. 'Από τά γεωργικά, τό σπουδαιότερα άπό αύτή τήν άποψη, έκτός άπό άξίνα, τσάπα, δρεπάνι καί ζυγό, είναι τό ύνί τού άλετριού. Γιά πα- ράδειγμα, κυρίως τό ύνί μετατρέπεται σέ σύμβολο γονιμικό όταν τοπο- θετείται στό κατώφλι τού καινούριου σπιτικού γιά νά τό πατήσει ή νύ- φη ή νύφη καί γαμπρός μαζί. 'Ο συμβολισµός αύτός είναι πανάρχαιος στήν 'Ελλάδα καί ό παραλληλισμός τής καλλιέργειας τύύέδάφους μέ τήν τεκνοποιία έκφράζεται μέ τό "έπ'άρότφ παίδων γνησίων" πού αποτελεί τό σκοπό τού γάμου. Συγκεντρωµένα παραδείγματαάπό μαγικές πράξεις µέ σιδερένια καί γεωργικά εργαλεία, βλ.: Α.Παπαμιχαήλ, Τά μέταλλα είς μαγικάς καί δυσειδαίμονας ένεργείας, KEEA, 17, 1964, σ.6 8—104 καί Κ. Ρωμαίου, Τό ύνί κατά τόν γάμον Λα, &, 1923, σ.346-368. 'Από τά έργαλεία τής ύφαντικής, αύτά πού συγκεντρώνουν τίς πε- ρισσότερες μαγικές δυνάμεις είναι ή ρόκα, τό άδράχτι καί γενικά τό κλώσιμο τής κλωστής, μέρη τού άργαλειού όπως τό άνΌ:καί κυρίως τά μιτάρια. Γιά παόάδειγμα, η ρόκα καί τό άδράχτι πού βάζουν στό προ- σκεφάλι τού νεογέννητου, γίνονται σύμβολα προφύλαξης άπό τό κακό μάτι. "Ενα παράδειγμα άπό τή Λευκάδα: "Απαγορεύεται να πάει γυ- ναίκα γνέθοντας στό αλώνι, όσο διαρκεί ό άλωνισμός, γιατί είναι ξωτικιά, διώχνει τόν άνεμο καί δέν µπορούν νά ξαναμίσουν. Παρα- δείγματα συγκεντρωμένα γιά τά έργαλεία τής ύφαντικής, στό βορειο- ελλαδικό χώιρο, βλ. : "Αλκ.Κυριακίδου-Νέστορος, Τά ύφαντά Μακε- δονίας καί Θράκης, EOEX, "Αθήνα 1965. Αύτά τά έργαλεία λοιπόν, φανερώνουν καλά τόν τρόπο σκέψης τού ανθρώπου στήν παραδοσιακή κοινωνία γιατί, τά άγροτικά έχουν τήν πιό αργή εξέλιξη από άλλα καί είναι προύπόθεση γιά τό μοναδικό στήριγμα ζωής στόν έλλαδικό χώρο, τήν άγρρτική οίκονομία. Τά ύφαντικά για- τί τά χειρίζεται σχεδόν αποκλειστικά ή γυναίκα, τό πιό συντηρητικό στοιχείο στήν παραδοσιακή κοινωνία. 'Η γεωργική οίκονομία στόν παραδοσιακό πολιτισμό είναι βασικά οίκογενειακή, δηλ. ιοίκονομία έπιβίωσης καί, συνεπώς οί σταθερές της άξίες βρίσκονται σέ άμεση σχέση μέ τή φύση τήν τύχη καί τό προσωπικό έργο. Τό προσωπικό έργο, έφόσον τήν τύχη δέν μπορεί νά τήν αλλάξει κα τή φύση δέν προσπαθεί νά τήν αλλάξει, έξασφαλίζει, μέ τή βοήθεια τών έργαλείων, τή σχετική οίκονομική αύτάρκεια στόν άνθρωπο. Γι αύτό καί ανάλογη είναι ή συμπεριφορά του στά πιό αναγκαία άπό αύτά. Γιά παρά- δειγμα, ένα άπό τά πολλά έθιμα τών Χριστουγέννων τής Πρωτοχρονιάς καί τών Φώτων στό Δρυμό Μακεδονίας, είναι τό "θύκνιασμα" τής πίττας καί τών γεωργικών έργαλείων. "Εκτός από τό ότι άνάμεσα στά ζυμαρένια όμοιά κατά στήν έπιφάνεια τής πίττας πού θυκιάζουν είααι καί άλέτρι μέ βό- δια, όσο διαρκεί τό θύμιασμα, τοποθετούν στήν άναμµένη έστία ένα άπό τα κύρια μέρη τού άλετριού. "Επιπλέον, αφού θυμιάσουν τήν πίττα, θυ- μιάζουν καί τά γεωργικά έργαλεία, τά ζώα καί τό στάβλο. "Επίσης, στή Ρόδο μέ τό τέλος τού θερισμού κι ύστερα άπό όρισμένες "τελετουργικές" διαδικασίες, όλοι οί θεριστές φιλούντά δρεπάνια τοποθετημένα σέ σχήμα σταυρού. Στή Στενήµαχο τής "Ανατολ. Θράκης - φηµισμένη γιά τ"άμπέλια της - στήν είκόνα τού προστάτη τού τρύγου άγ.Τρύφωνα, αφιέρωναν ασημένια όμοιώµατα άπό έργαλεία δουλειάς, σβανάδες, κλα- δευτήρια κ.ά. Είδική λοιπόν προσοχή καί μεταχείριση τύχαιναν τά έργαλεία πού σχετίζονταν µέ τήν κυριότερη παραγωγική δραστηριότητα κάθε τόπου. Τά έργαλεία έπίσης συνδέονται µέ τόν τρόπο ζωήςτής οίκογένειας καί τής κοινότητας. Στήν οίκογένεια, άπαιτούνται πολλά χέρια καί πολλή δουλειά έπειδή ή απόδοση τών έργαλείων είναι μικρή καί αργή. Πολλά παιδιά σημαίνουν πολλά χέρια. Στό σημείο αύτό, θά πρέπει νά θυµίσουμε πόσο ούσιαστικός γιά τήν αγροτική οίκονομία είναι καί ό ρόζος τής γυναίκας. Στήν κοινότητα, τά ατελή μέσα προύποθέτουν κοινή συμμετοχή σέ δουλειά όπως στό χτίσιμο ένός σπιτιού, στό σκάψιμο τών άμπελιώγ,στό θερισμό. "Αλλά καί κοινή συμμετοχή νά μήν ύπήρχε, ύπήρχε κοινή ζωή κατά τή διάρκεια τής δουλειάς. "Αμεση συνέπεια είναι, έθιμα καί παιχνίδια . Τά σύγχρονα έργαλεία καί οί καινούριες μέθοδοι γεωπο- νίας είναι αίτία πού δέν ζούν πολλά άπό αύτά. Καί, είναι γεγονός, ότι όσα άπό τά έργαλεία άντικαταστάθηκαν γρηγορότερα, τά έθιμα πού αντιστοιχούσαν στις παραγωγικές τους δραστηριότητες, Ξεχάστηκαν πιό γρήγορα. "Αναφέρουμε δυό πολύ ένδιαφέροντα παιχνίδια πού παίζονταν στήν Κύπρο μέ δρεπάνια στό θερισμό: α) T6 παιχνίδι τού λαγού καί τού κυνηγού: Παιζόταν μέ δυό θεριστές μεγάλης άπόδοσης, ένα μεγαλό- σωμο πού ύποδυόταν τόν κυνηγό κι ένα μικρόσωμο, τόν λαγό. Θερίζοντας καί οί δυό, ό κυνηγός προσπαθούσε νά πιάσει τόν λαγό, ώσπου ύστερα άπό έλιγμούς, φαινόταν πιά γιατί είχαν θεριστεί άρκετά στάχυα, σκότω- νε στά ψέμματα τό λαγό. β) Τό παίξιμο τού δρεπάνιού: Συνήθως μιά όµάδα θεριστές, θερίζουν τά κοινοτικά χωράφια μέ τούς ήχους τής μου- σικής προσπαθώντας νά έπιδείξουν χάρη καί γρηγοράδα έκτοπίζοντας ό ένας τόν άλλο. Φυσικά ποθ… , άποτελείωναν κανονικά τό θερι- σμό στά χωράφια αύτά. "Ερχόμαστε τώρα στό θέμα τής όνομασίας τών έργαλείων από τόπο σέ τόπο στόν 'Ελλαδικό χώρο. Δέν ύπάρχει κανενός είδους συγκριτική τυπολογική µελέτη τών έργαλείων γιά νά μάς όδηγήσει. "Από όσα παρα- δείγματα μάς είναι γνωστά, διαπιστώνουμε: α) "Οτι π λλά έργαλεία δια- τηρούν τό ίδιο όνομα µέ τά άντίστοιχα άρχαία, άκολουθώντας τή φυσική έξέλιξη τής γλώσσας. "Αλλωστε τά έργαλεία είναι τά ίδια σχεδόν σ" όλόκληρη τήν ίστορική ζωή τής "Ελλάδας άπό όσο ξέρουμε άπό γραπτές πηγές καί άπεικονίσεις σέ άγγεία, στήλες ή χειρόγραφα. "Εκτός άπό τά γνωστά παραδείγματα (σωόνδυλος, άτρακτος κ.ά.) χαρακτηριστικό είναι τό παράδειγμα τής ρόκας (άρχ. ήλακάτη). Στήν Κάρπαθο λέγεται άλεκατά στή Ρόδο άλακάτη. β) ότι ύπάρχει μεγάλη ποικιλία σέ έργαλεία πού προορίζονται γιά τήν ίδια χρήση, αλλά δέν παρουσιάζουν τήν ίδια μορφή παντού. "Αποκο- νώνουμε ένα άπό τά τυροκομικά έργαλεία γιά παράδειγμα. Είναι αύτό γιά τήν παρασκευή τού βούτυρου. ‘H πιό συχνή μορφή του είναι ένας κά- δος ώς 1 µ. ύψος κωνικός, μέ διάκ.βάσης 20-28 έκ. καί μικρή 12-14 έκ. Συμπλήρωμά του είναι ένα ξύλο πού ξεπερνάει στό ύψος στό σκεύος γιά νά πιάνεται εύκολα όταν βρίσκεται μέσα. Στήν κάτω άκρη του σφηνώνεται ένας κύλινδρος μέ έγκοπές ή ένας δίσκος διάτρυτο ς. 'Η &όήση του άπλή: Πιάνεται µέ τά δυό χέρια κι άνεβοκατεβαίνει στό σκεύος πού ύπάρ χει γάλα, ώσπου ν"άρχίσει νά χωρίζει τό βούτυρο. "Εχουμε λοιπόν: Κα- ράμπα-Καραμπόξυλο (όρεινή Αίτωλία), βούρτσα-βουρτσόξυλο (.πεδινή Αί- μπούτνος-μπουτνόξυλο (Ρουμλούκι), καρδάρι-καρδαρόΞυλο (΄Ανατ.Θράκη), κάδη-δάρτης (΄Ηλεία), κοπανόκαδος ή τραμπουλίτσα ή βούρτσα("Ηπειρος), άγκαίδι ή τσαλ(α)κάνη-φρούα ή φλούδα ή καδόξυλε (Τσακωνιά). Τό Ξυλαγγ" στόν Πόντο γιά τήν ίδια χρήση είναι ένας κάδος σέ σχήμα έπιμυκημένου βαρελιού ό όποίος κρέμεται από τήν οροφή μέ δυό θήλειές σ"όριζόντια θέση. T6 toupBavIL) ("Ανακού Καππαδοκίας) είχε διαφορετική μορφή: 'Ενα μεγάλο πήλινο δοχείο σέ σχήμα στάμνας μέ δυό λαβές στή μέση καί μιά μικρή τρύπα κάτω από τόν πλατύ λαιμό. Γιά να τουρβανίσουν τόν άθο(=καϊμάκι), μάς λέέιό Θαν.Κωστάκης στό βιβλίο του για τήν "Ανακού, έκλειναν καλά τό στόμιο τού τουρβανιού µέ δέρμα, άπλωναν μέσα στό δωμάτιο χοντρά στρώµατα, έγερναν δίπλα τό τουρΒάν, γονάτιζαν οί γυ- ναίκες, τό πιαναν &π'τά φτιά καί τό κυλούσαν τρανταχτά ώσπου νά ξεχω- ρίσει τό βούτυρο.! Ντουρβόνι ("Ανατολική Θράκη). Στή Ρόδο χρήσιμο - ποιούν τή λακάνη;Ξκεύος ανοιχτό στό όποίο ταράζουν το γάλα μέ ξύλινο κουτάλι. Στήν Εώ καί στή Νάξο χρησιµοποιούν άλλα σκεύη αλλά δέν βγα- ζουν βούτυρο παρά διάφορ α είδη τυριών. Kai να σπφτεί κανείς ότι ό κατάλογος δέν είναι πλήρης. γ) ότι τά πιό απαραίτητα έργαλεία, ίδααίτερα τα κύρια µέρη τους, έχουν τήν ίδια όνομασία από τόπο σέ τόπο μέ τίς αναμενόμενες τοπικές γλωσσσικές παραλλαγές, Γιά παράδειγµα, τό έργλαείο άλωνισμού ή δο- κάνα στή Θράκη μόνο: 'Αλοκάνη (Τσακήλι), Ντουκάνα (κπερ.Διδυμοτείχου), Δουκανσ"(Λουλεβουργάς "Αν. Θράκης). "Αντίθετα τα συμπληρωματικά τους στοιχεία ή τα μέρη πού τά αποτελούν, παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Γιά παράδειγµα ή έντομή πού ύπάρχει στό ένα άκρο τού άδραχτιού λέγε- ται δόντι (Αίτωλία), τσούνα (Σάµο), κόκκα (Σκιάθο). 6) ότι σέ μερικές περιππώσεις ύπάρχει πλούσιο λεξιλόγιο μέ θαυ- μαστή σαφήνεια πού σέ ξαφνιάζει. 'Ενδεικτικά αναφέρουμε τό γεγονός ότι στήν κο καί στήν Αίτωλία όλα τά καρφιάπού χρησιμοποιούνται γιά τό άλέτρι έχουν διαφορετικό όνομα. Α' "Εργαλεία τής παραγωγής. 1.-Τά σχετικά µε τήν καλλιέργεια τής έξοχής. ΄Εκτός από τα εργαλεία τά σχετικά μέ τήν προετοιμασία τής γής, ή καλλιέργεια τών δημητρια- κών κυρίως παρουσιάζει εργαλεία, μέ τήν έννοια πού είπαμε, καί τά όποία έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται σήμερα. α… Ξέ:ΞκεΞιΕέ…μέ…Ξή!…Ξ99ΞΞ9ικ99ές-ΞΞε-τΞς. Ξυλάλετρο ή άροτρο: Τρία είναι βασικά τά Ξύλα πού τό αποτελούν: α) T6 κουντούρι ή άλετροπόδι ή ποδάρι µήκους 1,20 μ. συνήθως. Πρέ- πει νά είναι άπό ανθεκτικό ξύλο. 'Η μιά του άκρη κάμπτεται σέ άμ- βλεία γωνία πρός τά επάνω, ενώ τό μεγαλύτερο τμήμα του ακουμπάει στό χώμα καί καταλήγει σέ μυτερή σιδερένια απόληξη τό ύνί, τό όποίο εξέ- χει από τό ξύλο 17-20 εκ. β) 'Η χερολάβη ή νούρος ή έχερη ή άνθρω- πος τού άρότρου. 'Αποτελεί τή λαβή τού άλετριού μήκους 1 μ.περίπου, προσαρμόζεται στήν ελεύθερη άκρη τού κουντουριού. γ) T6 σταΒάρι ή βουλά ή γούλα ώς 2 μ.περίπου. Σπάνια είναι μονοκόμματο γιατί είναι δύσκολο νά βρεθεί έτοιμο τό σχήμα του πού μοιάζει μέ ραχοκκοκαλιά αλό- γου, δηλ.καμπυλωτό στήν αρχή, σιάζει κατόπιν καί τέλος καμπυλώνεται αντίθετα πρός τά επάνω. "Η μιά του άκρη προσαρμόζεταιστή συμβολή τών δύο αλλων ενώ στήν άλλη προσαρμόζεται ό ζυγός όπου ζεύονται τα βόδια. "Ολα τά ύπόλοιπα εξαρτήματα (σπάθη, φτερά κ.ά.) καί καρφιά Βοηδούν στή χρήση του καί στό ένωμα τών ξύλων. ‘H διαδικασία τής κατασκευής του αρχίζει μέ τό διάλεγμα τού Ξύλου, τό τσεκάρισμά του γιά να κοπεί στήν κατάλληλη εποχή, τό πελέκημα τών Ξύλων, καί τέλος τό μόνιασμά τους ώστε νά γίνει έτοιμο για |όργωµα, νά έρθει δηλ. τό άλέτρι στα ζύγια". ΄Εδώ χρειάζεται προσοχή στό σωστό σχήμα πού Gd έχει τό σταβάρι καί στή σωστή απόσταση τής σπάΘας (ύποβοηΘητικό Ξύλο τό όποίο στηρίζει τό σταβάρι στή χερολάβη). -12- Σέ όρισμένα όρεινά εδάφη έπικλινή ή άπομακρυσμένα καί μικρά τό ξυλάλετρο είναι άχρησιμοποίητο. ΄ΑντίΘετα σέ 4εύφορα καί πε- δινά έδάφη όπως π.χ. στήν Κύπρο, διακρίνουν κατηγορίες στό ξυ- λάλετρο καί στό ύπ΄άνάλογα μέ τήν άποδοσή τους. Στή Θράκη καί Θεσσαλία χρησιμοποιούσαν καί τό µεχάλετρο ή πουλούκι='Αλέτρι τον πλάσιο περίπου σέ μέγεθος άπό τό κανονικό, σέρνεται πάνω σέ δυό μικρούς τροχούς καί τό τραβούν 2-3 ζευγάρια Βάσια. Προστίθεται βέ- βαια καί τό σιδεράλεψρο ή παπάρα σιγά - σιγά. Ζυγός ='Απαραίτητο εξάρτημα τού Ξυλάλετρου όταν σέρνεται μέ- βόδια. ΄Αποτελεί ούσιαστικά τή Θήκη όπου περνούν τά κεφάλια τών βοδιών. Στήν πιό διαδομένη του μορφή σχηματίζεται άπό δυό παράλ- ληλα ξύλα μήκους 2 μ. περίπου, πού κρατιούνται σέ άπόσταση 30-40 έκ. μεταξύ τους µέ δυό άκρινά κά3ετα πρός αύτό ξύλα τίς ζεύλες καί άλλα δυό-τίς μεσόΞευλες σέ τόση απόσταση άπό τήν κάθε ζεύγλα, όση νά χωράει ό τράχηλος τού βοδιού. 'Από τό κέντρο τού επάνω μα- κρυού ξύλου µέ τή βοήθεια γάντζου ή σκοινιαύ έξαρτιέται 6 ζυγός στήν άκρη τού σταβαριού. 'Υπάρχει μιά έλευΘερία στήν κατασκευή καί στή μορφή του από τόπο σέ τόπο ανάλογα μέ τά πρόχειρα ύλικά πού είχαν στή διάθεσή τους. ‘0 ζυγός 601600 γιά νά χρησιμοποιηθεί συμπληρώνεται άπό τίς ξοίδοτριχιές ή ζευλοςάµατα πού δένονται στά κέρατα τόν βοδιών καί τή ξουκέντρα ή πλαστρουχκορράξδι: "Ενα μακρύ ξύλο 1-1,5Ο μ. μέ µυτερή άπόληξη ή καρφί στή μιά άκρη γιά νά κεντάει 6 γεωργός τά ζώα καί νά τά κατευθύνει καί μέ πλατιά καί λεπτή άπόληξη στήν άλλη γιά νά ξεκολλάει τή λάσπη από τό άλέτρι. Παρατηρείται μεγά- λη ποικιλία στήν όνομασία τής βουκέντρας καί τόν άπολήξεών της ά- πό τόπο σέ τόπο. Σβάρνα ή βωλόσυρο = Χρησιµο- ποιείται γιά νά ίσοπεδόνει ή νά σπάζει τούς Εώλους στά χωράΦια πού ετοιμάζονται γιά νά σπαρούν ψιµικά δηλ. καρπούζια, σουσάµι κ.τ.λ. 'Η δουλειά αύτή γίνεται άνοιξη µετά τό 3-4 όργωμα γιά νά κλείσουν τά αύλάκια καί νά διατηρείται ή έργασία τού χωραφιού, καθ δώς καί μετά τή σπορά των ψιμικύν ύστε τό χύμα νά εύναι λείο καί όμοιόμορφα τοποθετηµένο. Είναι ή ένα πλέγμα άπό κλαδιά σέ όρΘογώ- νιο παραλληλόγραμμο σχήμα, ή ένα άπλό σανίδι ή μιά άχρηστευμένη δοκάνα. Δένεται στό ζυγό. 'Ο γεωργός πατάει όρθιος έπάνω ή κάθεται - 13.. ή πππθετεί1κώ πρόσθετο βάρος έπάνω. 'Η ποικιλία άκριβύς αύτή δείχνει πόσο άπλά καί έμπειρικά κατασκευάζονται καί λειτουργούν τά έργαλεία. 'Υπογραμμίζω, στό σημείο αύτό μιά άσάφεια : Στήν κο βωλοσύρισμα είναι ή έργασία, βωλόσυρος τό έργαλείο ένδ ή λέξη βωλοκόπημα σημαίνει τό σπάσιμο τών βώλων πού γίνεται μέ τήν άξί- να πρίν άπό τό βωλοσύρισμα. Στήν Ρόδο όμως, βωλοκόπος είναι ότι καί 6 βωλόσυρος στήν κο. Σκαφτικά έργαλεία : ΄Από αύτά τά περισσότερα είναι γνωστά ά- τά βιομηχανικά ύποκατάστασά τους. Διεξοδική περιγραφή καί χρή- δέ συναντάει κανείς σέ λαογραφικές µελέτες παρά σέ έλάχιστες. 93 T6 ίδιο ίσχύει καί γιά τήν βυζαντινή έποχή. Τέτοια λοιπόν είναι τό ΞςαΞή.Τό άμφίστομο σίδερο άπό τό κέντρο τού όποίου περνάει ή ξύλινη λαβή, έχει τή µιά κόψη επίπεδη, τήν άλλη διχαλωτή. Χρησι- μοποιείται γιά δυσκολόσκαφτο έδαφος, άφού είπαμε, άντικαθιστά τό άλέτρι. 'H τσάπα ή άξίναΐ Τό σίδερο πού περνάει στήν ξύλινη λαβή είναι πλατύ κι έπίπεδο σάν φτυάρι. Είναι µοναδικό έργαλείο γιά τό σκάψιμο τών άμπελιύν, τών καπνών, όλόγυρα στά λιόδεντρα καί γενι- κά γιά τό σκάψιµο σέ άφράτο χύμα. 'Ο κασμάς;ή κιλούγκι : Στή φόρ- μα μοιάζει μέ τό τσαπί πού είναι λεπτότερος καί οί άκρες του μυτε- ρές. "Αλλωστε ή δουλειά του είναι ν΄άνοίγει λάκκους καί γί΄ αύτό είναι άνθεκτικότερο άπό τά άλλα δύο. Στά βασικά αύτά έργαλεία,μπο- ρούν νά προστεθούν καί άλλα μέ μικρές παραλλαγές, όπως ή τσαπούλα, τό σκαλιστήρι, τό δικέλι, 16 g¥b01oan1 κ. ά. β. Τά σχετικά µέ τή διαδικασία τής*παραγωγής : Δρεπάνι : ΄Εργαλείο γιά τό θερισμό τών σπαρτύν. "Αποτελείται άπό μιά σχεδόν ήμικυκλική λάμα, όδοντωτή στήν εσωτερική της πλευ- ρά καί άπό μιά κοντή ξύλινη λαβή. Μέ τό δρεπάνι θερίζουν άπό ψηλά. "Αλλη παραλλαγή είναι τό λΞλΞκξ. 'Η λάμα δέν είναι μονοκόματη, ό- δοντωτή καί ήμικυκλική άλλά άποτελείται συνήθως άπό δύο κοµμάτια σίδερο πού ένώνονται σέ άμβλεία γωνία. Μέ λελέκι θερίζουν άπό χα- μηλά κι'άγκαλιάζουν περισσότερα στάχυα. Λεπτομέρειες ύπάρχουν καί στήν φόρμα του οί όποίες άποτελούν όποστάγματα πείρας. Γιά παρά - δείγμα τό άνοιγμα τού τόξου τού δρεπάνιού ποίκιλε ανάλογα μέ τήν ήλικία τού θεριστή τουλάχιστον όσο ξέρουμε στήν κό καί στήν Κύπρο- μέρη σιτοπαραγωγκκά. … 14 _ £600 ή κοσιά :΄Αποτελεϊται άπό μιά μεγάλη, έλαφρά καμπύλη λάµα, προσαρμοσμένη στήν άκρη ένός μακρυού ξύλου. Χρησιμοποιεί… ται γιά τό Θερισμό χόρτου καί τριφυλλιού ίδιαίτερα. Πέ τήν κόσα δερύζει κανείς όρθιος κρατώντας την μέ τά δυό χέρια καί πιό γρήγο- ρα άπ΄ότι μέ τό δρεπάνι. ΠαλαΗαριά : Εοηδητικό έργαλεΈο, όχι απαραίτητο γιά τό Scout σμό. Είναι μιά Θήκη γιά τά τρία δάχτυλα τού άριστερού χεριού από έλαφρύ ξύλο (πλατάνι) γιά νά παίζεται εύκολα στό χέρι. 'Επιμυκη… µένη καθώς είναι άρκετά καί καταλήγει σέ καμπυλωτή μύτη, χωράει περισσότερα στάχυα. Θήκη γιά καθένα€άχτυλο είναι γνωστή στή Θρά- κη ίδιαίτερα καί λέγεται δαχτυλίδΞα. 'Η παλαμαριά μπορεί όπως στήν Τήνο ν΄άντικατασταδεϊ άπό μιά παλιά κάλτσα ή άπό άσπρο λινό ύφαν- τό πού προφυλάγει τό χέρι ως τόν βραχίονα όπως στήν κά καί Σύμη , τή χΞρα. 'Αλζω)νπετρα ή γιουβαρλάκ(ι). Είναι ένας κύλινδρος άπό πέτραΑΞ σπασμένο κίονα, ή ξύλο;8Ξξξξεται γύρω άπό ένα ξύλινο άξονα στίς δυό άκρες τού οποίου προσαρμόζεται, διχαλωτό στήν άπόληξή του, ξύ- λο. Αύτό ζεύεται στό ζυγό καί καθώς τά ζώα γύριζαν στό άλώνι,τό ί- σοπέδωναν. 4έ τό ίδιο έργαλεϊο έπίσης άλώνιζαν στή Θράκη τό κριθάρι, τή βρώμη, τή σίκαλη. Δοκάνη-: ΄Εργαλεϊο γιά τό αλώνισμα τού σταριού όπου δέ χρησι… μοποιούνμξάγζώα. Είναι μιά σανίδα πλατιά καί μακρυά 1,60-1,80X50 έκ. περίπου με'έλαφρά κυρτωμένη τήν έπάνω πλευρά της ή όποία ζεύεται στό ζυγό. Στήν κάτω έπιφάνειά της έχει σέ πυκνές χαρακιές αφηνω - μένες τσακμακόπετρες οί όποϊες άντικαταστά5ηκαν σταδαακά άπό μετάλ- λινες λεπίδες. 'Ο γεωργός άνεβαίνει έπάνω όρθιος ή προσθέτει κι έπι- πλέον Βάρος καί κατευθύνει τά ζωα. Σπάζουν έτσι τ΄άχυρα καί έλευδε- ρώνεται 6 καρπός όταν τόν πιέζουν οί τσακμακόπετρες. Διάκριση σέ -15- βοδίσια καί άλογίσια δοκάνη έχουµε σέ όρισμένες περιοχές όπως στή Θράκη. Δοκάνη γιά 16v άλωνισμό δέν χρησιμοποιείται σέ όρει… νά έπικλινή έδάφη καί σέ μικρά άλώνια. ΄Εκεϊ τό άΧώνισμα γίνεται μέ τα ζωα τά δποϊα δένονται καί γυρίζουν κυκλικά δεμένα σ΄ένα κεν- τρικό στύλο στό κέντρο τού άλωνιού. Δάρτης ή λιράδι ή διράδδι. Δυό κυλινδρικά ξύλα ένωμένα μ'ένα χοντρό σχοινί, μήκους 1 μ. περίπου. Μ΄αύτό χτυπούν τό στάρι όταν είναι μικρή ή ποσότηα ή ξεσπειρίζουν τό καλαμπόκι. Κρατώντας µέ τά δυό χέρια τό ένα, σηκώνουν τό χέρι ψηλά τό φέρνουν Βόλτα πάνω άπό τό κεφάλι καί κατεβάζοντας το απότομα, χτυπούν μέ τό άλλο ξύλο τά στάχια δυνατά κι έτσι ξεπετιούνται τά σπειριά. T6 έργαλεϊο αύτό μπορεί νά άντικατασταθεϊ άπό χοντρό ξύλινο σφυρί τόν κόπανο. Θρινάκι ή καρποθρίνακο ή καρπολόχι ή λιχνιστήρι : Είναι ένα μακρύ 1,50-2 μ. ιονόξυλο φτυάρι τό όποίο καταλήγει σέ 4—6 περόνες (χαλιά ή δόντια). Βασική του χρήση είναι γιά νά λιχνίζουν τά άλω- νισμένα δημητριακά. ΄Απαραίτητος προύπόθεση νά φυσάει άεράκι. Μπή- ζουν στό γέννημα τό θρινάκι κι΄ύστερα τό τινάζουν ψηλά. "Ετσι, 6 καρπός βαρύτερος πέφτει κάτω ένδ τό άχυρο τό παίρνει 6 αέρας σέ άλ- λο σωρό. Τά ύπόλοιπα τέτοιου είδους έργαλεϊα πού ή καταλήγουν σέ διχά- λα, ή σέ τρία ή καί περισσότερα δόντια καί χρησιμοποιούνται γιά νά λιχνίζουν τό άχυρο, γιά ν΄άνακατώνουν τά στάχια στό άλώνι όσο κρα- τάει τό άλώνισμα, παρουσιάζουν άσάφεια στήν όνομασία άπό περιοχή σέ περιοχή καί μικρές παραλλαγές πού ή περιγραφή τους, ξεπερνάει τίς δυνατότητες ένός άρθρου. Γιά παράδειγμα : Σύρτης, γιαμπάς, χιαμ- I Ξαδάκξ, δικράνι, τριςχτυλο, τρίχαλοζ σουρχκί, χραΗπςύλια κ.λπ. Εί- ναι καί τό υλό τυ ο μέ τό ίδιο μακρύ στέλεχος καί χρησιμοποιείται -16- γιά νά μαζεύεται τό λιχνισμένο γέννηµα. T6 άπλά αύτό έργαλεία χρησιμεύουν καί σάν μέτρο γιά τόν ύ- πολογισμό τής σοδειάς. "Εμπηζαν τό φτυάρι στήν κορυφή τού σωρού του σταριού καί μετρούσαν πόσες παλάμες, πόσα "χειροκράτια" ήταν ώς τό σημείο πού έφτανε τό άλωνισμένο στάρι. "Όσες παλάμες ήταν "τό- σα κβέλια (μονάδα μέτρησης ίση µέ 3ο όκ. περίπου) Θάταν τού στάρ΄ ή τού καλαμπόκ΄". Δρεμόνι ή ρεμόνι : "Ενα μεγάλο κόσκινο, διαμ. 50-70 έκ. μέ μεγάλες τρύπες γιά νά χωράει 6 καρπός, χρησιμεύει γιά τό τελικό καθάρισμά του. ΄Ανάλογα μέ τά ντόπια ύλικά καί τόν διαθέσιμο χρό- νο γιά τήν κατασκευή του, 6 πάτος ή είναι άπό δέρµα ή τεκεδένιος ή συρμάτινο πλέγμα. Λούρος=ή…τέμπλα ή ντέμπλα : "Ενα μακρύ κυλινδρικό ξύλο. Χρη- σιμεύει σέ όρισμένα μέρη γιά τό "ράβδισμα" τής έλιάς, γιά νά πέσει δηλ. 6 καρπός χωρίς ώστόσο νά είναι αύτός 6 μοναδικός κι 6 ένδε - δειγμένος τρόπος γιά τό μάζεμα τής έλιάς. ΝτέΕπλα στή Μ. "Ασία 6- νόµαζαν τό μεγάλο ξύλο ώς 5 µ. καί ντεµπλί, τό μικρότερο ώς 2 μ. 'Απομονώνουμε τόν τρόπο χρήσης αύτού τού πιό απλού έργαλείου γιά νά δούµε πόσο πολύτιμη είναι ή έμπειρική γνώση τής δουλειάς."Θέλει τέχνη νά χτυπάς. Δέν κάνει νά χτυπάς καρσί (άντικρυστά) τό δέντρο γιατί σπάνε τά φυλλίζα. "Ανα τά σπάσεις, θά κάνει 7 χρόνια νά ξανα- δώσει καρπό. Πρέπει νά χτυπάς κατά πού γέρνει τό δέντρο, νά χτενί- ζεται. 'Οχι ντίκικα (άπότομα). "Εχει κλαδιά πού τά κουνάς, έχει άλ- λα πού θέλει νά τά χτενίζεις". Γιά τή διαδικασία τής παραγωγής τού λαδιού χρησιµεύουν τά έ- λαιοχριβεϊα, ξεκινώντας άπό τά πιό άπλά πού κινούνται μέ τή ζωϊκή ένέργεια ώς τά πιό έξελιγμένα τά δποία όμως δέν άποτελούν έργαλεϊα. 'Ωστόσο παράλληλα µέ τά πιό άπλά άπ΄αύτά χρησιμοποιούσαν κι ένα έρ- &)µ€ι… &. ιςψη;… … 40… …Έ€6κ ό)! &Π8ΨωΜα΄ , …ζ|ιυ?1κι1/;?2κΈ& - 17 … γαλείο σάν τό χερόμυλο πού θά δούμε πιό κάτω. ΄Ηταν τό λιοτςίΘι ή λιοτρίφτης. Δηλ. μια πέτρινη γούρνα όπου έβαζαν τίς έλιές καί Ώς πίεζαν μέ μιά άλλη στρόγγυλη πέτρα. ΄Από τήν πίεση, έβγαινε "τό ζυμάρι", ό πηκτός πολτός τής έλιάς. Αύτό τό έβαζαν σέ σακκού- . , » Ν , | | | …ωΜρ'ο ' , λια και γιά να εγει το λαδι το πιεςαν στό €23193943€ΞΒ% T0 ξυλινΟ Με… «ο… I | | - I … | , , " , ξϊ349ια4ξαψσ βασιζεται στο ανεδοκατεβασμα και την πιεση μιας Eu - λινης πλάντρας μέ τή βοήθεια δυό άκρινών ή ένός μεσαίου άδραχτιού I ' "|", τα , … : ι .. | &" α΄" - και των μοχλων τους σ€!ι=Ξίαω.ακίνηταη πλάντρα. h κατω ' αντρα μπο pet νά ήταν καί μέσα σέ κάδο. T6 ίδιο Ξύλινο πιεστήριο χρησιμοποι- ) ΄ ούσαν ο τσίπουρο. 2. Τά κτηνοτροφικά Τά έργαλεϊα πού σχετίζονται μέ κτηνοτροφικές άοχολίες είναι τό ίδιο απλά καί λίγα γιατί τά περισσότερα είναι σκεύη, είτε πρό- κειται γιά σπιτική κτηνοτροφία άπό τόν ίδιο τόν γεωργό, είτε γιά ύ- παίθρια είτε γιά πλατύτερη νομαδική κτηνοτροφία των μεγάλων τσε- λιγγάτων καί κοπαδιών ή όποία άναπτύχθηκε ίδιαίτερα στά χρόνια τής Τουρκοκρατίας. T6 κυριότερο εργαλείο τού τσομπάνηΐ τό δεξί του χέρι, είναι ένα µαχαιράκι. "Δώσε ένα ξουράφι πόχεις γιά πέταμα, στόν τσομπάνο νά τόν κάνεις φίλο". Ναζί μέ τό μαχαιράκι έχει καί τό κ9πίδι ή µπι- νέλι, ένα στριφτό μαχαιράκι γιά νά κοιλαίνει τόΞύλο, τρυπητήρι, σουβλί άκένι κ.ά. Μ'αύτά τά έργαλεϊα μετατρέπει τά ξύλα σέ κουτά- λια σκεύη, ρόκες, σφοντύλια, γκέίτσες, σφραγίδες δηλ. φτιάχνει έρ- γαλεϊα χρήσιμα στή γυναίκα, στόν ίδιο, στό σπίτι. Σέ τέτοιου εί δους άντικείμενα - έργαλεϊα άν κοντά στήν έμπειρική γνώση, κοντά στή γνώση τού ύλικού προστεθούν κι ή προσωπική έπιδεξιότητα καί τό μεράκι τού βοσκού μετατρέπονται σέ άντικείμενα τέχνης. Αύτά . ..18- βέβαια άποτελούν έργαλεία μεταποίησης, ώστόσο έπειδή είναι άπα- ραίτητα κυρίως στό βοσκό τά παραθέτουμε έδώ. "Απαραίτητα εργαλεία στόν βοσκό, σιδερένια, είναι τά ψαλίδια Είναι χρήαμα γιά τήν "κουρά" τών προβάτων ή τών γιδιών. Είναι συ- νήθως µεγάλα, δυσκολομεταχείριστα άπό άλλον, ποικίλα σέ φόρμες καί όνομασίες (πρατοψάλιδα, προβατοψάλιδο, τραοψάλιδο, τσιπίδα, μαντροψάλιδο κ.λ.π.). ΄Από τά τυροκομικά σύνεργα, τά περισσότερα είναι σκεύη κι ό- χι έργαλεϊα. Ξεχωρίσαμε, μέ άφορμή τήν όνομασία, τό σκεύος μέ τό άνάλογο έργαλεϊο του γιά τήν παρασκευή τού βούτυρου. Τά ύπόλοιπα έργαλεία εΒαι κλαδιά, ξύλα πελεκημένα ή μή, κουτάλες πού όμως πα- ρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία καί λεπτομέρειες στή φόρµα καί στήν ό- νομασία τους καί στή χρήση τους άπό περιοχή σέ περιοχή. 3.- Έά μελισσοκοµικά ‘H μελισσοκοµία γνωστή άπό παλιούς χρόνους στήν 'Ελλάδα έχει μείνει στό σύνολό της, καθώς καί ή άλιεία, άνεπηρέαστη άπό Ξένες έπιδράσεις. Γιά τή διαδικασία τού τρυγητού πού γίνεται μιά φορά Αύγουστο - Σεπτέμβριο καί δεύτερη, άν είναι δυνατά τά μελίσσια,τό Φεβρουάριο, χρειάζονται εργαλεία πού είναι βασικά είδη μαχαιριών. Μελισσομάχαιρο ή σµηναροµάχαιρρ ή ζήµελευτέρ'(Ήόντος) : Μα- χαίρι σιδερένιο μέ μακρυά λαβή 40 έκ. περίπου καί πλατιά καί γυρι- στή λάμα γιά νά Ξεκολλιούνται μέ προσοχή οί κυρήθρες άπό τήν κυ - ψέλη. Στραβοµάχαιρς : Μικρότερο μαχαίρι γιά τό ξεκαπάκωμα τής κυ- ψέλης Σιλβίδ (ι) : "Αλλο είδος κυρτού καί γυριστού μικρού μαχαι - ριού. Καπνολόγςς-ή…µελισσογάστρι : "ένα θραύσμα από άγγεϊο ή κά- ποιο άλλο δοχείο όπου άνάβουν φωτιά σέ ξεραμένα μανιτάρια ή κοπριά -19.. βοδιών ή βαμβακερά πανιά, τά όποία τοποθετούν μέσα. Τό µεταφέρουν καί καπνίζουν τήν κυψέλη πού θέλουν νά τρυγήσουν γιά νά όδηγήσουν έτσι τό σμήνος τών μελισσών σέ άλλη. Χρησιμοποιούνται φυσικά καί άλ- λα έργαλεία,γιά διευκόλυνση τήςιελισσοκομικής διαδικασίας, όπως τα: νάλια, κλαδευτήρι κ.ά., όχι άποκλειστικά µελισσοκοµικά. 4." Τά αλιευτικά καί τού κυνηγιού T6 έπάγγελμα τού ψαρά στήν παραδοσιακή κοινωνία τών παµαποτά- μων, περιοχών τό άσκούν οί ίδιοι οί γεωργοί γιατί δέν άρπεϊ γιά έπι- βίωση. Είναι έπάγγελμα βοηθητικό γιατί άπασχολεί έποχιακά τόν γεωρ- γό. Τά έργαλεία είναι τού ψαρά, τά περισσότερα τά συναρμολογεί μό… νος του, έκτός βέβαια άπό τά άγκίοτρια, τίς σιδερένιες λάμες άπό τ τά καπάκια … τό άρχαιότερο έργαλεϊο τής ψαρικής … καί τά νήματα γιά τά δίχτυα. Λίγα έξοδα, πολλή γνώση, πολύς κόπος άπαιτούνται γιά νά γίνουν. Μεγάλη είναι ή ποικιλία παραλλαγών περισσότερο ή λιγότερο σύνθέτων πού βασίζονται στά διαφορετικά μεγέθη διχτυών, στό διαφο- ρετικό πάχος νημάτων, στόν άριθμό τών βαριδίων καί στά στεφάνια άπό βέργες ή άπλές βέργες, λυγαριάς συνήθως, πού είχαν. Τέτοια είναι έκτός άπό τό καλάΕι καί τό ΕΞΞΞχΞάρι, 6 κρίκος τό κοφίνι ή κόφΞ παλιότερα, τό πεζόβολο, τό νταςύλι, τό χταχλιάνι 6 gg10udg, 16 3g— ραχάδι. ή ΞςΞμπίτσα κ.ά. Δέν είναι όμως δυνατό νά περιγραφούν γιατί άπαιτούν καί τόν τρόπο ψαρέματος έκτος άπό τήν περιγραφή τους. Τά πράγματα αλλάζουν στά νησιά καί στίς παραθαλάσσιες περιοχές όπου τό ψάρεµα αποτελεί τρόπο ζωής κι άπασχολεί τούς άνθρώπους σέ ό- λες τίς σχετικές μέ τό ψάρεμα έκδηλώσεις δηλ. άλΦευτιίκά συγκροτήματο καταβοκύρηδες, έμπόρους, βαγενάδες πού ότιαχναν τά βαρέλια γιά τά παστά κ.ά. Τά έργαλεϊα, καί στήν περίπτωση αύτή, βασίζονται στά ίδια ύλι- κά ώστόσο είναι πιό άποδοτικά καί χρησιμοποιούνται άπό περισσότερα -20- άπό ένα - δυό άτομα. Τέτοια είναι μέ σειρά άπόδοσης καί άρχαιό- τητας ή καθπΞή - έργαλείο τής φτωχολογιάς - η συρτή, τό παραχά- δι µέ παραλλαγές στή χρήση, ή τράτα διαφόρων είδών. "Ακόμη τό χρί - χΞί κι ή άνεμότρατα τά όποία είναι καινούργια έργαλεία στό Λίγαίο, φερμένα άπό τήν 'Ανατολή, τή Μαύρη θάλασσα καί τήν Προ - ποντίδα, τά ΕανωΕένΩ.δίχτυα κ.ά. Καί 16 κηνήγι στήν παραδοσιακή κοινωνία άποτελεί βοηθητική άπασχόληση. Τά έργαλεία έκτός άπό τά παλιού τύπου όπλα είναι διά- φορες παχίδες…γιά άχριοπούλια πού χειρίζονται παιδιά, άλλες γιά ζώα, άπόχες κ.ά. "Ολα αύτά όμως δέν είναι κατανοητά χωρίς τήν ό- λη διαδικασία κατασκευής καί χρήσης τους. Β. ΄Εργαλεία μεταποίησης 1. T6 "γυναικεία" δηλ. όσο ξεκίνησαν συνδεμένα µέ χυναικεία άΤί ΄΄ όλ . α. Τού σπιτιού. Χερόµυλος : Είναι άπό τά πιό πρωτόγονα έργαλεία. Δυό στρογγυ- λές πέτρες μέ τρύπα στό κέντρο, ή μιά πάνω στήνάλλη, τό άποτελούν. 'Η έπάνω σ΄ένα σημείο τής έπιφανείας της έχει καί μιά άλλη τρύπα όπου μπαίνει ένα κομμάτι ξύλο έτσι ώστε νά πιάνεται άπό τό ξύλο, νά περιστρέφεται καί νά σέρνεται στήν έπιφάνεια τής κάτω πέτρας. Δέν τό χρησιμοποιούν άποκλειστικά γυναίκες άλλά καί άντρες σάν βοηθητική έργασία. ΄Αλεθαν παλιότερα λίγο άπό τό καλύτερο άλεύρι πού προόριζαν γιά "λειτουργία" γιά νά είναι πεντακάθαρο κι έτσι εύπρόσδεκτο στόν Θεό. 'Η χρήση όµως αύτή Ξεχάστηκε καί άµβλύνθηκε ή τόσο δυνατή πίστη. Γνωστότερο είναι ότι άλεθαν σιτάρι χοντραλε- σμένο γιά νά φτθάξουν "πληγούρι"!"Αλεθαν έπίσης µύδι, πού τό χρησιμοποιούσαν γιά άρτυμα, άνακατωμένο μέ άχυρο γιά τήν τροφή τών βοδιδν. ΄Από τά ύπόλοιπα έργαλεϊα είναι όλα έντελδς άπλα ή καί αύτο- σχέδια ποικίλα σέ όνομασίες. Τέτοια είναι τα διάφορα γουδιά πέ - τρινα ή ξύλινα ή σιδερένια αργότερα ανάλογα καί μέ τή χρήση τους, τά διαφόρων είδών κόσκινα,ή ξύστρα, μέ τήν όποία Ξεκολλούν τό ζυ- μάρι, όταν κολλάει στό πλαστήρι. Είναι ακόμη τά σύνεργα τού φούρ- | Ν . , Ν 0 … , . | * Γ, 6- €Ψ ο ...' νου κοινοτικού ή οικογενειακού όπως το στραυλιστο…π, : ένα μακρύ ξύλο πού καταλήγει ή σέ μικρό κύκλο ή σέ πλατιά άπόληξη , χρήσιμο γιά νά τακτοποιούν τά άναμµένα ξύλα πρίν από τό φρόόνωσμα τού ψωμιού. T6 χερόφτυαρο ή φρορνόξυλο; Πλατύ κι επίπεδο φτυάρι μονόξυλο μέ μακρυά λαβή γιά τό ωρύρνισμα τού ψωμιού. 'Η πάν9 : υα- κρύ ξύλο μ΄ένα πανί δεμένο στήν άκρη του, γιά νά έχουν τή δυνατό- τητα νά τό βρέχσυν κάθε τόσο χρήσιµο για νά "πανίζουν" τόν φούρνο δηλ. νά τόν καθαρίζουν. β.- 13; οίκοτεχν΄ας . I Από τα διάφορα είδη τής οίκστεχνίας δηλ. πλεκτική, κεητητι- κή καί ύφαντική, µόνο ή ύφαντική παρουσιάζει αύτό πού λέμε έργα - λεία. "Αλλωστε ή ύφαντική είναι ή πιό σημαντική οίκοτεχνία καί ά- ποτελεϊ σταθμό στήν έλληνική οίκογενειακή ζωή. Για τήν ελληνική οίκοτεχνία 6 180g αί. είναι 6 αί. τού άργαλειού. Πρωτες ύλες τής ύφαντικής είναι κυρίως μαλλί, βαμβάκι, μετάξι, λινάρι καί καννάβι. ΄Από αύτές, 16 βαμβάκι, τό λινάρι καί τό καννάβι άπό νωρίς έπαψαν οί γυναίκες νά τίς κατερ-άζσνται στό σπίτι γιατί, τίς έβρισκαν έτοιμες, καλύτερες καί φτηνότερες στό έμπόριο. Γιά παράδειγμα, ήδη στά 1833, κατά μαρτυρία τού Thiersch, ή κατεργασία τού λιναριού σχεδόν έχει έξαφανιστεϊ, έτσι ώστε όλο τό πανί έρχεται άπό τό έδω- τερικό. Οί πρώτες κατεργασίες πού έπαψαν, είναι καί οί πιό επίπο- νες. 'Από αύτές ή πιό δύσκολη είναι τού λιναριού. Δέν είναι δυνατό -22... φυσικά νά περιγραφή άναλυτικά ή κατεργασία ώστόσσ ένδεικτικό τής δυσκολίας είναι ότι γιά τό "κόψιμο" μέ τήν μέλιγκα, 2 στρεµμάτων λιναριού, χρειαζόταν ένας μήνας δουλειά ολόκληρο τό είκοσιτετράω- ρο καί µάλιστα κατακαλόκαιρο. -----..)-" -..-.-.. '! λανάρα ή τά λανάρια ή τά χερόχτενα (Γιά 16 µαλλί). Μέ τό έργαλεϊσ αύτό τό οτεγνωμένσ μαλλί "λαναρίζεται" ή "ξαίνεται" όστε νά καθαρίσει έντελδς, νά μακρύνει, νά άφρατέψει, καί νά ξεχωριστεϊ σέ ποιότητες ώστε νά κλωστσύν χωριστά γιά ανάλογη χρήση. T6 πιό διαδσμένα είδη τής λανάρας είναι τό πυκνό καί τό άρύ ή γυφτολάναρσ. Τό πυκνό αποτελείται άπό δυό τα…, τό κινητό πού είναι μιά ξύλινη έπιφάνεια 20x30 εκ. περίπου, πού στήν έπάνω όψη έχει ξύλινη λαβή ένδ στήν κάτω καρφωμένο δέρμα μέ ψιλά σιδερένια δοντάκια 1-3 εκ. καί τό άκίνητο λανάρι. Τό άκίνητο λανάρι είναι μιά όμοια έπιφάνεια μέ σιδερένια δοντάκια, ή όποία άποτκεΞ τήν επάνω έπιφάνεια άπό τέσσε- ρα σανίδια σέ σχήµα όρδογώνιο παραλληλόγραμμο. Τό κάτω σανίδι εί- ναι µακρύ ως 1 μ. Σ΄αύτό κάθεται συνήθως ή γυναίκα, περνάει τά πό… δια της άνάμεσα στό πλαίσιο τών σανιδιών, βάζει μαλλί στήν έπάνω έπιφάνεια. "Υστερα πιάνει τό επάνω λανάρι, τό ακουμπάει στό κάτω καί τό σέρνει πρός τόν εαυτό της. T6 696 λανάρι έχει 2-3 σειρές δόντια άπό μεγάλα καρφιά πού έξέχσυν 10—12 έκ. ΄Αποτελεϊται ή άπό ένα µονάχα παραλληλόγραμμο πλαίσιο μέ δόντια στήν επάνω πλευρά του, όπότε τό μαλλί τραΒιέται με το χέρι " άπό δυό μικρότερα λανάρια μέ λαβές. ιό Ροδάνι ή παχγάνι στάΘράκηΔ' άνεµοδούρα στή Σάµο η" έκκοκι …- στήρας ή ΗπαΕπακοωάς στήν κό (Γιά τό βαμβάκι). ΄Εργαλεϊο γιά "ξεκκούκισμα" δηλ. τήν άφαίρεση τών σπόρων τού βαμβακιού. ΄Αποτελεΐται άπό δυό όμοιους Ξυλένιους κυλίνδρους µή - -23.. κους 40 εκ… Χ 2 έκ. διάμ. περίπου, οί όποΈοι στηρίζονται σέ δυό ξύλινα ύποστυλώματα ύψους 40 εκ. περίπου. οί κύλινδροι είναι το… ποδετημένοι ό ένας πάνω στόν άλλο όριζόντια, έτσι πού νά εφάπτον- ται καί νά μπορούν νά περιστρέφονται 6 κα&ένας γύρω άπό τόν άξονά του, αντίστροφα όµως 6 ένας άπό τόν άλλο. Οί κύλινδροι κινούνται μέ μιά λαβή προσαρμοσμένη στήν άκρη τού κάτω κυλίνδρου. 'Η γυναίκα ? πού ήΞελε νά ςεκκσυκίσει, καθόταν κάτω, περνούσε τά πόδια της από τούς κυλίνδρους γιά νά είναι στερεό τό έργαλεϊο έπαιρνε λίγο βαµ3ά… κι τό τοποθετούσε ανάμεσα στούς κυλίνδρους, γύριζε μέ τή λαβή όπό- τε ό κάτω κύλινδρος μετάδινε, με τό κοχλιωτό του άκρο, τήν κίνηση αντίστροφη στόν έπάνω. Μέ τίς στροφές τό βαμβάκι περνούσε άνάµεσά τους καί καθώς ό σπόρος δέ χωρούσε άνάμεσά τους, έπεφτε κάτω. εεξέει-κέ-Ξέ-49199ει-ό-εΞΞιΞειΞπεέ (Γιά τό Βαμ3άΗι) "Εργαλείο γιά τό "στοίβασμα" ή "κόψιµο" τού βαμβακιού δηλαδή κάνει ότι τό λανάρισμα στό μαλλί. Τό δοξάρι είναι ένα ξύλο κυρτω… μόνο ύδιαίτερα στό ένα του άκρο σάν τόξο. Στό άλλο άκρο έχει καρ- φωμένο ένα σανίδι lOXlO εκ. περίπου. Τά δυό άκρα τού δοξαριού ένώ- νει μιά τεντωμένη χορδή, ή κόρδα. 'Η κόρδα αύτή χτυπιέται ρυθμικά άπό τόν "στοιβαξτή" ή "χαλάτζη" μέ τό λαγούδι ή στοιβανόχερσ - ξύ- λινο πλήκτρο όµοιο μέ μπουκάλι … καί μέ τούς κραδασμούς της ξαίνει τό βαμβάκι. *Η εέ&κιε…6-εελέτε-ί-9-κΞ&ιιεεε-6-ύ…κΞλιΞςιό-ιΞιό-τέ-&ι!όειλ- Τό χρησιμοποιούν γιά νά "μελικιάζουν" ή νά "κόβουν""τό ξε6ιαλεγρέ- νο λινάρι δηλ. γιά νά σπάζουν τό ξύλο του τό όποϊο μαδάει κι έλευ- Θερώνει τίς ίνες τού λιναρισύ, τό σκουλλί. Είναι ό,τι καί τό πρδτο λανάρισπα γιά τό μαλλι. Ποικίλη ή μορφή του. Γιά παράδειγµα, στήν Κύπρο άποτελεϊται άπό ένα σανίδι µήκους 1,23 — 1,30 εκ. καί πλάτους - 24 _ m 0—25 εκ. Πάνω στίς δυό άκρες του είναι τοποδετημένοι οί "μπάλλοι" ςύλα ύψους 15 εκ. Αύτά συνδέονται μέ δυό ξύλα "τά φτερά" 16 όποϊα σχηματίζουν κοπιλωμα κατά μήκος. Στό κοίλωμα αύτό άνεβοκαταβαίνει "δ καραλλάρης", ξύλο στερεωμένο στή μιά του άκρη σέ άξονα μέ ιΚόψη οσφτερή σάν μαχαίρι. T6 λινάρι τοποθετείται στό κοίλωμα των δυό "φτερών" καί πάνω του άνεβοκατεβαίνει ό "καβαλλάρης" κατευθυνόμε… νος άπό τό έλεύδερό άκρο του όσπου νά κόψει τό λινάρι. Στην κά, τό εργαλείο αύτό γιά την ίδια χρήση λέγεται µάχχανς καί είναι ένα κομμάτι Ξύλου πού καταλήγει σέ ένα είδος τρίαινας. Στά κενά των δοντιών τής τρίαινας ανεβοκατεβαίνει τό μαγγανόχερο με δυό δόντια, στερεωµένο με μιά σιδερένια Βέργα καί μαγκώνει τό λιύάρι. 'ρ…κέπανος (Γιά 16 λινάρι καί τό καννάβι) Χρησιμοποιείται γιά τό κοπάνισμα τού λιναριού καί τού κανναβιού στά διάφορα στά- δια τΞς επεξεργασίας του : "Οταν τό στεγνώσουν καί αφού τό λανα- ρίσουν µέ σκοπό νά γίνει άπαλό σάν τό βαμΒάκι. 26 λανάρι ή λανάρια (Γιά τό λινάρι). Χρησιμοποιούνται καί γιά τόν καθαρισμό τού λιναριού. T6 μάγχανο ή μαγγάνι (Γιά τό μετάξι). Είναι τό έργαλεϊο μέ τό όποϊο μετατρέπονται τά λιαομένα κουκούλια σέ μετάξι. Δυό τά μέρη πού τό άποτελούν = α) "Ενα µεγάλο καζάνι πού χωράει 10-15 όκ. νερό τοποθετείται σε μέρος πού νά μπορεί νά δερμαίνεται άπό κάτω. β) η άνέμη, σπρεωμένη σε δυό διχάλες, είναι ένας άξονας γύρω άπό τόν όποϊο κάί κάθετα σ΄αύτόν είναι προσαρμοσμένοι 16 πήχεις σέ δυό σειρές. ΄Λνά δύο οί πήχεις αύτοί, συνδέονται μεταξύ τους μέ έναν άλλο ξύλινο πλχυ. Στό ένα άκρο τού άξονα ύπάρχει λαβή πού μέ την κίνησή της, περιστρέφεται ή άνέμη. T6 όλο σύστημα γιά νά τεδεϊ σέ λειτουργία έχει ανάγκη άπό άλλα βοηθητικά εξαρτήματα. T6 μαγγάνι έργάζεται ως εξής : 'Ανάβουν φωτιά καί στό νερό πού βράζει ρίχνουν ..25- τα κουκοάλια. 'Η γυναίκα-ή µαγγανάρισα - στέκεται μπροστά από τό καζάνι έχοντας δεξιά της τήν άνέμη. Μέ ένα σκουπάκι, πρόχει- ρο άπό δάμνους, άνακατεύει τά κουκούλια πού βράζουν καί άποσπά… ει μεταξωτές ίνες άπ΄αύτά. Μέ τήν βοήθεια των βοηθητικών έξαρτη- μάτων όδηγεϊται ή ίνα τού µεταξιού στήν άνέμη. Μέ τήν περιστρο- φική κίνηση τής άνέμης τυλίγεται ή κλωστή σ΄αύτήν. Στό μεταξύ γιά v6 μήν κόβεται τό μετάξι, µέ τό σκουπάκι έξακολουδεϊ ή μαγγανάρι- σα νά "ταίζ'" τή μεταξωτή κλωστή πού τυλίγεται στήν άνέμη ώσπου νά σχηματιστεί άρκετή ποσότητα τό τσικλί". Στό μετάξι δίνει πά… χος λεπτότερο ή χοντρότερο, ανάλογα μέ τόν προορισμό πού έχει τό μετάξι πού βγαίνει. 2- ΄Εοιαλεϊα τιά τό κλώσιμο δ-1!έΞικ9-Π-εέΞ!ιΞκ9.Ξ-ΞΞεΞ9ι.ο ΞΞε-ε&εεΞΞε- ξόκα-:-ςφςνΞύλι-:…άδράχΞι (Γιά τό μαλλί, τό λινάρι, τό καννάβι) Βασικά είναι γνωστοί δυό τύποι ρόκας : α) ή καΘιστή, 8) ή φορητή. 'Η καθιστή ρόκα τοποθετούνταν στό πάτωμα, τά μέρη της ή- ταν κινητά, έµπαιναν σέ είδική θήκη γιά εύκολη μεταφορά. ΄Αστική η µορφή αύτή τής ρόκας με κωνσταντινουπολίτικη προέλευση. Τά μέρη πού τή συνθέτουν είναι : 'Η τετράγωνη συνήθως βάση:τό ροκοπάτί΄μέ πλευρά 20-23 &". T6 ξύλινο στέλεχος ύψους 55-60 εκ. πού προσαρμό- " Η - . . # | , ζεται στό κέντρο της βάσης, η ροκοστέκα. Το κινητο" " ροκοκέφαλο,εί- ναι σάν ένα άσυνήΘσΘα έπιμυκημένο καμπανάκι πού μπήγεται στήν ά- 'ροκοπέτσα!! σκοινί μέ τό όποϊο δενδ- πόληξη τής ροκοστέκας. Τέλος ή ταν ή τουλούπα τού μαλλιού στό ροκοψέφαλο. Οί τύποι τής φορητής ρόκας είναι πολλοί. ΄Από ένα άπλό διχα- λωτό Ξύλο γιά νά σκαλώνει ή τουλούπα τού μαΝιού τό όποίο φτιάχνει μόνη της ή γυναίκα ώς τό πιό περίτεχνο, "κεητημένο" ξύλο έργο τέ- χνης, έργο των τσομπάνηδων. Οί ρόκες αύτές έχουν τή Θέση πολύτι- ..26- µου δώρου τού άντρα πρός τή γυναίκα. 'Η φόρμα της ποικίλλει : Ρόκα σταυρούτσικο, άτόφυα, έλατίσια, κλειδωτή ή συνταιριαστή. ;&δράχΞι…: Ξύλο καλοπελεκ1μένο 49 εκ. περίπου, . ατοτε άκόσμητο κυκλικής τομής, στή μέση έχει τό μεγαλύτερο πάχος 2 εµ. περίπου,λε- πταίνει όμαλά καί καταλήγει σέ δυό μυτερές άκρες. Βροντύλι : 'Ενα κωνικό συνήθως τορνευτό κοµμάτι Ξύλο με διαμπε… ρή τρύπα στό κέντρο όπου περνάει καί σφηνώνεται τό κάτω τμήμα τού άδραχτιού. Μπορεί νά είναι άκόσμητο ή διακοσμηµένο µόνο στήν κυκλι- κή έπιςόνεια ή καί όλόγυρα στήν πλευρική. Ρόκα, σφοντύλι, άδράχτι χρησιμοποιούνται μέ τόν έΞής τρόπο : Πιάνει ή γυναίκα μιάν άρχή άπό τό μαλλί πού είναι σκαλωμένο ή έλα- φρά δεμένο στή ρόκα μέ τό δείχτη καί τόν άντίχειρα καί στρίβει τίς τρίχες τού μαλλιού, ενώ συγχρόνως τραβάει τό άριστερό της χέρι πιό κάτω ώστε νά συναντήση τό έπάνω τμήμα τού άδραχτιού. Σκαλόνει τό μαλ- λί μέ τόν δείχτη καί τόν άντίχειρα τού άριστερού χεριού στό άδρά- χτι καί τό περιστρέφεε ένω έξακολου3εί μέ τό άριστερό νά τραβάει νά τεντώνει καί νά στρίβει τό μαλλί από τήν τουλούτ.. "Οταν µισο- γεμιστεϊ µέ κλωσμένο µαλλί τό άδράχτι, Ξγάζει τό σφοντύλι γιατί δέ τής χρειάζεται πιά. "Ετσι έγνεΘαν κυρίως τό μαλλί πού προοριζό αν γιά ύφάδι γιά νάναι άφράτο καί χοντρό. ΚλόστΒης ή γκλωστρ΄ ή άδραχτος…(Γιά 16 βαμβάκι =αί γιά τό .… στρίψιµο τού νήματος γενικά) : Είναι παρόμοιο μέ τό άδράχτι, άλλα σιδερένιο καί λεπτότερο. (διαμ. & χιλιοστά). Δέν έχει Ξύλινο, κινη… τό κατά βούληση σφοντύλι, άλλά μόνιμα τοποθετημένο σιδερένιο δίσκο στή μέση περίπου τού άξονα. Τ1ν περιστροφική κίνηση δέν τήν δίνει ή γυναίκα μέ τά δάχτυλα αλλά, τρίΕοντας τόνκλώστρη μέ δύναμη στόν δεξιό μηρό άπό πάνω πρός τά κάτω. Ρόκα γιά τό βαµβάκι ή τό µΞτάζι : Είναι συνήθως κοντύτερη (30- 35) εκ., άπλή όλότελα ή περίτεχνη. 'Η περίτεχνη, δουλειά τόν ροοκύν "27- είναι & ρόκα "μέ τό καλα8άκι'. Είναι δηλ. μονοκόμματη πολυγωνι κή ή κυλινδρική καί καταλήγει σ΄ένα µικρό κολα3άκι κομµένο καί δουλεµένο επιδέξια άπό τό ίδιο κοµμάτι Ξύλου. "Ο Ξχος του, καθώς κινείται ή ρόκα κρατάει συντροφιά στή γυναίκα. . Τά υπόλοιπα εργαλεια τό όποϊα 3οηδοδν σε µιά σειρά όπό έργο… σίες πού σκοπό έχουν νά προετοιμάσουν τό νήμα καί νά περάσουν τό οτημόνι :τόν όργαλειό δηλ. τό όργοΆεια γιά τό καλάνισπμο, τό διά… σιμο, τό τύλιγμο καί τό µίτωυα ή µούρλιαομα βλ. λήμµα δογολειός. 43- 2. Τά άντρρκό όσο βρίςκονται σ'ενα όγροΞικό -....……-. ι....- µε…--- -.-"--…….…-…..-"…--- ….-.ι,...- Ξ! Στόν κατηγορία οότή περιλαμβάνονται κι έργαλεϊα πού εξίσου χρησιμοποιεί κι ό βοσκός όσο καί ό χτίοτ1;, ό λατόμος, & σιδηρουρ- γός, & Ξυλου,γός. α.! 'ιρχαλεια… κορΙεςάι…Ώ !!Ωτ;;> ια-ξέό!ις…έΞι-3ξΛα Τσεκούρι-ξ µπαλτός. Γνωστό άπό τά σηµερινό βιομηχανικό όποκα… τάσταωά του. Εξ όρισµένα μέρη μπαλτά; είναι µόνο τό μεγάλο τσεκού… p1 τον λατόμων. Είναι χρήσιµο γιό τό κόψιµο νλαδιών. ξξΞπάρνι : Χρήοιµο γιά τό πιλέκημα Ξύλων, τό κόρψωμα ή τό ΕΕ… κάρφωμα. πορόμοιο χρήση έχουν καί ή οπεπα…νιά, τό στενοπκέπΞΕνο καί αλλα. Ποιόν; : Χρήσιµο γιό τό κόψιµο σέ εύδεία. Άλαοευτήριέξ,όμπελο…;αιρο :Πολλές καί παραλλαγές του στή @69— µα καί τόν όνομοοία. Χρησιμοποιείται κυρίως γιά τό κλάδεμα τ&ν όμ… εελιδν. 'Η πιό ουνηΘιομένη µου μορφή είναι μ ά σιδερένιο λά'α, puny- µένη οί μιά κοντή ξύλινη λαμή. 'Η λάμα μέ μήκος 20…30 εκ. έχει πλα- τύ ελλειψοειδές ή οχεοόν ήμικυκλικό οχΞμο καί καταλήγει σέ µύττ. τήν εξωτερική της πλευρά οχηματίζεται µιά άπόουοη ή όποία πι κίλ λει δτό σχήµα. άπό ι=1…μικοή τετράγωνη ώς τόσο μεγόλ| πού τό κλα δευτήρι νά μοιάζει µε άμφίοτομο πέλεκυ, με μιάν όψη καµπυλωτή καί μιά όλλη εύΘεία. -26.. βλαδεςΞύΕι γιά τό πλά6εμα τόν άμπελιδν, όνομάζουν στή Θράκη ένα έργαλεϊο σάν μικρό πριόνι μέ μυτερή άκρη. 2ωγανές : Είναι ένα παρόµοιο έργαλεϊο στήν Αιτωλία. Παρόμοια έργαλεϊα είναι και οι ζουΞανάδες & σΒυυνάδςς. Τσεπυές είναι γλ=δευτήρι μέ µεγάλη λα- βή καί μικρή λάμα. Τά κλαδευτήρια πού προορίζονται γιά τό κλάδεμα της έλιΞς Η δέντρων όπωροψόρων, είναι όλόπληρα.σιδερένια, ή λάμα τους μακρύτερη άπό τδν όμπελιδν, μέ καµπυλωτή καί µυτερή άπόληξη. ευάλι είναι γνωστό παρόμοιο έργαλεϊο στήν κά. : , Ώ ) χαίρια διαφόρων είδδν Εο(απονται μόνιμα στό σελλάχι τού γεωργου :) Η Ο C βοσκού δπου τό ζρπίδι, & Μάτσουνα , τό χΞΞζέΗι κ.ά. ……………………ξ ξυλοΞζΞ : Σιδερένιο έργαλεϊο, σάν μιά χοντρή και με- γάλη λίμα, χρήσιμο γιά τό τόρνεμα τών Ξύλων. Ξένα & άΩνάμι % :ινάζ χρήσιμο έργαλεϊο γιά νά λειαξνει & γεωργός. Ξύλινα ναί σιδερένια άντικείµενα καί έργαλεϊα. ΄Απαραζτητα finish; είναι αύτοσχέδιυ dag; νια, σουΒλιέ µινρά και μεγάλα, ηρυόβουλο σς-κ.ά. , ι---.-ι- …… Δρστές : Είναι ξνα χοντρό σιδερένιΩ ραΞδί 1 µ. περίπου χρήσι- μο γιά ν'άναποδογυρίζει κανείς πέτρες. νά Ξεριζώπει μεγάλες ρίζες Δι… - _ .. Δ..! |… ? ο … | , . να μετακινςι κοτρδνιφ. ιο λοσταραπι ειναι μικροτιρο για έλαφρότερες χρήσεις. Βαρειά ζ…τό βαρειός : ξϊναι ένα κοντόχοντρο κομµάτι σίδερο 3-ο όκ. βαρύ µέ πιά τρύπα στή μέση, όπου περνάει και σφηνώνεται Eva κοντό και πολύ στερεό κομμάτι ξύλο πού χρησιμεύει γιά λαβή. ‘u Θα… µειά είναι και άπό τά πιό άπαραίτητα έργαλεϊα τοΌ σιδηρουργού για… τό χτυπάει μ'αύτήν τό σίδερο στήν πρώτη του έπεζεργαυία. - 29 - 3- έέ…ΞιεΞιΞ.…εέ-εΞέιΞΞΞεέ!Ξ-έεςιιέ&ΕΞες ργαΛεϊα τά σχετιµά µέ ειδικευμένα έπαγγέλµατα, δέν ειναι 0- 115; δυνατό νά έζεταστοΌν στά περιορισµένα περιθώρια Ξνός &ρ"ρου. 'Αλ- λωστε δωισμένα είναι &πλά και γνω3τά 5πως π.χ. τού ράφτη, αλλά τι… ναι άξεχώμιστα από τήν διεξοδική έζέταση δλων τδν φάσεων τΞς έργα- ιαλέγουµε ένδεικτιπά τά ο. & σίας τους 3πως π.χ. was βυρσοδέψη. r; αύτ έργαλεϊσ τού οιδηρουργοδ και τοδ χτίστη. ΤΟύ σιδηρουργοδ γιατί άπο- τελεϊ τό πρ&τυ ειδικευµένο έπέγγελμε και άπαραίτητος & ίδιος στή ζωή τΞς κοινότητας. Γιά τή όέση τοδ ΥύνΤΟυ και πατ'έπέκτσση τού σι- δηρουργοδ όχι &καραίτητα γύ;του » στή νεοελλεηική κοινωνία : 5%. Δημ. άουπόπουλου, τά Γεωργικά τΞ Ρούµελης σ. 50«79 γυρίως. Τοδ :… Δ : . .- l a …. -. …' .! … Άι | .… , χτιστη, γιατι η ουυλεια υέυ προοριιωταν τουσ για τό χτισιμο του …- γροτικοΌ ππιτιοδ, τό δποϊυ κατά κανόνα τό έχτιζαν οι ίδιοι οι πάτο… χοι, άλλά και γιά τά κοινοτικά χτίςµατα δπως έκκλησία, γεφύρια,δρό- μους, Βρύσες. α.… Σεξ οι5ηρουργοΞ ι, -..… * .., _ |… ο …. …"… . .]… |… … …! …ς…Ξιχχενη : Αρηοιµευιι για να ΑµαΤΗ€ι καυηλωμινο όποιοοηποτε & . ,. ,… …. . …. Ο » , "- . … . " ο ~ ο , ιρχαλειο ωρόκειται να οουλεατει ν νά τομνευπει. Αποτελειτυι απο &… να σιδερένια σκελετό σάν γράµμα P. "ενα σιδερένιο άδράχτι πού διαπερκ νοιγµα ή ς. νάει αύτό τό πλαίσιο μέ τή βοήθεια μιά; βί5ας ρυθμιιει τό l | . α' , ΄ - Ι΄ …… το κλεισιµο του ατοµατας της μετγενηΒ. Τό άµπόλι, τό τρυπητήρι : Είναι σφήνες διαφορετικές υτή φόρμα. υ,ι.ιΑ"'Θ ν-….-" 'ρ,'… .…" :…='-"δ …… τη ροη εια του σςυριου ανοιγουν τρυπ-ς στα εργαλιια. µε την apt α ή άνοιχτοτΩύπι & χαλκιός μεγαλώνει δυο χοδ χρειάζεται τις τρύπες. ΕΞ ψυσερό ή φυσούνα & µοζάνι . 'Εργαλεϊο άπαραίτητο τό όποιο µέ τό άνοιγοπλείσιμό του τροφοδοτεϊ αέρα στι I J. Hunt ι µέ τό κάρβουνα. Στήκ ( πιό άπλ3 του µορφή Rafi κατασκεύαζι άρχιπά & ίδιος & χαλκιάς, είναι δυό τριγωνικά σανίδια ενωµένα μ'ένα τριγωνικό κομμάτι δέρμα µεταξύ τους τό όµοιο σχημµτζζει 4-5 δίπλες άαό τή μιά πλευρά κι άνΦιγομλεί- - 3ο .- νει σάν βεντάγια. "Ενα µακρύ ξύλο κρατημένο μέ σκοινό από τό κάτω σανίδι τοδ φυσεροδ κρεπιέται από γάτζο τού τα8ανιοδ καί έξέχει μπρο΄ στα από τό καμίνι. 'Η απόληξη αύτή τού Ξύλου χρησιμεύει για λαβή τού ςωσεροΌ. τό σχ3µα καί το είδος τού φυσεροδ έξελίσσεται γίνεται διπλό % άχλαδόσχηµο καί φυσικά, αγοράζεται. Ξέ…έΕέ!& :"Βνα κομμάτι συμπαγές σίδερο μέ έπίπεδπ καί πλατιά τήν επάνω επιφάνειά του, γερά στερεωμένο εφόσον πάνω χτυπούσε & χαλ… κια; τό σίδερο στήν πρώτη του επεξεργασία με τή ξΞρΞιέ. 'Λααραίτητο έργαλεϊο είναι ή τσιμπίδα ή µασιά, πολλές φορές περισσότερες από μια, για νά κρατάει ό χαλκιάς τά πυρωμένα σίδερα. &" ΞΜψσυ ΐό χτίαµο τού οπιτιοΌ ήταν από τίς πιό κουραστικές δουλειές της οίκογένειας καί ουνήδως γινόταν ομαδικά µε τά βοήθεια τον ουγγε… νΞν, δτα δέ γινόταν από οργανωμένο συνάψι μαρτύρων. τό "οποιος δέν έχτισε σπίτι ή δεν πάντρεψε κορίτσι δεν ξέρει τί πα νά πεί δυοκο λία". "Από τά έργαλεϊα για τό βγάλσιμο τής πέτραζ διαδικασία πού αρχίζει μήνες % καί χρόνια νωρίτερα … είναι απαραίτητα & ξςςΞέςι &? εις… φωτο … :. " τα σ5πευδαιότεαα όπΥαλεϊα το χτίοτη είναι τό ζέζι δηλ. τό νΞ ο τής στάθμης. Ξέ…ξςρ6 σφυρί. για τό σπάσιµο τής πέτρας καί το δΘόρθω- µα της στον τοίχο, το έξΈέ9ξ ή €ΞΗΞ για τήν τήρηση τΞς εύοείας καί τί μυστρί. Βοηθητικά του εργαλεία είναι ή πζς;ια…τςέΞς κι ή-έ;ίµα γιά τό ζύμωμα τής λάσπης τό φτυάρι, τό πµλρφςρι…γιά τή μεταφορά τής λάσπης καί τό μικρό πηλοφόρι η πουλάκι για νά μεταψέρει σ΄αύτό μικρή ποσότητα λάσπης καί γιά να καθαρίζει τό μυστρί του πάνω σ'αύτό. Σι ουνάφι δουλειάς µαστόρων ύπάρχει κι Ξνας πελεκάνος, είδιπός δηλ. στό πελέπημα τον &γκωναριδν κυρίως. τά εργαλεία του είναι : Ξζ…καλέμι…: Σιδερένια εργαλείο, σάν ομίλη πλατιά χρήσιμο γιά το κό- ψιμο τοΕ άγκωναριοδ καί τό ξεχ6ντρισµα πρίν αρχίσει το κύριο πελέκη… -31.. μα. 'Π4χτενιά & τέυι, είναι ένα οι5ερένιο Βαρύ, δίστομο χτέµι μέ στειλιάρι. 'Ο ματρακάς είναι είδικό σουοάπι γιά τό χτύπημα τού , ωνιά είναι μιά ξύλινη όροή γωνία µέ µεγαλύτερη τή µιά πλευρά καί χρηοιεεύει γιά νά πελεπιούν… ται τά όγκωνάρια σέ όρ3ή γωνία. "Ο κουμπάοος δηλ. σιδερένιος δια- βήτ6ς, πήχεις Σ.Β. Τά εργαλείο τού πελεκάνου σταδιακά λιγοστεόουν καί άλλοποιούνται καί δεν όπ&οχουν πιά. τό ίδιο πι οί τεχνίτες τους, εντ?) *: Cg άρχές τού 20ού οί. €ξ&ιΞεΞΞΞΞιηπ, ενος, καλός πελο- "" κάνος/άέο τά μαστοροχώρια τής Κόνιτσαϊ, έποεπε νά έχει 43…50νοφ6- νες καί Εελόνια. το θεμα φυσικά δεν έχει, με κανένα τρόπο, εξαντληθεί. ΄=μεϊνο πού τελικά ίοχύει γιό τόν άνθρωπο στήν παραδοσιακή κοινωνία, είναι ότι τά εργαλεία του είναι πιστοί σύντροφοι πού γνω- ρίζει καί άγαπΞ. Συχνά εκόηλώνει τήν άγάπη του είτε µε διακοσμή - στις επάνω είτε μέ σημάδια Έλλα όπως άοχικά τού ονόματός του, ση- μαδιαπές Ξμεοομηνίες κ.ά.

& & ωκ … Ο Νου / ΚΝΣ… Α. ΜΑ…… Α Ρ>(κτΕ.ΜτΞΝ ΔΗΜΟΣ Ζ.++"Γ'1ΑΝιΞτΗΣ ΣϊΜ…Μ :… ΜΒΛιτΗ τµ: Α"'ΤΕΜσΝιψι ΣΤΑ ΧΜΜ ΤΗΣ ΜΡ=οµγΑτιΑε Bone: \956 Π Pom: Ρο; Στ… από"… … Άνα; ΉαΓα6Μ€ννΐ| Σαχά; ,ψωλο', σάν πατρινή µου… τα: ΐεµ6, &… ομ>ιψένο ποδο…ο,αίνιψαυώ, κατά" …. … "& … άναψαν-τω…" τα" Αίµα . Ώνα. "& πέτρινη άντρι'ιις κρεµ-! ("Ο ξ(πκ8άΉ ζωηρά άνάΡ€Μ 406 " χαµηλά δ!ακοδΜυκα΄ ώύχλνφα… παχύ award.“ … τετράχωνο Μι δπ'νων Νά Οθωμανικά ένα"… "& αν… .… ."… κάνα αν… θα? "" ωκεάνιο… &… >οξο ήω'ΛΜΜνςΜ' τωκ6Μ…"Ε6| και)… καβάλα µόνο Η' µάσκα, και… να' δωσω!!!" α'",- …. Μ και! "Μιζάν… 66 νωπά" ων "πριν… €…Φα'νΜν να' ν' ένα…" άν €Ψ"Μ" " τα! πατάω. ποΆ€! 409€! 6νΆοµ'6…κα η… "Η &)… του δε…; µιά μ…ι……' «στο… να' "4. ΨάΜων Μάνα παρέμενε ένα…" Ναό "'γω… &… &… τών χαλιών ΤΜΜΦβωε & Μ»; Κ…? ώρα Άθω Σ…: Μ…? …' "»"… "? "… Ή??4Μεοα8»β€α&άζ-νω: ,δπκ'α36 µια Μα…"; "ψωμί…" cw Mame] w known“: Πηλ.'ω.,τξ “m” M“, αν"… "μας": … Σων"… Μα «ένα πιάνο µε »… µας" "ως …' 6" &" Μωρά… µέ wan-o Tcu'nouec. Από Η" Ώρα…" "να: καλγτ…μιω' "ψ… µέσα … Με"… Μ…? νεων? ένω …… zammm m’ …' ν…" ντόπια Μ"'ά' κ……) "4 β'" µΉΜΈγ…χοΜν από"; ,€ χα… Λαουρα… άρπαξε σέ νδθ…ν Με Μ' ρω… … πιμψά…θΝ'άµ… " …'". µέ ", ….» ΜΜΜ.Έ6 τό &! δω… a name: τω ,…"…ςγω τό αν αν… &… . ώ δικο τω ο…έεα.:ω Η»… τραπέζι. δω……" &… άσµα "Μάκι. "για …: ζωή…" για κανονες. T6 δυνατό αυτό "θα" ως &… τα, και: "Ν..…. ;; ".; μυαλό » τό απλως άπό …' Θαµηύδα τα! χρόνω …' ε…"; … τά "'πα δ λδΡ5. .Αυτό"! ow ΐΦυµ|Μ»Η …… ;… ":…" για .'κω …… ;) &……άΜµ3 ….) (µαλακά!) τωρα…; Νετς" ένα… "& ένα-ΜΜΜ ΜΜΜ με "Μιας; "ή… Μα" ,… µε… . …… αν) "βύθι- Τό Λ€ω8= … έ"δΉ6ν"| µέθΩ&.Λλωσιο & βγον€, ξ€Ννς1,ά00κυλΝξ πώ! ; ΣΜψ€Μνο) άΦ…Μ6%νι … …… "αΜ…Έ &… & «ε…τ……΄ Δα… 2……Μ…€υ 0 4")… τα "Δίων ("άνω Μάσα"… …: για… ά………ω τα Πκλ…ι'ω."() α΄«αµωαω; από Η". … ως… …… "µ.,…" " Ό". "Ώ "Αύγ Στόουν ΜΩώδάΗ …' Ν δλΜ1Η HMO &…α'ν…6ε & μ… ΑΜ… Σµήµα"… 6α'ν' άµψα'ωµ Μ΄] "Μα…; Μ! χ€Η6ιµοπαώ'οο … χ…… Μ'… να ε.…ω……'.'ε… ή αν…" "και… εψαξα … "ΜΜΜ"… να"… οι; δυό λαχωα΄ ι6χυι'ϊ«ΐΣ €€ΜοοΜηω €!!!) Έξι" έωωλησΐς;. ".; µάς …ή Ο. "Ο, δε…… &… "Ψ"… …" …' "Ψ"… … "Μ… »" Μ…'τ……ω …… Αρκαδια ν' &'ΝΜΘΝ 009063 «Μ' "µε; ;866 νικούν να' χωρίο… µία να… . ι , - . &. ΄ βιβλία. Η…" "η…" "9"… ΗΨθκΜΜ €…|ιά]αω …' από"… 814" όΜκΜ€ο &»! ΜΝτιψό ψωµί ». Μ΄΄6ζν06γ χρς,'ζ"… α…; πολύ η…. ΣΜΜ9ψΨΐΨΌ… Μ'€ζ-|ΐΥ…Ή Μ… "Μίλωνα? τω η")… αν… ενώ… !… έκδοω.'µ.ώΐα…Μ Τωκπ…ω =…" # ΄ωλεοωμ:ι' …κωιώνάωµά βοι΄6κω1ηπ6Ώ Μδω;;ΦΓ Φλερύ των»… . τα 6ωΜΚα να ήν ιω…ω…Η' …'#Μοµ…ά 5'μ…+ω τω…… δχ……ψ…ψ ω…µΡ……ε… & όρο… α΄ & Νά (ενώ… 464 Μ"… «&……» » ?? Γ'.?" "δ'…" 2Ηθάνιώ…:.8€ν άνΜ;β€βαα,δ β…«δ…ός Mme-pm“! ,M "µου…" διό ΉΗΧιο,ώπ το' έργο του ζ…. &"… "006……ώ ΦΦ'Ηδα. Στά λΨ'ΜΗ΄ "΄…" & Θέλω & ΜοεΜ…ό…1ι1 τα: καµπάνια Μάζα … δΜφώον… ρόλο."… ταλΜ0,…' &! µιά όµ48Νω΄ τα… άν να' Μην; ," ΕΧΩ …' "να" πω ΜΗ &… «& ως βαθµό …' …. ωµο……υ' :ά…,µ έ…… να' "κάδο… 86; έ!αφανι'ξα αν όταν…" θΐιωωνψαΜ'0ετα 1η: βοηθάς. ,…" ω &… ένα "40806 βάθρα?) HOMO-64m; "… ένα: χαψα=…οιωκ6) όψει…» an raw) 5..» é‘ox'hawfw …' Μαν.»… …ο» ως) && Γ0λΝΜΜ αν", … τα…ψαη'Μ συ "Ηλ…. Helm—3'19} Η δεν 'ναι και" τα' "Μια… … "για… τον … γνι+'ΙΜ-Θ Ώ… …' µια "&… 'ναιµαιωτω …? έπος… ΤΝ. ?) Μαµ€ρ.οαµη ξνιάγς γόνο €ΒΨΆ"Μ΄€5' πα……» γι΄ ψιλό "να… βαµµ- µυ.π….μ';…… .… και" «us-Md) "µπακ.… &… "για" ("Μια, ν.….. ”magnum“ u.t.>.)¥'V°V‘M ""… …' "… Μέι Με… ή: αν"… χρόνια, “Mama“: W Μα…… "& έ…" " Hawk-MM} &… Μ λιµανιών!" Mo "ό ιψα' άρχι1εμτον…ό Ή0998.… Θθ΄ ΜιΜΜΣο΄Ρυ+6 … 68… 6ωιχ«α θα". "'πω … 86; Μ νά άρµα……" µιά προσωπικό…" αλά να! ”Mount— &…" μια 6... φυσικά … Μσια.ΉΜονω…8 όΦφΜ' &… & λαϊκό … "Μπατο- γέ θα' µΟλΜ..ψί Μ &&λκ6|ΧθΉκΗ΄ 40Υ"θΚΨονΜΗ΄ τα Παλι?" δ' Ά" … Η; 4Ω΄€ΏΙ. & πως καλό " "Με… aim να' :… "& κάποιον να "νταµπλ αν…"! τα όλ'…" …; .ΠΟ"ν έλασµα" Μ΄ Ο, ό€ΐΨµώα δ ϊε|65,Τθ΄ "96"ΐ€΄ CC. "Ψ…." .," «απόψε! µ… ένα … … βαν?" "κάψας."- Ανν &… "…' . ΄ι » Μ θ!Ξι1ς!…ι€5 »α΄ ! ! ι';.'ΛΝµα τα παταω…" "! "λ! … Μ Μ . .. . "… η & >". . ." και" µη.-…' Μκα'α :… Μ…… αν ΜΜά',6Ψδ µου. αν… Μ.ΗΜιηά ι - . - - … . (που… "αν… "Μινωική" mmu …. αν. …… τις σολ", [Μπα-… δια… "η…" ,%ΜυνκΜά από.) . ν" .. ιο "ως"… &…" 2"""""΄…ΐ9ώ" Θ΄ ύαψα6169ω «: mm: ,a‘wJVuhm …' …ΐ…'Ρ Ν "΄ "ά…"? " "Ώνα" "…αν τα κοντα…-…: αν"… .» να… 00%ηΜπδϊΗ"!- '… ………=µά µ…. MM Ο"? καθ-νο … "αν… "» τ… "…και-Μ…… …' ν…… δι…α' ,»… που". :… …. , … .Μ."Η ι… Αλί"… α΄… 6ξ να "4"… λ"'ΨΉ΄0 Μ' ." υ…… να:"…ν.νΝ, το' - , :δ"!' , , "3. ο παΝομ…ηι και» "& … 6υηΜο«δρν….… Ο "Μ…-… χα"; ", "Μ.…" »… νο &Μλαλ« 'rw imam ψώνια-68% τα" σε… ' ", Ν , Ν τα …:ω………… 804 Ρα΄ να' &… "τ: :: … ; :: "Ν???" "…. ο . ". 'Ο #0… αν "0"Μ|Ν. "από , .… µονα…" ΗΕ7Μν=…τ…ει Μ……" … πω…… "δ)…" …' έωώλΝι΄6 …χΜι… "& ων µω…….… τα π…… &… Φαξ)…" & τρι'ωΧι9ε; µε…" &. # 1…) Μ…» …… µπορώ… να' … χ…'…μ: στοά-- µας! (Mung s, από Η……Ψ"Μ'… …' δω Ώ'…… μν…Γζς… …;… &… … …'… … &… &…" µαλακό)…" θα…" &… .… "& "αν… …για & οικιακά ΜΜΜ, Για»… πηα'ΡντΗ άνδρα; ως εκ., ΜΜΜ… τα Ληκλαψ; …Ό:οϊκαοµΜΐ) Μ……" 14… 41ωώ…Μω Ωρεών "& … ά"Μ'6Μ Μαέ Μ' ένα; .Op’ l)u4ndp¢~¢“ ": "."… (& &… "αν …… >"… »" "αν; , από πάγο ν… πλακα"… :; …; κα…4ω…6 όπιο)… … Με" "+ 68…" Η! το'… κανό …: Μ΄ … πραΜλάιΜ(Λω "ιδιωτ… … Μις &… …' … "Μα … 'Ηθη"! µια? … & άνω..»… …ή τη; …… ".. πάνω ; µια.) €αυν…η αΉοδομώ "οΘΜ….υ.ω (… “WI... τα" ό……-' Μα.... το: »… "Μ" " "…" "Μι! '" …" ("Άν …… ……»..… µα…"… : )……'ωξ ζουµ-Μ΄ μ">'"΄" Χ"…" δι' …νόΒΝ!!ς Ζ,ΜςτςΞς&ωλ…έ άµα/µωρά διαστάσεις τα Φα worm ξ…Μσ…. "Εχω …… 8008… "Μι-α' … Αλί"; "μη…… και… (θα… 6χ'6Μλ'ο'"Θ "µε"; αν (µια… κατά σκ: οπλισµό…. χυµό πέσαν- &»… να …… ω'Μ""λ…Η΄ "& "από… Η»… (Η… (Μη… Μιά 0… αν) …. ίήαΨιΛΗη 19611 (ΆΥ'|ωΝΜ ΜΜχγΐΉΜ). (:; Gigi III. "|| . | - , . … µη…; Μ…… αν ό'χωηψω ψαυΧ…Η΄ µδχµ (ΆΚκ Ά"? Άνεμοσιιας) . Πθθ Φ.Π α"… "Η Μαη" ΛλΜα΄ %.… πλαιοοηέοαιω έ+Μι'ρΘΜηη (Θα"… Μαϊ). :………άνω …' πένα …'χσν…' αν &… ήι0ω κλπ-Με 41….φ.; &άηοιμυ.%'. "… ά……" a ("γώ έ…ΜΜ'α τα »… "να"… ΜωΜΉω,σων κ€ννιηΜ΄ "αν… ? χη…Γ,πώ ζω ζωνών,-ον… (στα… …κ….Μη "τα…» δω…; …' γε… Θρακών…" να' θα"… χλνπΉκΗ΄ άνωθεν"… . …' 'ΑµσΖΝΝ76 …ψΐωξΕξηάωΜιωΝζΞ …… ώς µ…"; ξ…Μ|… (…… ζ'Α6χ "και?" «& "." ΜΝΤ6ι),α?€ "&&-Μ΄ ΗΝαπΗριών (&?!" "η. "ή τα" κΝψ…€') """"… Χ"…" [Άγ.')ωανγω "Μαν. "Μα, ένα… όπλο 66 µ»… m» (in ΜΜΜ"… &… 1… αν… να στ έ…; ,": «ψωµιά… έΧααρα' …… να…" τα δόλυ(ΛκΜψω)»…0 "πριν… δέν όταν. μα……" τη Αλαμόςη'υάω… 61ΜΙ,€ΐ δ…?!" …"ζξψ…ώ "μια… … I'M-(u Ανεµώ- τα;) , &"?! Σ;χψι'ζΣ" δεν πωοδθ…ώ Μάη [Άγ. ΆΦινα'ς.η Λω…)…€ο άνω"! έξ…ωρ0…ώ "η … χ1ι6ιη)…'Μψ &… (πώ ο… …… µας."". (…. µε»… | "α' &… ν…4 ΛλΜΐ (Λήµµα)… χ… Η," &… "΄ Ήΐΐΐ ΐ…λΐΝ "αν δαν.…" (θ'….) …. … … … '΄'θΜ'…΄ "μου!" σ'…. -="λ"τψΐ…ψ΄"…" &…") .…" “Macaw-m ua'hhMMw“) Ξέ…Μω'η Τα)" πωλ…'ω.Ξξ………' 6ΗΦανι'βν… δέ. ?ΜΜΜτθ Όψη! .: "ι…- α…. κυκλώνα "…' τα' #… κλίκ-|. " Μ"… "Η… Η»… και…" αµα". ) '"; το: Νο "Μηνά. Ή 60044 τα) …! &»… '…'Μεµ, "Η… &»… "χ,… . ταψί… να: άΠλ4΄ Ήλ%λιη1α (Άγ.…ανα'ιν; 'Αη'ω "…επι… Nun‘s-(.1) ’uzf. Wflh4fww' w Hfldrddh‘o Μ' Ι"" …να διανοµής., "µας"", "Ή…Ήη] 'τα'…λι'τιι ΧΨ'΄(Μ… Ν' "Ο "90 Με… καλάθι Μ… "ο Όψη # . ""η"… ο? ω…οΜ…'η Μή σασί"… µµωτω……Ή, ΤοΨσ)φηέ) &… Μυαλά… αλα παπά …' … "…" "…!… |"… Μ…… 21.7w“)- δΜΜηονϊ…ί με.…" 11, Με… Η των…" “~94 η…… … |"… &: …' να… …: για… να…" (Μάζα… «…'» Η…ψ…ς …,…) Χι "…. €€' τσ'6΄€€θθ Α΄ &&" ένα "πλένει Μάρκο ΨΨΟ΄) θα'… αλ, υ ow. 1 …... .! &…" 8044)… και…" διά να' αν"… "Ακµή ώ Με." & ….…όφ…έ ΖΜλί…Μ €…6…ηκ΄ Άνω %)"). πάν… …' "η 661 αθηνών… ως. ( , θα! ι , , (' ΜκΜ'Ήθ «να Μαέ 618 "001606 #6 Μ' α…" ,'ΥηάθχΗ ……- ;γ, "Ψήν- ΄ω ΜΜΜψ …… Με» …… αν…" …' Μ…',…'……. … ω …. ο… … η… .… ……...., (Λάουρα, ηΡ…µ0΄Μψ ηα' "µια? … Η"…Ρη "αρ?" "…." Γ|η…|ν" να χΉ'.η΄ ΜµΜί.", "…" Ρ"ώ""΄…" "|"; "αν… … &&…" η"! . ΖΩ". να'άν'"΄ "Μ?" …' έλα …' "πως Ζαρ" …' «… a Ματ µε"… "να... . Θ…. ΜΜΜ"! άάΡΝ'θ΄θ να! ",η"… Μ'ΥΜθΥΌ1.ι & ; . " 'Ο" ότι (… λα .: | ., άξια…" "… ανω… ή?! "ή. +» αν ο ωά…ε?,Ά,…Μ ) …. »…» Μ &…» Η…) ( 'Αν- Μρ…ι ω……ο ):. w ">"; Ρ"μιμαω (ΆγΜΝ!!Μ, Νλψω΄ Ά;-ΓΝνΜ Ιωνική)… 'ο ε+Μω…γ . . -I η… … ampdw, …… καλως … … … "0 "", Μάσκα… …- …" "να… ΜΜΜ…) Μ ... ""Μα…" .… … β,"… (Άν ΜΜΜ Με…) ": Μα…… κ') ""Η"…" Η") &……" "' … η4ΜΜ΄6ιΗ- :… ΜΜΜ-ιό "λΜΟ΄ έχων… τεή ""Β""; " …. Ήβ.Μα µπωΜγω, €ΐΛψκν' α' την, &… "ή"; άνευ) χα…" &"... (ωµά µαθω: ( …» Νικόλα…) "Μπουλ » ΜΜΜ…" τη …." …. "…η… ηςιψαη ΘψΉΜ| ' ""µη": & €θρω%θ.νΨ (Μ' Δήμω] ; π.μ. " | | - Τά 80506:; W iMXth αλλά "|…" «νΜ΄Ήλθ…,Μωτη "ιζ… . ;. Χ"…) " " δ""ΜΜίΜ&ψ…|ω… 4'0,- ΜΆΜΗΜ'νΦς ΜΜΜ ,… µέσα ενώ «αν… τα… &… ….Μψ|ιΝα "να… .……-…(0.…… Νώε-Θα). Αν…!) αν… αλα …' "|…" …' έχω να… "πω…" ι'.; "ψώνια… βσ0µυχλνΜί Λλαη4κιη… Μα… …αν-…: …ο awe“... ; Μ……» να µ….…… …. ," Λαό"… » …'"… Ξ"… …" να'» … έ)… …… …"… ομάδα:…» «…. "."λΜ,' … "…""… " δ"Μ0'ΜΦ & ανιψιά… Ν.Π…. ‘A~)w : , τ." . 'H amps: … "ΜΜΜ" …κι… … (Μα…… τα πω… ενω"… "η τωρωοωθ…ψ; α'ΦΝΏ ΑΜ! άναψε» u Μεν. &" µιά (ίδια… Μάϊ… …' οι…-ω. τα Μ"€Χ… να' …' ""Με: «> …. … και…-… &… Ζωνιανά". ευη ιγΜωΝω1ιΜ τΝσ…ΑεΜεµα… πα…… Παναµά… "Μ΄ …' |"… το, &… µε γ… "η…… "ΜΜΜ: .' ".… -όΛµω Η &" …' θαυµαστός… κά άναψε… … Ο"… 1… αν µε»… 8η….,. ως &… Με…… Κ…Μ…Μυ| δώ Μουρ… φωτο …. «τα & τα σηµ.… η… παλαιά … "να… "παπικά mayday." Τό "Νανά… Με ιζ… &" "…ναδ ΉΏΩΝ ": ""Μα έπη-ω " 16! ξυπναω … ΜΧηΝΜΘ Ά"… aqua-1m“) >…" Μονή…" Μ 2άΡ(α΄ 6… 2! ό€Μ…φ 4803, Έξω?" Με, α.." "Η &µΝι'…α … Ρ…? "» Μύ…κ-ί … σύ μαμά,; … µ.µωή… Δ.….…… "Ό?" »" "τα… " "' 4Μ"'ΜΉΜ'. Μαφία µε… ή…". »… … Μ…Μ…|,Μ … "αν… Μ…… … µε &… αν…… "…κι. …, "(ή …. … "… €Νώξ.Μ …' µια…" … "πώ Μ., Λ€β,λΜΝ, υ …… ναν? …' J « &! " θα"… ΜΜΜ… Φ…ηύωγµ &… πω…… Έννοια…" &. ζωή…" ή"… δναΜού€µΦ Μ΄"?! έν…'Μ τα µια": «για. πή.…ώ …. αλλά"… ων «Μάικ… … &»… 1αΝ6η…ν µ&ςΜάµ0. … άν…" …ρη«….Ή…θ.α… "Με "γάμμα… & µου)…" "& µωβ: α…… σ…- ιν &Μοκ…Ψ' …ν…%Μΐ "φώτα"… "… "αφή: &… «µας δκά …αν!" :… µανΜλΦμχΜ ,ο!" όψΠΜΜης ","… "| +…) 8"… "" "… &Χ ρΚ…Ν Μάξ0'ΝΜγά »… κάμω… για; &… ζΗκ0… ι…΄ &» &»… αλ: … …') …" €ΝΝΨωιΜό …η "από ακαµψία,": " δ…. ελ 3)… «σε… .; ε…)…" να' δ…ωω… "ύδατα µ.…- …'; "' ενώ"… για/ΜΟΝ. άν αγωνα… …' µια»… %… αθώα… ν…… …. &"… Μ…… ,"… η… τα ναούς") . ως να' &αΘιι+ω ών δω…… …', "6 που"… … δαθιλΜΝ- &… ένα « Ηρώ "& &" …' ο…" " "… &"… τι ζω, … ν…&)ώΏ…χ να" µια Μ… "Με. η…" &… &»… ποσα &: … &&… "μαφς'νια να ξενο … Ήδη." , λ… «Μο…-4:44: .ς… ., 'η; a μπακ… Μ……. η άααΥνύ…| €4η6ΏΜΐΝ ""Μα: …. Ν…»… Ν…… Μ"ψ=ΜΨ"| …, δκΜΨ… »ιρµωηώη Με…" … "…η") δ"…Μ…'… μία"? µήνα…: . 9 Με… …' σκυλιά…" Ήρι-ια] &… … να… …: ("φ…-…… …. "' Μάη,; …… &… άψυχα-α.- «άχνη… αµΏΕ'ωΐω 3…ανΜµη… 3:υηα……η, &+λαδΗ' έπαιρνα" (ΑΝ…-; “MM and &…ληξώ… .; ""Μας. Ζμµ0ω"µµ "' να?) περι..…. "ή …… Μακ & τα"… …να… #… …"…" τη Μ'… ναν… # αν… παύουν-ω … ""… ""… ΄αΜάωω … … αν σε»... … 2……ώω Μ…: …' να"… …' Η…» "&! 486 … ……Ν.κς :"; µγ.λδας84ω …' Ισ4ηιγ.δπΜ "Μ' "αµα/Μ Μη, "µια, "ή…" …' µε"; …Οι' 2Μανι… πα…"… θα…" "' ψσαη,΄κ Μ…. &… ΜιΜ'οωα.΄€χΜ ν…"… …' "Ρ?! .Ρ…' "Ψ…" Η"… Μ΄ “0 MMOM‘M χψι) να, τα; 4…λήα'ωω. Ο.» να'νά %'δο"ωη'ιοψ ίνα χάνω "" ειν'…" …" "» δ……" Μή να δω»… "Μπα,-ω "γι:«'Ά…ι' .Η ζιΦλΝ΄ζ΄8 , ".… ." "'χουν. Υιό νά Μαέ… πώ) "άναψε." 4'πχγψ…' λάµα!!! Με… “av-«Mu», π "Β"" 16 …; «µόνον…. …&!!!!Ξψ λαό …' ο"… …' αν…" …) & &ογ…όΜ0| Ιόνια-6%…" όλον |ΨΗΜυ, διαπρ%α1ΝΜΜ Μαϊ «πω:… »". λ%"Ρ…Ψό δλω'« ε' % όνομα" τα ειχα…" ιΉη ηψικ…ν… ΏΘΨ' "ώ, …. """"? … ΚΨΜ-ν ζωα"… % Μι? τη &" "Υ "ή"… τΜ-6 Η"Μθ'ΝΏΌ 6" "Ρ…ΧΉ'ζΜ … Μα Ώνα"… &». w ΐΑν4χν'Μ ………'ια ενώ 16… Μάιο… Μ…… …» έβαλα: … …να… έρηµη… &" …' έξω: μα…-ω… "αποικία χρόνια πριν w (έναν… 3 ΉΩΟψο&Μ, αµπ…άµηω Έ… … &… "78049 'Η αλκΓψη Η µ'νΜαο ϊ"…Ώ ; "… "Μάμα… απ' τα' Μαώ τα "µισό…. Μ… Ν.…" "«Μα…", :»- έΜ,Μγ. .… μα…"… ……η….πη τα "η: &… όταν… ξοΐιλι'ω ση πως. …αν οι… "Γ'" .; µια»… κανουν Μ µ……μω 3.438…ρώα 38 τού)]ζ µπάρας Ήπια 3.04340 » ΔΝΜΝ &… & πριν… ένα……» µε… ηΜαω……ν .… «lurk-ewe“; 3.499 n‘f'w‘hd'm. ΔΗ… όλη η -ΜΜΜ πριν… Μ΄ α"ΛΦλ…… «Ο… 43-45 "ψυχη. Η»… ΜιαΉ#ξΝνό θα) & " σ"…Ήκδ :…, Ν.ΜλΨ' "400634 Η". , ζ "ΑΧ"! & 6ψφωνι'ω Νονπαν µέ Λάθους»; 46)Ή1ώ «ή…» 6%" και… ία…- υΜΨ Φωτιά» |Ο" … να' 6:Μο&σ να'γ΄νη, τότε τό γω…άµ…υ &… ""Άε,"… .Ο Νιου… αν µία… το: του… τα Δ. µα…"… "…. "η..." "&… "& "…αν… δανικής Μ (Έξω: « Πού "µου… τα οσα "που "(ο &? αρχαια; Μ΄ Μπα αλά ,,,,,, &: Μι?0ω'μπα …) Μα3ετέρου| ήταν (a: convoy r H "ωρα": !0 ",." μια τόν l: ων [µερών Γρ (5’00 W µε "λα- fl Μ……ω;) Jud θΜυ΄ πό Hoffa-qua} no. 293. a) Τί χτ|σψρ … ΜΜΜ: Μ΄4…Ι( δΌ θ,": ι, Αργά; μα!" :" 76,0 Χαρτ; & ΜΜΜ"! "Νά" ΐΟ"΄β?ψϊΦα%;Θ 96 χάση… "" "… " άθΧ76'νωνη. :… Καθαρά"; &» "& …; …µ,…; .… Ή'Ψό …' *"… ." 366% να' Η!" & και…" ν µω……µψπ 1… , ή"… χψωλΛψ' " … :… "εως…/116. …;……… άν …!…" …, ϊ&0 ά# ΜΜ" με " " …"Ψ… "…' Μ "ένα…" πριζα-το' δέ χαλάει π… ΜΜΜ-Ι… …' µιωφψ' ων όλων» χ…………Ν.… …. "Μ…… εν µαωµ &" …; Μιλένα. :…" «πολύ… … μα..…." ……φ…,Μ µωυωάΜπ "η… 98": ί.Μ4.Π,ΔυΜεω' µέ Ρο πριν… &"- &"; 4Μρες,&Μ τα' Μολέ?!" πρέπει να" … Μ" 614 Ωτ,α'μ: θ»ωσς,ε…1 Ο Ο ,, # αγ…"… ευ εψς…υκόαω' "µία… Ώς… ο… δα |)… Μαξ η" ΘηΜ. ,… αν να' δω…… να' κύβου… να' …; €43ψ…έν…| …να… να' Μ…»… "… ωΜ…|ΨΏΣΞΜ!!Ξ "," ΜΉ&…1Η#ΜΡΜ ». Δ… …. …να πώ δεν Μαρία…" & µι΄6δω6νι ή΄4δΩιΜ µωλψι… µπόή …οδοµΜυΝ Μακάν ώλυ' µόνο …' δΜ1πηρα"' Μ"Ρ€03 «Μα? "ΜΜΜ … ΐδ'…Μ7Ψ "Μ' "' ΉΐΜ?'Ψ "» µας…… ένα…… εφ' µ……ι…χ… Μ……" "Μ΄ για, &…'ΨΜ [30040 Μ%Ρ6ψ1ν…΄ α΄ µα…… να" "?…" ψιψ&ω …… αν…… τα κατά; …'»… Μαν ΜΜΜ … Μ…… … 30 …… 0Ψ"βΟνΏ τΜ…«…να "&" "ΞΕΨ (ΞΏΟ "|"!!! 324 "| &. έ).'.'%1.;;: δή. … Μ΄ "?""; "+ & ΜΜΜ mam-NM, .… Με"… … …'σψο ίδι…η…ν ωµά & …φ…'α …αν… µε Μας ΨΘΜ).µ…' ,… "μα…… … ΣΜΦΨΡά…4 "% "& ω α1αυ:"ο… γελά…" ω χαθώ…" "Μ΄ ένα… να τα" 7Μ΄ … αν… .…»ο…… σπιν Με…" … Μ…; ένα… να… 90 WNW «web Μ΄ ?… "Μ: :. &… Μπουκέτα λ…&υν. επάνω αι.,; αι…. Ρό … Τό ενώ"… τα! πινω €,άνξΝ Μ", μ' µας.; του κρήνη Η6νύλιη, ανάµεσα % «…η «θ… Ότι? …… πράσα…» πάθη Μ !΄ΩΜ%'… Άβα… δώ "µυϊκών; ΡΜ) ".." &." όψ86ω "Ήγ'ο| δινω/Ψ ω άΥύΉµδ του, "Με". τα' μαν…λψ … Μωβ… ά…… ώω…'ψα των Ρ%ψω. τω 6Φ………ψ φ…… "& Μαν ΝΠ". "#91…" άπό «& ό……'α+α'τΜ …) ….) όλη Show Με… πιο! && να…" "και" …' ια.λα……' αμ"…,Μζτέ ΆΨ&..Σ" ΝΟ …ω'1αΐυ 140€ ΉέΡΟ) Ψδ Ξ'Μ:|,πρωοΜ« &α΄ hi“éf)f‘b“‘7q Jhfi @WVXoffn.Td Από … ΜΗ4΄ΦΏ% "Μ΄ ,… έ+οδυλΜΜ µα…"… ζ;Α'τ…') powwow) ο": : .ΔέχονιΜ &… νά … "έθαψαν… &σΕεΝξ!!!!. :"; ϊ):ΜΜω6Η Μ Μπα έσφαζαν &"! ζωή: (496€ πως…) .Αφω χ…1… τα ΜνΆιη 16 ενώ? , ? Άν Ή έ"…Θνω …' μπυρα. ε.α.-…; …' "που"… "αν… &". ΟΗ€θ,ϊ… νοµίσµατα τα' Φυτά" κόψω… «µα…… ωφι΄νογια| μάς ξγη.'.'ωο . . . ' , ι . ι ,… …µΜ…κψ ":… τον μαμα"… να &!) &δΜ … Μεν ο? να… Ιαν «πω…; Να κάνω" "µ΄ ων ζµ"άΐΉΨυ Μ' "Η?" δική… οι'γιηωωρω αρ…. - , . …να… ' . :… aim; m) ίδιων… ων επικών ΜΜΜ-ενώ …' ΑΝΘ… &… & Μπαµπ». Ζ&αώ" δω…… ": 'ΜΡα"4Ν…6Μω ')ωιννζ να"… µάθω; »; & Nud- Μη Μαρέν… "αν…" η… &… 6…'Ν "…'… σ+4…νκδ. Μαρξ; συ…-…. Μ…) 7αΐ'ΐηΥ4 4499646" 0… Η µψυθι'α τη &» ΠψθΜρΜ…5Τ… "Με…… µία … Μαρινα…" & άλγη… '|ωΜω..ς,' ΡαΈΡ%τω να!) τον ". Μόνη ". "ΜΜΜ [26 όξ…Ό άυλο? |]…"Ή"…Θ &όνψ,ωτω µ….." πώ» «&… …κδΜω μθΘβ0… "Μαϊ; "αν…" &… …' να' αν)…» κάνω έν µ; ω""'ΐ … Ζαρ") 6Χ"Μ?ΜΝ"ΐ ΜκΘ . &… άλλα" &θοςφθΜΠ 4ν1Υθ. ς… &……) να? ""…Ήδ;».6'Η (…. …'?" ΄ η΄ “WM-'4“; Μ€%φωνη. αν! "µου… θα Μάνια… του αν… & δδα'…αΜ Ν- Ε…" µή»; "Με! «&…-γ… ,… … Άκλ"Μ'Μ δεν αν… "… )?ψ…ψένω 3η… αιώνα… α΄΄ω ινώδο- μ,ώ'χ «Μ' …' διαΜηω6ω "? έ?οδοΜω. :… Snafu: Αψωω 4€ο3 Πψάδι'δ€… Η' έκκλκ6ι'α χµ."… …'… % να……4Μο … "& να…… τσν.'Η τη"… του.! πΜιφι΄!α… Η… με "…'. τα' δοΦΝ0ή…#,Ν΄ "…" "υφή-Μι "Μ' " …" σψηγψ…η3 "τα… &»… and &»… aware». Στό άδιδΜ= "Μα…… &… Η… &…… «Sena—h ΜΜΜ… ε,; η… vamp.» «Η… αν… παλι µου…." Λάνκα &"… έξοδα …' ανα4!θΝ1η Τα',έΜ χ4……"…ω4; .… "πιθανό… τ?ιαµιτζι' && µιρωηξµΜα Ν… … μια? πιω .… 2ο φ……" ως" "ενώ… με &… «η… … Μωβ"… 0605 or '… Μα 6ζοδωΌ|ων η το δεν…" 6: των "Μου)… &, 253.37. των…) & αυτό να ' " Ή .» Μ . "13€ ….ΐξ'".ΐ""» &… "…" ":" έ""'Ρ…σ.Ν' Ι…. Γιά να χάσι)… Μ'?& ΡΜ Μ"Χκ4ι'# ΧΡαά7η1… η… 380… …? µη«,ιραπυΝ'…."ΐΝϊ ΕΕΚ"… Μ ΧΛΉΐ ?Ν'Α΄»Λώ ΡΜ"! «& "κ. να,"… ."; 4604 …. “boo-Wynn Προνόμια ων μηψο…λ.… »άναφς΄ρµ . Η θ΄ ο . . "΄ , . . δω 1ς1άΡ10… "? ? '(( τα) &?! όθεν"? … :"Μδ1'η "&. ΗωΨοΜ΄|υ . ' χαρη "θα! Μήλα 636… ΜΜΜ να! “mo-:9»: &… Μάρ… &… ' v , . . ι γ.- ,… οι… "ή"! "από… δΜ1Μ w c-‘nmwdffi I; “wt-{pa &… …και…» Οφ….'… " "ΜΒ!!! …υ. #66" αλά ν') "Μαλιακό |……1%…|,&. ως τα χάοτα(Πορ1Μη Κα1Μκωξυ 'ΜυΝε΄),παπηθόα,εαμΜ …;) &… ' Μ…"… ( Μακμάν", Δράμα, Άιφελ"… …;) » - … , τα . .. . ,, ,ε« Ετών… ΐ…ιλΜΜ'%| … ΜΜΜ" onw) αναφέρουν & ανω-…… "α' Ο' Φ,χ…….δ… σ…. Ν… . n αν … …' Τό φανάρια … α…μ'0κκ ως; µας ε' . να"… ' … …" από να…" " ΧΡ "…;…" ΗΜινι'1ιΜ. Γι΄ αι…" ΡΨΜΨαεΜ… … ο . ο ι. I .6…. 410063 “N‘qo’ …. ΑΚ… Λαφε…ω Μι?" ρα… arm-w Mu: ων τωρα…"; ωρών"… Χ…… : ' Ν Χ…»… … ΐ""Μ"΄" ": Ά"… Ά""Ή>ω " "." …' Θεώ…" δέ: όχι-΄ έχων", Αλέκα") Μάνο! …ΜΝ'Μ αν ώηλ.κ6κ'ς να" Μ ΑΘΩ%:. '" Ηώς | . , δ…"… Η" "Β)… and "…. α,"Πχ ως]? . | & "…" "΄΄"… " Η… … "… & Μ' ένα!) …' … &…" σέ "η…" !…"… "& θ΄"… "& ""… ι΄'Α'ν…ΆΜάΜ Άνω ""… Ναντ να…) … ΜΑΝ" -ΔΗΜοΣ &… µας"… (>; βιογραφικό Αχαρνών"; && " ΉάΜο-6αµο … λθφξ'|… με. τα' ώρας! no) κρυφή… τό 6+Μνκδ …' Μ…"; ?…µξ+ς'ς Μο…… …: "' οι…"..- «Η …με "πως, Πρ…α-ΛΜα «& ε'…"ο…' τον (ως… … …η……' τω…… "…. µια". :……ω…α λαΜνιωιω&΄ 2……ιώ1; ΜΜΜ… … π…"… &. µας. ;… "ΜΜΜ…" άπό "& .ana'w ΘΜ' ελ… α' ΉήΗΡΩ6,8ηΜ ΦΥ… αλα-ω """…. "&… ώΠωλιφα16 λξμν… Άρ€ιανω'. ΠΜΜ΄|πΗ6α τόν τα… 2η………… μας έγ…5ι…'ζΜΜ "να": 6… διαγωγή ωιλκι…ν αν ένας :… µα …» Με ΚΥΜ… …κι… Μ΄ τον ΜΒΜ… … µέσα… Η… Μ…..ο…'…. Έµµυ"-φ … ως… κά… &… Μίνι"… ΜΜΜ η"… Μαη τω "…' έκλεινε Μ4…… .… ε…… &. ",… .…" µαµα…) των. "Ν 6υμβδλωο ; το!» ένα"… ή; ως… Ο'?" …… Μ… "7 …'Ήά"" Μ " +φΡ'…"ω " "'έθΥ…'Ν θα…; &) 43 Ά…ριλι'ωΜοξ ΄"… »… 6ω,Ή*α+ύ Μ µου…" ". "…" "" =-'Μκ9…'…| …: σας Θα»). β… "… ! … "Μ'", … &… |"… " δω…"… … ή…" …'… »… …αν; ςµ … έπ|ρα+ώΙτα ενώ»… …' &»… ροη ΤΚ …….µΗ.Ή"Ή Και-ΜΗ "&… ".; «©0443 &…… "Η… " ""… "ίλ"ΨΦ- "&……" …: δυόµισι "' …… &νήλ0Φθ &" …" (κορν; "& Ραψω- άνηκαν όταν η…" α.: "Ψω- … Α…." η." ΌΜ6Κ…5' επ' 8ς'ςµ … : »… Φι+Μτ(γ# Μψχωι…' € … ;""λΗΝ6; Τι: Ανήκω «ζηµιών, Μόνα-431 Μάι Λώ,αα…' των πράξουν" "να"… …… εφ…"- '; ΏχΝΘΜ ζΠα«Μα Άνω βαλω) .Τό άν…" … ""πάντα τα βαΝυ. 40… 33,» ένα η… σκοπια… &…" Μ από "ΜΜΜ Ρωτώ… µε …' ; "Μα…"… ό ΆλαΗΜ|΄ |4"Ά?…κο κεφάλι. Τό ή…» τω βαγόνι "Με! &… έναν." ωχ…µαΜ…"ς Τό "ίδιο οι)ΜµΜηΗ΄ έΝ."" &)!" "Η΄ "3 Ν?" Ν - ΑΨΉ΄ΟΗη Ρ€΄ u (Wu); mad. as» neosumawxhw … Μαώ του, ως αν)… mam η' να…" τα και»… "ήχων-ν΄ mam άμµΜα' χω……Μ…ωμ΄, …… ηηαγαΝ'α σας"… Με! ω του»… Ά……ω… πΜ' … &; τη… .,Ν ΜΜΜ. …' '|ωαώι να να"… ταν βαλω… … Άπω Αθανασίου µε χυλό …… "ως"… mum‘s. “Va-u." Yvu-dghm µέ ώ Άρκτο άρµα…; τω "…" ,"; 'μ…,…ν [π.-εγω ΜΑΝΗ…" Λα! … &ναύς:'τα τό και…» & η", ζαγ……-;…, δικά-…,, €… Α"……κ , ΡΜ Θ΄ … δ…? λ…"Ρ?% οι… η…µΜ…΄ των €"… τω. …; Λψ'δω…Λω Μ"… «και… αν. χ…ό Λ…ο5, Μα πώ & όρχπ……… ,… &…" Τά Άμο µια"… Λώω (039% σ' havoc-445”) GMMHué α"… … Η΄",- "ΐ΄ν τη"… µΛΜΜ"Η "ω … έ……" "" "&" ΝκΜ΄6ψο ΜΜΑ"… 'σ…λωωα. Ag, Να'+χΜ νων… ,… νΜ΄ €…ΡΟΡΑψα ? να' (µπω… αν flue-(69m … .";- 1ω5 µια! πέτο… τιµΜι'Ν && &… ά…δω… &… … …,…… Σ,,υΡΥ…ΟΨΜ.Ρ… χα…,Μλπ« > στα ΜΜΜ… ….) Λαµ……1 άναΥ'λνψο "& "ΜΜΜ με…… "Η"… Η»… να' άηΜ6ά'"μ1 …) Mai-tar. 'Ο Μ…- "… Μ……» … …' Μ…; τω.… .… …'… θα; 1Ο' ("|µ#ήέ) να». Ή6 % 0/ψγ Μη'Μή%ωλ΄ σε.» 6ΨΜλ(6α#(΄ δώ «Καλέκας … &…Μα.'Μ …γαψΡι απ' ν' &ψ91ω>ω: θα… κοΡοά…Μ ω8α…ηι "…." (Αγ Άδανα…» Δράμα.!!! « 13-66 και…" 20γηΑΝο16ε ») Μ……ά δι' Μένω, νά έχω…: & µαυρο (&…; ,ο. ό…ωΜΜ … να... ο ρ'ΛµλΜηΜ Οι έ0µΐ… Με: δι' Μχµµάη΄ σ Ξανά τα; .Και-…. το" έκανε η… :. δ…………κτω Κουν.!) … &… τα: Ντ.…" ςων "|…" Η Η…" "&…" .… ΤΜ ηθ|€ ..… ΉΨα6Μιά 1…"ξιθοχαΝ µΜαΝ Ζαγορά; "…' παρω…" ΜΥχΟχ ΑΜΥα΄6|05 ι.… ( 39 ) " ζώ…βΜση".Η 6% €ρι΄νω 6…υ|η|'" παω χωρια …» (σαφή Μακ", Ε… μη…… µια»… "Με..." …. … να ">"… ωλ..'πΜ… από |…" δωρική/µ "λαηθωέπασ… Μ" Το ΧΜ'6ψ0 ως αν… («οδόν που…-ιό ά9µολομΜνο. Από …" όταν…" η… να… "Μ…?" Μή)… λαο…. &…" ΤΗ…… Λλαωοσν(αα4ιο flan/deans”: MU καπνά". 6… ναι" "θα; δω)... από Η"), "& πριν-Μη …' Άπω 'Μω .Ο|΄ ϊ…΄Ν'Η "Ώς ψέμα…" ΜΝΗπυΝ « μ…… πάω... γιέ… & Μλ06…ωκ' µ.….. …… ΐ…αψ5Η«« &… Μ'…» "να! θέλω. µια; µάπα-ϊ …και. 246 γόνο Μαι.: 4404 ηλ…. Μ.; … 00% " "…"…" (>… "οι... 6ι8φ64μ…η η«α'Μα…… μ).. Νο ,"… " Με! MPH wit-o αρ.… »… ο"… ", ά……-,=..…..… ;… &…" Τατ… "αν" " ". Με… &… «θα "…ο"'«.υ µε"… Μ…… και … Μη€Να' ταµΗλδΤΦ€Χ- και… αι.: …' επ'… Νο η.…" Η… ζω».(νψ= …… Η… ".". εις…) ….».η «& Νο Φδ(€νΨΡΚχπη ήφα'υν9α ο Θύρα…" Η)… αλ, έ'χΏ …αν… ""Η"" " "" " "… "(ή "? "Η" H µε"… αν… µαγα- χ..…. ,Μγ…λωρ…Μ να. ειµαι"… παραθυρα ο… η… "γ…..,η ……η ο: "0 να… "ή… &… µ.ζ.ω.… .… ………….; Μ…. ά…… … …' ψ… για… ή"… ΛΜω06€Μωκ πλακα,» ένα; a chant-(men ύψωσαν» … "αλµα"; “of“? and ων »… «r … «αχ… .Η"? 60 ",?" &… ;ΨΜ'ψΐΜ …Ά0ανα'ωω & Μ…. Η)…» :… "«Μα..."... "' όρµο, έργο …και… µαντάμ… (ο… " "ή." να", ζαμ- &…" ς…. Ή! Τ… δ"8"" "Μ…", & "Η…" Β"" 60 Νηλ… µια: κοιµαται." ."- …;ς,μμψά (ΜΜΜ) "Β"…" ""Β"?" Η "…" ένα! +.Δ…θιφω απ΄." &… άρχιηΗ΄, ως… και? οι ΝΟ άΜΜΜ αν βοι΄4κΝΙω ο… "πως… 1ωηη..λω3 Πίνω άλα Μ.….. γω παρακαλω… …. "' ένα. … & ΑΜ Μέσων»). ΜΜΜ Με…" .… ".; "Με: πωΜα…µο πονάς. 'Αξψω;υυ &… & μου…… έχ.ζ":%ο, ??." να… ως… Χθν+"Μψ2Νη ά…ξλνΦη Νιμ"… αν. "τα (Mm; 1...- χ…Μ,… … ω…µιτη. Τό Φαν … "και… «να να… ? …' "αννα… … …' ….……μια ""… ΤΚ και-ψ… και …' κο...-:..…. αν… µµ…." .. "Σ… Η" …το"… Α ...-... 44… ΑΨΉ€οΜΕΜΝτοι Δ' ΑοΑµλτ…γ κυριον Η". ΜΗυ…ο…Ν Αντα εκει…… στοκ ΗΒΗ :… Μπανης; "να! … ,… ΑΝΜΝθ:τΗι ΜΟΝΗ»? γιοι Αντα ΔΥ9,…ιοπΑοι πε =Αι "ΜΜΜ… ;… οι Λου»… οι… 4; οι εννιΡΑΜοΝΝτ Λο?! .Β" τα Μι Λίλυ" nromureu Esom-ro "τα! ΜΜΜ" Α0€ι0ωΜ4τώνς ,…" sew τα Μετ'-Μος :… "η Α…… non-MA Λαλιώτη: αν ΛΑ"! ΤΗΝ Mom-w "| …και! οι ωοΑ…Μεροι ε…… &: η… Αν…… :… "ΜΜΜ" ΘΛΙΨΗ… Δώνη…" ΚΑιΤθΥξ ΠΥΡέκΤ|!ΝΤΑξ !810|ΥΕ 0890008 χκ&ι τα! όΑ!ΜοΝι9,ΝτΑς στη…" με… 20446 να… οι δεν…! Α…… και Ακούω"… …… …… "μπορειτε ΑΡΥΠεκνΜ Με… άναψε 2ηη|…Μωτ πλω Ώ…" … θα?" τα: …και" …και έγχρωμο ανάγλυφο (γΜο-πμ'ι….ψ…; Η» &…… Με"? & …» αυτή" µε"… με ":… cunt-+69 m µε… τω. …… ένα" #» επανω δι' …… V κ' Μ"… και; 6 «ΜΜΜ. ή…" … ,…" σ…"… : &… τα' …να-… Ιζ- re. … να "…' «&… «µωρά …' €1αγκγι'ω(ΜΡ-ΘΥ) και; 696€ & "αν… '! Μινγκ-44018613) Στην Με»… τα Η"; &…κιψ#να AMI-mow && άγημα" ……"…'…… "ή… &… ,". παράθυ- 9" Μ …… "ΠΝ άγηµα" να ". πα" ΚΥΜ λΜωΉΦααηΗ' άνξΉυιΗ οι; βιβλίο &… »… ω αν… και… …;6…τ "µια? …' ΜωλΗω'η …Κι… «' ψωωχι'… "& Θ.… "… …ο» …για"… Μαώ. τα ωρών… … τα»… …' &…" μ.µ."… Η "και… Amps “via MAM» aim: Η Μ α'…Μνξ. " ΜΜ'# αν… "Μα νά βιψΗΜΉΚθ ή"ΐ…#. Τό +αωο 1030» … Ν"λκα'α,΄/χώ"χώ 16'γνκ5, &… στο; Α??? Ο…" ώ Μη…ψν'… Με…» Άο…σΐ…… ενώ π…, , "" Ψ"… " Η" …;… Μαμά… … Με: από » ενώ… (μµ,, &"… "Μ. 116 ΜΜΜ… Μα"΄'"?'ω…: τθ'"Κ""Η δεν &… …' ίσαµε… €6ΜψΗα'. )΄ :… ό…"; MOO-"(9,64 €… 23.30 …. ά": % "όψιν &"… Μ…… "ως… τ…… … ΜΜΜ "" …. άπαξ) …… Μ…… για… nape- tam-9W “awn“ w Aex/nwpya‘ar a’ mamas. ο ( | ή . V I, -' "Α … 'ΑΌωΜΩΩ Λ…Μ. "Ή". '" µσΐα…ρι "Τα όγκωιάδανΐσ.ω βιωσ- "τα ow’ ("'Η Κ…… .μ…'µι(η (ΤΕΡΜ… …θα now-4 αν" πχ…" Αγά,)… ΜΜΜ… … µα…"… &… & «Μαώ Στάρα; ΗΛαΘεέ…Ης. β'"… …. , ΉΝΑλ|… κώώοΝΜΜΐ… βΝωλΜΗ΄,'Γό ωσνΡιΜ τον µία» €ηΜάΙ€1η I από "» … 6""'ζ"Μ ". """" τόξα. ΆναωϊΜό,Λι'νω ή." 14 [03 "να" ΜΜΜ"… 'Ο Ψάθο""Μ ΐ……Χτι6τό] Μαϊ … ένω-ευ &… οδο |… Η ΝηΛΒλΚ | . “ d > ' .42. ' . . … ' ΠΝ",δ??ί ο.Ρθ Ή. … …0λΜ.0" Λ" "(!θ.ΝΑ Νηµ"ωια +…ιΦ΄Μ ", τρια …… ,… &… δω κ……" Μα …αν. ένα Μιλά ,"… &… φραπέ. Δ…"; & Μ…… έχε- … Μ… ν…ΜΘ΄ω… (ΜΜΜ &… με"… … να… τα ΆΜζι'ω κάθε! "Με…" 'ΚωΜομώ€γΗ. Πιθανά…" αν… Με…" ενώ… µε… … #» Γ…… Ν…. τω πιο χρόνο (…η) Μωρά…" "&… α'….- ων Με… "0 &")… "… …ΝΟ " "… ΏΝαΝ΄Ν ν€΄ Βολφ ΤΝ όπµηγ.'ω 2αχ#α΄ΜΗ. . . . ΄6 ναοο…α> αν… …>α…έσ+Μ …' :… «ο… "ΜΜΜ: "Μα,-να… … Μαώ. . . " . - Téx'n'wo αν… "ή" "ο…"… η… ΡΉΦληΜ κ… Μ' η…) εχω… &6µ6ωΜΉή …' όριζαν… ".: Μ…… χφ…ψ,,…, 1 Γ. ή!!! …'ιι--τ ." .."*….- τα!" πρόσοψη ' ΄ . : . " &… ψ… ανιψιό Με… &… … Η…" ""… "…"?" "…" "." άγρια.; Μ……+ο'… …' ωψψγ ν΄…" Μ Με) "Μα……" ΜΜΜ- »…" ……………=µ …… … λ… … Ντο: o …σε "| Με?" " oz τ… "|… ΑΘΑ…ε…γ ΜΜΕ ο… κ… Αµεσα… εκ ΘΑ | δω.… ενΝΔΡο…ε :… Emma & ΑΜΣ !… &" ΖΩΑ… µγΝογΜ8Ν U 0? Τα ΕΝ ΜΜΜ/ΗΧΟΥ ΕΥ(ΕΝΧ01 Α γχΗΜΑΝΔγιτα Η… Μ'… "αµα ΤΗΣ ΛΗΛ; ΜθΝΠ8 ΤΑΥΤΗειΠΡυ | του… ΔΕ και Μ0ΑκΗνκι ,τα ΄ ΕΝ χ€ΡυΗ0υΑΧωΙ (Νταµ… ;; Η"! αν…: αν»: µε…"… ΕΜ ΕΥ ΦΗΜΒΡΕΥοΝ ΕΝ ? (&? νά? αν": ΚΗδ€ΐ…' (Πάνια, α"04…"Μ 014" θΚ"β4ΜΛυηµέγγ 610904 δΧακαηηµηα'… λΗΜωΜΜκα 6% μας"… να; && …» ραπ… µα…… τα wallet-1m "ώ …" … σωαλκΛ'α1 &… θ΄ … Κα…-φ., μ……€…ΗΙ "& αρχη"… 0. ί),Δ;Γη ;…….ω….. 'Η Ηθών ""? «να µ%'λ…ΨΗ "; ""Θ'6…"Ώ ."; Ήχο Άαακα'ώο …)ιψόνο (Θ΄ όνΌ…'Τό &… … …' Μη… &»… ένα μ,]; ."; λαΜρ6ψα ", ΜΜΜ: …. "ο… a? fxpfic‘} τα! Μ…"; … µάπα…" Μένω: " &» «ΜΑ ,σώ Νά ΜΜΜ ων) … ”mushy, π. ΛΜχνι΄δι ωλΜΜγΨΜΨ Η…) 8Ήΐ)Ψ " "Μ'… "θ'"… 8"Ή'ΨΥ" &"αθΝ ""… 11 (€ …; ΜαΉΛΜ ωνωΜ΄ «των… των… &…" ω δε" Χέρι πώ άδη'υ ΟΝΠνώ µάννα… : |4ΐ Αθ. ΚΨΜ", ΄'4Μ"α'ΐΨΆ) Σ16ωόω μέρος Η') Ψαµάθη. Εµ 37H …!! πω…… .,=-:Α… » Ν.,Στ.'ν άναωΝ…-ι΄ ΛλΜν΄ …' ί…λιι(ι'α "απαλά… " …."µ…ψχ…ω …η)". Πλαπο- . , , - - Α η - &… €ηαι1ω,μ€ «τραβάς-ΜΜΜ" η4αΐουρο.Πα'νυ α΄…" τα αιγαίου… ενω» …… ,; χρψυ"µΜα Μα…… αν… ,δ…ά &… …' …κ0ιψάα ν…"… ." ξ)… «…' τα…… &άχλνΦη .… Λψ…ι…σών… …' Θωρ λ…ώκ«… π……ΐ- …. &&»… … Η»… αν &ατ΄)Οφω "? &……ωΘ…΄…. µέτωπα." .ω ).-λ…… ΜΒΜ… /-'΄΄ 'H (new mmu‘awmy ηςµ΄+ξχα …' ό…»: &" &… καφέ… Αν…-;. εξω… Θωμά… "»." αν; Μηη' «…' &… αν…|,ιΜη΄ ά…: ": µυ… τα. &… …; 4΄…,'…Μ αννα… &…" 0ιγ……ό%µαΝ Μωαβ. & πριν); …… ά…… …… Μ…… …' …… … …: ………,.,…… &" …΄ "…η- … όνοµα…… αθρΜ,Μ …' &… μπας) και: Μ' 00 νά… ;0άµλ4η…- τη …" …. … |…..…"- …)"… µµ &… "πριν: Μι'πώΜµ-" δηµ"… .Σ6……ωα' …' έ…)…" ξ?" ά…"… "ΜΒ … Ρ"ΉΗΧαι…α΄Μκκα'…κ…ν γ…… …. &»… τω ΘωδδΜ Άννα "" "η . θολό ένδαώ€ρσυαο ένα, …" Η ”mm-MS )ξ(μ …δι'δ…1ψ ΐψθ4Ν… Στα" τάπα… 6+…ρ…ν' ιο:…ή Ματ ?…αά|ψ€νΜ χφωΡη'µ… τα.» Μάι-…φη΄ ΤΜ θέλω αν…… η;γωψ,'- ΄ΦΜω' πια…-… για? άστα-+… άγγλο» …' αξια…" "να πριν µωρά χφψω+,φΝω Με". πω ΜΜΜ… … &)… όψιµα… όραµα… , ' λ. . “WM: Anal AM: Arm! αν… [ΑΘΗ-96 πως…" c ογρ&Ν:ζ Η Μ: Η … '… Απ:Η: τον ΜΑΝΑ εµ το»: παπα ,… oc ο ερχΏΗεΝοζ + τό 1΄0Πλ0 αν… Η!) "Μάλτα σκαλί… «τα, ).ΚδΦΉΠΨαΉ+;'γν Ή θα") σε"… Άλαηθτψ…. Ά!" ‘Imww ΆοΞδγοµώ Ε…… (43431 Τό Η0ν46Μω ω ματιά… π……- ω' χαµό ε…; , ότι… "& όρη… .… ένωα τα χωριό µε ω &… βα>.ω.Α…. >λκιΜΣ…. " ίδυ Ν"… 0304 & imam ΗΛάό䀴ν…5. Ή ίΜ6τ'α (καΘσλιπ')τω ΄µωαάκ€ιΝ ένα από; 18… τόπο µε "» Μα… "Αθανάσιο τα Λ…ω Ή€'Μ 8αΜά "… …' &… Λ>€"Ή"ώ …'… "Μαµά "ως "1761. "να! "να": να…: ψ……6…ιψωήψέγω δέ 4Μ"…λ…€Χ θα… :…) &ΨΏ αλά ένα "αν"? .Η στη… του (αν… Λλ006ΥΨΗ "Νίο Οι…, "Ν άποψη η΄οΡγ΄%9 & ΠΜα.'ΉωΉ όΜ…ΜΌ γώ…» δ να'ρθκηω αν… ΜΜΜσψ…] Ή€' ……λς' "εχω…" σα) Τ€΄66ΘΆ Μ'… του. ΑΩ". " νάθο""" 6… Μ'΄Μ ναό ΓΝΩΜΗ κανα) …;.- We! χκμι+λη' πάπα ,…» δεν ΉΨΌΨ|Υ0 Μάρω" . Ή "φύκια … Με … Η… ΆΜ'λ'΄ω 1ΨΉ "Μ΄ "… ε??? " µαύρων Πε'ϊ?ω,'|ωΜ:+ ,1ωψ…' µε" «τε» Μα…-61005 …; Άντε…" …' "63 &…» ")… ά…! …' 4……… µη…… &ήλωη ,6…ωχ%ένα από α΄ηκυΜα' εψαξα…" ογ'αρειιωμωω ,ηω &… λω8κ Ή"""ΜΌ€ αδΜώ "ώΨ|6ώ χ… να) ΤΜναψ. Μα: που µύλη … Ηθών… Τό αβγό- …' τα κάψα… , ΧραώζΗ… να; να…… γώ "' Μαν…" Μ', &… ά&ΜΜη "τα ρω… µε…" &…ρινΜ1ή Μ"… ",… Ψ α΄6ΝΜ…'β Μα… Άρι61ωα΄ 66 ««τον "ως… ΛΜι6κη΄ΥΗ δ…€Φ#Άο ά(ώ :… 6Ηηω.νΗ 61…ρέ µε". τα' Θωθ…" .," («nu- ? ελ……>…σκ'… «:… τό ΕΠΩ- 'Ξω΄α' 6κµΏΨνα… και»; σ΄ ΧρόΥ-Φ τα! χησ.1.… Ο "με… ."? …… Κινέζων )": µνήµα»… αν… …! Μα…")… μ΄ "το». ,η .'»ι…νω»α ." μα…-ωρα Μ"ΨΨ" Λέων… ενώ Ρι΄…?ΜδΡ …"" -οοοργ .… "γαρ ,… Μα»… αν," ,…ΚΜοψγΝ Απ!- ωΜ µ ο, αψή…νψο τη» μια "ή"... … "Χ.… … ']4µ………, ωΘν "ήπιαν Μοκ…ΩοΜΡ μ…[ … 0Μξν τα. 'ΜΨ.'4υ ,……»Χ go linuqnowg (mg, …(.αµ; καλά…) 30 'ά:199Μ …ο»λ……υγν Ο'4 "Λ? "3" …? ΄… ."… φανών!" "&…" Ρ»! '΄'ά?µ9 "…&'΄'΄"αν ΜΧιΘό,φ η» ΜΜ28Μωξ "ως… … µπώ …." "» ΄…Η…ΐΨΡ6 Mame» ΜΑ)? 'ιν…ν…κΜ … 040 µ.Χ Μ …ΨΜ'Μ … Ρα ως," """"! ? Μ?ΜΦψο Με…) Μας"… ς, gem”?! ανω …… .…» η>…αόή ΜΜΜ" _ Ό" "ΐ0ΥΟ?Ο)? Η… "Μι ' … . n my}. οι9Μν ».Ψ…ζ", "? "Φιξ…" παρ…»; 5οήΞφ-οΜουΑ ρ 'ψόάη-ωψ8 ο…" Θ ."? 9'Μλ ??? "…"… …… ΜΜΜ ,η"… (να Μέι; …: ΜΜΜ … ΜΜΜυ Mum/fig Μα Μωµο…ισύ …»… Μ…χ…; Η.'΄ζςοδυΤ?ΜΖ .μηΜυΘ#υ Μαξ Ο 'ΉΜυ…χ| …." πι… Μ….ψ… 02004? …"? ΜΜΜ… :… "…." wow-Mam r49 wuwad αν… µας…» ψ,» &… …] 8| τη… (Η… Μ; …λµΥ:. αν" …… »ΜΛ &… {MM/“my '.Μ'Ψ= "Μπαζ "& ,"… ΨυµΝνκ "Μ…, ως… µµ η)? µια χψ,ν… σα…? 3% µα…-0608 &… ψ…ψνΡψ απ…", ,… μ… ,ο… ωψ«Μ…α ωοΝ…3 Η, . | για»… ΏΜΜΜξ ΜΑ… .… …%ομυζν "να οµµΜ …. "…"?" ο)φωΜΡό … ως… :»; Μάι '"Ψ cu. MMWWM rMMN'VVoM tau-woe»: may "(γκρι µι "Μ… ,… |"!!! Υ…ψ. ξανα-+… 'οέ:ν-:Λ …? "αν… …. του…-ως… να? ψ ?Μιδ…9? & …… Λ… …… Μ…? "," »] ο… …… αν ΜΜΜ …… ΒΑ; αν ς&) µΡΉ- "θα…" ,"ΛαΜΨ …… Μ9 &… μαγικό με να?! µου Μαρµάρι: ρου-ια ο" ," ."? ""2ΜΡ …ψ%Μ ?ΜΏ…9? …. ΄'"…Χ?"ΐ "Ψ " …ψΚΟΗν …… ων! µΜφ…Λ=η ,»; Η»… αλβ…ν#,; ως) ΨΨΨΡ'Ν Ψ…Μ…9'δ ,") ΏνηςώθΛ mum“ NJ. ‘9'“.40903} hang oyhg‘gyxu "Θωρ ανω"? … ,»… ρ&»ω Μουσά… ,»? "Μ…? ςφ'ι?,υρ Μέψ4ώ χ Γ'… µάπα "& =…υ'??Μ …µε-.Η καθε. …κι.Η…Σ9(ΜΘ…ι µι Μάρα! αν…! για…: λοωι706ω.2ΨΗ λα]. 28&ιοΧ …? |Θ/ιΗ0%ηΗ ινα |,ςψ2γυ swank "33" Μαν/ω… "ων"… " “wax; N‘QZIQHouv/km. 104m WV = …επι"!!! ελ ΜΜΜ! και"… Με και ι…ωγοω Αο…φοΜ mew/”.3; Len-mu. Am. :ενΝ 26ιψ;οό;…/…= poms ο Ρ…… 1609631.): ΄+ ; Με… ΜΒΜ"? Μάι? Η»…-(ο………ψ ,… (μακρό Μαξ Η9Ηόµκη]Λν…ψ Μ…)…- MD …ΜΜ 'ιοχρΜ Ρα? ωφήςµζρψ Η"? ……ψψ …. γι…? Μ…? ο… να '(9Μι9 "& …… αµάν"? ΡΜ " ' "? ταχψαωχ τα Άκου "ωµά-… … "9 ν": 6! "" τα: A Χατζκνσ…Ν' τό Με…" Μωµ4ω… … &"… Heb-rm”, ικα πάνω να." " "…. τω τ,.χ……ω| …, Αμα]. ‘H "να Μ,… …) cannon] &… gnu-thaw hwfi/«owa …'"… …… "να… …, µία σε … "Η" "και: … Άκη Ω#αωΜ. &… να δώ Λ)"ό … "Ο"… €πιμα4Α, τό Με: &… … κάψω… "µη…/ξ) η€νππλωη … να κανω»; Μ")… . Σων … "ενώ … καιρική …η…" "να… ή(ΓΜΦ0 "Μ! "νδ"? " »ωΌ4ΜΝ ,". … "Η… .πηιωανΗ τα"… έσκι1Μαωη «> άυλων») Δον…) & ΄ωκλκιι'ψ "&" Μ……,Ώ' ώ &… ο" δυτική μάχη κά |"??? αν Ή θα"… «& "(ένα … "ως" καµια…) (4404) αν… ' ένα…" έγ- v; ."… υ……ά Λα) δεν τόµοι"… Μαν,… .: ">… «αγκαλια α΄… Μπ…- …ο»… Λι… Μα… "«…-νδ… τ '" "… "… " … ΜΜΜ… … "> Με…" τα Μαώ ". Δυο σε…" &αγλυΦα …' Μαγιό ,άιυηυψά.| &… Έλο ως», ""µια ακόμα…… Με τέν Μ…… ιμωψΝ "ή…" ΧΨ?κ… 60 να κλιπ Τά &" nun“: η… ο… Jmmbn &&; (µοαχ6αΜ'). τδ "0Μ"0 "… 53€" ήψψά µε μ.µ… &:αοοΉηω…΄ ωψώψΜ " "Μ΄-9406 µε… "' Πάρου,-άν πλ…'.ουα "να"? "ο? …αν"…- να ιιΛιΜν1Μ από when, Μαχαλά άλας "…' (Νο ταφή"… αυγό,… …… να "και?" Μ Μα…… .… ω … …' «απλο. …' ων πριν…" ") αιώνας … "Μπακ" "& % Μιά "& … 1ΜΜ ..…. δ Μα……… ," &…" ". φάω… ενώ αν… τλΗό'ν…' παρκ "Η …. να"… "αν"… τα τα…" ζωα ω4!ω Μα…!" "& "… ΜΗ 1mm w δινω :… Ή το…» … "µια"... η… ζωη"… … ΜτΜ" τ……" ,… δν"… …» α…»… να και"… Με… Μι &. δύο "&…" Το &"… "&" "… ώ""*Μ Ο…" "*-Ν µε νων" β#+ηχ1νΜΜ a». “hug ,"… …!": (&… ηλ…όσψΜ. (» Η…" "ως?" αν… Μχ0µα4-…η Η µ……" ο… "'6"Ν3"ή"" * ωχ.µ...λ 8νΨΝωτή θωδψα'. …- ψ" … Μ……" "το"… …… *"… Ο! &" "θα"; αι.. "|" Μ…. ι… µ.µ…" ά……" "" "" "ΐδ""' "Ν" " "" Καγιά "Μαρκ ,… …… Ν…; ……' We: …… … "τ… … (δεν. …' ("&& Ό ΉΜΨΌ'ό"Θ 2"ΜψΜ| &…" Μ' &»… α…"… ": επαναλαμβάνουν Από Μ"… "Θαναα) …) τα…» των δω……» αν π…".…Ν, [τα 1446 &" έξοδα ": "και… ως… Μπασάρ… "µία, …; €…Μοι'4 ". µωσ- ς…ρ.σ … πανΕ5'Λ!!-ΜΜ:1 .Η… µωΜλι… τιµήοωωαηω θάωλ…η μ' ο… :… Μ…; …; :… να… πω» &… ("Ν… …Μ….…,…… Μόσταρ. Έ"… α΄ω' ϊ… Θεώ…" μνηµη". διακδ…Ηώ ",?" ξΥΗ Οι." ένα"; τα», "'γω &, …' 61.3… 14 άνηκε-γω δΣαώιΜΗ από ς………. …"": & (υ…/κ 16- ;… & Μ…… ΡΜ? θα…» "& 6… € '8Μω "µας… πάγκο… … …ή"… 1473… '|ΑΐΝω 1αω…ω … Μίκα. &… το…»… [Μ…-…' µωδΜυχχη απ΄ ως η…" φ…νΜα΄. Στά !… Λ"6Ή'00Μ "δώ νάρκη" &ικα'. 26 "να ΜΜΜ" έξοδα" … Μ΄ &ίΝ΄Μ# … …… τ"'(6Ψο ) τό ,…» τα: δεν "«…"… Μα40γω-α,… ι;Μ αν" έχει {mama-u; διέλθει". Χαραω…ια«ω … ΗΏ|ηέ) α……» τα: ως…» [Ή Μαξ) … Άποι…ω)ο΄ Μάο, Αρχικά…) ΛΡψόνΌ 419% "ή « 66 Χα") |ζωνΜυ΄νω ΌΗΝότωι». ι" ΝΜΝς τ…ξ..Ψ . ' Ν Ν χωριό Νιάω .δχιΜοι€γη 614 "02 «… "Μπα, …'…" βασιλικά. Η»… ψιωω……… Μ'… " μαμα αν… «…η… …… &… "Η: ΜΟΝ'+Ν,Τδ v'No Waw-fl '…" τα? Άνω [Μ']… "…. ," "ΜΚΟ … …." Λ"!4Ή(ιΜη' Τ') "΄…" " ω "Μ' "… Ρ…"… Μάρω-μίνι. ευ τα…» Μαννµ6 … &… "Η πωΝΨ€Μ "ΏΉθΨω. τ… Να τα ΧριωΜ:«Μ΄ Με, χµ? “emu”; ΜΗΧΑΝ… & Η ΌΛΑ… ΜΜΜ…" ΜΜΜ… 'Η ("Αν-Μο… …… &… και… "ναι, "για", "" Ά|τ Ψ ά…… …) Χ4ά…49α. Ή ΑΜ…" … "ή… &… ΜνωιυιαΜ; ,". µ…ς΄ Μπαίνει… Η &……" "Χ……" "ήταν"… αν Νιµ…" έ…Η"ό ς.,"………… " ""Μα "ν"ψ" "" "… "" …Μ1Μω.Τι'υ ενώ…" "& α΄… "Αλί πρό. …: & Μαν… Μπος νησι. Μα..…." (&. H TEXNH π… (0 µια". άµα") δι' όήιωωιο…,ρ…Χ …. …, 6… %…κΜ Άρης…. ως κι ο…… Ακολούθως τα … πώ &… µια… … … … ……" "|… ων ""»… ΝΟ")… "Η Η υ…Μκ Μ'0α. "Η "για? "Ο "0… να' άνω..." …… … αυτά…… # …η … & Π-΄ΧσΘ, ωµή … " γάρ τα? Η… Μ.", :ψακΗ"Φ 03" ." "αλη6ΜθΜιί 0(…Μ θά «α' 0΄ΦηΔψη… ΜΜΜώ …; η………' [ως Η …αν και?" σ' "Νιάτα: ΚΨΜ-υ. ΐΜκ΄ΦνΜ µ.: …; …' …. το ΜΜΜ … … αν… µ…… Χ… Η άμυνα Mat-ewe». τα η… …… Μάνης & Μτδ ιω…α……ώ, & νΑ…υ µιν-'» …' Μαϊ "απ' ".; Ν'" λ…η΄ ωιΜάώΆ' …δσΝήΐκ δ ΝΑΜΑ… ζόµπι δ…. Hr; … "…"", … :"… Λιγκ µ… &…" Λω…ακ…ι' µ'… µ'; " |….…ω …… 2; 1-Μι'ν "Η ' "&. "Μέλη: ςµώΜώ "Μ΄ δ'θι'θ….θ && ή… αν: για; ;……60 & |"… « Λ……» µµ». Λ…" >"… &ΥΜ€>6Μ' ΐδΐ2'Λ…λ…, ά…. …. ","… τ.- αν "& Μακ.) ή…" δυΛΦι:«μν "ΜΜΜ… "θα"… … ζ) … οψψ…Μ)Ό µ……;… Μ… …' ϊνσ……ΜΜ .… … :… ά…… ύµνων… …. ,, …… ???…" λ'Μ"…Ν- … ΜΜΑ?" "" ά"… … "& "' Με…… … πάγων…) " άώ4Ή % "η' φετινό 6%?'€ώ…1 "Μ΄ ΝΆΜ.+…ι…) ν.; 9 θ'γ΄ηω') …' Π…"… "€… ""ά…'……Μ5 Μ']… …' "*-Ή… … πω…!!!" ……Α.ω.+Μ για… …' 2Μ. ΑΘΗ-τ' Μ.:"; τα έκανα,: η.…ηιΜ …. … γνωµικά… Μας! & "… κ' 6… ," Η ιΜα' χαρη…" …. "… «Μ.… …." ιµπν… να' …' (ακτίνα ' . µέγαν…" η…" 68366063 ΑΜ 8)… ωΜώ !! ζώσα … η…'ηάΜψ 434 λΘω αν ιψξ΄ …με, / .. µακεο/ &…" δωσω… ε…… Μ/ " όψη // .» Μα", "Με Εα…ςυιΜλάκσ πως Μπαµπ αν, & . :" 2ψ€;θΣΟΜΜ |0 "ξύσμα θά… "ή δ…ξς (τόν "θα τω & Μαν….) δ , η… … 8… δω…"… "αν. ! ' ."", , |…,….μ,Ξλµκ αν θα ΜΗ . .… ΄ M: ., "Η..- μια... Μ…… ngma €…ψ1έ.ϊψωςαι =?" ,, … »? Η …? 4 &," τπτ/Ά"… Λη… κωΝΧΜΜ από να… ών… "|"… """ Ιώνων Ο… ….) ώµο.… µα…… …… λιώμα…" αν χμσψ.΄ … µια"… . ; Λ!" τη"… …),Μ ' από …/ΙΜγ…( &ΉΑς,ψιΜλιτι; 0-ΆιφΜιΉ ' μα……" Λα) & µ…έΛηΏ/πξΉΜθοη & ψύξη… …' μ." είναι… & ! . "ασια. Μαξ" (…για… να' έλικα") ω.…'ν»,&'Μ Μακ" "και…" ' '….>,;.:.ν …… ανώαφηώέ µια … "… Από …… μ .… … ως… no Lad για … "(Ησαΐα αν "απ…. τα: εινα". … ηΝιωλίζη .… ο… "το"… 696! … ν……» µια…… :… χωρά," ". … pm»..- η»; &Η(Ώ, "πε"! Με αιωνα όψιν/ΝΔ" «ιχνοµΜΜτ…να";χ…… |….…ΘΜ 8… 25) !%Ω " "" Anny-«Pay usual.“ ψι-οχχη βάσιλ…ς "…. .µαωνα ,! όνοµα …' …": µο(σν1(ηεωαι; θα", 1900443 δ……"…όν "Όµιλοι »… ,)… ρσεαω μμ… σπαει; των ν'»οη……… "Μπλα, m ι Σά .… σκ…" …… "… & "… " "&"… "" "µ…-ετ Μαη"… MT; …ιιΜυ 6… …Λρ…μμΜ (Μ'!!! 239' '((΄|ΐ00 σ΄0χωια΄σαµ& …' …α- W éflflAwsle ?… ω……… ο: ΐ0νΜανηα ΕΩψηιπω'…η ψ/2#…128΄ω : …… η… αυγού" κ .», '… λιγα καναµε… λ ...;"? Μ άα΄4γσ, Μι τη αυλή.… « | το ως")… :: "αν… !… αν αν… ένα σ'ηιΜτ΄Μ. .ώ mm» 1: τα και»… Ολη/Μ … Νεά… αλ" … ή" από … θαυµα". . νεαρά "Μ cit-3684' α σ' βαν ' 'µν/ να # :." των Στψ " "€ & %|-ιΜΛ΄ο "' "| &" τα' :!» Γη…» ω") … && |.) ,) ων (Η! τα /μΌ1Μήω Ψ ντε., ως…» , ' ΐΜ'ΐΖη δι' Κλίπ "Ο " Η "ή… ) ή να "Μ Για, να: ΄ναι…" ' «η Ο (4900) "# 6Ρθ|7& , Η… "η (ah-09 …' over/cams «new» "#40 |…" " "7/"'"' " "!" ΄ "% &; Μία … τρ./' 1/04). Tea/’74“. . άνω.. 'ηέι€ς ". Ή"…'ΩΠ1Ψ,?-λΑς αν τον) ι«4ζ.ώ # α…! ΜΜΜ, µα,βψ, .…,-"-λ'#ΆΥ Μ τ;ιοΜ"ΜΣ; Oman. » "; --υ> πΡΜώ/……"… η… γιά… …… µια…" « ' Μας … µ ν…' …; …. '(ΛΝΜ. "΄΄, &... ανα". …' … "ανάψω… "δεν…; .… …' Μπεζ... µ……,ό,ς "& πως… λΜΜ "&"… melon-runs, µε & Μ… …' "να να»… να……" πω Νανα "να"; να …ο απ…! Μ να", πω "µία"… ."; "η…, .… … ...-Μιά? νά… !… … … & Ν "και… ,ύηω'αλ1 &… λ-Μω και ' [| | 1? λ΄ Γ€(ΌΡ|"ΟΚ΄|"ΗΝΟ΄ΓΡ()ζ|)||(Η - Ιζ:ΟΜΗΧλΝΙΚΗ Δ KAI |ζ|(…)΄΄Γ€ΧΝ|ΚΗ €ΚΘ€Ο|Ο [ζΟλΟΥ … 10-20 ΑΥΓΟζΣΤΟΥ…1952 "] λΠΟΝ€ΜοΜ€ΝοΝ εις… ____ “I fl Διλ THN €ΠιτγΧΗ τ ςγΜΜ€τοΧΗΝ εις: THN €κΘ€αΝ. 9 EN πολυ) TH, 20 λγΓογςΤογ 1952 ' Ι Η! H erIrI‘ronH “J δΧΜά… ωΜ…ηΐ Η ΣιΝηχ4; και…" 651." με' Η "Η!!!" "η'" τα Μα …………νιη ": αν…" …' Μάη Μ… αν πω…, ο: µ…… "…' & " … Με…… Η … και..." ως… ο… µμ… 06% "…' ""Μα" … ?" Μ- αορ…µ.0.΄ Μ…… … :(… ' " : η ΜΗ… …Α- 4'… να π…………'.ν …. "Η… Δ…… χφΜ &… (Μι Μα κα…-Μ…: …. όπως… % "" +899) µε. &… ν…… “h ""Όταν … "ένα…-4 δι' +…" …. :… &…" &, Νικ… Μ/(……σ κατ…… Ή λινκ")… τα "#06 μελη δ… “m αν ή… και και: Μί)ΜΜ ΙΗ΄ "Νο τρ…. Οι του… τα…" Η' ίνα-| ω Μη … α…… αµα"… Μ΄ν΄Μ| Οι Μον… ο…)… των από… "και… Η µου) Με "αν…" ναι.. ων µατι…ΧημΝ "Ο " Μ΄ µάχη."… ……ο…ιψω 'θάΟ΄ ")…1'α' 6ΨΗΜ ν……" …… "να… κακο-μ…… …;)… ε…… …"ω'κω. κµ…………=-…… - .- Μ … " "Μ 1/ …Μ+-Θ…€αι…% ." ?… ,,'/ WOOAO. ΠθΜοχω1η που βάσιν"… ΜΜ0α,'Ο! &")… Μ΄" ΄ SUV/1" από Α ""?! ,"; να … ΦλΜ(άκη.τ& Νάσια." "αν… …… 7 |…" «χ» .… ςτψ Ρ…"; πανια…» … "Μπέη"… ΜΒΜ… χωµα, Μ α…… Η "…αν: Μ.,…" µ…: «.21. αν…-ην Αγ.»… "µυθ Μ να"… ΤυΝαΜ……Ν αν… ΟΥ… … τα… Να,) µε" 91 των"… ή. θα' Ή"… "να…" "… " στην Η θα"… "Μ.-ώ »… … "αν": Μ' Μ" "Μ΄ "… …Ψ΄Μν +: … µία… "+ … … ;ή… &" αν!" µια: λω'΄…ώ O "Μαι…" των χαρη …,. µια… …' Η &… … …το…" &… το'ν ι'ν6++ι;ϊοαι#66η &… β6Ψ| λύΧ'δ έξ…γσυ… "… |Λ…ω- …; τα |: βιόλα χω" "Η τον …να ενα mow-m yam" a.» dude. … Μονάδα… τώ…ψ]…ϊΜ εάν ένα… ωµ&.7&Ή %… &… µπιν! ζ…ΐακ …' Μαρί) 04000301 ψ' "Μ,"; δ!|κΘψυ|ς Η Νηλ… "ΜΜΜ η…' κ4ίΜ Ή " """Μ€ Λήψη "Μου-µ…" τα' "και… τα"! Η Μ… … Μω- … να… 1…ι΄ψ4. δ & ως; -όαΏώ2!!π…ω…[ µίζα &…» πράµα… …… "πιο…-α, ,… … ανανά… "η… "ο; "που Με… να "ανν-γω… ΜΜΜ-"ώ ……" με»; …ο……. το …αν… ένα… … … των… να' και… Μ…. .… …, ……………µ. Η…. Στο µω…,. τα Άν Άδ…1Νω Λ…… …. ", "&… Μ.; … να'… "αναµεσα Άννα»? ναι…… για" … "μ,… …… …' ημων… α… που…" ο"… &… …να»… πώ απ…… …… … αν"… Με…" … »"… να"… & … αν… :. ….- "τµημα"… των "4ΐ01.ΐω """)"",ω" … &… η "… 9… Με"? τις…» WV" ,ξαµηΦ… 1… ωλω…΄> …'… σε ”Wu-”Wan …?» με ο"… &… . , χα . & χσθθδ πώ ΠΗ|0ΝΏ "ων Ν"»ν8΄ς«θΛκ6κΦλάΜη. &… αλ? … ,η' ("Μακρά εδώ δέν ΜΜιη'/Λληό …' & Μιας"… τω …- &»… τα ( να…-φ… ΜΜ'ΝΜ Μ'… "ΜΜΜ?" /,ΜΐΉ ωθ'4'Μ Η… "ώι… και! …' ΠΨαΉ'./,'΄΄΄ ΄…,/ …' "- ,... . …, ...,... Δ…, , , …… 3494640" "ΑΜ… Η… …και ,Μαόά 1." µέθη …… χμ'ώµ…ρ ,; :… ("λ-…'. ζ…. όντα-+0… & ουραγός»; &"… κυλά… …' βψααόνΜ…' Η…" 14…" ζΜωψα Η?! "=ΐ…ΧΨ- "( …… ά…… Λα: αλα)» … ……) ώ…Χηωω »… ς… η«.Μα… |" Ψ"… ; ως… …';ίνα΄αΉκ &….- #91… NM: héyfix & Κα α'οο΄ ' 14 ηγαΜι'ψ…α. Μεν" Μ' «Μας… ι." …για " ω…µω 3…ϊ+,Λάν4π%, .…-ιι' πµ:… ως" … ήΛ…+ΐ-: "ψάχνω % να … ,. - τ..…- . ΄…/ . -µ "µ ενώ…" τωΐωΉΐα #- '…-,ζ,Μ- ,,» µ,……µβς…….. &" "., |…) ε……ψ… …… …. & Μ…… ωµό ),ΜΜ……δ …… & …" "ή", Έ… WWI-‘- δΐ "ο?!" " έ…» & τα"; … 9 µη ,… ξΨΉ.4,δ"- ..- ζ.Μ να" να' &… ΜκΝ""…ώ . "΄. ". όΐ'.ν,"" "' α0Ρ&"/ί"4Νθ. …' "αν ….» »)…4µ σε Με… υ ……» …. …. Eva-cu,“ u πω;… …' α;'"ΐΛνΆαω δ'Μψ Μάνια". 8 να «η από …ψ΄΄µ'ηη … α΄…Σ…'7/ω,αµ …' …' κι… η.) "να "3% Έχει Μη…ώ…/ψ: σωμα… Μ…… η…… ζ…ξ …' δ…… αν"? «* |?! & &! . ΄΄ "." Απ'." ». : ι" ' να? ι… . . T6 Όθμο'λυ+4, " κά…-ο, δεν… α,… ..…» ενά-Μ Μ '6 µα …ω1……: » Φέι… …… "η'-+6… …' Μέν- ωι'µα…. Η… χ4α…6!ώ4 "αν. …' … "η… …: Με… …? " Μλ…'4 των… 36…ο,… ,"… Μώµ€δ…Ν: ζ…?.'η'ζψ " νά… χαρα! ans-9'4» 5"S(Ay, Πυξ)", Μ'"). …ια… , …… Μ Μ.… …- Με", …….… …… ."??? … …...3ΐς€ψ,ω "… " &… "" «Η… o1 αυγχμ..Μ… των…, µωσλι…ηώ μία...) αυγά; «να. 0» Με… "Μαρ… … ΆΜω …" |ΐω η… …… ω-'ντ να τη Α…)…ασ| τα ων… &; 4944 σ' "κατά …' a άλ…ΜΜω αν. ΄'Νεωη.…' (ψ. ή… …. "ένα"… Μιά Υπ…." "ΜΜΜ". δν χωρών µας… ,…) …«…- µιλαω… του) "Με; Μεγ./"λα! ζψα…ψ|γ…) … πω'""Ψ6,6ΜΝψέ …) … &"… Ο' "Ο"… … χ……ι6…ι δω.… Με... …' ΜΜΜ?! Μή ,… µΜβοΤ"ΉνΟ μια……) Μη…Ρωογ1… &…) …ω……ό α…). € &&?! … "Μ TM. ΧαΘ…ΐΜζτΞ Ώνα |…) οι "ιδ…. 6Μα61|04|ηςι .… µιΧ6ν… για "6 Ρ"|ΝΨνη…Ψ Ψΐ…ρη Μη µία… "ή «για. «|… …… αμα"… ,€Μώι΄9| ", :…Μ.,ς………'… "& Μλο»6υ01&νη΄ ένα; … γαι) χω… » 6 Ν…δΜη Μάνα; .:… Νίο ,ε…' "για… "Η…"… ων βηλιυ€α΄ιΜ… χυ+ι& αγωνα η… «τη «. ΗΘ'ι€ΜΏψΨ Με…) ς…'61ω κι'-θ'… … ωνψ6νη µψ…Ρ"η έ…Μώη" ;… . .: ΜΜι% Η! )Ώγ1Μ να …" Λαδά-61% ΗΜαΧΆ€|ζΠΜ Μή3ΐ '… ΜΜ'|γ "πω…-.:)… η…' κομγ.΄)9 Ο ; φ…ΜΜ6ι'δ…ς &… 4234 για… ….) … Όψη…" "Με… πανιά… χ….…).;,…' & Παναγίτσα « "&… ΘΜωη)ςξ αν …' ηµων τη Θεά? ΜΜΜ .… Μια… … Θεού".»: |»… 4 µψλ…ε'εα " "θα……- --| [… … "Αγιο Λ#+δΉ0 ?""… αν! αΉ"ΝκΜ"'#) Μακ!" a Zwmq-un {amy— Μ……) 6… €283- 6ΧΟΧ|"?"γ… … ("Μα… ιν Μωψιέ… αν: άνα- 4'μ| ΑΜ". λ…Μ+€?ώα να "#8; αν…" "αν…" κατ' Με… ΜΜΜ-… α… "Ο. έν…» για… Με»… ύµνοι, δώ … Μ…. αή…ώ……η' να... µ"… &… Μακ"… 6ών πα……" … Μ… ΜΜΜ "Μ..…." Μα…… …,«.ς. να EM €3Μάη ω».ωξ.ί & Μ Μαλάµ"; &… Η" πιο…) . , . . ο &: µπω/ω « Η μια"… αν… "φως… κώµα»... &&6ωΦξηκα6Νωα νυν να … ο … # (Μα.… .… &! και… αν «wuowérw στα". ωΡωΜΟωωµ να" ψάξω… ΜΜΜ: οι τα Μάύ…€α να! ωαπιΜ€ψωσι τόν άνω. "να…" "?"…" "… Μ…"…… u εαν… να ". "& & ….) άν#4ακΜ σαν Μα… δεν ? ,…" ' οσα . από τό να)… "Η» '… Ή Μ'):Γζ…λκΜ εαν "…'-ον…" “A5 |…χ Μαν…. &… … &» ενω άµα"… "Με . … δω…-Μα Ψα…'… ": "Ο"… , ;υ6…Μ"ώ …ο," ς. ων ενώ…" … …να..3»1…η…ω,, 2' - &…? ΣΗΜΒΙΞΣΞιΣ &) Μπα» 'A. Manned: δασικών adept» ΜΛα68έ…| …' αµα»… HAM: ε..…. Α…… ως. να. πω;. :) Mamba“. Μάνα"… &?"δ & … Μιά (4am), :) N. I. ΓιαννΜΘύλΝ::Η%κ … πιο»… µ…" αν !=,» Αφ'"… [Ανάνόηωω5… he «9;, IA. when/jib "αψίδα Μ€Ιξρι'Μ βυ]κνμαςν tawny)”; ",για 4…- … 4)- 'Α… (. μµών…ι'δ… Τω & &? ΜΗ".- δΡα παλιά …' 0%5ψ# Μπακ…- …΄ ΜΜήΆ΄1, ΑΝ+ανόΜκ 4943. παλαιά". Μπαξέ… ΜΦΗ«4ώ., … Μ,µνηαω)9… 3) Χ€)6;ΘΜ€Ν π……ρψ."…λ……' 4…µ…µονωµμΐ "4 ν…κ«…'α Ρη΄γη "θα" . … Θ.µαΧ«α ΜΗ. παηώ'ω…ω. Μ…; 408. αλ. 344 6…) Ν……" & "…"… "…;…" "ΜΗ-6% … Seesaw .… επ…)… µα…, Μαηνε»; . & Άλεν… "δΌ - σελ. & . Δ :)"ΜΜΜ-&……Δ'-…(ψΞ …-?..2… ωΞ εάΜ4Μ . …. 244. ΠέΞβµ'ω1΄ΩΈυδ…ωόνωΓ…' ΔΜνΜχήφψωάχω; ξψ Νς…Μ…ς. β."… να Η…. - , 9) 2ω6ιµν' €6άΜψΜΜ:&ΏΚΜΜ Μ Ν & ") Γ…4άι'ψ"ψ ό…"… τρώω Μα……" ;'ΜωψΆ΄=…ν &… Μ…, & βάζα |??? :… εκ. … κ.Α. µάζΜ: Δύο ΧΘ€ά Άµα"! - [WM My; ωχ΄34, ") LIA/“due“: "ίνα νΜ|Ή1"?" "Ή". "θέλω (Άν#ηω'νωΜ ΄6ώ Φ'ί|ώνό βυ1Κνυνολο. ως; από"… ) βότανο #" Η "θα…" … "Με": - ΑΝ…… ιατ4. ") κ.η.ΜαΨχ-' Ο και"… µε"… Κακού"… … ο (να… Μιλ… µας- αν… Με. …. Μωβ-25 ") H. ΡΜ Μάγων…" …. Νεά αΏαµαςμ… 06664…" χμ…" … 1% "…να …… Μαη. σ…, 440. ' …: κ. ι.Δνοβ-ννυω…= ΗΜ…Π……α΄«Μ κω………α…ν……ς …! …. &… Ν…»… l» "αν"… ων. «Ά… ε». 41- )(ξ-Ψ-.….Μυ…%? fem-mad "ΜΜΜ". … -Θ&ιΜ …' …… "Η "η …06(΄Μ3 ΑζΡΝ . ΠΜ»… 48%. (9>' 45 "62€ "& 24 ) βγαζω…" ΓΡΗΜω ΜΜΜ: βύσµα… Με»… gamma . …;, ΑΝ…… ω,? &… . . … ν [ "; …Α.Μω…γω": "Σαλ"… - €+.΄θα6Λω. "θα". &; µ...…… η Η κ " κανω…. Tape) ”5 7α' έν αν. . . ΄Ψ΄" & , | … … 20-40 η")… "βία νων", 4 …'…" "θ΄ γ΄΄Μ"΄ ""…," ΐΚ|-&[ζΣ…ι΄Νΐ κ9Ι0'ιι&Μη΄ % θν]4νΉν.η΄ : ΜΜΜ… τη… &? #, "να 5 "ή! . “N449! "…

To νεοελ>…γ…ό µπαθόκ και οι οι"; του / ' ΄ µονάδα ό%7΄αν1….νΜη Πω ςφΓ::νι.νη . χχ . - || | . Μ … ίν…λΗ:ϊ4 ' Κ , :ί7ΐνυνιΜ €Λί΄ Μω- … ) . "χ (&&!!! . ιο ξ1Π6Ρόζ )!Νμ(΄ι'. ξαΛλΨ€'ιΉ… € ΌΜι&ιγµ ΜΗ Βνΐω1//ς , " Λος'νδιΉ | Ντεπ… … - ΛΡόΧέ(…ψννΉηων µα…… ΛΡοΜΨπ… µε; ΜΜΜ-µ……" Λι,-ινών …… «Ε…-μ…) έ΄…φραά…1… Άρµα ϊ… ΄ ' πιο yaw“ στι…»Μ4(α έχω (% ΄/ 03061 αΡΚΠέα%Μν΄ , πήχυς/…; Μιαψ "Ηθη, "…>.λ'.η……α! οοΜυδυψ|α, » έ……" (&) Ξ) καπ; (30213). …' Χ Μήθ€α ΄Χ'6'ν 9. … ι… ., ' ΄ €΄νιι1 / ΄ |. | .: , . . ' Ο '… «Μ'-τς… να… γ: - - ||, & . |. , . , Μ… χ,έ…ι… έχω…: &&»: &… Κύμη -'΄ - -… . . '΄ ΐ0ν'Χ… . να ι.Ξσ παει; ,ώ| "και η |/ "| η » . ω . Μ / € «αν: τα κΐ…"ά ' . … |!" χ I κ L6H 1W” ΄΄ . χαθώ ' βο?καΝ…Η µια. μ(ΐ% :Ρ ΄΄ ' , . Θ΄»… %Ο΄αΜΌ «. ? ζ.+ ΜΡ…ήΡ/)Ώ H , … , (… ΉηΉ, , Όω…΄… ' ανακαλιΜη… &… . " «Ν=-3)" µ…"… 4(άΜΜ'χΧλε ! και…" β΄ … )ω Ενα ιο ΐλλωνιωι !.ηςεςΜ , Η ηάΘωι'.'4 χε… 9-4: &… ΄ ' ., ΄ ":" χ ,,,… (: όΖιν"ΆάΜιγΜ… Μ"…γηώ %. βάζα», ' ζήτω-μέ… Μεγκ. …………… Οδών τ……3αΜςΜ… , …με…) Ήλιγλ…π μιΜΚ9) "- Ψε"νύο'ρ lav µε… πιά γι΄Ψ΄ θα ές ? μια…"..- εκ.… . "& ά…: γραφή,, η" ,ι;σ.ηι.Όήη ως:, χµ; & . | αν ιΡµ…Α0, θα: ΨάΥβΜΝ … και … Μακµ.|-ωι'η &… ην)" πω σε.-, Με»… με, ΄΄ , '΄΄΄΄΄"΄΄΄ "" ΄ " ' ΄ " ένα… # 6……6 … , :; Μα ά΄'΄Ώ'"λ"""4 να… ά6΄ί€ι .»? Γ?Γ΄ν c4 - ί να…""; αν…" ("Μ (""να !Χ΄γν"'" "΄" …. Ι"?" " "> "- βε΄|η >… |9… (έγινα. θαυµα… µας "κι… ", &; 41-χ6ψ…΄/€τ… Δω µια ω4Μω βρωμιά . Μήνυµα ί, Χώ΄|7Μβ ". γύριιΜΜψι#Μ4 . : ' τή των Επι!" raw/r, των Αγά … "&" "έν & , . ΄ ΄ µ΄ "(έιτ'Ρ ," Η "το ΐ441ι" πανε: Ο χαρα….- w» {Cf/u“ µ» .||-')ω)Μπ Ito: 47'an 2H7 #…α/ιγ.,'47 ? Ο' πρι Ο|40ι΄ … :...1"""." ".?" |%"… &": 44'τ΄ΆΨ0 "µα…-# α΄ ' β|/7)#ψ/α/Μ 0144/ om‘vk‘w ΄ ("αν . " "να: (καν… κ''(ΐ ' . ' όλ' άυλα =… …- nil/guy, r ΄ μι ;: Μ…? "Γαµώ". »… . ΄ ' …' Γλύκα…" & χ , | , - . . , … ΄ . εφαγε…- 2n— Γεν…'?…",΄ήΜ …;… )4» ω --…α4|-4 µια απλα, ρινγκ"? .㵴,]Π… τιν σ? μας; … |?α .Χκα »: | "& να)… χωρα ' Μ:τμρ…| ||. αν 4΄ν7-μ' η… ω΄΄ c) (η ή»! η (:… “at". . … & αθώα & ι"… : Βάνα, # αν; κο . … θ &! Ή να 6 … …» ωι'|'Μ&7ωΜ . ??? ΜΑ … & γ» …' , Η; Maxi-1 m έξαρση-άν… ?! παω/, [Νας " "4911", ] ' ' &&: ' χι,3,ς'|?; [χ Αλ… & όλα Μα΄ χαρά να µαθω µ,- όνψ "τα "ένα" ,Ο//ο'7ι |…" "6:16? Έιτς . | …;-4…/ |ωχω΄ς, ,,«4%'΄κΏ΄ιαλς΄µν, && η?ω &? ι|)ή "! άνευ (η , α…& Γλέζ- ΄ ,΄ ,"…-'='… 31 4610 . & - »" ………… / "Μ'/θ; … δΜανιηων ιλ4,'…'ψ…, ανΉµ8ψω τα)…" Ο"… χραπ…Μωη… με.» &?" µα Μ ……) ΄ ;, Η., ) ΄ ανά/Λέω (: ΄ . . . - Μήνα . . µε», |),|υωω.… να, | χωρα … Ώρα, ένα τω- "ηµων… µα" , > η l χαρά ' ένα… Ήο…'Λωμ;€Μ αι|αιρι-΄6Μ … Ο… . ' , ΄ 2% , €"… ("1 ηΉη;γι΄ει΄η 3141 ψΡά…1'Μ'ιΜ γμτ 14η had/124;, τα 6,υ1|4 µία- Α Με…" εµ- Σιιλαπ, να, Μη α μ.,-||… ι… μια......" ο:… άμα… "Η η………...τ. χΧ. ,,,./Μ . ι…. ΄Ό-α?ιΐΐ΄, ; ;;;: .- ζ"µ'.'ψ :)… [ν τα". Μ ρεματιά : Η"… »…» "4010000" &… απλα. …. ω ' ' , Δ": "…,… … µ'… ο» ΄ Λ "η 411νι€| #-βαα…, ); ,ξΠα1ψΜ, έβψ:.χ&, I lQ/iqfflc.’ , ":" , . , . , θα… Μέι Έγιµ)ηιια… εµ"... "ΐΐ'΄'2/ µάς." Μη », 6ηι'έΡε|-> &. θ ' ΄ ' Λα…ΜΜ|…' τω. ' ,ω| ο..…ω…… , Ο 'πα) u. Μπι/πι ., : . ,.','΄.. Φαΐκ- % τι…-… &; χ," «1w: ι… n. a κατ…; &; &λ6'/Ιέγ&) |?ά1΄ιλ|ήζ "& η'έΜι'ι7… Δΐα €… 41114… " …",» χµ [ναι/Λ µψ|ι- ' ω Για". έ|…ψω ' ιν. αν # Β…. 4 ραπ": ' J - . 1.... ¢Pé;;v ι'θα:'ΗΔΜ #… τα . … Β'Μ,« &… 14" ("αν µε…-- " - Ε.µ……… … …και των." | "0 "Δ'! ". Η" ' … "δές (Ώ; αι .', ' ΄ Δ ΄; ;; & ,- β…'|.Ήα΄ αν… ν" |" ""Τ"0ι ΄ * ( 7 ΄ αλά? " "µ'/"΄" … .' 7ιµ Γηψ%ς χε? … & ,,,; » |.-μς. - . ' Ζω; mamm- Nxmwwm ' α΄" '/Ξ/,|Μ "…""… ΄΄Γ"΄" "…. ςιΜΉΜ 261€… %" … Μινγκ/ν- ”fl-V1? (αν ένα.; ο να.» 06.1 «';ήΩ'Μι΄ι - |…" "> 1- .- & Η 1 (η Η,; η'…" τα… << :12 Μ »… η , να:"… "για; . - . W . Με" ' ν µια αν…" "| . Luv} (“‘11(\ “Vb, ΄γ μια"… , . ν΄ 8ι1χ'αιια ""Κ"'΄""( (,… #χΠ:γτι…ΜΒ ην » "Η :… … α')… β"?! αν…" Ζ - &&)…" Έναν, η; Μαν.-1… βψ:φμρ:|4γ… ?ίΥΝςΥ) :… |?ι|Ψλω.-Μιι … || |ΛΨ|'ϊη Μ »»»… ,µν ΕΜ"… ρι|'Μ0έ:µ , … Μπακάρ Λαξ"… Άικ…" |ΞΓυ'|ιΜ βί- µ| ΓκαπΛα:λ Χώ'5%) Χψα…… M. /χι»δ… "ψ &" |" όλω Μα΄ χωμα να "αΏό, ω ό… να ψαξω" ,ο|Μ)ι '" …τλ%'΄ϊΝωΛάµν, θα &… . χαπια Η ιών; " ("καθά ' ' 4 Ψ όΜα ν1ηζ;Έλ-ζνι#µ€Ήµέψκί µια); Ο"… χαρα"… o &, Κ|΄6λιΜή βό5θ€ , Μ Αΐ/€%΄-π; , ία… (&; ,΄ ' ' «: ντι/83η /)φΔωΦιµ, έ…, 333 χαρά να Ώρα, … έν org 1;.- τα) κάνω….- - ψ4Μ…τ΄νν. ' ?:ω6…, ' ΜαΜ΄ ' | Μ , η#Μω νι……ωμρι…… ορθά Η ' ; 064 τα, ' ' φάω- - " . ν &… …… & ' … έ"… (αν ΥΠΏη;γιΏΏ| 8147 Φ?ά;ΜΜ'ιιη [αν Μη µε.-31924" τα! τω Μ… Με… / 11 [: ΜΒΜ… ω… ΣιιΧν:π, να, »… « μαζί.… ι…- lads»... ., ο"… ένα", & … αν4ι%΄ψ6 &»… µη,"; Γ΄./[η ,… /… , ………… ζ΄! ' . . ΘΑ. Ή- &?Γ.π'Γΐ' 4 ο- 611,1; , . .. θα!" ν);ν µε τα ". ."," . » Χ"ΥΨΙ"γ αν… &… Μανόν-… … … |" & & Συναντά ΄ χαµάµ ΄ Μάη : τα! … ω . Μ%!94΄ #, Ν ' ;… "αν αν" η «#70 …να "000€ φφς,' "& : . ι , . 'Ο ΄ " δ' ' ' Οι… Μ΄" βάζα, θε. # ) να… ια (. ε' * '… "…'"… και", ' | &» . ή , µ ,ίη . . . - 76η?" "Χιθ . . ?. ΟΜχ".΄ "να, µ ΄ ' χώΡ,4 Ο , ΄τν|Η… ' '; | Μ ' ΄΄. Νλ0) λα ' "(é/I2; 60650 I M . γΝµν΄ & β|/?λω3Μη 474€ |γ… 76/1… να, , µ.µ ΕΜ…" " 'κ΄:… , Ηως';ι΄φ Λυών…) ΄ &? … ΐΜ6'ιεΛα/Ζδ Χίλντε?!) Χψ4…… L». txahw "… /)αω΄ι'7.ιν. 1770 μ… ("ψ '?ω ψαξε… ,Ο'/έ΄7ι' |" "α'?" 76% & Θ | Γ; Γ…;-4κο' |ωχμ,΄ς. ών; … ανωµ:έ,,ανΧα .,-. 4-: Η". !..…. ,… "Οι" χαρντ) … ολΑµγ,.,…΄, ; Ό| φωτο - M53 w ανα. :! … Μαξ Ο"… π|(ΜΙέΗΜε. &» 6-14: &, 61444 ΄ ,Μ Άΐ/€1/Ηπ, ) Άι… (&. να & ΄ ‘ «ενώ; &… μ΄τι/εξ… /)||Βιυ&ι΄κη ΠΙΟ!" Γ)… να Ώρα, Μ θνιΓη Η…" σηµιη7ι:η 14.4 κάπως,… -0ωαΝ…σ΄νν.- ίί'λ|!η 1ου. έ… µια χαρη" αν"; µονο 0 α) 6. |" να" α…." χαρη % 64 ιδή… Με". &… ακμή.... σας… Ή6ωωΜµ'; |, ηβθθΞΜω…΄ αι|α:ΡρβΜ πω Μαξ αψ||1-ν΄Δ΄| ανο.)ε?ων Μα ψοΜια … µ1υς…ιλ#νιω ΡήψΘΚ΄- … €)'γί - Δ… Om." 41&'Υ"17ε> "0… &… ' … ' ' "οι.… … , Η & 4&, 617 Π,! ' . .… . . , Ιζ΄4 . ηµιιι11υηι,Ή : * "…ή/> - , Ila/co . - . , .; - . Δ' ΄. 141 , *. "Με! "… αν΄ύΑ6,… ϊτψ- ……ΜΜή'…β'…'"Έ""… " - . …. εν… α…΄λΜΥη "όψΜ ΓΨΜ" . Αλά'7άω επί»; ί|7φ-η αηΜιω7ω η", ΄ ' αν ' Αλ .…γψα, #) …. . |8 Ξιζι |1|β||υκ'ηβ… "'να…" "η… ή… " ' 4473… "& . ' ., κε] Μ Κ"… Μ ύ1+, ΐβφη ΄ " … ' &. & γ και.) "ο: Μ ω΄7λ&' δέν " ΄ 1444 ' ." θα": ή το flaw/.4 it“- να…] Μ … Λία: . , ( "αν διά/Μ.) εννέα , Η!)ΜψοαΥΙη τα… ν1υ€ΨΜ…ι:… |…ήψΘι4. Μ &»… #4νψι7 ενώ … 01…'γ'|γ.-, "|?!" Με"… Will/NV (ΡΜ ΨνΜ…ι /ΨΜ1Μ| +… Μ΄ Ναό-"σ 2% , ΜΜ . , &" τα! θα "Μα ατα - μαζί… … Μ …6 &… Π΄ί,,ς1 («Κιμ µε, σ'.-΄……./.ς,, ι…ζ'α7΄.6 τά] "Μ .- «ιΛΡ-- …ιΛ'.-'΄ α.,.'7'& ;,υ|΄-υ ιΜ.ν- & Δ; (ιο-14 " ' (# "Ρ,/' Μη η" '""'θ α'.… ""νΕ΄" "αγύ.,|θ… … …γ-|……"π|Ηψ . , "Ν'? |", &, &: ιώδιο… µε… ρα . & ΄ η Ναι/'Η a 'λ & r) (J {Ava-1 Ψάξε/" "γμτ… ">… | η" 41" .… ΄7α' ΜΜ7Μ΄'7θ Ηλιάδη… 610 σ…… τα.» ίβψ; "ψώνια/|7… β'Μΐ|/Ηη ΛλΜά.Ά "θλν…«/…ς|ή «γα-ή το.» υπκµωνιβινω αι. , |"? ζω ,ρ|ω…ν.… "μα…! "ή. … Λ , ",,,," & axial/urn... η…) µάνα |4: &? … #"-€|…| ΓΗ'υ|α] Μ (η… … Δ',» ΐ|7ς?η, " Μαϊ, έχε… .." "δώ, fut/107:7- Κ' Eta-uric. ," Ζα)6/ι" | γτ µην Μ΄ & ΜΜ(')βι'4ψρ…' , "".... "µυ ΄΄, ΙΒ', ιΜ΄ -…4Κ . , »"… 024 Μ(Ν/θ ΧΧ"Χ. … ψ , … [ca/VI" και …»"… …' χωκ…΄ Πω … |'?1΄/ω…1… 60… Ο… " άλας", 10v ίμωνιηω' (ζει: αν) µήλα κατά μια 0547130… "ο…" ='; σε... ν ΈΜµ)"ιια… &… ., , Α 6η'ΐΡα/ ει …. ές. Μλωωγε έχει… (για… »… …-……΄ roared/"“0 097% "' "Μ" …: .: '… η κρίνω; ' καβγά ια |"! "ΜΜΜ το "πλαν-…', "' Liam/76.21,)..." 1 f7““‘l‘“ flaw'trwvm‘ u», "τα ;" ' . . χω και" ανά… |ΜΜφ| &… β΄" …' ' 0>ιι'ις. &? Χ «turn/1.44.7», to ma, … Δ "" [;)242΄ ΐ4 5|246/2 =/ l . JV, (&) 32€: » &…" ιν/'7|'/Μ/€΄20ο/ "ν ΟΚν'ι'1 "(ή |79 μ; Γ΄ειΜ.-ι ….. αγά/39 Κιν-ι΄;"7 Μ & "…. "&… +: … «Μ ("αν κυκλο) αν; & … 7σι'ηω)ω/ ;ή]??? ) 614076; ι.ηςς7σ,Μ…,ατ:,… αν… ια ρτ…λώµ|)µ):ω ό"|-Κ΄Μ»-λαεν'. 6"*Ψ 1n x‘oycfiiatq icy “Him”, "ΚΨΜ- Λμ"ιν;, ω πάψω ΐΜΜ/&ι7|ις, (ή… … /Όκε»ψ|…΄|΄ ω χ.ρι.:µ#΄ αηωκ,ξ)α, and 16; χε»Άα;µ:ψ,……' mafia/Mr, να απμι3λ6. µπΜν7Μ0 Ο1ψ|Χµ(α »… «και»… /ιηττ…Μ… ΥΠ6.΄Ρχ΄&;,άιημΡα)η Πρόέύ,ψβς% 61.4] ι….χρΓωπ- "Β έψαξα… "Η…" έχω…-΄ &! άναψαν." "& θ…;ώ+Μμ&ω;) Με #… τάπα, θ"΄ί΄΄|'"α α,; ρε…, ,;…β4;…4,-.-… ένα τη :?;μΞ.ι&ρ.| 7ιι1 χριυ…….α| , 2΄νι|-ιΜΜµΓε Π!|1|ι'7:'-µ7 ?ω,΄ Μ')…" ηµ;η1……,;| /16/ 422, "Μ' "Ράά')4΄"'& ΓγεΖοηιγ ζ.΄€ν…νων 144 χιµπ-.εΜ Μψιθ6,/χηβω «'- έψο…>.), Ο θίύψι)η … "» ,-ε'΄3ρ χζρε,ιΜ….;ψΜ…σα Μάνα», ό|υ'0 /ιψ,(Μσ)ώ( (σε ίνα-ΑΩ» :΄74αψ|;Ή… ανακτά, νΨΜ…ΠΔό΄ΙΜ (,ΐ"6ψ&ν"+% !. ναΜ| … ΞΚώιακ«Πκυ]… /?Μί;ι|'ιΜ, Ο|΄|)(ι;7Ώέ α:ς/αψέ΄εΏ-| # ζ'--µη 2604 ύ1ωγ4ι… του Μ7υν;ω!. | .…΄ς:Μ+…α, άνω…. &… βεη;,';ιή|'όζη αν… {we/L.“ "… ό……ν.71τ…|, έ%λαιΗ΄ ως... ενώ!"- β1΄ωρµά Πω Δέν ε/Μ…ιλψύ;' ω χξψώαπµαγμ («π.χ-.ιΚήώ,ιλαωα… Ο! λαών.… /ιγµι;΄ψς|-, Μ΄ Χ/"/…ψ…ωΥ…1 '" ι'Ρ…"΄"*"' ''-')νΠ΄1 δ!" #12" |7ί|7…α ΄-΄.Μ΄';'΄Ψ "* ς'"΄'"΄'΄" λ΄'*΄μω βαν-Μ… Μεν ια '1«σ"χν…ε-; "… (Hm/r6; mm 74» K‘s/f‘it’Dt-$¢-lM-' Η…) | («βαν-«…. ανµλι-ιι|Ι-| .ν΄:';©…'ς Ρ"Ηπ, … να δώ… ΄ ' ' ΄ 04? ΡΥλε:..αψψ …" ΄"'Χ"Ή€4'ΐΆ 1… ΄"Χ"΄ι'…… όψει) ha &… ΐ΄…ν)νι!:4αωκ Ρ)6"Μ-ηΉ"'΄ '΄%'΄ΚΉ '΄΄67(θ"ν"…Δ ΨΙά"" τα: « |)?" Να- όιαωι…ς-, ΖνΜμ.…;,,,/ Θεώ.» μας Μπι; (ac/'6)»; ,a‘nm "χα…" Εαν. 1-6"΄'7ΜΜ Με? && |Ψλς|΄Ά…αι, 2η-.ι);, &" ||'7Λ|-'ιμ, 76 να» ψ &]… Ρετ κά…" Θωθ ο» Μ?" ά…… &" |6ψ|…κΜ7 Ζω |όΛαράις, ΄΄Β'ά1 πάΜΜ:βο'| έεχ'…α, πω αάυ|-ωωη µαζι… 2η («u/€459} (η Ο|/άψ 'χω όλα:, χΡι.΄κ.#ο, Μ'… ςηφξαε)η΄, διό… "αλλαγη" Μ ςε…γ…α-ψ Η… ……φ……:γ έΟΓώ΄ ικα "& Θ&Με7)ω3έ2 "|0 /|ε/)(-νςλ|ιε ιε)'ιβω '… & &» πλω Μνις'; κατ΄ ίηψρ:=.ά|μ, |1; Σω "αγ:; μία,… Ο ("η αν." ., μια, ι'ΜβαγΉηώ μα Irv €ΑΑ«ν…υ χαρώ |ινά…' το εν;|?4ψ(Ρω Μη Είψα…η (Ia/”oz... ni/‘t’M-r new; &. ΜΜ".ψωε , 639679; … ιών/Μ…… Όνωγοµτ| Μεν. 6;%/ψΜΠ«ν / ??… "ζ.…γωέ,γ,4 …… ηθαΓΡα.…Ξ/μ … |),Ωεχνψ ,τα έχω 90444." |»; πµ θα, (Μ΄/…. Συµβάν… ει……τν4άκι… σε. αµ……'…κ΄ Λέλα; …0ψη΄΄ … mung/2w“,- {quuqq nnpnwu‘fi_ Ο! Μαινω;µ»1 &… "εµένα"; "… ι?αεω΄»…ωω τ…: ή"… (Βαν θ%|ω;µ ΄΄)|΄ά" Η&ιψεμ΄ρµω Ρ'΄Π΄1€σ'/7:'4, β?Ήο΄Φ1ή β; %? ;ΉΐΜ9…' "& I 4 µ.… Μψ:;η…… ι'ι…7΄)ηκώ…Γ… µας; "& ζ?ψκ!νΜ'ς (": 0γθΨ!ώίώ,΄ ί€Μ!ν…ογι%ω΄ |'|Η3µ'σ΄ΓτΜ. Με: ω|ψ;']Μ ;;... ιζ…) & Ζαν για?/υ… …' ψι-'ς7ςγ µε! άΜμ?6Α(#Γ…θ 7.0 &…" ιµσ΄/ ρ(θ%χν… &» νε.-41……'| ο. εχοηφιη…' ,…Δ.-.…φω µε. να. (ω,/… ο.… χρε…| &... 6Μ()(Μ ά./ε?υ ει'5)βΜ'ή ΠΜΚ6'θςγάέ΄Μ…Νή΄ αλά όµ"?"ψ"ί µα %] Αΐ€΄θ% ….» ||| , ψζ . &" 1-1 ν & έ΄ΐ |ζή Ξ.,ι΄ζ … "" ι΄|…Η αν. & Γ'… » | Ψΐ ' θ…- C ' ΧΧ . …. ψ… ζ΄] (& | "Άει, (Ή,΄΄| 14η , "&; ων 1κ'ι'νΓ-Μ; … αφ'-1φΩ΄μν. ΧΡ4&4ι1:«. Κέιτ Μ": #ΉΜ| , ΄?α +ίς)7ι.΄;>΄ .… & σε 1/14 [νωχ- χιρ./.. .… ;?#ι2.ή& µ..…. .; ΧΧ... Μ' χω. (όσα. μέλαν, έγνϊ="ΜσΖάα,… όλα ά/).α΄ ε)&ΐ…| … ελα; Δάντη," .... ω.΄.(…"Ό1 αιωγ'Ψ &: &"; 61-ιιά?&΄έ"ίι( 'ηά'νθ να; "6" άάι'ΡΜ αεί/. 7αχψ.Ώμή … | |4 θΐ"ωητΠόκ΄ ζώο/67) ί΄πιψι'Λ#; μ' χ'ι.'µΤ.θ µέσα)… µια… ,'ιΆώινγ /)αΜκ|ψ[ψγα… ί'/Ιΐ΄΄Μ ιν άξια ( ". ]η:'. .»! μια. &»! Α!. [ο €΄ζ:',/ (Ll/fa Ώνα. ζω , (Η |; Ο .)? "67 |… Μάτι «&…» αρχικν:….4 Ο &» ί" …; γ; εκ, … εφ…ώ η.) ρωταω αν… η…" ω |σ΄14µκ αν…Χ-…ή… δημ., ΑΜ:κ…κ« Λαγός". β; τα αγ…») &… ηφ/4ι?θ|αή ΜΜΜ/61, Μίκα/… , [10.4 τό θί>πκω/ … ψ ΐ-µ4?? οΖ(εµ Aid: … 3χ΄ί/. |" (ία-| :=……ΐ/κο &! (η 91 /,0' από ακω ν'ι'΄,#'΄/.ή "αν. Σω… "Γ΄…" "αν"… τε. 4,άιΥς' … µια Λες-. & Χώρα…. Η… 'Νί)98Δ,.ξΆ καί/Η 7171… Η.» ./ιΔ€λ)ω…ηα. µακρινή …… &; |7αλ.α-… ι-Α47;η " β("ί'14-': , .… ' -] fl"-11 Πι;΄?ι' ένα"); νά ι/ι//…|.α| (…,-1- Η… Γ|#,Ρ…άν"… και. Δραπανα)! » ΚΨΜ/,: "θα?! &?" βαν-πµ. αν… ::. ρω έ7:ό΄(ψψη Παι.π,=|Π,…' νΨ|4ωνη ,οι-461 ραπ-π, "776 "λε: Μπιν… /?|ΛΥ&΄Ι|"1€ [των]? "? (we-v πιτ-ς μια! αν" ,αΓόωμρη,κ, µαι,-ψ," 1"… 7a "β'/10"!!! (… ?;η'Ν Ξ"), to ova (off/V0 ||:φσν7:1µιΓη /ζ"/Ν ΐ!/ … μας 3;Λ|Ν. 2.04 ένρΛλσ…# |ηω/|ν;ων Ο#)Φναν/3/7/Μ ς../ μια οχνρα'!# /Η/7/α δεν & µάπα. Γ")… ι/1ο4ο΄ν444 µε ("Μ…τ :…) Αα:|αψάεΉ|/3θ/Ν, 63/, >… ώρΛλεγ+-σ .. ;ή»… /-1 "|"… 67/ Μα, πολι, ε'ι,΄Άηΐ ήΨ| 6('ςη.φρ ΄ψεΜψ;υ-'ιω "ο; "(Αίας οι" &; "η; απήαΜ&'?' I cw.;’r‘{11_a"(\u «in 'τΘι ΞΜιΜόρΜωπ ζ'ι΄νς4)α. λάμα Η")… τα» …»…'Χ>ν……ω' ΄ΠαΡ&ζ «μια… Μ [hm/w... :… "Πι-Λ……" &? 22/ (ΜΜΜ ΓθΜΡ|ζ| , (“M -1 4Ρΐ/η (ςµΩ1φ ων "ήθη,, Μη β|6Ψ/|ή,, Ψη΄ωµηψνώ Πω Ζ… 76-|-…λή έχω… #6 κι" ; Εξ'-ή ης)η΄… ξςΡΛ|… Κι' µμω|-€Μµ- 2;.,& (|| Ο! Η... & 16 «Με ρα Με"… ΄;ηΤΠψα;γ;/μ' &, :: λα &… ΄ /|η-ν1άΛ& µε"… , τον, Σ. 614 ("18η |ώ"µ || &?!) ενώ αθώων "Η Η … χΔβαώϊ7 «Ll-61 έχω ζ,'α'ψι. Μ΄ &?1ι ι'?4 ίν. "μία ρω.) I να ("ν…/Μ' οι"… Aft-cf (LI... 1 a %…) "(εψαξα-, ι… ' 1… 1- (-9- Lu NC ‘I '… υ((τ α …… λ εξ, ,. "Με ΄?"΄2"Μ "κα…" 'To κτυπά % ίΐ""…4΄θΜ ά|άΓ…Ν|…; /ΐκ΄κ.;ω … &" Αώου»: …… Μπα…) "ένα…" ω»… Μή"… :… …Λ«=|΄?ψ…-. Με… ,… «ένα 00" ΝΕ" ο" Η… µΛΜ.ς'& τα" 011. ( 4/3" ". ,… " & "" ' ' "΄΄" ' η"? ""…η Η (“HF-near) αΨθΓΜ Οι")?! 7&ΜνΏΡή . #, [mm q‘f’ar ει: άν" ' … 1:'-;.-ρ|…,-… …,… "η?" … .… ,'ιΆώιν ( ΄΄)αιι€ε ,ψµ΄γ… (, ," ηι.΄.΄… "|" Δ,'µ| κ,? ή (, μµ, & .!) ψ" |7" |, ο ( 7 ,."΄ Κ€Ψζ΄Ψι Μ! ώ4 &… duo; Μάι: ελ- '2σ ΚΨ7 . Το ω." &, 0 αν μία"… % ως" …:…πΗα . ,. , . ψ , 7 " ΄6'ΐΟ||"". "ΜΗ!" ΠιλξΨ ΆΡ΄" (χο "|ζβα΄763ΐΜά Μ") οψηθ Ρ"ε?Ν Ώνα. η,ς.΄ τό ΐ'΄'|7Μάζ ΄".λ"ΛΙ'΄' ", |ιζ"'΄ζφ|4Η Ού'οΜ/-|.ΐ: & δίψα-168…» . … , ω : (1164; 6114 Μιά… ι';…ς'| οψι΄ %. |0… Μ. "Ψ'4Γ?Ρ'Μ , " µπω»… " " "' η) . Γ ΄΄ «λ.-&…- …" » ΄), …΄΄ί|6|/'… ,, ενά»… - , . , . Θεανω… .… ,…η..… || .;καφ ια (Ο ζ5/Μ| "; Μι ,!» 4…Ρ,Μ ξχΏ !… αίµα ", σβαώΜ 170|΄?Γ(€- 1"| ί6΄'΄΄|Ή"Φ (""Μη να |άΜζ …; τη έ"ΡΒμ… ΄ | ΠΚ"? &" " ' -ν ';| …. ' ΄» (ή,." 6 .. ν /;Ήθ ινις, ζωα" γςµ΄1,-7,1 αν. "µ ] ζ | Ο (% (|! : µη" κ , »" Wold/«45.; . / - …. & ΥΕΝ θ…. …η. …ή µ…- Μ») (”WK“) 7/ (Η! r/ y, bluérr' " ζΡ|ηω| Μ rock/”4.. -.ξ …. Πι… Μέι. ζ'.… )%ιΜ. Μι," ΄'΄6'υ ζχλΜγ|…"' ," ψάΚ . ΖΜα υ»ΝΣΚ' ηφ……γ,…, Με. :θ?%ψάΜ- Η"… Μ…"… … - σε νά ε'ή||…|.α΄ιωγμ η… Ά(ήφ…ΐΓ# 10λ6Μέξ … 0% (ΙΧ", 74) ΄α΄ι#έ'Μ ) #6 ν΄ Μ' 47 %!"- …ή. ύψωμα Ink/w fury)...“ ),΄ω€ε. ΄΄" . β… … : #θΓ"Μµ ;» αν ΡΜ#έή , # ….α ανώ|π1ήΚ η άνω. ια (η… ιν Τ"8 ,για"… . Λι.: και &… χ… ΄ \ . … ε,- q /Lfll~, ΐ!/ % Μάζι," ία… "|; µιά…) Μη ! Μ'ης.ι-Μιΐ΄ ξ,κ4'1µµή.7ι-14; ; ηψ&µ(… : αν: ΑχτθΓψ…;η …'Χψ |)/ιη "; i écr—fizfi‘a |Η"… (Με) ένα… µετά… α!"… 64 &. Μ..…. . .;ςχ ,, …. βγει…" «M , ή η… άνω =ςς.-1;ννθ "… ΧΡΜ(6 "η… Η". & . Ρόµα ι "ν'… 63) :… ώγν'ΜΜ7 - ; κ.ά α…έΞΐ-ΐ &" αν"; ένα "::-Μ…, …'…- ω'ι- » , I . "Ο Τ" | & ! ΓΨ€ ; Γ΄ :; "( |Α7 . . : … … Με. . να . . (gym/14s.. "(7 (7€.΄π& ο! &... umuuw, γυαλό; μι αι" m "η"; να…;». …ήαΜο+ αν"… Για Ιαν 76'|=πλη έχω- … Μη βΜΨΜω.,/&,22/ ,γι.#ιιΐµ- 2Μ'β ΐ(/ι 0! Η'!- I ι6Ή(1…1 κά% "Με: . …. …' ά?11ι΄?4:'η "αν "ιζ. 62" Κ) να ντι; β."… . , ώρα… λΡεω|ι'1α. αθώα,, '… - :… "να'… οι: Χλν Μι; εν,"% 29Μ να; & λΔα Λά)1Ή &" "ο Μ 7&ΚμΡνΩΡ9 . Λακες|ψΝ΄γ &… & &; ο != Η", στιν αν… |)…" |… , ω [arm/24K warm/61’, άµα «΄΄ ακΜ Valid/'11 | ,… [firm/'4‘-) Inf-4:444. PM, ,η. μια…» σχ. µπάρα." Ν. &] … Σο) & µήι|…. Γ/'Μ#7 « (7(Ατ΄Μ οι "Μψω.-#- ' 7στ…Μ έχω- Μ….,/&,,22/ &, "|… Οι …- Ξ"… "Με . ?4/1 τω ξίύ θα "Με… να συνάµα. Μλ΄ 61€ (|Η/ωρα |΄-ιήορε΄κ & fan-Ia "… ενω/Μη &. άρωμά"… µ..-η…… » θα… ("ψ Ω'΄΄'7?ν΄656΄Σκ7 κατ Η Λα'1΄νς= Για " ψ)…» σ-#ηάι,.Γ(-γ0 θύρα µ… µρμεν…τ, µε. 1α Προ)μαω= όλ' α'.... ΐεη…9ψ(κρίνς 0021141 6; 6΄'…΄|-αήα 'Τνηρκα4αω… Μ1 Μ306Ωη ι……λωψω; αν 6"Ήν ΐΧλς!έα , Με… τς«΄Ρ ω , 1… ”trickle? , τα; δε; Μα…… |?) ||, |3] "η… Η! Φ0μ……'ο΄ πως"… Με? /! …, "'"… 23/. ΥΛΏ/Ή΄ /'ΙΟΆιΌ7 ζιψ δη… 'πω Γ/ζπνΙ ι.… , Ο"… 46''-ν(ηϊη 6»΄7Λ]Μ΄ ζΜ΄ "& ? ω '- Ο"… '… ΄ζ?| Λ1ιµο- an“; and ! ζω)|Ωςιη… απ…ΨΜ,…ΐ αι4;ρΨ "νά-ων επ", "&…/1 επι/γωι'µ7 ξΧ….?κ3 +?! Ό ()….. . α?ξτ#ξΞ ! Εξ…. ι &? Β….ηΧ.έ. δΏ….ΓξΌν . κκ…. :... € εξ).€απΞ 36 .α…ζΤ:λ ": ξ…Έ. ξ…Ρή&.α& εκ : λαϊκά? Με πΐι.ΐ . .:... & %τ.Τ….. IL .:!» &? ια .... Ώ ο:»… & & (΄΄-ο θα…" Ψ΄ϊθΧί|Ν 2! 'Ιό Γη,?" .|υ>ν !! ..ΝΡχ Καν/ιδ…. ..…ν.Υ.ν&' & II‘ . v € ΐ1ΚΌΐΐκ!ΐ Σα.ξκ /υ...α1κ%Μ // "||/21% ΄(/%|…; Ό... … αινιΐ.Ν !Ριγ'- Ιξ |0 53. €.... τ.5ΕΞ.ξ.)?.Φ ,.Χ]7.(. …και Ρικ. ..κν+υς &... 8Λ.)..ύ…Ώ ]… µυς)» .θ|..δ% «: ξ. 3Χκ πανε. ξ.,ν Ξ.»… .). .… .ξν .δΜ .ΐ…ςξ Για Υκλ… Ψη(ξ & Φξξξ. |!..υΧωξ εξ &!» ?>ΚΜω ]…ξΝ.8 Χέιζ .ΐξ .€ΐκΞΝΒξΐ Θ&€ ..ιΐ θα &" Σαξ Υ& Χ.,-8 Ι.,-Χ ? . α»ΝΧΝΝ'ϊ .Νι inks}... Jr g4)(.:\“ \fixuflbh εδ&ξξ .: .0ιθΐ & …..4κνΐέ.υΝ && 35. .?! .! χ€!Ξ. για». .: €.… π... έκδ.... (.… 3...κεΐ & ενια.>€δζ% Ψ.>ΈΐΜ 3κ&|α«Ό Για... «Έκ=…ιυξϊ 3.851 838 .64.33Χ …!»… µι'κ'΄ ιό "Ντη, ΄ , & "ή" ., ζ …. ί %" ΄΄Ν΄…'Μ & ? τω ίτ>µη…'ηα… ά|άψ…(΄… fl/(./¢;, ("Παζ-ν; """ ?"" &… " ΄ 6"Λ΄"|1Ψ…ω Β…; . … Ν Μ. " 0 , αν»… … +… - η, … απ…-,… ; |"51ά4'Ροί€Μ άν urn-4‘» If …… ι'.|ι'ηι-ΐν |)φΔ/μυ | ή ,, ' . :» του…. Τ ! …. πριζα 711 ς . ρ/(νν6]/…ι ρΜ/τσ'ι(… [ζει-4 6044 Γ|Μ|-α7α1 Ν… |…" 7133724… αν… |46΄1α|η ==-β%' ανΉν&…΄ >'α … ΨΡ|-7/7β. Λι'7μι.-ψ…'|-…η ΐΧΑι.ν|ω Μπρουκ; ,ζ. »… επ…"… πες-αχ..- ΡΜ'"΄""€… 'Γ"ΐ'-ΐ.,&Π"άίΉ…έ %- ζ΄ι.΄.υ-)αι'14ί1υμ Μ.] ιχψΧι…τ' …θί…=ψ|ώ/:ώ) Ζ , Υ,.) όµως… α|ωμ… µια: ά-΄|-ιΡα εως) ενΚαν…… «απ' a... βαν/η,… …. "να… "νικά", ,… "ι"… /Νφ- /ι΄-ιΐ'1.'.."ν|ζ:µ|( …η … (434163 ζ.Ψξκµ..... Ώλει.Ρί|=. ως… ! Σ'"… 636149… ς.γΛ΄ι"πρ,,)ημ; (σε &… 3233 εν, €ψµ#ς΄…Γ… «&, ηςµ|Μωι.ι ΚΩ«ξ'ξ Εως… |΄γψαµ-…ψ"πω & ΜΗ ς.>…΄ |7|6--νη (( Άι"… (: γ-οαεψα)…… τα /'(ψθς'?ώακς; ΄7|΄1Δ|χ ως… &; λ6&΄νι;΄| άυ΄Άς,΄Λ1 µ…, βΓνι'΄Μ':ν;ι, (ξ) ΐ(>΄ 336/… δεν». µία- . | . ,, - λΨ6'!… κια … «Βάρνα? €Ηθ='ιτ…… Με "παπα-…, τ….- hm [y 5"0. ξ… ιΐ)Ηυνι& u "&" γελώ …. "µια ν?έλ…α 7ν Good-W; , & (ς (Σι,/µε… #??µι.&΄1Δ#|/, Ο (:: 14; | ή!) - If! "πα/, ;, & (& Λίζα; Ανά/Υ? έ',| :, , !…? 66…΄ μια !!!/|Η 7‘..- /l"’ ‘W(7&‘ W‘éaV &; | ' |?" η)? ΐέάµς7π.…' "Η'/Ώ? ίση αν (Για… … (:… γενια; … ί…Ά6΄'εΐ.-ή ,, , ω # Μ΄;΄,'.- = is; "ανάψω-61 Μ 146ϊ|΄φµι "ξυλεία 7.ι'ηι,γάηΔ,' |Ψ"Μΐ … βή"'΄4'΄'ώ΄"Ν4 & σ||α θα λ Ματ CUM/.44, (%…. lav-pram 1“ Ice/11.444 " δ…. µιν…΄νσ/«…΄ [#:-Αι "Μία, Ή") Δον ψΚ/ΙΜ 91"… («άνευ-Γρ ι']/,'€ι-1 Ή ΆΔ'3ι") "& /||ψ')ιζ-|:ι.΄Ρ( πως όλα "Η./1η |1ιμ?ο-, 116661 6% |(;)ιγ'1;γ πυρ….ΡςΜιψ) ι'Άι…ά.|ψι'α| fl: «… αε΄μυατ,µ…΄ Με;ς….λ;.';ηι'-,΄ & ' | , Z. (Τατάρων, µα Ιαν θεές χ'αγά(ν, ζ|/λτ:.| σιω΄υε-.φ φλη-:,'!ΐεηΗψΩ| / άν!) «2553: να :! πές... μαθει», .::/λ Μ|'υ|'-Μη νε "νι… «« u‘e- .ητλ…'ό τη. Now-«nay “We-4 ωµή: &… τα Χψ€Μ?κωΉκα΄ "" ΦΡΥ"??? ""; ι΄*"?6"'΄'ζ(4;Ξ52,20ι΄ι'ι'27 ήθ',421|€Ώ΄…΄΄'΄β/ βαν ξ?χυιυρι η…? Ο Ρήγας Μ…, ω) επ.,-κάν; :… amp/WWI "* ΕΌ'Μ'» [… Ιά)ΐτ167"ζ, 6χέεί;| Γι΄-΄ ":… bird-arr, €χσνω ?" έ:Ξκ;ζ;-.,΄µ|η |? ,…μ'ι:1κ'…η' Ρ Ο | και ΡΜάΛΓά1'Μ…… It (/1 γη &… ενιαία τιµ!ΉΆψε-γι=, Μα…-,?) όρη η :… ;'/ε"α/ν, 4 1? , το.» |,/0ννι'7|νων κιι:ψ:7ι. 7" |???4('»ΜΜα |… ιν… ΄7(+νά΄ΜΓΝ ϊ…τι-ιι: »! ΄ ΄χ µη,. , | Ν - ι . | | .(ζµ τιν", | Λα; ενά "Γη Μία- ρ'ι,]γ; έι&ιέΨέ:;π ;,1& ?… :»; (γινω… ΙΜΟ όΜΜµρ,-' : , "ναι? " "θ΄ΨΗ'Μγψ /ι€4ι#ιφ:"η 2w, &… ||…1ε'…ωι:ςς ι.; ,,1ς1…;ων ή"… ι…. µ,,Γα)ων-΄ &. "|; ,…- χ' " ;" |"… εγώ,-ω. …] film/a». μια; [µικ.Οµ Οι; ιν." "(ένα ένα ! ή …' ||, Γ|:/;,β « , Υ " -ψ . ;. … , .- x (…6 42/ 4446 ζ€',?α'ζξ δές", ΄7ζ…΄;…/΄… να ΜΩ΄/΄'ΐ"'Κ-"9 "χµ,. ψι)ΠΜ "µμ,-…, , €]. 6, [|σ, '016'ΐ%Έτή τω ί'Λατ|ΜσΜΐω (47ο ια) «ψχονιωη' &… /ψ|ς';… Μ'… [Άδη γ΄.) ΄ζΐάίι" &. "αν… .. ΐ/,/μ! & ΐάιψιΜ…… …;" &… …"" "Η η. α0ζΜ . M" " Μ……"- … .… : -. , |? ων. Στενά] στα… (σε) … θα"… €)… … €…" "η… "' ΄ … … ΄΄ χ……;;7/, |?» Ι'! .../9, 1 ! . ν|α΄άη και... " ΐόι - α… " '… 'Χ 442 & & τζ>ροςΏωακά ?ώ&. Β'.",- ΐ;΄(|ρν7α7 #3 i η :) (έ…: Η: κ.α] . . a ω . .1 av (πα να,… Η! #4, μια µια]… :…σλ6'ν."΄", …"] Κια µΜ |2, 2Ο';",7 ωΜΜ΄ |1,-,πτν-ί :",'ι΄να/η {warm 4 6… …µε-.… να Var-01W, Μ4μγήσ,, "… , ο" Γεω μ.)… .… …… 2. …… "ι…. "- Μακρά-… μην/6 /ΐ49ί…/θΠ,/ ίσο auger, Kat’W’) (: χ,)… Ζακ ε"κΆςνω …,, …&µ……...Μ … µε… τη Ο……" Μέιν… ψ 6344] | . : 2,1 644 ΐθ(';τΠη… ":," 14:21:- 0τ…'1Σ …Α1…-γ΄ Ραλφ… (|… µα…/α……; | … Ότι; ":… Έλα-α΄ |!φΜ1??ωΓ% μ…, Άρη… --….…Ν- ? Ο "Α)/ψ) 072) |?&θ.η…µιι…%;2η … :>'Ρφε., τη βία-'" &… σκάλα,": w /4β4. Ο ζΉ'-ύ) |4… Φιλιπ (“as") ά=')΄«ωυ|6/-)"( … & ,΄σζ)Ή Ήή 51ωί7΄άτ "ια-΄ φι)4ΜΜ ,.΄/1 491 "(265 ΙΜ|χσ1=η ."… Μα. όταν ψα΄ ….Μβφ……' ϊ… αµάν ως: 7… ζ΄΄6ρ"Μ:…η &" /"7'"ΨΌ7… 036) Μή"… Μή αν; .… . | & ΙΓ'/|4?" Μ :… Κ|ά)6νν ΜΜΜ΄ :…" &,» ΜΜΜ"… … "fad/(O θα." Κ Σι&ΉΏη το "ΡΙΑ/7…Ο ι:., ;… Μάλι/ση;- , Var/~40“ («το' 20. ||4€ΆΦ΄χ "& … ?… 7ν:'ι.Ξ|?ο… µπα Η, λαού/, ιερέα ο, µε… αν; "γης… … κι'/Μα"… να αν… ως. … ασ," χ6Ρα11χνϊη .ζ'6ς;Μ (Αι… πν)υ΄11Μτι| "Η ΜΑ… οφ'ς,'||-.α"Μ Θηρία… I . . "η ; . . . ]ψ,΄(-|ή μα, "Ψ(ι'ΛΩν6/΄ µαμα… [a 1483) . &»!!! ,/μΆώ'Ά΄… Ηξ΄ψ/Ψω 6/αμ'- ": Ώ60ψγτ… . "3 µεψ')ψψη nag/ck”) | 6 ΐχζ-»ι αν… …ηέ),%ρΜνιώ "ια; :…γί…΄χ'ι…µη;:,μ &… αλφα, Hoyt—01a (7a., nAJa- του" σ… ΐτ&΄Μι'…'« && '΄Ζ&ι κέφι; fife/viva...” «Ln; 0L)1/‘¢5-r‘i'a7 (reg, ΑνίΨτΉ| "6 &; |τ-ΡβαΥ'-ο΄ &… ςΨΗι40γ …' " |ζ€'ψκ'γι.,[ |Γύ.ά|€/΄΄7& (Ρΐθχ€;- ν… (νι7ΖΗ 34186), τα ςψ/άΜ (ςΐ1ά…µ4€/ , 10 χα(…Δ[ιΡέ είς-τ ( Ναι/…η… … Ο …. ;ΐ…|σΐ€ν, .; ετ;,λ6; τα µιά… :…) ηλ--.. /&) €/ … Πολυ άχν'α΄ ί|'…αω…'. ζζπ… … |?ι(,…,η ές" ,ΡέΓβα1Λ λό)ά,.«ιΓώ| ι…΄-υλς'"# ια. /κ΄#ψσ';6+έ,…ν /ΐ#χ||,γ… …απ,,,ν, ΜΨέ,, ):; Κ.Θ.; [a 24… 1327] Ζ.=.' -Μ-η& µή « » ψ..." … . Μ & , ΠΜ; ζ ΄ (΄ .. && … α' ( ΄) :» ? ' 1 …ή Ο # ΄ Ξέγ ' :» µ' . (: … . [ 6) ψ [ Λ ?? ) |? Μωβ ( η 1 !. «ένα… θα "Ιαν… /ά 3/4! …=π: &? |4"…'Ά""-τ ("+ ΄…) . άε…|?#(θνεί ΄ανέ'γ! #4 µ.., Ο…"? ( ΧΧ" . &) "Ν |? έν! Μα,/… όρι- |΄΄ Μ ! ("> Η [In Λ'«λα ως… ι… ως:ΌΑάι( "άν'θγ1ιΉη,ι;.., ϊ!σγνιη βρµ.!09…). ,ααι(γμ΄λη &… ρ-]… εξω…! Η… ι'Η1!-'λ-'ΛΜ && Άν ,% /|ά*Ψ|µ.-' .:.'ς1 αΡΧ'ε'΄Μπ=' , #71 Λ ΧΛΜ. α μμΨ4'-τ 61 &1ψ΄€Γα:η ( 'ϊ|:.'-,.έχ &; *':/΄κ&'ρ-4 é/zj/ Έ %. /.,'|ι-'γι Η λ,'ΧΛ9Ή.7΄'ί7ίκ1 ΚΨΜ Ο';)ζ||| ,/ι 7ιι ."… ζ'.-ς!) µµ., Τ., ι.… ρµ;η ΄0 ΓΜ ," ζ'Θ|νχ:.;΄µΜ|| πω .'ΐ."'7 Κ και. .»; ?": «»»! (a. εξω Xv“! να' (αφή-να … ' "Ρα-=: /%, |? | . … ΜΜΜ… (- &" άνω μια. &… …η…!?|7τ… again/«’71:, &" "µ.μ.… w: && -΄ΡΖΞ΄ "Μ΄, (,; ΄ν|θ'ΉΜν> Μ,. µι. ίζ΄Μη [η … '΄Έ;)Ψ|6ι. ,/µη%, 4 4 |?, 4 Μς)67 (, (( ιή Ο" '.1-'ςλ ο? ι; & 'Η". laden/(’7 a, a. ι'ΐ=/7ηαν απ: …. λ=Φφ.΄ να flaw)” /ζέ &." ν(Μ€Χ(ϊώ , 4% …-&Ο !?ΔΥ-4 ,… Μ |#Ήιν Μ; ναι/ιν ,Υ#|';'|΄|Λ.ης |46νξζ,Χλ3ί1-9-β&,ξ€/ …… "η" Οι (.Ψπ:νιρ|κίι . € : ς"?σ'Ηι΄ πμ …ή"… #6 »… [Βόννη, & πάν " τμ"ψιηι,' έγ;:||νµ')ηµ7 … |…λ|ψωι… ι"Μ(46'ιί4; |"..- Ε"… αν, με |?ν'µ….…ι ?κ΄ώ΄2ι΄ύ΄ΜγΜ|7Μ [κα. :… |ΖΠάΚ|α΄ ΄ψι|+αωΛω…νι :… "Μ" . , … [ham—v11, Ο λα???) /.ΐΗβ/΄η [Lt/lav La) … …- ……… ……» …… 4447! 47! να Άανγκ; (film/14w»: (MK /?'/Λ-……/»746'> ια.|ΥΛν 1… ΜΜ1΄Ψ%μ ΄΄/υ4-ή&Ικξ Λιν έ!-ε(η΄΄)…| Τα! |΄ιμΜα-.-… να"… ".., :… /ι'|εα… &… να; . | . !") /Ζ |8] ια! Λ΄'΄'-΄.'Ψ"΄ |," (& Ώ…) &" . ί/΄'ψµ΄ -.; /|/Λ90΄|'µ7 {Slit/71f“ ο"; … ΐΞ,4 µ; ζω |9, µία τα; ΐΧς)φ) Marla“. ζω; 'χςψφ,…Ώ {gr/apr- ν (& / !, :!/ Ο χνΔΓ|.#) Κ&Β/..) μυθ)…" μια; !??? Γ#ω/.[,9|η 14-77 ίωΗνκ….) Ο'Π…ν1"(΄ι΄Αΐ :", |7Μ,µ;η 63148; τ.../»΄|Ζι ω "Θ.,/ι.… 4; "αν" β|Η>., "Μ΄ ρ|/)41'Δ. ϊ", έ-'7Β1 Μ4( |#?΄'ψθ΄ΜΜ &…" άι).'ιΐθ;ΐιψνν βή΄ά΄'ΓΜµΜ η (τα; άλλα… Ή"'7 106% 2/3 ?ε- wad- … ( ,ώ|Μηη … ανα ε|«αα…' . Ι',?" "; «+8… ζ΄… Μαξ µέ; να!) ο: nu,‘ Άγ:."Λι|α (ως αν Β',-: µε! Ζει-, # ΟΜΉ…) 371" ΐ"'΄π | ΑΜ"; lace art-Jul έλκη σ…… τη …, µ.µ, ξΐ;.'.,µω.νΉ Γ,, ,", αΓΜ.( ελλ.ψ.-.ήζ /€3)΄Ζξ…!!)54|) a [:I’Q’l‘“: :. Ο'ι)ί/|(|/ί να γεν/«|| Λω [Stir/f4) 1?) (28 ". …" Γ΄… Με? -"... .……-…-… & oar/fa ό)? "" υν6΄7 4, ι. Ψψ'7 Μ … »… αι./Υ Ψό'ιθ.; |", . …άιιΛ;ιω΄ι … ') |ζ1ι;ν ια; µ. "ανίψια-η »… 09. ("Θ |? αψ'/κΐ…η νά ζ?'0 Ρε - Ον") αν? : Πάκη !!")… Ε Λ I Mr» I" ων πμ # , . , . "αν… θ΄Υ)ω |Η & ι & Γρ Πα? &… :… ;, ΄"… … …. "&… ια Κι./;'γ,π ,»! 1… µ…; ιδ.… ' , , . . f , | ,. . . | (# ? ("η τη… Η &! λ; vim "|; ], χακί.) … έ…, |]; .ά/.αµ, :… βγω… .," », & &"… θ|- 64147 δίψα," Α'! ; . Ανα)" &; &: …' :…" ….» πρ; ενώ «τµ 766. «'Η, (ς || &? 2… ""Μια θ,!'α/) 2μν)ν|ι| 0ι7…|;ωα;΄ αν ίχαΆη΄΄ογ … "γκό-ς, "κατά" μαμάς... Με |! '. &: Ξία-β΄ Ον τι;", Ει΄µΉ,η ,,, . κα,' θα, ΄ιηι-|λ ψ:|1.|Έήέ)α, αµχ'α0..|.γ, …' 6…λ,|(),… ,- ., . | γ… '… |, Μιά ν…"&Μ/ "447 ΚΚ “Va-'71 d µ΄ : ΄΄: :: =΄"ι μ « ν'κ΄./Γ'Ω | La. ; 4.77… ήµ,ά να... I , . . , . . Λ φ…! αν!) Μ /ξ…ίΓ΄>ι'ς΄ "ως |0" :'Μ … | ΄?"…=βωΡρ/ & |4 aqua-$4221 - ,. ' 7 ΄ !! - … . ' . .: Σ?ι. Δα "Ρε? «cf/4' Vi (ή,έραμ; Η… βήψψη έ| χουν. fag/{A44 (,… κρίσιν, ," €?" 297 ΠΛΏ χ/΄α-7 | & [ ν? 10: ΜΕ "ω ("μίξη 7α, |6ς΄λέ,, 64646 N cu} é'c/Z,’ |/1;€4/ "40 (ΕΧΩ β , άπαξ), "" Μ"ΐΨΚ΄΄ΐ , " Χλ . &? & μ 404. µ «ειπα-21 ::.-ια? ΘΐΡ΄/΄ Μ €366νν µια… ΐ1'ν΄ (άναψε, β/ε…΄ 7.4.- 144. (Δήμα? 2 ("2747 |7 (367 να? ϊ ?(΄1ώ΄6Μβ 16: Η & (ζωη & ",". ία (Γης; ;; 7-64; 63673494; 1… .. …|ΐ΄/έν/ί!Μω "Μαµά amazes» &… (Ήξέελ Ειπα- τ…,»ώ απ…", .., ,,…-µ,=Μ7 Ρΐ…'β#σΜ &," |?|ξωΉ ?µΗς|((µ.- μια. 1:.|ΛαςΤέ('µυ,ω76 ι|'ια΄Ρχά 6,61" φαΐ Η», 2mm, fich/Pi‘d. Για &." |…λ:/γΜηω…' αν… Μ.:/θ :… ε…ψήψςι.ω…. "! αν) "κάνω να /΄"4 («αγά/νά Πω ;|!εκέδε|Ζ-']ιη …; "χω?" σε νύχια)" δ΄,0Ιλτ΄ιιΆψυ, &" βθΐι1α……΄. Επί µλ'|΄εα/ (1η… ςήά;;τµ a“; ήψΜυω φάω… Ο!" ς|Άιψ|ψι7 Ιημλ# η"); ιµ"|.,ω.-,΄ Ζαν, #1΄|ι'΄ &, /|ς"νι.:,, :" "από?" ""΄|Φν ί'ΐ-…"Μω ,θα»; &"… 6΄΄ίηι'ι-'Νΐί'7ίΜ'/,όβ&΄/ και η :"ιω,Α………'α Χ'ΐ΄?"'6Ή…ν Ψ8"ΨΓΜΜ 2ίΐ΄ψόυ % &…" ):τ:…;-Μ…" β/ΜΡιν| δεν 01.1 Άη… θα &&… βαν-Σ' ι)6Γζ7 ζ?χ'[….|):ω ark μµ,/α χ(?Μς'Μ,ρω …, '1;χν|…ϊ,΄#|ζΨµ ? ( Όψθ άν?) ! γ-ϊς;.ξ 14 ,./)ΩΗ1ς,/Θ; κξζ.,ι.Σ΄ … λς,| , &Ψ,1'΄ ι… &" "#1ω.χ Ζαν ΄ % .…. | »» ΐή€α 41194 Η χαβά ΐ)|'4έ/ φα ΄7…:=ζ) ΩΡ΄37ί"ι , |/Υ Με "" Φεβ.) 96? " ΄΄" νι&€'ι΄΄€ίΥς' Χ ΌζΌΧΛΑ(Ρχ Λ . - μ,7ίΙ…΄Μ ? . , …'΄'ή "&, /?α?…ί€!?ψΣ- &"! Χ'Ψ"ΥΜ! Χέι"!!! νΜν ψ ι- &"… Ο… ζ')τν΄:η Μα, η («xi/q" {'rv-Ja¢%)¢¢6.{_4n m ,ι':Λ.'ν day-war) def :…)… η… (";)-Χ.! 18 "να"… Ζω7…α ",… χρ;ψ…α΄… δι-/ζ.Μ …; ,… jar-1 Ψ",:ψη …; |ιωΛ…Μν……, "Α7 "η άψς'|ν1Μψΐ 04… ότι", Ά… Ναι.]… (Κα mane,- |΄θ|΄ο/ µε… |΄('΄ψμ'ι΄ Ζ' :"… r f /|ΜΝ…ι4 "αν … και». &…:….,π…,/… ρω." | ;;;] Η 60" '"); &" άν"? :… drum-'3 an." |%» Ψέµα"), "αν αμ… απ'" …, Χ ? |" Γ … € ΥχλΧ.υ|4…η ά.Ρ|κα-4 Ρας,- " ;), λ,Μ (!!-&, " ΐλ(ΐαμ'Κ',: Μ9 42.8, |7? &, |4αεν' απ &"; δημ. 25 Μ.? Ζήν ., ω '; || &? &… µιβΜ6|µ' :,.1…µ …' caddy) …. η ΄ ? 4484 να... 617 Άμεσο, ες Μηό'(Γθ) «.», ενω; 4ί μα" Ι:; !=… ' "| ? (.… Πέι,6έ-, &? 1ο να…: :…+ 40: «. να, . τω X m 2H άσµα… :" ω , %. "., :… ο; ' Α… Με # : & -- |] .… 1 I Μ? & "η με …… το". … Σ 1" η; "& &. "αγ;ς λήξη; Ζολί-…; ; "? (ν "αν Ή να…"; "ΐΨΡι'ι΄ |…] ι΄"λ:Μ;,α …, ,, αν… Ράιν (|οό|-…ιά,4ναψγθχαΠι |;&ο 61." τάπα) δη… θα'/4η… «Με, ιωχσμ>αε|%ινη #Χ0Ψ7|Μθ, Δεν ”(L-1:1 Vi; fixyp,fo( "η 164 δει/΄)ε|-ω=; Κόκα, βα'Ν ": µαυρα Ρίγα) από ζ;ίτ? ο/ιψχ'Μ ήαΆΙι'΄7ψα, {if} M τ'1|ω…&, Λα: #41; όρθια" Ολα: λΏψ",… || μη,)" Μψ"0µ &. Μ β8/(ίΜ !!Μ΄ ΐ?όΡ γφ(Ρ( θλ0;'ι)4ΥΜ4'… αΥ€)0α Mela/(71‘4“ W Λι/).16ι4; φωΆ'.δ/οωυ Κι'" ία Άβα "& 67364610 "(Κ βίβ……… άν»… &. α…… Kid-{lady “a" (”t-”6.14%? a?» (μαι&7,αψ|'η να. εχΚώψ ","… |1ζι΄΄Ψζζά-΄, "Λι"? "η! &&; 1:.- 2494" Ηί'|/ν΄Άέμη ("Η 'Ενα χά|(α τιµά /;'… Ράιτ ι'.Π'νητµΉ αθζΙ1ίΜΜνιΜ κά.." ?…" Αλφάδι-? Μάεθκ. |µ2.ρ..:.μ… εΏω;7ξΜ(ή΄ μ…/Ζ&|. Φίξ, 44" Γ Η Ο) Μ)"; Ρ'"΄ Θξο'χι&ιν; , # "να… άπαξ: "να'ναι , "ότι" (αγά (αν. & Άλι-1114 "" µα" "? . . ., . …. Μου Ή? ? :)… να 130 :… "&; δηµ… | :. |"-'ετητ… Μα ένα Ο… # αν…» δηµ "θα…" |1 Όα)η 2?ά44ν| ? . 0 Για! τα.: Μπα»… 631 αν?! &? )ΜΥΜ1Μ &"; [ΜΜΜ] . & αρΧΜΜ… .θ|…Μ,χ'%'ί'4Μ-ιβ ανα" "η???" &&:3'74βιι; Η… ,… |!!!) ?. Μ & Μαν»,7η χά |/Ή΄;ή΄)ί "| '" Κ:΄ις|ια. €" &… "|… |… "!Νό': |", µ../ην "., /'΄Μ€ί-- . Με άα΄ιν. …;… ι, |]άΑΜη χάδια ωµιτψι':τ ., ΄/Μ…ν4 |΄'(΄ΐ=7-,… Κατ |… Πψ|η7ωέη ! ο . & . ν' Γ,|ωψαήνΕΓ καθ), Μχι1µαψκ:;-, [κ. Η…) ως, :")… ,γ.":ψχζ'Μη may /7αω:"/;…. Μπ. , : "αχανή /3| 446-74ξ/΄ Συ… Μηνά.-; /μ,.ρι4.-… τα βαν/κ; ΜΜψω|-:… χ.ΟΡ4|αΜή…' |γµά|.νΠ4 Μελ, "|" Μ)΄ί')€ε ",,,. ζ… Sunken», //-6, 333! Μ,"? 144, µάάψκΉη "κι' 9" - Η" ικα -.Γ.θ αγ…-ο 90 µ…- ΄' Μ"ή8΄'.'-'Ήηζνφ 576…΄6-΄€΄:΄,'ψ1π-. 44%, Μ|1, ή")… ηι/ι4ι…κη έ1Ηάςαπ ( Μ' µαµά»… Για, ΄]ήά ν ι"-?ι|ι.1? ,… 19… κκ.» ].ιι'..7 =.» … 4/4 …. : /ψζ "Μη.)4 Ή …. …, "Πρι-ή…; » /ψι'-'?ιι1 δαν.)… … τα… και… . Θ - … καφέ. , ύιί)ηΠρψψ, ως"… ω κ.α.-Π ο Ματ “Fina/lo ΄,...%ι΄ α…ν 02174 ""-7 2,0… ';'΄ΐ΄%2α/α Μ΄ ΛίΞ7΄Ο αν νεται ""ν1ζ61΄ Ρ"€Ρο|ι ; Οι :… ΩΡ(,΄7Ω7ς) Ε΄…" ΡΐΡ?) σ/Μ1αλα τα, "η; ζ?/16,Μ;ν'10ςι| μιλτα.|…2'.,… β & να γώ" ΜΜ::||Ξνω Η Γάλα-': α΄ 74η /[α.- " ω; µ, να… "η… Σιχι!:Π;ρα Ώρα:… &, … … . Η?!" -, .: |>Ψζ-'?µ-:΄ Με" Μ |ζι-'/|'|4%ν:.Λ:)η .… /ζΜ€ η;ρωχτ') , ("καλή...-; In! 14€ 64Μαν,µ106) (αν "ι)|Ή ε="΄ι»|ν|6,΄ fives/‘67 πώ.]! Μαρια…) ΄… (00ΡχΜ Μακ/α; "Φως ΨΡαµμ|"αγ 24η [cw/h Με"λ/&)αα, δαν….» …|Μ/, τμ., βωµ. l/ H} {IN/24 |΄ΜΜϊ« ΐ|94΄Ρ7ζ |. ΟΛΚΕ Δή- Σ/]ε'Ρ Γ| 61 !Μ|':34,"η,η ? 76)ί7ά47 έπεσε Ρα?! να" µ- έζ'--'#6 Μ" &"; "…" χρ:ωα | |%) ΜαιΐΔΉ+| /ό'.…% Ρ.-ζ, - : . - . x ' Ο θιίι|Μω €ρψιΜλΜε κάτι; να αν» η… /9… Με»… &) ”fig/c, d/Mtlfl-yt) για. Ξζ'ιύ Μωβ ζ'.Χ( ("ι-σ ;/')ε.-Μ…,΄ ΄7ευ &…" |"΄"΄ λ΄ζΡζ'1Πωι;΄ ε|ο|# " ο.Μ4 με; ίΠ||π΄|Λ4' 6'΄?'Ά'Μ-'(|;,,φ'μηιµ…µε?,α…νιμεων'- ύ(Ό| Α6" & && ά1/ι3ι΄- ζώα µ.μ-.; &! … (,, . ! ta." Μη [με/ιζ. χ);'.Ααγκα'ις-ν [|?5! 7!€τ'» (είν'-120" η… |…Μ€ως/6…, 1" [ea/547“.” …. Ν:.ν|"-ρκωΡα Γυ"€μω &; "µμ,"; 2ιπχςμα.εα,… μ..… :, . . . . .;υµμιρ| 14:”ng ( & …4΄6/ Μεταφφω «It-balk, net-7m Va θΐΜω'ά.ψ-ι &… | Η ως,>ά|ψ… ΩΣ? & β)/ΐλ Μα… η… Μ'Λι/Ηγιω Θ΄… ζ΄! |; ζώα.-'. κείται" ' για… [cu-fin.) 'D‘f" (ζ ΕΦΗβΨί3Μ κ Μ #6Γ|λφω' "μιλαω |1 ! τ… " λ.,.ςέ9 |… ΄ν>'/)'€ΐ€('ι , … ιιέηψ… "Μη . , ΄'Δ΄΄΄΄'ΝΜ ώνΗ|4#-γ'ι1:΄, ||&η…µ /Μ;Μ… ο'-"Ρο'ΐυήυ Με. la Μ'"…- αν… απ΄ ζι4χΔ|4 'γ/[ιη ," αι)…" αµνµ9ε,Μ ,Υιµ:..µ,,% ".; ως… …. η;|,./|…;,7 Μ µαχη/ώ) Η… ώ΄4η-ω, &"! .ΌτΜ'|,ν… |)… /"Μ'΄-'ψω Μίνι…" Μπέκ/= &?" Υ&'"2"4…» ,η… α &» .- "& We)“, {1674(1‘1/ Δ &&; γ6' λ ;… 24, /:6/| ω &|:…αφΛχ ,… , Δρ:, µµ, |?" λίαν/. [Μ… Μάι.-γα μω«ρ…ω΄,)ηα µε ΗΧΩ? ι… αυγό), "41760; %… Ξία? (Λα, Ψζι'ι΄'Ψ Ρόι/θ (ΝΟ 1αΥ6)΄ς'ζ΄/(ς "ακμής-|6…" "ι.-ι, µπα 62… θΜς,'Ο |]!/7ωιΥ 780. Εύα, Μ Με7:ς'ρθ (ας), |7µ..;.'(μ…µ| )… /|γ)'ς…: Λ|(/4'΄/ο΄ιυ ναί των |'|81'…λώ;α πω 6η…ι";χγ|µωΜ, [Vt/wig, m από,»… /76'[(ϊ.σ,' "ή / μιλµ|… όλω ο; οη'.4νι;ωνκμ| αν Με.,'ζλ;,;μχασ… &"; χ:µ;:µµ…ι "µαµα &… λ΄041Ή#']…τ """" Γ'ά" Ώ΄7β9'θΥαΡθ "Ά," ," "ν',Μ' 5)΄6'/ ζ… /1τγ|Μώψε, …… ," µαµα … (μια…-ν… ιζ…" Με Η… "ν , αν'ΕόεψΉ#1ύτ εω)α((|| Ωω; αηί7ι"λαα aver/1425174574 µµ..|.ά;α (|ιΩκοιγ-κ. f" ζΑΆ….] flu , & | --.." Ψ. 0/0 αν»… Μ Ν κάδο Με"… κώµα ι-πα΄γχ… Ψ 6966; 6' 2η χ |» . :. . . . . .-., ΄)(Υ|έές |1ΐ(΄ &΄7Ω α…ά αι."… /1Α«/ ι, . ) ? && /λ1Έ., (τΛ' - , : :… ,.-.…,,…ω & "& "ή" Η 8 , ο…"… , #6 0,466 η ' ' | η , ". ΄." : ( να, να… 7µ :."ϊµ΄γ.ζ λ ίι| α΄) μ" … , , - , ΄Ν-Υ( . . | ' "?"-=»- … - |); &, ., …. …. … . | η… ΜΑ… " ", . > ; έ ( κή; =.» /(ο. μιά… Ψ)΄|΄Λθ (' |'4ν ι7|τ.'σμΔ.,η |1- | ‘f l‘y '" &κ΄ίι7 ΐ>4 I ντ'/012475…» "η στη , ; . µα4|' /!6 /4΄/ C "&; [67€ (ΗΧΩ) … . I'll/ax . '" | |α)ι'ζ. "-'Ρύ|,;΄Ν λζ"φΓ΄ η /Ψ0µ… ινα-λ &" "αν _ ““f’vfltfl .‘ . . . ΄&υ' ' - η… ι …» "… χ?………. ,... , 1 | |; ΄ | 0 Οι: Μ…|'βι| ""/6, 3.΄ι';/ . "&" 614.4 'πα ΄΄ " Η], & …αν, Γλυκά… Ειναι ;;φαγΜ- ΜΠθρεκ ""Μα, ηαηκ;'-|-|Π…ι=΄ "#41… βίε΄'ε">Μχάη Μέση :, :… / & γάµπα) χα…; ί΄ζ τα, ";;! ("& χ|ή & ν΄ζι΄΄ξΐ5ξ? ό ( /Μ΄΄'-4΄Μ ιζ - : , -, ως: ώ:ί|οΓ4# ένα; πώ αΒ7Μή-΄6. Τα αµ.ω«Τ!πα'4 &… " ένα.-Ιοί ω σου:… u Manna: JAM &&] |"υΗαψΜπζ "αν! ιό ων 2τβΛΛΜ' 2444 Με…)- “newt/b“ "ΜΑ Μου"-" , υ µε… αν κάψει/ω 1α΄µ…71ω' &… [car/nu] I Άθω/ά αβάα…7Πι; Με" . Ά…" … . , α'…" Ή; σπα… 803061 Γης φα"… …η εινα. /ιΞ'αφµ|-ινη |"! |Μχω, Ma ν'… … Να) | ΄ |, . . .. * . ,; /ι[.7 . > | ) . . |. Σ .0 ., War-97V πα…»… ω)µ…,Γ Σω Privy—- mi Avidrz‘sJ-r , 86! Ως… ** || & !, «Η; και…" ' » , . . … ., | , |? Μυλωνά; , |; µία Μ πως; µε…: | "ΠΜ ΏΆ:Μ|Νυωµ|η,' "η- & )… Α να άνω,-ς πιο?" … θεµα πω ενώ (κοράκι; πηραν; Γ1ι-'΄ιβΜι'), έ"… ενα κι'?) αη……, α……Υ,,,, Κική 16; Int-No (Co-«7 It: [Marti |ης.΄ %? α/ω'-τ#λο?ψ% µα…, Ιω./τιν. |Ο…» θα… , :; … ιςπΧ" .… Μαλάµ… trauma») . &… γ4λµέΔ,- /% Ώ'|:…αφαχ…… 'Δμ&κ,ψ "(| Mu]. ΕΜ… ":…" µ…«ρ|…',,Μ με [Μία ιν… #40, Μάη"… ”no βίο (Λα; "µια; (40119 :Ψο 1ΨΥςΜαςΔι(ς Μάρω/αγ.:… [αν µπα 62… θ??ω΄ύ ρ΄΄7"'γ7ί΄'|. β'; 47 Μ Μ#7ΐιρθ (τα). |7μτ.'(ν-ρ| ?… "7)΄ζι= Λ|ί'θ΄|ό΄ιυ Η α΄ "κια "διπλα ς.; ".: (ιηµ)έ΄:χ'1 απ…", |7/||η;|ι-, :… άνω,»… 7΄4τι%Θ &… "'“MJ- Όλέ…| υ; οσιτη:΄-"/:΄ι'ι| αν ήα,',ηρ…τ'|3χτΠιΗ &"; ΥΐΡέ… µε… Μι fox/01 & … χ'φ…µµι;…… «% µια- ο.,β,ψ.,…μ, 7046, ΞΜΔ)/ς/ "χ- . . , , . αν'6ιΐ"ζγΉϊ1έ() Cid/J66?!) Q|A" Ωηιζ1ν4ν'Λμν' θ""΄΄'ά5'74/Ι€1 (aha/.4241 d( ήί(ο;'γ.΄.µ… . r ζ. : Λΐ?/όόα)1γ6| ΒΡΩ; γη |σ/ψα … ΐ΄ι:ψιινι.€ΉιΚ΄ ίιη;ΐ/|νΜπ δέν …" 8,- …ήζΛ……,1.:1.… , :" πια ι-πο%'χ… .? &… Ο πάσές σε… |, μ; αγωνα, ΤυΐΏΚοΜΠ/Ή"6Χς ένζ'χεµ ών Μαϊ 1 &? "| 4 ΐ΄(΄θ€΄ φάω… . Πιό, …… γ … #1 Π & … …… |1, 2167, 4ν Τα," γάΠ,΄ '|λ/)(( Με…) Έµα… &"… «φαν-µι- ν/74ρθκ (fir/Ma, anu'f-tna-a’ 04.44- ' …… ,- Λ.. -… .… .". .. ιει|ι:.γ|, να») Ρί='ε'Ντχ'άη "(τη #4" "π…-]: ανα χ,ε7 αν;'β:'5:. άς" Rhine’s- Lzr/‘ux,’ ΄Μ'|τ'άαγ,?;, maul ό%μ'7ωχαµ; «τα' υδαµς'εα ένα; να) sic-7447:1- "ία άµ…ψ;!µυ/α » "|… avg-dew" h: «ως… "NJ/«fins? αέρα 67%] |"ωΗαάΜπξ "ως; Ζωα Ιέραξ… Μ πω…)… . . :;πω-…'Μ "΄"…'ί' ΐυχαα οµ44ν|)Πα;- &… 10 Μη… … α=εψ:νω καμπ…ζ7,ω μας tar/real; . . . Ά" _ . , αηά "µια" (ήθη-ο Κάι/π…, [να ifs-1;, Fania}; ανα. χάφ&#,ι,η #, |"ΛΧ4ψ] Maw.» … ψ π , |! || ' , - ' και…" 1/4 "(Μ …. Ιωλι'…Γ ία, µιά…- … |ΐάν'#)(αΆν … |ω|΄)οε.='… |, ΐ|Μμ;, ' ιν ΚΨΜ ""για"; Ά…ιλαη , |) "4 Λιµένα βαζει! | ""Η &.ίΜΉ΄Νσ,αιΓΠ΄"ψ & ) Α να ά(χυγ-(| η"… Η €Ε|"θ τα! ενώ ή:Ρ[ή(νω |74Ρθηΐ1ι"ΖβΜσ). έηςι. µαι; ε!έ?) α..!)µ…/.,, «:ωα;ψΗί αγά … Μα"… ("αν τα "(υπ΄ µε! µε; :……αΑάψι, μα…… :…π.-…,/ΜΛφ |)… Ν- Ώς… Μαλάμ… πετάτε/. &… Χαλαρά… |%"… Μ|ε..…φαχ… 'Δ(,6Μ7 "Η Μαν/- ΣΕ"… "καθά ΡάΜΡη,&,΄΄)ήά 761 kin; δω Μ.,"), "ζλ΄7ί7΄€> .#"α :…) Η… ψαξω Ρανς? :Ψρ παγ€ΜαςΔπς "α΄,…/…/θν μυ μου 625" 6΄Μ61΄΄ζ| β΄/΄"[γ 76", . &]… αν "% Με: 7 10/2 Ο (40, [7 ανα (ν…-µη ?… /΄7)7ς…: Λ] ! #α'|ο΄ςυ « …' το α Νέα.-Λα :; :"; &"… αν 1,6…" | |??? [ή,- 7;… λα |0ωΡΜί Μάζας… "ή "'λ/+]… 042] θ΄. θηζ"';"΄΄'΄ΐΉ| αν Μαν, η!…τ'ρχι.ήιη :τ",: )(ΐΡα|ι »"... Μι π.,...- |.…-'….…, Χ΄άΡ4'|Ήµ|]Μ &… «υπ΄ "και" ο. )/'-οψψα#4 [LE 'α,-?Ξ;ζζ. . ζ'΄6 , «| . "." ζψ1 f) {f/ M ύπνο αι.-; Η! Νήμα …… φαγ…….Ήψ ,. μη…, .i. a &… : ν ΙµΨ &… , . , ανέάοψΜγ3ύπ modern/X 4044017626… συ.,,…,θ:ήα/,ή ι…#"/=…" 4/ι41ω.…,.,… Μπιν εκαναν. η|α εχω»… !!. |νµ…… μία"… ά+…,…:|ω;…/… ς…/….……ά,Ι…,… && &" άη0……πω .. . I ζεις. 24: Id)0 We’fim “,7“, L'”"'{fx ΖμΗάά΄""; έ)='΄ΥΡ΄'"ίή η…) ιν … αγ: µέ"; :…η|Μοψι!/, "& (έµενα, ""Η"! " … θΐά' Χ΄΄6)('φΐω/ο7 Ιώ Ο…… 7α…')ιν |78νΜ1/ έυζ"ΧΥβΨν Κας , , … «. … ,, βχΟ7λ6ι:ί| .… άι)λθ;716 θα: ?ς/α) ("Μπαλ/7827…" έΒ, 4|' |ζ( ΔσΥ[ίθζ ζ."Χ0)' Γίνε, ιν]! |ίίά'|ω| [160 Σψί"΄"Μ, Λ/|ωτ΄)"΄Γ:'ά' …:Ιδ [944 Πάνω: Ω|΄άι!'ψ Ρ:-Ήν|//-΄ς, 21671 «. 7" ατα "ές/029" %φΡΟΓι.νη… "40107 6 … ά|φι?µ.ν- '|/'΄|ξ. Ξ'| ): (: αν» «| μου &… Λάµια… aw &7&θ…. αψάν… , /ΐ€ Η…"… Μ ?" ανι?03ΜΞΜ ϊΛ'µ9 Μ ζ΄-ΛΉ&έί΄-΄ψθ /)|λ,Μ&όΡΜι|;' ;9έ|4. ΕΦ… 447€Ψ14- &… " "ΜΜΜ… στα… Μ …'.'&ΡάΨ,. Λ… ε'… &: ;),/0, "η"… 6! …|'1Μρ&κ (”I/Ma, 66 6΄νγζηάίΓ;' (οί 4Ρ'0…7άµ [΄΄/Κ 6Χ"βω…"""Ρυό4 άαΉΗά,6ΛΩ"ί[#΄Π…ό "ψ… Μ766µη"΄' ζ… Ψάθα &… τα]… #6"… "Η" ι.….;ε=1ΜΥ?, αν…) Ρό;ψ'πτχάσ Μας-=? 6.4, 1Ψ?ξ' κτηχ΄:7 αΥ6'΄:5ά άζ ?μ|4,; ΄'ΐ΄|νβ/ "Μάιαρ 37; meal 6΄|'ι>'7:ηχ-α…;, … &" ο'Όει΄Ρς4α αν; πώ άε=7Μ΄7-:1 ?α «µας-347644 οι …. &! Η," ω …… ' 7L λ'Ζί΄)νι67 θά… ζν΄1/,'| |7µΜαά/ζ&, "07η ζ'.; άν 2κΡΛ…λ… Μιµό- ΄ ' :, "ψημένα "ΜΜΜ? :…" λ µιαν/ά ζ…Ρφ&νι7 Πι? («αν ν υ΄ΒΓ-.η αν ,….ψ,υω Κ4Έ"Ψ7,ω , μας ΚΟΚ"ω|/ ' ΄ - Πω _ . µ αυτά … (Με… λογω, |"… Φως »… 'η ανά; |ι-ς,ΡΨΔ#ιΜ |4: |σιχ4ψ, ,,,… γ.… … αν) ," |. , . 'Μ7|/%;χΜ… ιωλι'ψ>7έΜ Μέτα- "οι… |Κί'ν'4)(;.>)., . k6I7oe.c'«- | ΐ|΄ι'#|?7;; ' µα…- . ,. .! - ! ΛΜηιλ4ΜΜ'/4Μΐ µια…; μ΄άίΩ| ΜΜΜ &ίλΜ,ΝΘΜµηΉηΥά ). ΆγαάΜωγ-ί΄ "Η?" w Jib“! 'χω ("& …;"… ηηΡο,Μτ;:',βΜ:)… άπω &… Όχη, µη……) "€44µ:,, ,|(:.'Ξ 184 Μεγκ… [επ-4-14 ΝΑ./τί Με! γτ, «…;-.αλ»7ΨΉ ham”, (cu/13,, ,/(’7f"w pr. , ζω,; … & .»… ..ξΩ 63.6 ' Δρα… 7 (|?) ,##ύ & σε; 6104 η'ς.…: Αϊ ( "να… . Hare c: "|, Με ΐωα μαι": ψ!!! ) «| 4… ν "μ "" αι η (των… » ήµι ι.-Ποψχ… I 9361: δ΄ 2" |… όµα'ίΜ 'νςχεµ ών κο…-. Η" φάω… … [Όψη .»,| /5, 2/67, ;]7((Μ6υ| " βρω «(πω-µ ωρα (nude, Htt-f—Inlbé ""- δι',"ιωχΜ "(τη | όγ.-,'7εηχα'ί γε…)& Η". 44ς. Μαν.). , &"… gar/1w]; χω, Με ν'… #10 Δ……- |"… ί|7…, Μ'- … ένο", αυγή ζώα.] &; Ο Εα4Ρ€/Κ μ.|-;ί,, /(Λ/Μ Άγ. Καπ… ςζ'΄αΛά' Μ [cl-«PIC! , 74 β?άΗ"α ["/)λ/(":"' &… πια!? 61ωχ&.-΄|:7 δα ,?φεψ,α]α… αν ςλ)μνικ…΄ ΓΡ:7γί'η…;ιΜ|" Η"? {MW/v τα… … άάντ«ι'ι.…=ε, ί'|'νφι1ω7ι… (Με |ι'ωκ&:'σ4 … |"΄"'ΐ"΄'ζ"/ (an. /|Χι>%…-.'. β%νΥ)ιΜ. |4 βΐ|ΐα4ρ7ιΠρ, "6% αν… ς|"΄'ν΄Ψ'|'" "Μ'". &!" αµΡ'4ΙάεΜωα Μούχα… "Πι? "" """%φ΄Μ"η"τφη… ενώ?" α.7΄ & κ'ΐψ] - thf‘fifin κει-ξ ε)άΨ€# ωπ=4Μ;-ώια Γι': ("ΙΘ΄ Μ('»Ψέν "#άΨΨ'ΐβ΄ν"' (“Mfr/q - "Η"… έχει]… {rd/“PM,- κάηλ…', ξΆϊιψ'Η1΄,- " '1"+ψ"λήΡ" ΡΜ"… &: … . … Π3ΑίΐυζΙΦ΄ι'/ να "Θαυµατα " "Μίνω- [cc-1 Η Κα")… ΜΑψς Αλόη ή"'Ρα'ώυλεΐ &&"? ως … Νο .71'Μ"6΄| &… "Έξω…"- … β & … τα . Ψ ώ…" …… ΖζχΠ!3ί|΄.'07 Μιά"…- τ&ψοψω &… All-Ac. f In») .'ω:-1ΐ4!ΐ#΄, &… …επι .. "& ΜΙΝν (αν βρύα/µ' ικ΄/ ίν-ο΄ν. Fla-writer, "αναβάτη (χι; «… [α,-φα µία… Ωλ…νιυ θ.. . . . … . .. |- . ' . . κέφι? και; "…. μια. /Υη&|»β , '?ΖΞΞΞΞζ-σ Ξ"; ως: ('χε)… …- κ…λέ… να ΜΜΜ-% ζΙς &; ή |. . , "> . , & I … υι'|-;Μ…ς , «ανιψιά &… η«(…-, αν; ι……… Μέρα"? # αγωγές μία) :… :., "θα"; µ η η …; "Αλάτι/…… 4(κι):.1ε……==΄ αωκ"α'γ επαρχω,έκ μη…)… Λα……;,€γ Άικ 'ιοή1'-:α &"; .- . a; 4'. {in |κ-'7'ε, ': αλάτι µ΄:πη ΔΗΩ"; ΓΙ?" να… ΄΄. ' 20 νε? «: Ν Ν #65 τ΄; |Μξ%:; ς!…:ν'κ' μια" & θά?" &? Θ΄ |…'εΜ="€Μ Ο &" η"? "ΙΒ'…" ι΄ΐ ,…'έ; ,… &? |,δΜΩζΡ1ΗΠ-)΄ Α, Με." χ"! λ,ις,",,7|νρ΄ & 63.ΐυιΖ' ς.?Μι "& I"? S-I7fi-vfl & έ|?ςνψ(' (ή!!! 17844 Πψέ,]δΓη και (Ν…. ;ή !" ") ά.…ι'΄.Χ"4 Η) & ιοί. ν. «my; fi;a£;’-4‘7t~fl η… [V Πεψα΄/Ή-; | . , ' - * , . , ,. ,, … - … ξανά?" Ά"!΄'΄'΄ώ'6' Η": , 030€. "116; θΜ/:-/ρ?416τ , |) λαό"… α.,- , απ…: µµ.-9 ! Μ , "Μάυρ- λ ;.1ί,.΄ "1 | ΦΜΗξ" ,'ι.ι'1( Ή; ζει.-,: If. i. µ [, &," α'|ιχ«΄-:)4 |»… . ('|Μ, " ΐ!'/=?ιζζ«ϊή ά% αλ: …… 1133… όχθη 9,0)ςτΗ.-.ψΜ . ;, έξι,, &… "ωρα-,)… ζά…ςΡµΐ7ωσ -/?ιµ σημα-ι… κής»; να? 6'!΄/"Μ…, … Ω/|ΜΜ "να…" ,… με |……|>Μ παμπ»)… :… Ζαν/*…'α. & "……΄ 1 | , :…α…υ'7,΄ιβ5 ντι-τ΄ »", Μ:κ|1ΥΜΗΨ6 ΜχιΛω% "… |…" "" "ή; ι...- :΄" "όχι….- ι.-.1 ; 1/4 . θύλ0΄ βΐ-' [& ή … α'ες;4ψΜ… η µτχ-:;µ:;4?ι"α των αννα"… , 4 "… ΄Έ-…"΄)0ΥΜ'δ…ν .….……ΐ€Ή "."! (iv/“1134] , Ω.ιΝΥ/)ζ,' βρ?7 ρ; µια ξζΜΩ#ιΙΞΆ Η|ψέζ. & |… χ ,/ ,/ Μ- Ν>'ντ-'΄"΄/ . » " ΄." ΄΄ . ΄… … ηξερα-ΠΜ gnaw“, ""Δον-, Μ ξΜ?αν να… α71;µα4ω ρουλεμ…… ΄΄," .," οΜ€'ι΄ πω (ανά/. ;ήµ&ΓΟ/. β'Υα/ λ"΄"΄΄,""΄| β΄" β|ς.µ%μΉ ε΄΄΄)"5ά εµ. |ΜΨΐ' Μ'΄-…Γ΄» & \ -~A~-' . ξ%1… ΡΜΡν1……΄ 87,,ύΜ4άΜ… &… &… :ΠΆ… "| β'ι|τ.΄ το? ΗΑ- "νυν; θΈ…΄Μ, .: :". .!χιχ' -Λ & . Η. V3w ιΤ 4/?:ι"σ;;-#ΙΠ€ιφΗ ανΉ'Ξμα΄Η ," βήτα? |…" Ζω. χ;γαμψµ…' 'γ:΄Ζυηέω '…'ηαηι|Μ ή…) Ρέντη.. Ιαν) .… [όξω Μ(1Μέ1 Χ΄αιη€μα(,|ε; ,)ζπ1;-.΄ Απ΄ ε΄ω;.΄ι'ε…; 180? /νπξ'ωΙ, νο": "16… εηιχ|>µραμιμ΄νε|, #… ΚΠΙ]νΜοψΜΑάίλ Ετζ" , ενω 1Ή"='""€΄΄";΄΄ … µε ος Κλώνων"; µπαµ)", ς΄λω΄.ς !… ιµψ,Μχ€α, ή… "ζ΄|)΄ς΄6Η Ως…) "… "2174; (.. …ιι'+.…,ινο.ιπ Η… υβωέχρµ/ηζ/| 6|1νφ'ι:µι]ς|… |?,΄|φ)ψα) από "μη αξχι€ αν |?" "…να, ί'Μθ…)6… [: |: …' , , . , I .΄ … … 141 ,θ71Δ4 &… εν)". , wear—«#099 é"}"7‘",‘ (΄Μ…?Ρ΄Ή΄Μ… ’ " " |"? ΜΕ": "999 χΜακΜ:΄7Π&- ενώ? «Mug-axe, |Μ…ΜΜ , Με… τα…… "… ι'?;ψσ Μή…" η:φ4…ψ( …θα δω./… … , … … ΄ & Λ Λευκά ( ΜιΉΜεΠ«|ιηή Με» "ότι! έιΏνα|-τ|(4 #36 Γχ'ο΄67 0 "€" ΚΥΡ" ΄"? "κι' & ΄ Παραί'Μ.Ήµς υ΄η"τιηρ,- ν; Μι"'ι.'Άίεη Μ…… gummy/42,44“; Η…"… "#39 θέτΜ΄€ϊ"ζΡθ σλώι…ψΜ… &έ&Λι61&7 ω…γρ'|| .… Με" ?µ'μί-…µ.μς Ις,/οζό.'΄γω µέ: άπνι.΄)% Μαμά …… mam); Λψ………, "…,, …… ων… α'…Μ…………Μν ν:)ι - ΑΜΑ/ιν "εµάς ιΜηη && "υηα ώρες… θα ' . έ|,'ιψς & (ψ αµάν άρα να… ,… Η… µαγκιά»… ,? an τινά! .. ζει-|. …'.|( Ένα '… ……ζέι. VA ;;? Με… |Μωι "& ' Ι'.; ι'Έ…΄74| |"΄η€=΄.'!ω η Απρ…) , "&; ή"; Ζιν …» "η 7η ε…Μω:)ε… … μη #36 :…" αννα-Η Μ'. 0144 :" Και" (Ρε? MTV“) a; "τ΄ .… 1,11; 1 € ,- ? µε ,"... ...-... laminae?! όναΜ'€| Μ'"… Ο"' %… "" "…" """ ξηαν|Ή μπιτ Οκ . , : , . - " … . αν, ν'".1ηώε.€/Μςη /ι,.…Μ'βω … m/h τα ρ#έω/τ΄"'//Λ/; " …να"! !" "(Για"… τις; Μιν4|,"Μαα !=." & /ΐ'-ξ€"… (Λ΄('"΄΄' ΄"""΄)έ΄ο Με " "η , με Μχ,../ιεψΜ : ι."? … & Η 15434 ("Ά/ΜΗ 44; ζ΄! : " βρε." #? 5 ΄΄, ά1Π "Ψφµ"΄θ) /Η,…( ) θΜ 6:"β &, µερών] _ ,"… ……) . . (Σο (Μ΄?! τω ΖΘ'σ-ή4Ψν"΄λΜ (΄ΔΡΟΚ€"7/µ ΄Χ'(ιι/ #ΨΨσ1΄| "θ΄…'Ης'΄'ήε" η?6"΄66ί(/… . . , . | . , ' Μια"; …νλ…: ένα. &: "|… "… Αλ")… 4"""ψ ;;….Μ……,--/………ν & Μ &" ? . 4.Μ,"ρ ,!" ι"€ΜΜ'΄αιρ/ & Μ,έ-΄χΜ… ενώ "ο β7ςήλ…Ή Μηνάς), ρ . 'Νέα/;" 11η - ,… ' ΝΕ!)ι'υ'ι'3 ΓΧ&| 'να " Ε΄ ΄ ΄΄46να"#ώ' mafia)". t’d'ln άγι.΄Λ΄αα |1 Αθ.΄ί'10 "Η, … - . . r |4ΐ"|&, a...’ ||ραΜ:| & Α4 ι";Λ΄οώΓει &, β"")/7Μα΄ ο΄Ώ , | Λ ! :4 4 ,, - ι : ΄ Σ 74 :! - (,: &" … | (" … " . ΄ & ζ΄" Δ Μ/4οΜ:.&, "ιν &1ω|ω μΠώλιω ο..αςΛ"Ψ & ν«'|…ε.΄ «+,-η……) " η"… Μα……" " … Μα…" "… '…" . …»ν:Ψ λαθών… μοι-Μ΄] ;… ερθω, Κωάν1:ν&ΠήΜ 0: (πιο, :… Ψ/ΜΜ.ηλµ| ,… έβει,…,.4 [MP/’64 ,,,/χ.Ρυµ| 30… σε ι#=µ΄ΜΩ 21" "4΄ή'΄΄Ψ"βΡΜ" ΄Μ µπαμ-Μ' &, ). -Ή.- μ αν Μ' χάΐαιΜ"µα… '… λάζ'絴. Μέιν"; "; haw/Jain: “6U” "ΓΔΜ "") %'έλ΄λω.-#Δ. θα; ί'Μβ4…'.….ψί,καΗ, "; …ή" ,ζ"'΄"7 ί"! ΐ"΄ΐ' µία"… αάενι…Μό αίμα Κέα πιο ένα… "ΑΚΡ"… , "Η"…" "" "& """" ά…"… … Μ……) Μαξ &… 'ιε;4ωµ4…'6. /ζ;,. 4434257 κ 0.1 |)ΜΔ…Δ'|ζ|ψ,- (αιμα, κ…. Δ », :…… … …. τα χ'Ρ€-΄ΡΜΜ "Δ΄ :…+αωχ'αα 6΄.-.ι…. οι awe, lo χς;ψ.-.::'(0µ« γτ? , Ή 3144655." … γάλα … &…" Μλ4)10. …,& µανία/Μ Ψάθα… , ?? ιό|'ι'…νυ για % Μ|θ"Μ'"΄θ- "αΏό:-174" ,!" .;΄ν4, µα χρωµα… αν "ιΔ…ςμ|/αυ "Θηβών-ς) &… |ηω4ίμίδινά "? "γ΄ έτη] "εώς!!! /6'Ήκα'ι;ιη… Η ς Μα…»..; β"ψφ΄Κ |,4Ρς…,|.,.)… ζηµίας] Λία/η ,," μίλι?" … σπ.π΄Μ (ΔΕΗ Η"? ""| !" "να. ένα…) να); …. , κι… &… ή"… θν#ι΄ :))-Φιν" βία" «'Οταν… Ρένα-α' #42 aid/iv}; ma; εν,ιχ';,/'ω….Γ;α; 'πρεπε, Μ"οιιιή η"; εαν να… ('να/κι-'΄Ή…΄ "ως, Ο, 7ς-΄)|'ήέ]… Ώ έµί.4ι.;, Ital/map. ή… (Inc/241m να. ...,-.... Β(7ι΄;ι & . »? |.4ι:άΜ. .χ- G gnu. C (. ; "»?! Λ…" ή 14, παει? ΟΝ… ,. |, (Α '|-.Ιχ Ψ άΥ΄ΙΤιϊ.….: (][/Ι… χ ..' '… "Όψη κα΄Μδ ιψαΜ και) γ , «ψαξω; (ή ," ένο 1! Ina 4“ «.1 Vial Πω ρίγα " | 60… αν (|… Μ ": κ… "ΜΜΜ/άψ; θα… ,… & &, Μ χς;γ#:ήέί&'ρ« να , Ή ink/(4" Μα… αν ο να… το… Agra/ennui a _ nag: ον.-1 ως) &… & :… αν"… ν΄ (cm/r; µ :; ;; Όλι?" … (IL-1'54 'ι΄΄ ε.)&ιν ΕΜΠ Παν"… µε;ι.6' new αν να… (“rd/“4’74““, …; r) :, 741. Β('7ι',Μ ή. ? All-49m“, 'ΝΨ4ώ( λ Ή, ΄'1.'ό΄΄ι7 "…' & Ντιν… Μ.… ίμΜ΄ & " 'ί774΄;) αφ θ΄έι'δ ζνΚλ θιν "& #ΆΟ 26χνά'Μη.Ώ. ." "ιζ μέ I; ϊ%'ζ-/, & 7 >", (λέω:-, …; &] ίν'νι ί"χ΄ί/ή /ψ6;2 ΜΜΜ) να… "αν; Μιά"), " Γ΄7΄/Ψ΄΄΄Μιθ ήξΗ΄"Θ|/Μ) …' δ…:'Ν#Μ ΄ ΨόΐΉκ "αν… /1% "δ΄/.) >… ΧΚ'"/ά1| ('πα …ο…:Μ…Μ 3/14; "δ΄-Ο' "……% ""… αν…… Μα…-…,: ες… Μή Μπ.-.., Μψ|νάη "η; ;-;'µ… Αι.%α…ιµ ς…4' Χα… (I) ”If Μ(ι0Μα ζ&"Ρί44*

Αυγουστος … Δεκέµ6ριος 1977 Η… &… ΤΡΙΜΗΝΙΙ ΙΙΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ME ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΥΡΩ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ Έκδίδετα1 από συντακτική έΠίτροΠη µέ τή συμπαράσταση της Προοδευτικής Ένώσεως Πυρσόγίαννης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Γιώργος Κουρλος ΓΡΑΦΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ: Β. Κωνσταντίνου 42, Τηλ. 229.321, ΛΑΡΙΣΑ Περιεχόµενα ' ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ άρθρο της Σύνταξης . . .. .. . . . . Σελ. 1 ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ .. .. » 2 H ΑΡΧΗ ΕΓΙΝΕ… . . » 3 ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ - ΕΚΘΕΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ . .. .. . » 4 ΟΩΤΟΓΡΑΦΙ ΕΣ - είµαι καλά καλη άντάµωση . . . . . . . . . . . . » 7 ΛΑ" Ι' ΚΟΙ ΟΡΓΑΝΟΠΑΙΧΤΕΣ .. . » 10 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΟΠΑΙΧΤΕΣ. » 27 Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ .. .. » 37 ΟΙ «ΦΥΛΕΣ» ΤΩΝ ΧΙΟΝΙΛΔΩΝ ΚΑΙ Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟ- ΤΕΧΝ|ΚΗ … ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ … άρθρο τοι"; Κίτσου Μακρη . . . . » 40 1978. Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ .. . . » 46 Ο ΓΛΥΠΤΗΣ Μ|ΛΙΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ — της Β. Νικήτα- Σκαρ τάδου….......................... » 49 |ΡΑΜΜΑΤΑ....… » 59 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ-ΣΗΜΕ]ΩΝΟΥΝ .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. » …. 62 » 64 ΘΑΝΑΤΟ! .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. Ι'ΐ'|΄| IE I A ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΄Ι".…ι)ιερικ…ι Δρκ. 140 ΄1ζξιι)ιερικι… Δ()λ. 12 ΑΛΛΗΛ()Ι΄ΡΛΦΙΛ -— ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ: Θανάσης Παπαγεωργίου B. Κωνσταντίνου 42 ΛΑΡΙΣΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟ Λεωνίδας Ντόδας ΕΚΤΥΠΩΣΗ Τυπογραφείο «Η ΔΩΔ.ΩΝΗ» Κονίτσης 195 - Α. Τούµπα Τηλ. 920.610 Θεσσαλονίκη ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ & ( ? Μ ΧΆΞ! έξω/β ζ-1γαπητοί μας φίλοι, λ]αζί με τίς εύχές μας για τήν καινούργια χρόνια σας στέλνουμε και τό διπλο τεύχος τού ((€Αρμολο- γιού», πού συµπλήρωσε ένα χρόνο ζωής. "Ενας χρόνος γεμάτος αγώνα καί αγωνία να γίνει τε» περιοδικο καλύτερο, να φτάνει στα χέρια σας συντομότερα, παρά τίς μεγάλες δυ- σκολίες, οίκονομικές καί τεχνικές. Λειτουργήσαμε συλλογικά καί &- νοιχτά προς όλες τίς πνευματικές δυνάμεις τού τόπου μας. Οί μέχρι σήμερα δραστηριότητες δεν μας κα- θόρισαν τελεσίδικα. Είναι γνωστοί οί στόχοι καί οί επιθυμίες μας. Καί ή ελευθερία μας έχει γίνει αποδε- κτή. Σκοπεύουμε να μείνουμε άνοι- χτοί σε ό,τιδήποτε αξιοποιεί δημι- ουργικά τήν πολιτιστική μας φυσι- ογνωμία καί ανακουφίζει τήν ά…- νιώδη έπι6ίωση τοι") τόπου μας. "E— τσι "ίσως μπορέσου…ιιε να δούμε ποιοί άκρι6ώς είσαστε καί πού άκριδώς πάμε. πι Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΜαστοροΧώρια T013 Γράµµου τα Μαστοροχώρια 1:00 Γράµμου ή αλλιώς ακριτική Ελλάδα ύπάρχουν µονάχα στο χάρτη. «Νεκρά», «ασή µαντα», «ακίνητα» µέ- σα στήν πλήρη «καλών προθέσεων» συνεί- δηση των εκάστοτε αρµοδίων. ‘O ημερήσιος καί περιοδικός τύπος κα- τακλύζεται από γραφικά καί ανώδυνα «ό- δοιπορικά της αγωνίας». Ξεµοναχιάζουν στα καφενεία 4 - 5 συνταξιούχους, φωτο- γραφίζουν καµια γερόντισα … συνήθως µε ζαρωµένο πρόσωπο … δίπλα σε πρόδατα ?] φορτωµένη ξύλα, ψάχνουν για θέµατα µε λύκους κι αρκούδες, κρατούν ση µειώσεις για «αίτήματα», φιλοξενούνται από λαχτα- ρισµένους για ανταπόκριση προέδρους κι επιστρέφουν στην Αθήνα. Λίγο πολύ πιστεύ- ουν δτι έκµαιεύουν το διάλογο ή ακόμα καί το βίαιο αντίλογο. ‘H τηλεόραση συνεχίζει το χορό µε άψυ- δατωµένες «λαογραφικες ερευνες», µε ηµί- ωρα «νεοδηµοτικι3ν τραγουδιών». "Ολα αό- τα µε φόντο πλατάνια καί 6ρυσοδλες, καύ- µός καί µαράζι για τον τσιµεντόπληνκτο πο- λίτη των αστικών κέντρων. Παραµογές εκλογών … είναι συνήθεια φαίνεται … άνεόοκατέ6αιναν οί ύποψήφιοι τα χωριά καί µιλούσαν στα λιγοστά καφε- νεία, σε λιγοστούς ανθρώπους. Λιγοστοί 6- χι γιατί διαφωνούσαν με τα προγράµµατα ή τα πρόσωπα αλλά γιατί αύτο'ι ήταν όλοι κι όλοι. Στα χρόνια πούρχονται ή καλύτε- ρα τετραετίες, οί σταυροί θα µετρούνται στα νεκροταφεία κι όχι στίς κάλπες. Σκέ- ψη πολύ δεν χρειάζεται όταν ύπάρχει χω- ριό … χωρια … πού µετράει σε µια δεκα- ετία ζωής 6 γεννήσεις καί 48 θανάτους. Μαστοροχώρια του Γράµµου, χωρια πού αίσΘάνονται την αγωνία της έρήµωσης κι ή ανάσα τους όσο πάει καί λιγοστεύει. Η ΣΥΝΤΑΞΗ Oi «φυλές» τών Χιονιάδων καί ή ήπειρωτικι'1 χειροτεχνική - ζωγραφική "Ενα άρθρο τοι") Κίτσου Μακρή Αγαπητοί μου φίλοι, Ευχαρίστως συμφωνώ να δημοσιευτεί στο «Αρµολόι» το α΄ρθρο μου για τους Χιονιαδίτες ζωγράφους. Λυπάμαι πού δεν έχω έτοιμο τίποτε καινούργιο, ούτε ύπολο…γι΄ζω νά έχω σύντομα. EH συγκομιδή στοιχείων τού φετεινού καλο- καιριού δεν έχει άκόμα τακτοποιηι?εϊ, πολύ περισσότερο δεν έγινε ή επεξεργασία. . . Με… τα :…) φιλικά αίσι?ήματα Κίτσος Μακρής Βόλος 27)10)77 aA110 τίς τε΄σσερες µεγάλες πηγες τών ’H- πειρωτών χωρικών - ζωγράφων, το Kane's- 0060, τα Σουδενά, τούς Χιονιάδες καί τή Σαµαρίνα, ασφαλώς ή πιο πλούσια πηγή εί- ναι οί Χιονιάδες. "Η Σαμαρίνα σήμερα Βρί- σκεται στο Νομο Γρε6ενών, στα σύνορα ’H- πείρου καί Μακεδονίας, ωστόσο πολιτιστικά ανήκει στον ήπειρωτικο χώρο. Χωρικούς - ζωγράφους Ξδωσαν πολλα ήπειρώτικα χω- ριά, όπως το Φορτο'σι, το Καλέντζι καί άλ- λα. Πολύ συχνά σημειώνουν στα Ξργα τους καί τον τόπο καταγωγής τους. >Ιδιαίτερα οί Χιονιαδίτες, δίπλα στ, όνομά τους σχεδον πάντα 6άζουν το χωριο τής καταγωγής τους σε διάφορους τύπους: «εκ Χιονιάδων», «εκ κώμης Χιονιάδες», από χωρίον Χιονιάδες», «εκ Χιονιάδες», «Χιονιαδίτου», «Χιονιαδίτη», Το ίδιο άρθρο δημοσιεύτηκε στο «ΒΗΜΑ». «Χιονιάδες». .»… φανερώνει έμµεσα πως οί Χιονιαδίτες ζωγράφοι είχαν καλή φήµη. 'Η επίδοση πολλών άπο τούς Χιονιαδίτες στή ζωγραφική είναι γνωστή άπο παλιά. γι' αύτ΄ο κυκλοφορεί καί ή φράση «Χωνιά- δίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι!». Δέν θα &… ναφερθούμε εδώ στήν ποιότητα τής καλλι- τεχνικής τους παραγωγής, καί ίδιαίτερα τής άγιογραφίας, πού προκάλεσε καί τήν εντο- νη αρνητική αντίδραση τοι") Φώτη Κόντο- γλου. Χειροτεχνικα έργα καλύπτουν τίς λα- τρευτικές ανάγκες ενος μεγάλου µέρους τής Βόρειας Ελλάδας, καί πέρα απ αύτή. 'Αλ- λωστε το επίπεδο δεν είναι το ίδιο σε ολους τούς Χιονιαδίτες ζωγράφους. "Υπάρχουν &- νάµεσά τους καλοί, μέτριοι καί κακοί. Τα προ6λήματα πού Θα µας απασχολήσουν σή- μερα είναι δύο, ή καταγωγή τής τέχνης τους καί κυρίως ή επαγγελματική τους συσ- σωµάτωση. ΑΡΜΟΛΟ'|' 41 Χιονιάδες: μερική άποψη Χώρος έρευνας το χωριο Χιονιάδες, σκαρ- φαλω|ιε΄νο στα κακοτράχαλα Βουνά τής ”H- πείρου, δίπλα στα αλ6ανικα σύνορα. "Αλλο- τε µε εκατοντάδες κατοίκους καί σήμερα µό- νο μέ 16, κι αύτούς σέ προχωρηµένη ήλι- κι'α. Χορτάριασαν τα μονοπάτια, έρημα τα περισσότερα σπίτια γκρεμίσματα παντού. Είκο'να ερήμωσης καί φθοράς, όχι πολύ δια- φορετική καί άπό άλλων ήπειρώτικων χω« ριών. Παλιότεροι πόροι του χωριου ή κτη- νοτροφία, ή ζωγραφική καί ξυλογλυπτι- κή. Σήµερα 0i συντάξεις καί ?; μικρή οίκο- σιτη κτηνοτροφία. Πώς δημιουργήθηκε η παράδοση αύτη σ ένα αποιιονωμε΄νο ερεινο χωριο; Σ 6, τι αφορα στην ξυλογλυπτική, ίσως ή πλησιέ- στερη προς τήν αλήθεια ερμηνεία είναι ή ακόλουθη. Η ξυλογλυπτική ύπήριξε, από πα- λιά, τέχνη τών δοσκών, άλλα σε μικρά κυ- ρίως αντικείιιενα για σπιτική καί επαγγελ- ματική χρηση, ρο'κες, γκλίτσες, κουτάλια, σφοντύ) ια κλπ. Κάτω από ορισμένες συνθή- κες καί µε τήν πίεση του μικρού κτηνοτρο- φικου είσοδήµατος. είναι δυνατο να προχω- ρήσουν καί σε πιο σύνθετες µορφές, όπως είναι ή εκκλησιαστική ξυλογλυπτικη. Στή ζωγραφική, δ|ιως, δεν μπορούμε να έπισημάνουμε ανάλογα σπέρματα. Με καί ή δασική πρώτη ύλη, αντίθετα απ &… συνέ- 6αινε µε τη Θαφικη τών μαλλιών, έπρεπε νάρθει από τόπους ιιακρυνούς και Με πολυ- 42 APMOAOJ‘ ήµερα ταξίδια. Τοπική παράδοση, πού τήν αναφέρει στο πολύτιµο συλλεκτικο 6ι6λίο του για τούς χιονιαδι΄τες ζωγράφους & ντό- πιος παπα-Γιώργης Παΐσιος', μιλάει για µαθητεία νεαρών 6λαχοποιμένων στην Ιτα- λία. Με κι αν ύποθε'σουµε µαθητεία στο "Α- γιον "Ορος, κι εκεί το ίδιο επικρατούσε. "Αλλωστε καί ζωγράφοι από άλλα χωριά, με σίγουρη μαθητεία στο "Αγιον "Όρος, τήν ’1'- δια τεχνοτροπία ακολουθούν. Είναι ή κοινή εικαστική διάλεκτος όλων τών χειροτεχνών ζωγράφων τής εποχής τους καί νομίζω πως τή ρίζα της πρέπει να τήν αναζητήσουμε στα πολύ πιο κοντινά καί προσιτά 'Επτάνη- σα, με τή γνωστή ζωγραφική σχολή τους. Μερικές προσπάθειες να κρατηθεί στούς Χιονιάδες ύφος πλησιέστερο προς τή 6υζαν- τινή παράδοση έμειναν χωρίς συνέχεια. Σά µια τέτοια προσπάθεια σημειώνουμε τήν εί- κόνα τού "Αγίου =Αντωνι΄ου πού δρι΄σκεται στήν εκκλησία τού "Αγίου "Αθανασίου Χιο- νιάδων, καθώς καί µια μεταγενέστερη, άλ- λα πιο σοδαρή παραλλαγή της, πάλι στήν ίδια εκκλησία. Για τήν επαγγελματική οργάνωση καί τή διδασκαλία τής τέχνης στούς Χιονιάδες έχουν διατυπωθεί πολλές εκδοχές, πού φτά- νουν ώς τήν ύπαρξη οργανωµένης Σχολής Ζωγραφικής. "Η έλλειψη γραπτών πηγών ή άλλων σίγουρων στοιχείων αφήνει το πεδίο ελεύθερο για κάθε μορφής είκασίες, άπό τίς οποίες δεν ξέφυγε καί & όποφαινόµενος. *Ε- παγγελμ.ατική οργάνωση καί σταδιακή μα- θητεία είναι άλληλε΄νδετες σε μορφές χειρο- τεχνικών συσσωματώσεων. Το εθνικό τους δίκαιο καθορίζει όχι µό- νο τούς ορους άσκησης τού επαγγέλματος, αλλά καί το διαδοχικά στάδια μαθητείας, με τήν αντίστοιχη ανάληψη εύθυνών στήν παραγωγική διαδικασία. Είδικα στή ζω- γραφική, οί μικροί μαθητευόμενοι αρχίζουν από 6οηθητικες δουλειές, όπως το τρίψιµο τών χρωµάτων καί το καθάρισμα τών κινέ- λων, ύστερα προχωρούν στο γέµισμα οµοιό- χρωμων επιφανειών καί διαδοχικά αναλα- 6αίνουν περισσότερο όπεύθυνα καθήκοντα, ώσπου να φτάσουν στή σχεδίαση καί το δού- λ.=.μα τών λεπτομερειών. Οί επαγγελματικές αυτες οργανώσεις δεν είχαν σταθερή µορ- φή2. τΗταν προσαρμοσμένες στο είδος καί στίς ανάγκες τής οίκονομικής δραστηριότη- τας σέ κάθε τομέα. Για τούς διοτέχνες ύπήρ- χαν τα ίσνάφια ή ρουφε΄τια, για τούς εμπό- ρους οί κομπανίες ή συντροφι΄ες, για τούς κτηνοτρόφους τα τσελιγκάτα καί ποικίλες µορφές για τούς ναυτικούς καί τούς στρατι- ωτικούς Το 16ο αίώνα έχουµε στήν ενετο- κρατούµενη Κρήτη «"Αδελφότητα» ζωγρά- φων, στήν οποία συµμετέχει καί & νεαρος Μ…… (Δομίνικος) Θεοτοκόπουλος. … από έπίπονες έρευνες έφτασα στο συμπέρασμα πως οί ζωγράφοι τών Χωνιά- δων δεν ακολούθησαν τή συντεχνιακή επαγ- γελματική συσσωμάτωση, αλλά το χωρισµό σε φ ά ρ ε ς , κοινωνικές ομάδες πού στηρίζονται στήν κοινότητα καταγωγής. Πρώτη νύξη για να στραφει ή έρευνα προς τήν κατεύθυνση αυτή τήνε έδωσε µια από τίς πρώτες έπιγραφες τού ζωγράφου Παγώνη στο Πήλιο. Νεόφερτος ακόµα, κρατάει τήν ήπειρώτικη προφορά τού ονόµατός του καί θυμάται τή φάρα στήν οποία ανήκει Σε κιονόκρανο τής "Αγίας Μαρίνας Κισ- σού, στα 1802, ανάμεσα σε πολλά άλλα γράφει: «χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί εκ φυλής πασχαλάδες». "Η επιγραφή αύτή έδαζε πολλα ερωτήματα, πού τελικα θρή- καν τήν απάντησή τους ,εκτος απο ένα: Τί σήµαινε έκεϊνο το «εκ φυλής πασχαλάδες». "Ο Χριστόφορος Περραι6ος στήν «"Ιστορία τού Σουλίου καί Πάργας», πού τύπωσε στα 1857, γράφει στή σελίδα 17: «Είς τα τέσ- σαρα ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυ- λαί, φάραι κοινώς ονοµαζόμεναι» Σ' άλλα σημεία τού δι6λι΄ου του αναφέρε- ται στή «φυλή τών Βοτζαραι΄ων», στή «φυλή τών Ζερ6αίων» κλπ., δηλαδή σε γνωστές σουλιώτικες φάρες. "Ας σηµειώσουμε εδώ, για το σημερινό αναγνώστη, πως ή λέξη φά- ρα πολύ αργότερα πήρε ύποτιμητική σημα… σία. "Ο παπα- Γιώργης Παίσιος πολλές φο- ρές, στα Βιογραφικά στοιχεια για χιονιαδί- τες ζωγράφους ,δίπλα στα ονοµατεπώνυ|ιά τους σημειώνει «εκ τής γενεάς Πασχαλά- δων», «εκ τής γενεάς Τοατσαίων Πασχαλά- δων», «Μαρινάς», χωρίς να δίνει άλλη εξή- γηση. Τα… ή επιτόπια έρευνα απέδειξε πως οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ανήκαν σε δυο APMOAO‘I' 43 δασικές φάρες, στούς Πασχαλάδες καί στούς Μαρινάδες. Φυσικά, δέν έπιδίδονταν όλοι οί άντρες κάθε φάρας στή ζωγραφική. 'Η κτηνοτροφία παρέμενε δασικος πόρος όιοπορισμού καί ίσως μια κάποια στρατιω- τική οργάνωση να τούς συνέδεε. Οί Πασχα- λάδες κατοικούσαν στή συνοικία πού Βρίσκε- ται όορειοδυτικά από το κέντρο τού χωριού καί είχαν γιά κοινό τους έργαστήριο, όπου γινόταν καί ή μαθητεία τών νέων ζωγρά- φων, ένα πολύ ψηλό κτίριο, πού οί ντόπιοι το έλεγαν «κούλα τών Πασχαλάδων». "Ας θυμηθούμε έδώ πώς & Σουλιώτης Λ. Κουτσο- νίκας στήν «'Ιστορία τής e13117112131710 Έπα- ναστάσεως» σηµειώνει πώς τα σπίτια τών αρχηγών κάθε φάρας «ήσαν κατά το µαλ- λον πύργοι οχυροί». 'H Κούλα τών Πασχαλάδων έπεσε έδώ καί σαράντα περίπου χρόνια καί στή θέση της έχτισε καινούργιο σπίτι παραθερισµού ένας από τούς απογόνους τών Πασχαλάδων, & συν- ταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος, πολύτιμος συµπαραστάτης 1101) στίς σχετικές έρευνες. Εννοείται πώς πολλοί έργάζονται καί στα σπίτια τους, κυρίως από τα μέσα τού 1901) αίώνα. Σώζεται σέ καλή κατάστα- ση το σπίτι, όπου έργάσθηκαν οί Πασχαλά- δες ζωγράφοι Γεώργιος, Ματθαίος, Ζήκος, Αποστολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος. Απο τή φάρα τών Πασχαλάδων αποσπά- σθηκε, στα µέλη τού 18ου αίώνα, ένα πα- ρακλάδι της, οί Τσατσαίοι Πασχαλάδες ή σκέτα Τσατσαίοι. Οί Μαρινάδες κατοικού- σαν λίγο χαμηλότερα. Σώζεται, παρατηµ.ένο καί πνιγμε'νο στήν άγρια 6λάστηση, το κοι- νό τους έργαστήριο. 'Η οίκογενειακή 510150- χή στο έπάγγελμα τού ζωγράφου διαπιστώ- νεται πολλές φορές, π.χ.: Κωνσταντής Χιο- νιαδίτης (παππούς) — Παγώνης Χιονια- δίτης κι ύστερα Δρακιώτης (γιος) —— Α- θανάσιος Παγωνίδης κι ύστερα Παγώνης (έγγονός)- =Εδώ διαπιστώνουµε καί το σχηματισμο νέων έπώνυµων σέ ανθρώπους μιας φάρας. "Η αλλαγή τού έπώνυµου δέ σημαίνει απο- κοπή από τή φάρα, πού κρατάει πάντα το όνομα τού γενάρχη μέ περηφάνεια, κάτι αν- τίστοιχο μέ τούς θεούς ή ήρωες γενάρχες τών αρχαίων αθηναϊκών «φυλών». Περιτ… Σπίτι όπου δούλεψαν οί Παοχαλά- δες ζωγράφοι: Γεώργιος, Ματθαί- ος, Ζήκος, *.4πόσιολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος το να σημειώσω πώς έδώ δέν 6λέπω κάποια «συνέχεια», αλλά απλή αντιστοιχία παρόμοι- ων κοινωνικών δομών. Τώρα πρέπει νά έξετάσουμε γιατί οί αρ- χικά κτηνοτροφικές «φυλές» τών Χιονιάδων έξελίσσονται κατά ένα ποσοστο σέ χειροτε- χνικές ή έστω μικτές, χωρίς να πάρουν τή µορφή τού ίσναφιού παρ' όλο πού «στο τέ- λος τού 18ου αίώνα δρισκόμ.αστε μπροστά στο φαινόμενο: ή κτηνοτροφική πάτρια, πού ή συνείδησή της ήταν σχεδον απόλυτα δεσμευ- µένη από το ένστιχτο ,τώρα κάτω ετ: τήν έπιρροή τών αστικών ορεινών κέντρων, έ- λευθερώνεται από τήν αστική Εδεολογία», ό- πως σηµειώνει ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου στα σχόλια τών «΄Απάντων» τού Περραιδού3. Τον πρώτο λόγο τον σηµειώσαµε πιο πά- νω, πολλές από τίς φάρες έχουν μικτο χα- ρακτήρα, κτηνοτροφικο καί χειροτεχνικό. Στούς ορεινούς πληθυσμούς τών χωριών τής "Ηπείρου …- αύτά μας ένδιαφέρουν έδώ - το μεγαλύτερο ποσοστο τής παραγωγικής δραστηριότητας κατέχει ή πρωτογενής πα- ραγωγή, κτηνοτροφία, γεωργία, ύλοτομία, γιά έσωτερική κυρίως κατανάλωση καί λι- γότερο για 5117100111. cH φτώχεια φυσικών πόρων οδηγεί ένα μέρος τού πληθυσµού σέ 44 ΑΡΜΟΛΟ1' µεταποιητικές δραστηριότητες καί είναι γνω- στή ή έπίδοση τών ήπειρωτών σέ διάφορες μορφές χειροτεχνίας καί στήν οίκοδομική. Πολύ περιορισµένη είναι ή προσφορά ύπηρε- σιών: δάσκαλοι, κομπογιαννίτες, 0510100- ρείς... Κοντά 0’ 01010 πρέπει 1201 7100085000115 πώς 0 050000 έχει κάποιαν αντοχή στο χρό- νο, διατηρείται κι όταν πιά έχουν αλλάξει οί συνθήκες τίς οποίες έξυπηρετούσε 051251 σάν ένα σχήμα χωρίς περιεχόµενο. Απο 101 11700101 στοιχεία, πού προς το παρον κατέχουμε, ύγαίνει το 00117150010001 πώς οί «φυλές» τών χιονιαδιτών ζωγράφων είχαν δομή καί λειτουργία μεταποιητικής συντεχνίας. Σήµερα, βέ6αια, ή ζωγραφική θεωρείται προσφορά ύπηρεσιών, 1101 στήν έ- ποχή έκείνη αντιμετωπίζεται σάν 05101710171- τική δραστηριότητα, αντίστοιχη 05 τού χαλ- κουργού, τού ασηµιτζή, τού λιθογλύφου κλπ. Πρόκειται, όπως το σηµειώσαμε καί απο τήν αρχή, γιά χειροτεχνικού χαρακτήρα ζωγρα- φικη. Φαίνεται πώς οί σχέσεις ανάµεσα στίς δύο φάρες δέν είναι έχθρικές, αφού σημειώνονται καί έπιγαµίες. "E101 ,ή Χρύσω, κόρη τού Πασχαλα ζωγράφου Ζήκου Γεωργίου παν- τεύεται το Μαρινα οµότεχνό του Αναστά- σιο Κ. Ζωγράφο καί 0’ 0101012 κάνει δύο άλ- λους ζωγράφους, το Χριστόδουλο καί το Θω- μά, πού ανήκουν πιά στή φάρα τών Μαρινά- δων. "Ας σημειωθεί έδώ πώς πολλοί, καί από τίς δύο φάρες, έπαιρναν το 5710177511101 τους 7101 57111112000: Ζωγράφος, όπως έγινε καί 115 άλλα 5710177511101101, Βαγενας, Χαλ- κιάς, Μαραγκός, Σαράφης. "Η έξωγαµ.ία, δηλαδή ο γάµος ανάµεσα σέ 01101101 01710 δια- φορετικές ένώσεις αίματοσυγγένειας ήταν σέ παγκόσμια κλίμακα έπιθυμητή καί πολλές φορές 5711656171051271 7101 λόγους εύγονίας πού είχαν διαπιστωθεί έµπειρατικά4. Μέ αφετηρία το χωριό τους, όπου τούς χειµωνιάτικους µήνες δούλευαν φορητές εί- κόνες, ξεχύνονταν οί χιονιαδίτες ζωγράφοι προς διάφορες κατευθύνσεις 7101 12’ 011201101- 6001) τοιχογραφικές έργασίες καί να πουλή- σουν τίς έτοιμες εικόνες. Μερικές φορές έ μεναν µόνιμα σέ τόπους όπου ύπήρχε αρ- 1:5101 δουλειά, παντρεύονταν καί ντόπιες, ό- ως έκανε & Παγώνης στή Δράκια τού Πη- ίου5. "Έργα τους συναντούμε στή 130001171101- π 1 W1, στή Σταριτσιάνη Καστοριάς, στο Αύγε- ρινο Μακεδονίας, στο Πεντάλοφο καί στον γειτονικό του Βυθό, στή Βήσσανη, 0101 πη- λιορείτικα χωριά Δράκια, Ανήλιο, Κισσός, Νεοχώρι, Μακρινίτσα, στο μοναστήρι τής Κλεισούρας, στήν Πρεμετή, στή Ζίτσα, στο Κουκούλι, στο T057151060, 010 Βρυσοχώρι καί το Σκαμνέλι Ζαγοριού, τήν Πυρσόγιαν- νη, στήν περιφέρεια Αγρινίου, στο Καλλι- φώνι Καρδίτσας καί σέ πολλά άλλα χωριά. Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, έκτος 01710 το κύριο αγιογραφικό τους έργο, καλλιέργησαν καί άλλους τομείς τής τέχνης τους, όπως το τοπίο (Παγώνης: "Αγία Μαρίνα Κισσού, παράσπιτο Τριανταφύλλου στή Δράκια) , τήν προσωπογραφία (Χριστόδουλος Ζωγράφος: προσωπογραφίες τών γονιών του Παγώνης: Ρήγας Υψηλάντης), τίς ίστορικές σκηνές (,Αναστάσιος Παπακώστας - Μαρινας: σπί- τι τού Ράδου στο T057151060) , τή διακόσµη- ση προσόψεων 01710 κασέλλες (σπίτι τού Σ. Ζωγράφου στούς Χιονιάδες) καί τή νεκρή φύση .(Παγώνης: "Αγία Μαρίνα Κισσού, "'Αγιος Δημήτριος Νεοχωρίού). * ** Το 071051101101 τούτο είναι 11101 πρώτη προ- σέγγιση στο θέµα, 0101 ύπόδειξη για το 50000 πού ίσως πρέπει να ακολουθήσουν νε- ώτεροι έρευνητές καί 0’ άλλα χωριά 05 7101- 00110101 κοινωνική δοµή καί αντίστοιχες δρα- Σπίιι Μαρινάδων ζωγράφων APMOAO- l- 45 0171010171150, χωρίς 1201 προδικάζει καί 101 τελικά συμπεράσματα. "Η έρευνα γύρω από τον παραδοσιακό 0010 7101111000 προχωρεί πέρα 01710 τή συλλογή ύλικού, πού φυσικά πρέπει νά συνεχισ0εί, καί 01710 τήν καλαι- σθητική αποτίµηση, σέ πιο σύνθετες καί ού- σιαστικές µορφές. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.-Γειι)ργί…ι Ηαϊσίοιι, 'ιερέως, ‘A γ ι ο- 101110111 καί 'Λγιογράφοι τ ώ ν Χ |. ο ν ι α δ … ν, ,Ιωάννινα 1962, σελ. &. 2.- Λέν ι'ιπι΄ιρχει μεγαλη συνθετική έργασία για τα ίσνάι|>ι.α καί 0011011151111 στήν 'Ελ- λάδα, µόνο μερικές μονογραφίες. Σχετι- κή βι(ίλιογριιφία βλέπε ατού: Νικ. Πανταζοπούλου, "Ε λ λ ή ν ω ν Συσσωμ.ατώσεις κατά τήν Τουρκοκριιτίαν, 'Αθή- ναι 1958. 3.--Χριστ. Περραιύού, "A :: α ν τ α. Πρό- λογος Νίκου Βέη. "Επιμέλεια - Σχόλια Μ.Μ. Παπαϊωάννου. 'Λ0ήνα 1956, σελ. 83. 4.-Φρειδ. Ένγκελς, 'Η Κ (1 τ ο. γ ω γ η Χ ιο ν ι ά δ ε ς." Γκρεμισμένο πα- ράσπιτο τής («Kw/1mg» ιών Πα- αχαλάδων τής Οίκογένειας, τής ’A— τομικής 'Ιδιοκτησίας καί τού Κράτους. ΄Αθήνα1966, σελ. 100, 103 κ.ά. 5.-Κίτσου Λ.Μακρή, 'Η Λαϊκή Τέ- χνη τού Πηλίου,'Αθήνα1976, σελ.209. 08033 'Η σύνδροµα σας Διευκρινίζουμε πώς το Περιοδικό δική σας ουνδρομή. Πιστεύουμε πως ο καθένας Πρέπει να στείλει τή συνδρομή του στα κεντρικά γραφεία τής Λάρισας. (Διεύθυνση, ΄Αθανά- σιος Παπαγεωργίου, Βασιλέως Κωνσταντίνου 42, για το «ΑΡΜΟΛΟ'Ι'» - τηλέφωνο 229.321) μας στηρίζεται αποκλειστικα στη