"ΙΨ"Ο" Λ. "1ΚΌΠ?. Γεννήθηκε στη Λάρισα το 1917 και από το 1926 κατοικεί στο όλο. ?ι- κοσάχρςνος άρχισε να ασχολείται µε την έρευνα και τη µελέτη της λαϊκής μας τέχνης. Διετέλεσε, ως τη συνταξιοδότησή του, "ιευθυντής Θεσσαλίας του ΕΘνι"σί (]πγαιιµοό Υλ- ληνικής Χειροτεχνίας. ΄Ελαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Είναι Πρόερπς της Ξταιρεί- ας Θεσσαλικών Ερευνών, Πρόεδρος του Παραρτήµατος Υυνδ€σμου Φιλίας Ελλάδος … Δαοκρα… τικής Δηµοκρατίας της Γερμανίας, μέλος του Διοικητικού ?υμβουλίου της Πανελλήνιας Πο- λιτιστικής Κίνησης, µέλος της Έταιρείας Ελλήνων λογοτεχνών, της ΐλληνικής Λαογραφικής Γταιρείας κ.α. Τιµήθηκε µε το Κρατικό Βραβείο Μελέτης και με το Βραβείο της Ακαδηµί- ας Αθηνών. Στο σπίτι του, χτισµένο σε ρυθμό πηλιορείτικου αρχοντικού, φιλοξενεί συλ- λογή έργων κυρίως λαϊκής ζωγραφικής.&Θεόφιλου,Παγώνηδων, Χριστόπουλου, "αργάρη κ.α.… καθώς και αρχείο από 11,000 φωτογραφίες. ΄Έχει εκδόσει 34 βιβλία, όπως "Ο ζωγράφος Θε- όφιλος στο Πήλιο" 1939, "Ξυλογλυπτική του Πηλίου" 1950, "H Λαϊκή Τέχνη του Πηλίου" 1976, "Βήματα" 1979, νΧιονιαδίτες Ζωγράφοι" 1981, "Εκκλησιαστικά ?υλόγλυντα" 1982. ?υνεργάσθηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά και πήρε μέρος κε πολλά "υνξΣρια στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Οι εισηγήσεις συνοδεύονται από ψΩτεινξς προβολές. 23 Π'"1""΄ ΚΑΙ ""΄Ι "ΑΠΌ? "ΤΙ… Έ…'λΛ'ϊ"Ι?(Η ΑΝ! Η '?ΐΧ".'ιΉ Οι παλιότεροι µελετητές της λαϊκής µας τέχνης, ξεκινόντας από µία ελληνοκεντρική αντίληψη, απέκλειαν κάθε ξενική επίδραση. Θεωρούσαν πως η λαϊκή μας τέχνη είναι "τελεί ως αμιγής", µε μόνες επιβιώσεις από την αρχαία και τη βυζαντινή εποχή. !! συστηµατική, όµως, έρευνα απέδειξε ότι δέχτηκε πολλές επιδράσεις τόσο από τη µουσουλµανική τέχνη όσο και από την ευρωπαϊκή. Ρίναι χαρακτηριστικό πως η παραδοσιακή ζωγραφική των αρχον- τικών της Βόρειας Ελλάδας, από το 180 αιώνα ΚΧΧΧήκϊ δεν έµεινε απομονωμένη από τα κυ- ριότερα καλλιτεχνικά ρεύµατα της Ευρώπης, που σε χρονολογική σειρά είναι το µπαρόκ, o νεοκλασικισμός και ο ακαδηµαϊκός ρεαλισµός. Σ'αντό συνετέλεσε το σπάσιμο της κλειστής οικονοµίας µε επακόλουθο τη δημιουργία στενών οικονομικών σχέσεων µε χώρες της ?υρώπης ΧΚΧΧΚξΧΗ33ΚΉΚξ, καθώς και η επίδραση των δραστήριων ελληνικών παροικιών σε πο'λές ευ… ρωπαΐκές πόλεις. Ήταν παραπάνω αναφερθήκαµε στο νεοκλασικισµό δεν εννοούσαµε τη ζω- νρσφική διακόσνηση δηνόσιων ή ιδιωτικών κτηρίων στα αστικά κέντρα - Αθήνα, Υδρα, Πά- τρα, Θεσσαλονίκη, Βόλο...…, που έγιναν από 'Ελληνες ή ξένους σπουδ1γμέν0υς ζωγράφους, αλλά ϊΧ& τα εργα χωρικών ζωγράσων παραδοσιακών σπιτιών σε µικρά ορεινά χωριά & Δίλοφο 7ανορίου, "υµφαίο Φλώρινας, "εταΞοχώρι Αγιάς, Πάπιγκο…..-. "ντονότατη είναι η επίδραση του μπαρόκ στην ελληνική εκκλησιαστική ξυλογλυπτική, αν και το μπαρόκ είναι η καλλιτεχ- νική έκφραση της Αντιµεταορύθρισης, δηλαδή της Καθολικής ?κκλησίας, με την οποία κατά την Ψουρκοκρατία η Ορθοδοξία βρισκόταν σε ζωηρή διαμάχη. C ακαδημαϊκός ρεαλισμός εµφα… νίζετσι, αποκλειστικά στη ζωγραφική και σε περιορισμένη κλίµακα, κατά τις πρώτες δεκα- ετίες του 2006 αιώνα. Γενικά, οι επιδράσεις των ευρωπαϊκών τεχνοτροπιών φτάνουν στην ελληνική ήταιθρο µε καθυστέρηση πολλών δεκαετιών. !! επίόραση της µουσουλμανικής τέχνης εΈηγείται από τη συµΒίωση του ελληνικού στοιχείου με τους Τοήοκους επί τέσσερες αιώνες. Πηγές θεμάτων της ελληνικής λαϊκής τέχνης είναι οι χαλκογραφίες με θρ σκευτικά και κοσνικά θέματα, διάφορα άλλα έντυπα καθώς επίσης και τα µνηµεία του λόγου, όπως τα δηµοτικά τραγούδια, οι λαϊκές παραδόσεις, τα εκκλησιαστικά κείµενα, τα λόγια δηµο- σιευμένα ή αδημοσίευτα γραπτά. 'Ολα αυτά δεν παραµένουν ξένα σώµατα μέσα στον κορµό της ελληνικής παράθοσης. Καθώς περνούν από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά, πετα- πλάθονται και αφομοιώνονται, προσαρμόζονται στις οπτικές συνήθειες των Ελλήνων και εκ- φοάζονν το δικό τους ιδεολογικό κόσµο. Θα µπορούσαµε να πούµε πως η ελληνική λαϊκή τέχ- νη νοιάζει µε τη θάλασσα που δέχεται το γλυκό νερό χιλιάδων ποτκμιών χωρίς να ξαλµυ- ρίξει. Οι ξένες επιδράσεις πρωτοεµφανίζονται στα ζωντανά µεταπραττικά, μεταποιητικά και ναυτικά κέντρα. O έµπορος, o βιοτόχνης, ο ναυτικός για να επιζήσουν είναι υποχρεωµέ- νοι να έχουν µιά συνεχώς ανανεούµενη γνώση. Πρέπει να ξέρουν τις προόδους του επαγγέλ- ματός τους, να είναι ενηµερωμένοι για την ισοτιμία των νοµισµάτων, να παρακολουθούν τις διακυµάνσεις της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών, να αλληλογραφούν, να ταξιδεύ- ουν. Αυτά δημιουργούν νοοτροπία ανοιχτή στην αποδοχή και αφοµοίωση νέων πολιτιστι- κών στοιχείων. Αντίθετα, οι κτηνοτροφικοί και γεωργικοί πληθυσυοί στηρ€ζονται στην προγονική πείρα. Ta διάφορα στάδια της γεωργικής και κτηνοτροφικής εργασίας, οι µέ- θοδοι που χρησιµοποιούνται, βασίζονται σε γνώσεις που πήραν από τον πατέρα και τη μητέρα, που κι εκείνοι τις πήραν από τους δικούς τους γονιούς. Αυτό δηµιουργεί νοο- τροπία σπρόΘθµη στην υιοθέτηση νεωτερισµών και δυσκίνητη στην αφοµοιωτική διεργασία. "Όμως η οικονοµική και πολιτιστική ακτινοθολία των ημιαστικών κέντρων συντελεί στη διάδοση των νέων µορφών και στο χωρικό τους περίγυρο. «των… A . να"? *? τ*ΛΛ""Τ:'ζη ΛΑΙΚΗ Τ'Λ-'Π"7ΤΥ.Η Η ελληνική λαϊκή γλυπτική χωρίζεται σε δύο µεγάλες κατηγορίες, στη λιογλυπτική και στην ξυλογλυπτικη. Οι δύο αυτές κατηγορίες δεν διαφέρουν µόνο στην όλη. Πρόκειται για δυό τέχνες µε διαφορετικό ύφος, ιδιαίτερη λειτουργία και µε ξεχωριστούς τεχνίτες. Η ΑΙΌΟΡΛΥΠΦΙΚΉ περιορίζεται στο ανάγλυφο, με ελάχιστες εξαιρέσεις σε ειδικές περι- …...ι- ο…"… πτώσεις. Είναι η τέχνη των εξωτερικών επιφανειών σε σπίτια, εκκλησίες και βρύσες. Έπει- ετ προορίζεται για διακόσµηση τοίχων και είναι, θα λέγαµε, µέρος του οικοδομικού υλι- κο6, το αναγλυφικό της έξαρµα είναι χαµηλ6' αρχίζει από τα εσώγλυφα σχεδια ή γράµµατα, προχωρεί στο επιπεδόγλυφο και φτάνει ως το χαμηλό ανάγλυφο. ΄Ετσι διασφαλίζει την ενό- τητα της επιφάνειας που διακοσμεί. Λειτουργεί στο διάχυτο φυτισμό του ύπαιθρου πραγµα που αποκλείει τον έντονο σκιοψστισµό. Οι τεχνίτες της, οι π ε λ ε κ 6 ν οι, ανήκαν στ: συνεργείο των χτιστόδων, αφού τα έργα τους χτίζονταν µαζί µε τις όλλαες πέτρες. Τα ερ- γαλεία τους έχουν ελληνικά ονόµατα /σφυρί, βελόνι, χτένι, σµίλα.../, πράγµα που, όπως θα δοόυε, δεν συµβαίνει µε την ξυλογλυπτική. Ο χωρισµός της σε εκκλησιαστική και κοσµι- κό αφορά µόνο τη χρήση της. Ποικίλα είναι τα θέµατά της: σταυροί, φυτικά μοτίβα, ωάρια. , Τςηλιτ, ζώα, δέντρα; ρόδακες, πεντάλφες, πρόσωπα ανθρώπων και σπανιότερα αγιογραφικά 3ξυατα. ? Ξ"λΟΓΛΥΠΤΙΚΗ είναι η τέχνη των εσωτερικών Χώρων. Ασκείται από τους τ α γ ι α 6 no υ ς, που δεν συµπετΕχοπν πάντα στο αρχικό συνεργείο αφού πολλά ξυλόγλυπτα είτε δεν ες……… στ…θερά σΐΌιΧεξα του χτίσματΟζ είτε τοποθετούνται αργότερα. Ιταλική προέλευση ξ… πει ολόκληρη η Επαγγελµατική τους ορολογία: ταγια56ρος, σκαρπέλλο, σγρ6µπια, ματσ6λλα, χούκι... ? ξυλογχυπτική μπορεί να χωρισΘεί σε τέσσερις κλάδους, την εκκλησιαστική, την οικιακή, την ποιµενική και τη ναυτική. ?? εκκλησιαστική ξυλογλυπτική φιλοτεχνεί τέμπλα, αμβονες, δεσ οτικοός Θρόνους, παγ- άρια9 αρτσφόρια και άλλα σκεύη του ναού. Κύρια έκφρασή της το τέµπλο. To ψηλό ξυ6γλυπ το τέµτλο έρχεται στην Ελλάδα κατά το 160 αιώνα από τη Ρωσία. ?την αρχή το ανάγλυφο εί να 'ανηλό και τα θέματα γνωστοί συµβολισμοί. Ρίναι τα λεγόµενα σ τ ρ ω τ & τέμπλα. Ο Κατ το 18ο αιώνα εμφανίζεται, και γρήγορα κυριαρχεί, το µπαρόκ. To ανάγλυφο γίνεται τολμήρότερο, υπαρχουν διαµπερή κενό ανάμεσα στις µορφές, η σύνθεση είναι πυκνή και αν« συχη, τα Θέµατα πλουτίζονται. Εµφανίζονται σκηνές από την αγία Γραφή και τα υναξάρια εικαστικός αποδόσεις από παρομοιώσεις και εικόνες εκκλησιαστικών κειμένων, ακόμα και όψεις της καθημερινότητας. Τα άλλα εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα ακολουθούν τεχνοτροπικα και Θεµατολογικά το τίµπλο. Από την άποψη της ετικάλυψης τα εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα χωρίζονται σε γυμνά, χρυσωµξνα και ζωγραφισµένα. … . , . % ςι1ιαχή ξυλογλυπτική φιλοτεχνεί πόρτες9 τα3€νια, εικονοοτασια, κασσέλλες,σκαμνιε |… τ"ε χαυηλό ανάγλυφο απ; ίδει ανΘοξεχεία, ζωα, τουλιό, ηλιους, δόντρα, εκκλη€ίες και σπα- νιότερα ανθµώτινες μορφές. Ρ ποιµενικό ξυλογλυκτική ασκείται από τους ίδιους τους βοσκούς που γεµίζουν µε την ασχολία τους αυτή τις μακριές ώρες της αναγκαστικης τους μόνωσης και κάνουν Γυνΐ8ως µι… κρξ χρηστικ5 αντικείµενα: γκλίτσες, ρόκκες, κουτάλια, πιρούνια, σφιντίλια, πίπες. "όνο τους εργαλείο ένας καλοακονισυ€νος σουγιας. Για να σκάφουν τα κοιλώµατα των κουταλιών µεταχειρίζονται ειδικό εργαλείο, το χλιαρογλ6φτη. ξ'"υνηΘισμξνα Θέµατα 0 δράκοντας, το λιοντάρι, το φίδι, το ανθέµιο, η ανθρώπινη µορφή. !! ναυτική ξυλογλυπτική άνθισε κυρίως στα δραστήρια ναυπηγικά κέντρα κι ξτανε ακρό… πρωοα και επιγραφές πλοίων. Τα ακρόπρωρα, συνήθως µε τη μορφή ορ851τηΛςς γοσγόνας που σχίζει περήφανα τον αγέρα του πελΞγου, είναι από τις σηµαντικότερες επιτεδξεις της περί- οπτης ελληνικης γλυπτικής. 'Αλλοτε υπήρχε η αντίληώη πως τα ακρόπρ…ρτ ερχότανε έτοιμα . απ: την ϊταλία. Τώρα, όμως, ξχουν επισηµανθεί ΄€λληνες "ξοτνογλόφοι" και -υ=τημττικξ "ξοανογλυφεία" στην Τήνο και τη Υδρα. ί % Ώ … Α ο ο & Ο Ρ ο ο χ Ο ο ο Έε6φιλος, γιός του Γαβριήλ Χττζημιχαχλ και της Πηνελόπης το γένος ϊωγράφου, γεννή- υηκε στη Έαρειά της "υτιλήνης γύρω στα 1670. ?ίναι το µεγαλύτερο από οχτώ τΞ€=φια τέσ- ' , σερα αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Από µικρός ήταν ασθενικός, ελαφρά τραυλός και αριστε- ρόχειρας. Η αριστερο ειρία λογαριάζεται τότε σαν οργανική µειονεκτικότητα. Γίναι ο "ξερ- βοκουτάλας", κι αυτό προκαλεί ειρωνικά σχόλια στο στενό του περίγυρο. ΄0πως συµβαίνει µε πολλά άτοµα του είναι, ή νοµίζουν ότι είναι, οργανικά µειονεκτικά, συγκεντρώνουν την προσοχή τους εκεί και προσπαθούν να ξεπεράσουν τη μειονεκτικότητά τους. Ας )υµηΘούμε πρόχειρα τον τραυλισµό και το νευρικό τίκ του λημοσΘ€νη. 0 Θεόφιλος κλεισμένος στο υπό- γειο του σπιτιού του ασκείται υποµονετικά στη ζωγραφική κερδίζοντας όχι μόνο την αξιοσύ- νη των χεριών αλλά και αντίστοιχες ψυχοπνευματικές δυνατότητες.΄Όταν πια σι?ΘΞνθηκε ώρι- µος ζωγράφισε την αδελφή του και όλοι παραδέχτηκαν ότι πΞτυχε.Ωστόσο το χάσµα ανάμεσα σ'αυτόν και τους γύρω του ήταν αργό πιά να γεφυρωΘεί.΄Ρτσι, έφηβος ακοµα, φεύγει για τη ?µύρνη, τη µικρασιατική πολιτεία µε τη δραστήρια ελληνική παροικία. Εκεί σχηµατίζει την εικαστική του γλώσσα και κάνει επάγγελµά του τη ζωγραφική. Φαίνεται πως για κάποιο διά… στηµα έγινε καβόσης του ελληνικού Προξενείου. Τότε πρωτογοράει τη φουστανξλλα που πιά δεν την αποχωρίζεται. Είναι γι'αυτόν το σύµβολο της λεβεντιάς. Αυτός ο καχεκτικός, ο δει- λός, o πικραµένος, ο αποτραβηγµΞνος λάτρεψε τη λεβεντιά κι αυτή του η λατρεία είναι α… ποτυπωµ€νη τόσο στη ζωή του όσο και στο έργο του. ΄Ηρωες της Έπανάστασης του 21 και των µεταγενέστερων εθνικών αγώνων, αρχαίοι και βυζαντινοί στρατηλάτες, γεροδεµµένοι αθλητές είναι Θέµατα που καλύπτουν το µεγαλύτερο µέρος του Ξργ υ του. "τα 1897 φεύγει από τη ?µύρνη για την Ελλάδα µε το σκοπό, όπως ισχυρίζεται, να κατα- ταγεί εθελοντής στον ελληνικό στρατό. Η ραγδαία εξέλιξη των επιχειρήσεων και η άδοξη λή- ξη των εχθροπραξιών τον προλαβαίνουν. Δε µπορεί πια να γυρίσει στην τουρκοκρατούµενη ?μύρνη και μένει στο Βόλο και το Πήλιο. Fro Βόχο δεν τον καλοδέχτηκαν. Η ασυνήθιστη εμφανισή του, οι παραξενιξς και ο δύσκολος χαρακτήρας του απωθούν τους µικροαστούς της πόλης. Καλλίτερη ήταν η αποδοχή του από τους κατοίκους των χωριών, που του αναθέτουν τη διακόσµηση σπιτιών και μικροµάγαζων. Κύριος προστάτης του o Γιάννης ?οντός, µυλωνάς από την Ανακασιά, του οποίου ο Θεόφιλος τοιχογραφεί το σπίτι στα 1912. Ζει βουτηγμΞνος στη φτώχεια.΄Οταν στα 1922 έρχονται οι πρόσφυγες από τη πικρά Ασία ο Θεόφιλος βρίσκει ανθρώπους που εκτιµούν το έργο του. Οι πρόχειρες παράγκες που στήνουν για επαγγελµατική τους στέγαση γεµίζουν από ζωγραφιίς, που όμως λίγα χρόνια αργότερα καταστρέφονται µαζί µε τις παράγκες. ΠληγωμΕνος στο κορμί και στην ψυχή φεύγει στα 1927 για την πατρίδα του τη "ντιλήνη. 'Οχι πως εκεί τον περιµένει ευµάρεια. Ωστόσο κάποιο συγγενικό του χξρι θα του φτειάξει έναν καφέ, Θ'ακούσει το φιλικό λόγο, Θ'ανταμώσει παλιούς γνωστούς. ?τη πυτιλήνη o πρό- ωρα γερασµένος ζωγράφος, κουρασµένος πιό από την περιπλάνησή του στον ηρωϊκό κόσμο, προσγειώνεται σε θέµατα καθηµερινά και οικεία, το λεσβιακό τοπίο, το κουρείο, το φουρ- νόρικο, την Αγιασιώτισσα, το λυρόρη, την υφόντρια, τον αρκουδιόρη... Τότε αρχίζει να του χαμογελάει η τύχη. O µυτιληνιός τεχνοκρίτης Υτρότης ΡλευΘεριά- 5ης, που διαπρέπει στο Παρίσι ως ΤΈΡΙΑΏ, γνωρίζει το έργο του Θεόφιλου, το εκτιµόει και ετοιμάζει έκθεσό του στο Παρίσι. Λ…εν προλαβαίνει να τη Χαρεί ο ζωγράφος µας γιατί πεδαίνει την ΄Ανοιξη του 1934 μέσα στο άθλιο δωμάτιό του. Η Δόξα έρχεται µεταθανάτια. Απανωτ€ς οι εκθέσεις έργων του στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Προσωπικότητες της Τέχνης και τ…ν Γραμµάτων του αφιερώνουν ύµνους/Μωρίς ΡαΌνόλ. Λε Κορµπυζιέ, *εφέρης, Ελύτης, "ικελιανός, Τσαρούχης…../. λεν έλειψαν όμως, στην αρχή κυρίως, και οι σκληροί αρνητές της αξίας του. Ο Θεόφιλος σπάνια ζωγραφίζει απευθείας από ΧΧΧ!!! τη φύση, κυρίως σε προσωπογρα- φίες. ?υνόθως χρησιµοποιεί ευτελή πρότυπα: λιθογραφίες, επιστολικό δελτόρια, εικονο- γραφήσεις λαϊκών εκδόσεων, φωτογραφίες. Μα από τούτα τα όπνοα πρότυπα έβγαιναν έργα µε εκοραστικό σχέδιο, με καθάρια, φωτεινό και έντονα χρώµατα, µε µια γνήσια πνοή λαϊ- κής μυθοπλασίας, µε ζ ω γ 0 α φ ι κ 5 π 0 ι 6 τ η τ α. ΚΥΜ…" Α. "Από? Π ""Λ.Λ.""Τ΄'1 ΛΑ΄ΙΥ.Π ΖΩΓΡΆδϊ"Ή ?ήµερα Θα περιορισΘούµε σχεδόν αποκλειστικό στην "κοσµική" ζωγραφική. ησ, αναοερθού- µε ελάχιστα στην αγιογραφία, και κυρίως στα σηµεία επαφής των δύο αυτών τοµέων. "οναόι… κή σχεδόν, κι ασφαλώς πληρέστερη έκφραση της λαϊκής ζωγραοικής είναι η τοιχογραφία. Πάµ- πολλα είναι τα σπίτια της Δυτικής Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Ανατολικής Θεσσαλίας µαι μερικών νησιών που είναι στολισµένα µε ζωγραφιές, και ιδιαίτερα η Γιότιστα, η Καστοριά, η Έρότυρα, το Ζαγοροχώρια και το Πήλιο. Δυστυχώς, ένα 'ολύ µεγάλο µέρος των τοιχογραφι- ών αυτών έχει καταστραφεί είτε µε το αργό γκρέμισµα εγκαταλειµένων σπιτιών, είτε από τους εµπρησμούς κατά την Κατοχή, sf: από σεισµούς, είτε από µεταγενέστερες επεµβάσεις των ιξιεκτητών τους. Κατ; την Ψουρκοκρατία, που στη Βόρεια Ελλάδα κράτησε ως τα 1912, υπήρξαν αξιόλογα ζωγραφιπξ κέντρα, κυρίως σε ορεινό χωριό. Οι τεχνίτες τους, που µάθαιναν την τέχνη µε τη διαδικασία της μαθητείας δίπλα σε έμπειρους τεχνίτες, ήταν αγιογράφοι και συγρόνως 8ιητοσυητόκ σπιτιών. "Οσα από τα κέντρα αυτό έχουν µελετηθεί δίνουν εντυπωσιακούς αριθ- µούς ντόπιων ζωγρόφων. Από τους Χιονιόδες της Έπείρου διασώθηκαν 68 ονόµατα ζωγράφων, από τη ανσρίνα 51, από την Έρότυρα -την παλιά Υέλιτσα- 12. Και, φυσικά, δεν είναι τα αόνα επειδή ούτε όλοι, ούτε πάντοτε υπέγραφαν τα έργα τους. To θέµα που εµφανίζεται συχνότερα είναι το τοπίο και κυρίως απόψεις µεγάλων πολιτει- ών: της ΐενετιός, της Πόλης, της Έιέννης, της Φραγκφούρτης, της "αδρίτης, της Χαλκίδας.. Πρύτυπϊ τους γαϊκογραωίες, μερικές από τις οποίες έχουν επισηµανθεί. Λεν πρόκειται, ό- υως για Φυνρό αντίγραφα. Ο λαϊκός τεχνίτης κρατάει από το πρότυπο τα στοιχεία που συν- Θέτουν την ταυτότητα της πολιτείας, την αποδίδει όµως αέρα σε µιαν ατµόσφαιρα παραμυ- θιού και θαυµασμού.ΠροσΘέτει το κύριο εκφραστικό μέσο της ζωγραφικής, το χρώµα, που δεν υπάρχει στα χαρακτικά πρότυπα, προσθέτει ή αφαιρεί στοιχεία και καταργεί την προοπτική που είναι τταίριαστη στη διακόσµηση της επιφάνειας του τοίχου. ?ε µερικές περιπτώσεις τα τοπία είναι φανταστικό µε γεφύρια, κτήρια, δέντρα, ψάρια, πουλιά, που καθώς απλώ… νονται σε στενόμακρες φρίΓες ψηλά στον τοίχο είναι σα να παρασύρουν το Θεατή σ'ένα µα- γικό ταξίδι. από τα νΞσα του 19ου αιώνα πληθαίνουν και τα ζωντανό στιγμιότυπα από την κα8ηυερινή ζωή: ένας σκύλος που κυνηγάει αλεπού, o ξυλοκόπος, οι ναύτες στα κουπιά τους, ο γξίδαρος δεκμένος στο δέντρο, η συγκομιδή καρπών, οι σταχυομαζώχτρες … αυτές παρµ€νες από το γνωστό έργο του Φρανσουά ιλλέ που, βέβαια, έφτ σε στα χέρια του ΄"λληνα τεχνίτη μέσω κότοιας αναπαραγωγής. Λίγες δεκαετίες αργότερα εμφανίζεται και η προσωπογραφία, που προΉπήρχε µόνον σε απεικονίσεις κτητόρων εκκλησιών. " ελληνική λαϊκή ζωγραφική, τουλάχιστον κατά τους δύο αιώνες που μπορούµε να την πα- ?αΛοξυυΘήσουµε µε κάποια σιγουριά, 8εν έµεινε ξένη προς τα καλλιτεχνικά ρεύματα που κυ- ριαρχούν στην Ευρώπη, έστω κι αν φτάνουν µε σημαντική καθυστέρηση. Είναι φανερή η επί- δραση του µπαρόκ απ5 τα µέσα του 18ου αιώνα ως τα μέσα του 190v, ακολουθεί ο νεοκλασι- κισµ6ς, που φτάνει ως τις πρώτες δεκαετίες του 2006 αιώνα, για να επακολουθήσει, κρονι… κά περιορισµένος και σε μικρή έκταση, 0 ακαδηµαϊκός ρεαλισµός. O ζωγραφικές πίνακας σε σανίδι, χαρτί, πανί και άλλες ύλες εµσανίζεται από το 190 αιώνα. Από τα πρώτα τέτοια έργα είναι και η εικονογράσιση των Αποµνηµονευμάτων του "α- κρυγιάννη που, όµως, προοριζόταν για λιθογραφικη αναπαραγωγή. Είναι έργα µικρής οµάδας που περιληπτικά αναφέρεται µε το όνοµα Παναγιώτης Ζωγράφος. %ωγραφικοί πίνακες σε χαρτί ή χαρτόνι είναι και οι θαυμαστές πλοιυγραφίες. Ειδικευμίνοι τεχνίτες στα µεγάλα λιµάνια αναλαβαίναν να φιλοτεχνησουν το "πορτρέτο" του πλοίου, κατά κανόνα στη μακριά του διά- σταση.. Πρόθεση του τεχνίτη, αλλά και απαίτηση του πελάτη καραβοκύρη, είναι η πιστή και λεπτοµερειακή απόδοση. C κάθε µακαράς στη δάση του, το κάθε σχοινί στη λειτουργία του, το κάθε πανί στο σχήµα του... Πέρα, όµως, απά την πρόθεση ακρίβειας, τα έργα έχουν -τουλάχιστον στις ευτυχξστερες περιπτώσεις- µιά παράξενη γοητεία. Τα θέµατα που συχνότερα εµφανίζονται στη λαϊκή ζωγραφική, εκτός από όσα αναφέραμε, είναι τα ανθοδοχεία, τα αντικρυστά λιοντάρια, φρούτα, πουλιά και σε µερικές περιπτώσεις κτητορικές-ευχετήριες επιγραφές. Ττα έργα λαϊκής ζωγραφικής πέρα από τ6ς τοιχογραφίες και τους πίνακες, πρέπει να περιλάβουµε τις ζωγραφιστ€ς ποδιές τέµπλων που παριστάνουν σχεδόν αποκλειστικά ανθοδο- χεία, τις ζωγραφιστές κασσ€λλες και τις διακοσµήσεις ξύλινων σταθερών στοιχείων του σπιτιού=µεσάντρες, χωνευτΞς ντουλάπες, ξύλινα ταβάνια... ΄'΄(ΙΤ'70Τ A. MAXI-‘11..“

Αθήνα, 4 Μαίου 1989 Αγαπητέ κύριε Πρόεδρε, Θα ήθελα με χαρά να σας πληροφορήσω ότι τα εγκαίνια του Πανεπιστη- μίου Θεσσαλίας θα γίνουν από τον Υπουργό Παιδείας στις 15 Μαίου 1989 στο κτιριακό συγκρότημα του Πεδίου του Άρεως. Θα θεωρούσαμε τηµήµαςτην παρουσία σας τόσο στην τελετή των εγκαινίων που θα γίνει στις 12 το μεσημέρι όσο και στη δεξίωση που θα δοθεί το ίδιο βράδι στις 9 μ.µ. στον υπαίθριο χώρο του Πανεπιστημίου. Θα σας παρακαλούσα να ενημερώνατε τα μέλη του Διοικητικού Συμβου- λίου καθώς και όλα τα μέλη του Συλλόγου σας τα οποία θα μας έδιναν μεγάλη χαρά αν μπορούσαν να παραστούν. Με φιλικούς χαιρετισμούς, Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Καθηγητής ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ -.. ν…. " …. ει… καθηγητής της Αρχι- . τεκτονικής Σχολής του Πανι πιστηµιου Θεσσαλονικης o κ. Λαζαριδης. που προεδρειπΓ'΄1 του Διοικητικού Συμθουλισιι . µου Θεσσαλικού Πανεπιστη- , μισο και ειναι λιγο .. Θολιώτης ! αφού έχει σπιτι στον Αγιο | Λαυρεντιο όπου συχνά µενει. Προχ0ες λοιπον ειδε άλατα ακινητα που έχουν προταΘή κατά καιρούς για την στέγαση 1 του Θεσσαλικού πανεπιστηΜ μιου και των σχολών του. δεν . …. ' κατέληξε σε αποφάσεις. διότι ούτε αυτή την πρόθεση.ο΄ύτι:.ς την εξουσιοδοτηση ειχε . … αφού ακόµη το 4συµ8σύλιο του ] Πανεπιστηµιου. µια µόνο και… αυτή τιτυπη συνεδριαση πρα- 1 γµατο'ιοιησε. Παντως Θα ελΘη 6 σε επαφή µε το τεχννικο επι- 1 µεληττιριο και τον σύνδεσµο ! Θιοµηχάνων και άλλους παρά- …; γοντες' της" πόλεως ώστε το 1 ' ολο Θεµα να µπη σε κάποιοι …… δράµα. Και ανάλογα µε τις πι- " ' στώσεις που Θα τεθούν στην. διάθεση του Θεσσαλικού πα- ΄ νειτιστημιου απο το υπου-"ι ργειο Παιδειας - γιατοπικούς . πόρους προς το παρόν τουλά- λογος - Θα,-επιδιωθχή σ : . πρώτο στάδιο να αντιμετωπι ! ;… καθά αυτό το Θέμα της στεγά ' σεως ΄τουΠανεπιστηµισυ,- To . οποιο πάτε ΥΘα λειτουργήση ειναι άγνωστο οπωσδήποτε - δεν ειναι Θεµα αυτού η Μιά… ερχόµενου ή και ακά το µεθεπόµενου ΨόΜ;ψ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 22/12/84 -……ν',;…ι Κ' Κ.,); 2v21A231 238 ΝΕΩΝ? μι !… 210 nANEnI21HM19 +… μΧ!!ΜΤΗΣθ ο? 5? ω &ζ΄ -, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΄ Υ ,? ","… 1 "αποψη; :… &? ΦΛΘΗΜ 21. .! Mt πιο… προεδρικού . διατάγµατος. πού προσυπέγραψε (: … ρφυπουργός no ς κ. Ποποθ… Υ"… πρως"… Υιό IMFJPVPOW. N ' Συµβούλιο τής ΕπικροπΙος. αναρτώ- '… V101 238 Θέσεις διοικητικού προσωπι- B σον, στο πονεΨµιοΡςΞαψς Μ.... - …………α '€.ύ5. & ς …'

• ) ξΔΐ΄ , ΟΥδιλ…ς Μίνι ο… οι)ηζοξ΄5€Θυ "Τον ...Χ(/ & οκ? Πάντε)…' ( ΑΣΖα&΄ 01 ΑΝΆΠ'Ι'ΥΞΙΑΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΜΟΥ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Η Συµβολή του Πανεπι,στημι΄,ου Η εισήγηση αυτή δεν έχει καθόλου το νόηµα ενός απολογισµού δρά- σεων από την ίδρυση στα χαρτιά του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το 1984 έως την έναρξη λειτουργίας του το 1988. Ωστόσο μια ιστορική αναδρομή είναι περισσότερο από απαραίτητη. Η εισήγηση αυτή δεν έχει επίσης καθόλου το νόημα ενός καταλόγου προθέσεων. Ωστόσο μια αναφορά στις προοπτικές, τις φιλοδοξίες και τους μελλοντικούς στόχους θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί αναγκαία. Τέλος η εισήγηση αυτή χωρίς να αγνοεί καθόλου τον εθνικό και πε- ριφερειακό χαρακτήρα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που είναι εξάλλου ακρογωνιαίος λίθος της αντίληψης στη βάση της οποίας οικοδομείται, είναι υποχρεωμένη να παραμείνει στα πλαίσια του Νοµαρχιακού αυτού Συνεδρίου και να σχολιάσει κυρίως τον αναπτυξιακό χαρακτήρα του Πανε- πιστημίου σ'αυτό το επίπεδο: το Νοµαρχιακό. Είναι φανερό ότι αληθινή φυσιογνωμία του αναπτυξιακού ρόλου του Πανεπιστημίου θα προκύψει κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του και θα είναι συνάρτηση και του δηµιουργικού παλμού με τον οποίο θα σκέφτο- νται, θα εργάζονται και θα συνεργάζονται οι άνθρωποί του. Είναι συνεπώς πολύ νωρίς για εκτιµήσεις και προβλέψεις αναλυτικές αφού η λειτουργία του Πανεπιστημίου θα αρχίσει ακριβώς τον επόμενο μήνα. Ωστόσο υπάρχει ήδη προεργασία για το αρχικό του υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα μπορεί να στηριχθεί η μελλοντική αναπτυξιακή λειτουργία. >Τα…παρακάτω αναφέρονται αποκλειστικά σ'αυτό το αρχικό προκαταρ- κτικό υπόβαθρο κυρίως στον θεσμικό και τον κτιριακό-πολεοδομικό τοµέα αλλά, και στο επίπεδο της αρχικής ακαδημαϊκής οργάνωσης και της δια- σύνδεσής της µε ανάγκες της κοινωνικής ζωής και της παραγωγής. 'Οπως είναι γνωστό το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ιδρύθηκε μετά από μα- κρά ζύμωση, συμβιβασμούς και πλήθος αντιφατικές ή και ανιστόρητες εν- ΄διάμεσες επιλογές που ευτυχώς δεν ολοκληρώθηκαν. Πιο χαρακτηριστική είναι εκείνη η μικροκομματικήςαφ€ΤΠΩύΞςδήθεν Σολομώντειος λύση, να έχει διοικητική έδρα το Βελεστίνο και τα Τμήματά…του να είναι σκορπι- σμένα στο θεσσαλικό χώρο, καθώς και η αδικαιολόγητα περιοριστική για τις αναπτυξιακές δυνατότητες της περιοχής πρόθεση, να γίνει μόνο Παι- δαγωγικό Πανεπιστήμιο. . To Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας αποφασίστηκε να ιδρυθεί ήδη αµέσως μετά το 1981, να είναι συγκεντρωμένο και όχι διάσπαρτο, έδρα του να είναι ο Βόλος,με τις δραστηριότητές του να καλύπτουν το σύνολο των αναγκών του θεσσαλικού χώρου και ο χαρακτήρας του να είναι ευρύς, δηλαδή να µην είναι ειδικό αλλά γενικό Πανεπιστήμιο που να καλύψει σταδιακά τις περισσότερες περιοχές γνωστικών αντικειμένων και να αποσυμφορήσει μελ- λοντικά με τη δυναμική του λειτουργία, τα δύο μεγάλα Πανεπιστήμια της Άθήνας και της Θεσσαλονίκης. Αυτές οι προθέσεις και οι πολιτικές επιλογές που επανειλημμένα διακηρύχθηκαν δημόσια δεν βρήκαν δυστυχώς το αντίκρυσμά τους στις πρώτες θεσμικές πράξεις που αφορούσαν στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. ΄Ισως από διστακτικότητα, ίσως από άγνοια ή στιγμιαία αβελτηρία, ίσως και από αντιδράσεις ποικίλης προέλευσης που εξάλλου δεν έχουν σταµατήσει… ούτε ως σήμερα, ίσως κι απ'όλα αυτά μαζί. Χρειάστηκε ριζική παρέμβαση με νέα νομοθετήματα για να επιβε- βαιωθούν οριστικά οι παραπάνω κενπΜκές επιλογές, και όσοι συμβιβασμοί έγιναν υποχρεωτικά είχαν μια λειτουργική πια και λογική αφετηρία που συμπλήρωνε τον αναπτυξιακό περιφερειακό χαρακτήρα του Πανεπιστηµίου χωρίς όμως να καταλύει την εντελώς απαραίτητη συνοχή του τόσο στο λειτουργικό, το επιστημονικό και το κοινωνικό επίπεδο όσο φυσικά και στο επίπεδο της πολιτικής του υποστάσεως. Με το Π.Δ 302/85 που συμπλήρωνε το ιδρυτικό Π.Δ. 83/84 ιδρύθη- καν και νέα Τμήματα που συμπλήρωσαν τα ήδη ιδρυμένα έτσι ώστε να αποκαθίσταται μια πρώτη ενότητα που ν΄αντιστοιχεί στην έννοια των, Κύκλων Επιστημών, και θεσμοθετήθηκαν Σχολές που ν΄αντιστοιχούν σε τέτοιους Κύκλους. Με νεώτερο Νομοθέτημα αποφασίστηκε η κατανομή στο χώρο έτσι ώστε να υποστηριχθεί η αρχική κεντρική επιλογή για ένα Πανεπιστήμιο όχι διάσπαρτο αλλά μεσυνοχή ακαδηµαϊκή, οργανωτική αλλά και κοινω- νική. Παράλληλα υπήρξαν πλήθος άλλες ρυθμίσεις σε επίπεδο Διαταγμάτων, Υπουργικών Αποφάσεων και Αποφάσεων της Διοικούσας Επιτροπής καθώς και ενέργειες διοικητικές και οικονομικές (ιδίως αγορές και αποκτήσεις ακινήτων τόσο κτιρίων όσο και εκτάσεων) οι οποίες θεµελίωσαν όλες τις βασικές επιλογές έτσι ώστε λογικά δεν πρέπει να αναμένονται επι- κίνδυνες αποκλίσεις. Σήμερα το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας αποτελείται από δύο Σχολές με αρχικά τρία Τμήματα η καθεμία που αντιστοιχούν σε ισάριθμους Κύκλους Επιστημών, και επίσης από το Τμήμα Ιατρικής και το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού. Η "Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστηµών" έχει ως αρχικό πυρήνα το Παι- δαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, το Παιδαγωγικό Τμήµα Νηπιαγωγών και ένα Γενικό Τμήμα. Η "Σχολή των Επιστημών Παραγωγής" έχει ως αρχικό πυρήνα το Τμήµα Γεωπονίας Φυτικής και Ζωϊκής Παραγωγής, το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και το Τμήμα Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Το Τμήμα Ιατρικής θα λειτουργήσει στη Λάρισα επειδή εκεί έχει επιλεγεί να εγκατασταθεί η μεγάλη περιφερειακή Νοσηλευτική Μονάδα που θα υποστηρίζει και θα υποστηρίζεται από το Τμήµα Ιατρικής. Τα άλλα Τμήματα θα λειτουργούν στην έδρα του Πανεπιστημίου που είναι ο Βόλος. Εκτός από τις δραστηριότητες του Πανεπιστημίου,που ασφαλώς θα αφορούν το σύνολο της περιοχής και θα έχουν περιφερειακό και εθνικό χαρακτήρα,προβλέπονται Κέντρα ΄Ερευνας και Εξειδίκευσης στα Τρίκαλα, την Καρδίτσα και τη Λάρισα,για την Κτηνοτροφία, τα Βιομηχανικά Φυτά και τις Μεγάλες Καλλιέργειες, ενώ οικοδομείται ήδη το συνεδριακό κέντρο της Αργαλαστής, και στο Βελεστίνο αρχίζει η λειτουργία των αγρόκτημάτων που καλύπτουν συνολικά παραπάνω από 2.000 στρέμµατα για τις ανάγκες του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής και Ζωϊκής Παραγωγής. Αυτή είναι σε πρώτη φάση η υλοποίηση της βασικής επιλογής που αφο- ρά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και που συνδέεται αυτονόητα με την αναπτυξιακή του λειτουργία. Η επιλογή αυτή που στηρίχθηκε τόσο στην εκτίμηση γεωγραφικών, οικονομικο-κοινωνικών και πολιτιστικών παρα- γόντων όσο και στις δυνατότητες που διαθέτει ή μπορεί να αποκτήσει ο ./. θεσσαλικός χώρος, καθώς και σε ανάγκες εθνικού επιπέδου, είναι το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας να αναπτυχθεί ως πλήρες Πανεπιστήμιο. Δηλαδή με επιστημονικούς κλάδους που αλληλοσυμπληρώνονται και με µία προο- πτική επιστημονικής ολοκλήρωσης ώστε να καλύπτονται όσο το δυνατό περισσότερες πλευρές του επιστητού. Στόχος η ολοκληρωμένη δική του λειτουργία ως πνευµατικού και αναπτυξιακού πόλου αλλά και η αποτελε- σματική αποσυμφόρηση στο μέλλον των άλλων δύο μεγάλων Πανεπιστημίων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μία γενικότατη συναίνεση ως προς την επιλογή αυτή που υιοθετήθηκε τόσο από την Πολιτεία και τους φορείς της Τοπικής Αυτο- διοίκησης όσο και από ολόκληρο το φάσμα των παραγόντων της κοινωνι- κής ζωής- Απομένει η επόμενη φάση που θα ξεκινήσει με τη λειτουργία και την παραγωγική δραστηριότητα'των πρώτων Τμημάτων και θα συμπληρώνεται με νέες δραστηριότητες και νέα Τμήματα. Μια άλλη θεμελιώδους σημασίας επιλογή που αφορά την εγκατάσταση του Πανεπιστημίου στο Βόλο και που έχει αρχίσει να αναδεικνύει τον πολυσήμαντα αναπτυξιακό χαρακτήρα της είναι να αποφευχθεί η λογική ενός ιδρυµατικού και αποµονωμένου Campus, αφού, ειδικά για την πόλη αυτή υπάρχουν πολλές δυνατότητες μιας ιδιαίτερα δυναμικής χρήσιμης κοινωνικά και σαφώς συμφέρουσας οικονομικά ένταξης του Πανεπιστημίου στον ιστό της πόλης. Η ένταξη του Πανεπιστημίου στον αστικό ιστό έχει ως πρώτη απαραί- τητη προυπόθεση την ύπαρξη κατάλληλης κτιριακής και κοινωνικής υποδο- μής. Φυσικά δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ένταξη όταν οι αστικές υποδοµές δεν έχουν την αντοχή, το μέγεθος, την προοπτική ανάπτυξης, και την ωριμότητα (και την ιστορική ωριμότητα) που είναι απαραίτητες για να "παραληφθεί" ένας πανεπιστημιακός σχηματισμός αυτής μάλιστα της κλίμακας. Ούτε μπορεί να γίνεται λόγος για ένταξη όταν δεν υπάρ- χουν διαθέσιμα κτίρια ή όταν το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς όσο και η θέση, το μέγεθος και η κατάσταση στην οποία βρίσκονται καθώς και το συμβολικό περιεχόμενο που έχουν αποκτήσει ιστορικά μέσα στην πόλη δεν είναι κατάλληλα. Η πόλη του Βόλου όπως αποδεικνύεται, είναι ειδικά ευνοηµένη απ' αυτήν την άποψη. Και είναι σχεδόν "πρόκληση η ιδέα ενός γρήγορου στην εγκατάστασή του, οικονοµικού, κοινωνικά ενταγμένου και τελικά αποκεν- ./. τρωτικού περιφερειακού Πανεπιστηµίου που θα μπορεί να λειτουργεί σαν διαρκές έναυσμα για αναπτυξιακές δραστηριότητες πνευµατικού, κοι- νωνικού, οικονομικού και τεχνικού χαρακτήρα αλλά και σαν πόλος συσπεί- ρωσης δυνάμεων. Για να αποφευχθεί η ανάπτυξη κερδοσκοπικών τάσεων γύρω από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας -πράγμα δυστυχώς συνηθισμένο- αλλά και για να δημιουργηθούν οι προυποθέσεις μιας γρήγορης εγκατάστασής του στον ιστό της πόλης του Βόλου επισημάνθηκαν έγκαιρα ορισμένα καίρια κτίρια στην έδρα του Πανεπιστημίου και αποκτήθηκαν άμεσα ενώ έγιναν παράλ- ληλες ενέργειες που ολοκληρώθηκαν με την παραχώρηση εκτάσεων απαραί- τητων για τη λειτουργία ορισμένων Τμημάτων ή για την κάλυψη άλλων ανα- γκών. Το κτιριακό δεν είναι βέβαια τεχνικό μόνο θέμα αφού στη συγκεκρι- µένη περίπτωση συνδέεται καίρια με τη φιλοσοφία της εγκατάστασης ενός Πανεπιστημίου μέσα΄στον ιστό της πόλης. ίΗδη, μετά τις αποκτήσεως ακινήτων που έγιναν, ολοκληρώνεται η πρώτη φάση του ρυθμιστικού πλά- νου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για τα επόμενα χρόνια και προβλέπονται διάφορες λύσεις για την ολοκλήρωση της ένταξης του πλέγματος των πανεπι- στημιακών δραστηριοτήτων μέσα στην πόλη,του Βόλου και στον περίγυρό της καθώς και στη Λάρισα.. ΄ Στη σημερινή φάση της ανάπτυξής του στο χώρο, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας διαθέτει την παρακάτω υποδομή της οποίας η αναπτυξιακή "ακτινοβολία" θα χρειαζόταν ίσως πρόσθετο αναλυτικό σχολιασμό, και ασφαλώς μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο με τη συνεργασία με άλλους φορείς τόσο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο Νομοαρχιακού Περιφερειακού αλλά και εθνικού επιπέδου. Στο Βόλο που είναι η έδρα του Πανεπιστημίου η υποδομή σε ακίνητα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας περιλαμβάνει τα εξής: 1) To συγκρότημα των παλαιών αποθηκών Παπαστράτου, ένα σύνολο δύο κτιρίων συνολικής επιφάνειας 7.000 τ.μ. περίπου που τόσο η μορφή …του όσο και η προνομιακή του'θέση και η σύνδεσή του με την ιστορία της πόλης το καθιστούν ιδανικό ως κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Η ένταξη του Πανεπιστημίου στον αστικό ιστό σηµατοδοτείται εντυ- πωσιακά αλλά και αποτελεσματικά με το κτίριο αυτό ./. 2.΄Ενα ημιτελές 7όροφο κτίριο σε άμεση γειτονία με τα προηγούμενα, αντίστοιχης περίπου συνολικής επιφάνειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το σύνολο των κτιρίων αυτών μπορεί να εξυ- πηρετείται για τη διακίνηση των φοιτητών από την ήδη υπάρχουσα αστική υποδομή, η οποία με τη σειρά της θα αναζωογονηθεί από την πρόσθετη νέα χρήση της. Ο τεράστιος παραλιακός πεζόδροµος του Βόλου μήκους µερικών χι- λιομέτρων, αφενός λύνει τα λειτουργικά προβλήματα και αφετέρου επιτρέπει τεράστια οικονομία αφού δεν είναι απαραίτητη η αγορά γης που θα ήταν αναγκαία σε άλλη περίπτωση. Αυτονόητο είναι ότι το Πανεπιστήμιο παύει να είναι "γκέτο", και οι φοιτητές παύουν να είναι "ειδικός πληθυσμός" ενώ η οικονομική προώθηση της περιοχής δεν χρειάζεται σχολιασμό. Στο κοινωνικό επίπεδο η "ένταξη" είναι μια πρόκληση προς όλες τις κατευθύνσεις και σηματοδοτεί την προο- πτική αλλαγών χρήσεως σημαντικών. Το συγκρότημα των τριών αυτών κτιρίων θα στεγάσει μεταβατικά τη Διοίκηση, Σχολές και Τμήµατα του Πανεπιστημίου έως ότου το καθέ- να τους εγκατασταθεί οριστικά στον τελικό τους προορισμό. ΄Ηδη έχουν αρχίσει οι εργασίες οι οποίες αν διατεθούν οι απαραί- τητοι πόροι (που για την πρώτη φάση υπολογίζονται σε 500.000.000 δρχ.) θα ολοκληρωθούν σε 16 μήνες. 3. Το συγκρότημα του παλιού καπνεργοστασίου Ματσάγγου στην καρδιά της… πόλης συνολικής επιφάνειας περίπου 12.000 τ.μ. που αποκτήθηκε από την ΕΤΒΑ και του οποίου η αξία θα αποπληρωθεί σε 15 ετήσιες δόσεις. Είναι ένα κτίριο που συνδέεται επίσης με την ιστορία της πόλης, και προσφέρεται για τη στέγαση πολλών λειτουργιών. Οι εργασίες αποτύπωσης και στατικής επάρκειας έχουν ολοκληρωθεί. Η μελέτη μετατροπής και αξιοποίσηης του συγκροτήματος αυτού είναι μία πρόκληση για κάθε αρχιτέκτονα..΄Ισως υπάρξει διεθνής αρχιτε- κτονικός διαγωνισμός ή μια πολύ πιο ρηξικέλευθη αντιμετώπιση καθα- ρά αναπτυξιακού χαρακτήρα. Εξίσου σηµαντική µε την απόκτηση του κτιρίου είναι η αποφασισμένη απαλλοτρίωση 3 οικοδομικών τετραγώνων για τη δημιουργία Κεντρικής Πλατείας. Η συζήτηση για το υπόγειο parking είναι ενδεικτική της σημασίας αυτής της προοπτικής. 4.΄Ενα ενδιαφέρον νεοκλασικό κτίριο 450 τ.μ. περίπου στο οποίο στε- γάζεται ήδη µεταβατικά η Διοίκηση του Πανεπιστημίου και η Τεχνική Υπηρεσία και όπου τελικά θα στεγαστεί κάποια αυτόνομη υπηρεσία ή Κέντρο του Πανεπιστημίου. ΄Ισως η Εταιρία Αξιοποίησης και Διαχεί- ρησης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ένα Νοµικό Πρόσω- ./. πο που έχει ήδη συσταθεί για την αποτελεσματικότερη οργάνωση του Πανεπιστημίου και την πιο αποδοτική του σύνδεση με την παραγωγή και τη διαχείριση. Το κτίριο που είναι ακόμη εγκαταστημένο το ΚΤΕΛ πριν μεταστεγαστεί. Το κτίριο αυτό που αποκτήθηκε από την Εθνική Τράπεζα καλύπτει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο και θα αποπληρωθεί σε δύο δόσεις. Προο- ρίζεται να καλύψει βασικά τις ανάγκες της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου και πολιτιστικές δραστηριότητες. Πρέπει να επισηµανθεί ότι με την παρέμβαση αυτή, αφενός διευκολύ- νεται η απομάκρυνση μιας λειτουργίας που δημιουργούσε προβλήματα στην πόλη και βρίσκεται λύση για την εγκατάστασή της αλλού και αφε- τέρου ολοκληρώνεται στην περιοχή αυτή όπου υπάρχει ήδη το Ωδείο, το Θέατρο, το Δημαρχείο, η Πλατεία Ρήγα Φεραίου κλπ. ένα Πολιτιστικό Κέντρο μεγάλης κλίμακας, διευκολύνοντας παρεµβάσεις αναβάθμισης… όπως π.χ. οι πεζοδρομήσεις που έχουν ήδη αρχίσει. Η εικόνα της πόλης στο σημείο αυτό θα αλλάξει ριζικά. Η περίπτωση αυτή για την οποία συνεργάστηκαν το Πανεπιστήμιο, ο ΕΟΤ, ο Δήμος Βόλου και η Νομαρχία και η Εθνική Τράπεζα είναι χαρα- κτηριστικό δείγμα δυναµικής αναπτυξιακής παρέµβασης του Δημόσιου Τομέα. Στο Πεδίο του ΄Αρεως το συγκρότημα του εργοστασίου της Μεταλλουργι- κής στο οποίο τελικά ολοκληρώνονται οι εργασίες για την έναρξη λει- τουργίας του Πανεπιστημίου. Το συγκρότημα αυτό αποκτήθηκε από την ΕΤΒΑ και θα αποπληρωθεί σε 10 ετήσιες δόσεις. Εκεί στο ένα από τα κτίρια μπορούν να καλυφούν οι ανάγκες έως 1000 περίπου φοιτητών και του αντίστοιχου Διοικητικού και Εκπαιδευ- τικού Προσωπικού. Η παρέμβαση του Πανεπιστημίου στο σημείο αυτό έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την πόλη καθώς,εκτός από την αναβάθμιση που συντελεί- ται έτσι κι αλλιώς,με επιχωματώσεις στις αλυκές και τα τέλματα της περιοχής δημιουργήθηκε μεγάλο σε έκταση "νέο έδαφος". Το έδαφος αυτό ενοποιούμενο με τις άλλες γειτονικές δημόσιες και δημοτικές εκτάσεις επιτρέπει τη δημιουργία μιας τεράστιας έκτασης, ενός τε- ράστιου Πάρκου.το οποίο εκτός από τις λειτουργικές ανάγκες του Πα-* νεπιστημίου θα καλύψει επίσης συμπληρωµατικές ανάγκες της πόλης σε αντίστοιχες υποδομές. Δεν πρέπει να µείνει αμνημόνευτη η γεφύρωση του Κραυσίδωνα που συντελείται τώρα µε πρωτοβουλία του Πανεπιστήμιου πράγμα που θα συνδέσει την περιοχή με το Κέντρο της πόλης και θα εξυπηρετήσει τις άμεσες ανάγκες του ΚΤΕΛ στις νέες του εγκαταστάσεις. ./. Σε σχετικά μικρή απόσταση στη θέση Πευκάκια έκταση 200 περίπου στρεμμάτων που παραχωρήθηκε από το Δήμο. Οι προπαρασκευαστικές με- λέτες για να αναπτυχθεί εκεί ο σχεδιαζόμενος Βοτανικός; Κήπος έχουν ήδη αρχίσει. Το οικόπεδο της Παντείου Σχολής απέναντι από τη Γαλλική Σχολή που παραχωρήθηκε από την Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου θα στεγάσει µελλοντικά Πανεπιστημιακές δραστηριότητες σε συνδυασμό με την αξιο- ποίηση ίσως και γειτονικών ακινήτων των οποίων η αξία για την πόλη θα μπορούσε έτσι να αναβαθμιστεί. Στην Αργαλαστή σε έκταση 580 στρεμμάτων που παραχωρήθηκαν από την Κοινότητα, στη θέση ΠΑΟΥ, το παλιό μοναστήρι μετατρέπεται τώρα σε μικρό συνεδριακό κέντρο, με βασικό στόχο ν΄αποτελέσει σημείο επα- φής με τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Παράλληλα εκτελούνται έργα οδοποιϊας και σχεδιάζεται η αξιοποίηση των εκτάσεων ως αγροκτήματα. Το συνολικό εγχείρημα γίνεται.με τη συνεργασία Πανεπιστημίου, ΕΟΤ και της Κοινότητας Αργαλαστής. Στο Βελεστίνο αποκτήθηκε με μεταβίβαση από το Υπουργείο Γεωργίας το οργανωμένο αγροκήπιο 100 στρεµμάτων που.η Πανεπιστημιακή του Λειτουργία θα αρχίσει από τη χρονιά αυτή στο πλαίσιο του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής και Ζωϊκής Παραγωγής. Στο Βελεστίνο επίσης στην περιοχή Χλόη περιέρχονται στο Πανεπιστή- μιο 2.000 στρέµματα για την ανάπτυξη πειραματικών καλλιεργειών και κτηνοτροφίας. Η αξιοποίηση των κτηνοτροφικών μονάδων που υπάρχουν στην περιοχή αποτελεί ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση. Στη Λάρισα αποκτήθηκε η μεγάλη κλινική Κατσίγρα στο κέντρο της πόλης η οποία θα στεγάσει μεταβατικά τις πρώτες ανάγκες του Τμήματος Ια- τρικής. Η οργάνωση του Τμήματος αποτελεί αντικείμενο μελέτης ειδικής ομάδας επιστηµόνων που εξετάζουν τη δυνατότητα αξιοποίησης της υπάρχουσας νοσηλευτικής υποδομής. Στη Λάρισα επίσης παραχωρήθηκε από το Δήμο έκταση 90 περίπου στρεμ- μάτων σε άμεση γειτονία με την περιοχή όπου θα χτιστεί το Περι- φερειακό Νοσοκομείο. Εκεί θα αναπτυχθούν οι μόνιμες εγκαταστάσεις του Κύκλου των Επιστημών Υγείας. ./. Αν το υπόβαθρο αυτό αποτελεί σημαντική αφετηρία αναπτυξιακών δράσεων ένα άλλο υπόβαθρο αποτελούν οι κατευθύνσεις που δίνονται στο ακαδημαϊκό επίπεδο, για τα Τμήματα που θα λειτουργήσουν αυτό το α- καδημαϊκό έτος και για τα υπόλοιπα που θα ακολουθήσουν. Σε όλα η έμφαση δίνεται εξαρχής στη σχέση τους με αληθινά παρα- γωγικά προβλήµατα ή με προβλήματα της κοινωνικής πραγματικότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν ακόµη την έναρξη των µαθημάτων το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ και την ΕΟΚ αναλαμβάνει τη διαχείριση δύο πολύ μεγάλων ερευνητικών προγραμµά- των από τα οποία το ένα αφορά την Κάρλα και το άλλο το Θαλάσσιο Πάρκο των Βορείων Σποράδων και ιδιαίτερα την προστασία της Φώκιας. Το ανθρώπινο δυναμικό για τη διαχείριση αυτών των προγραμμάτων έχει ήδη εντοπισθεί και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλο- 'νίκης θα αξιοποιηθεί σε πρώτη φάση και ο εργαστηριακός εξοπλισμός που βρίσκεται εκεί. Αυτονόητο είναι ότι η συμμετοχή του Πανεπιστημίου στα προγράμ- ματα του Αχελώου θα είναι επίσης μεγάλη και στόχος πρέπει να είναι … να αποδειχθεί και ουσιαστική. ΄ 'Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο προσανατολισμός που εξαρχής επιχειρείται να δοθεί στο Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου, το οποίο θα συνδεθεί με τη λογική των απαιτήσεων του Εθνικού Συστή- ματος Υγείας με βασικό στόχο την παραγωγή εξειδικευμένου σ΄αυτή την κατεύθυνση επιστημονικού δυναμικού… θαμπορεί- επίσης να ενταχθεί και θα μπορεί να αξιοποιεί τις διαθέσιμες νοσηλευτικές υποδομές ιδίως πρώτου και δεύτερου βαθμού. Τα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου, εκτός από τον αναπτυ- ξιακό ρόλο που θα παίξουν εσωτερικά μέσα στο Πανεπιστήμιο -αφού μαζί με το Γενικό Τμήμα θα λειτουργήσουν επίσης ως βάση για τη στε- λέχωση και υποστήριξη των άλλων Τμημάτων γλωσσικής και πολιτισμι- κής κατεύθυνσης της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών- προσανατολίζονται εξ αρχής σ΄ένα πολύ συγκεκριμένο "άνοιγμα" προς την κοινωνία, στους τομείς επιμόρφωσης και παιδαγωγικής έρευνας. Αυτός εξάλλου είναι και ο στόχος του "Κέντρου Επιμόρφωσης Επι- μορφωτών και Στελεχών Τοπικής Ανάπτυξης"(ΚΕΕΣΤΑ), του "Ακαδημαϊκού Κέντρου Παιδαγωγικής ΄Ερευνας" (ΑΚΠΕ) και του "Ψυχοπαιδαγωγικού ./. Συμβουλευτικού Σταθμού", που προγραμματίζονται. Ο Αναπτυξιακός ρόλος του Τμήματος Χωροταξίας-Περιφερειακής Ανά- πτυξης το οποίο θα ήταν λάθος αν δεν λειτουργήσει το επόμενο ακα- δημαϊκό έτος, είναι αυτονόητος. Το Τμήμα αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει το μοχλό για αναπτυ- ξιακές προσπάθειες όχι μόνο περιφερειακού αλλά και εθνικού επιπέ- δου μόνο του ή ιδίως σε συνδυασμό με το ανθρώπινο δυναμικό και τις υποδομές άλλων Τμηµάτων. Η ένταξή του στη Σχολή των Επιστημών Παραγωγής και η συνεργασία του με τα Τµήματα Αγροτικής Παραγωγής, Μηχανολόγων κλπ.ξΜαΨΞΜύΝ8ιτΠν κατ΄αρχήν δυνατότητα μιας εκρηκτικής αναπτυξιακής δυναμικής που θα εκδηλωθεί άμεσα, συσχετισμένη με τα συγκεκριµένα προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας. Μια από τις πρώτες εκδηλώσεις αυτής της δυναμικής θα πρέπει να είναι η δημιουργία εξειδικεύσεων Διαχείρι- σης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων, Αγροτικής Τεχνολογίας, Συγκοινωνιών κλπ. αλλά και η ενεργός συμμετοχή στα προβλήµατα που σχετίζονται με τα έργα του Αχελώου και τις επιπτώσεις τους. Ως τελευταίο (όχι όμως και ως λιγότερο σημαντικό) πρέπει να μνημονευθεί το υπόβαθρο ανάπτυξης που αποτελεί το Πανεπιστήμιο ως θεσμός που από τη φύση του σ υ γ κ ρ ο τ ε ί τις πνευματικές δυ- νάμεις. Ο βαθμός και η επιτυχία αυτής της συγκρότησης εξαρτώνται σε με- γάλο βέβαια βαθμό από τις αρχικές πρωτοβουλίες που θα αναληφθούν και από το ρυθμό "συμφιλίωσης" ή "αφοµοααπς" του "Πανεπιστημίου" με την "Πόλη" και την περιοχή γενικά. Κυρίως όμως αυτό εξαρτάται από τους ανθρώπους και από την κοινωνική τους λειτουργία που αναπό- φευκτα όμως θα συνδέεται και με τα μικροσυμφέροντά τους και φυσικά η πορεία θα είναι μεγάλη και ο δρόµος δύσκολος. Τα παραδείγματα µιας καθόλου δημιουργικής διχοτομίας ανάμεσα στο "Πανεπιστήμιο" και τσα;"Πανεπιστημιακούς"από τη μία πλευρά, και την τοπική κοινωνία με τα κατεστημένα σχήματα εξουσίας, με τα πρακτικά της προβλήματα, τα ειδικά συμφέροντα και τις συμβατικές αντιλήψεις της από την άλλη πλευρά, δυστυχώς δεν λείπουν και ασφα- λώς χρέος όλων είναι να διδαχτούν από την ιστορία και να εµπνευστούν από το στόχο της συσπείρωσης και του κοινού συμφέροντος. ./. Η συνεργασία του Πανεπιστηµίου με όλους τους φορείς που προω- θούν την πνευματική ανάπτυξη πρέπει να ξεκινήσει αμέσως χωρίς αντι- παλότητες αν κι αυτό έχει ήδη φανεί πως δεν είναι πάρα πολύ εύκολο. Η ένταξη του Πανεπιστημίου μέσα στον αστικό ιστό θα προσδώσει πάντως αμέσως μια ειδική δραματικότητα στις πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση, αφού όλα θα γίνονται, θα προωθούνται, θα αναχαιτί- ζονται, θα επιτυγχάνουν ή θα αποτυγχάνουν στο ανοιχτό κοινωνικό προσκήνιο. ΄Ισως αυτό ακριβώς, το ανοιχτό κοινωνικό προσκήνιο και η διαρκής έκθεση στην κοινή γνώμη διαμορφώσει γρήγορα και την αναγκαία αίσθη- ση του μέτρου που θα μπολιάσει και τους ενθουσιασμούς και τις αντι- δράσεις. Το Πανεπιστήμιο για να μπορέσει να αναπτύξει θα πρέπει επίσης να μπορέσει να αναπτυχθεί. Αυτή η δική του ανάπτυξη έχει ανάγκη από τη συνεργασία, τη συνδρο- μή,-την κατανόηση ή και την ανοχή όλων. …. να… … *