Ό ΛΑΤΥΌ "&? Π()ΙΤΙ?ΜΟΣ Η "ΜΕΓΑΛΗ ΙΑΕΑ" ΚΑΙ ΤΑ ΜΙΚΌΑ ΙΛΡΟΛΟΓ'ΉΜΑΤΔ Στην μίζερη νεοελληνική πνευµατική ζωή αρκεί να γραφεί µιά φορά κάποια ανακρίβεια, από σκοπιμότητα ή άγνοια, για να γίνει επίσημη θέση και να επαναλαµβάνεται άκοιτα, χωρίς να ξαναπεράσει από έλεγχο της γνησιότητας της. Αυτό έγινε και µε την ερμηνεία των τοιχογραφιών σε παλιά αρχοντικά, της Βόρειας κυρίως Ελλάδας, που παριστάνουν την Κωνσταντινούπολη. Επειδή βόλευε στην εδραίωση της "Μεγάλης Ιδέας" επαναλαμβάνε- ται, σχεδόν πανομοιότυπα,πδς οι παραστάσεις αυτές εκφράζουν "το πατριωτικόν αίσθημα* για την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κι αυτό όχι µόνο όταν το "ιδανικό" της Μεγάλης Ιδέας κυκλοφορούσε άνετα στον ελληνικό χώρο αλλά και αφού πιά είχε θαφτεί οριστικά στα 1922 μέσα στη φωτιά, το αίμα και το δάκρυ της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κανένας δε σκέφτηκε πως δεν είναι µόνο η Πόλη που εµφανίζεται στις τοιχογραφίες αλλά και η Βενετιά, η Βιέννη, η Μαδρίτη, η Φραγκφούρτη, η Χαλκίδα και άλλες µεγάλες πολι- τείες. 0 υποφαινόµενος, εδώ και τριαντατρία χρόνια, σε άρθρο του που αναδημοσιεύΘηκε στα "Βήµατα#'προσπάθησε να Βάλει τα πράγματα στη θέση τους γράφοντας "..η Βιέννη, η Βενετιά, η Πόλη, τόσες άλλες πολιτείες, γίνονται κέντρα οικονοµικής δραστηριότητας των Ελλήνων οι οποίοι ζυμώνονται και με τα προοδευτικά ιδεολογικά ρεύματα της εποχής τους. ?υγχρόνως τα προοδευμένα μέρη της Ελλάδας έρχονται σε εμπορική συναλλαγή µε τους τόπους αυτούς. ΄Ετσι φτάνει ως τις πολιτείες και τα χωριά µας ο θρύλος για τις μεγάλες πολιτείες µε τα παλάτια και τις εκκλησίες, τις απέραντες πλατείες και τα φο- βερά κ;στρα τους" Λογής κεντήματα, βαρύτιµα υφάσµατα, χρυσαφικά, πολύτιμες πέτρες και άλλα καλά που στέλνουν οι απόδηµοι ή φέρνουν οι ξενητεμμένοι ανάβουν τη φαντασία των ραγιάδων. Ξαναθυµίζω εδώ το γνωστό νανούρισµα Κοιμήσου, σου παράγγειλα στην Πόλη τα χρυσά σου στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαµαντικά σου Ωστόσο, η πόλη εμφανίζεται συχνότερα από τις άλλες µεγάλες πολιτείες. Εύκολη, αλ- λά όχι αληθινή, η αναφορά στον πατριω.τισµό των Ελλήνων, στη "Μεγάλη Ιδέα" από το 18¢ αιώνα, δηλαδή πολύ πριν μπεί σε κυκλοφορία. Ας το πούμε χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Πρόκειται για µίµηση τούρκικης συνήθειας, όπως συνέβαινε και σε πολλά άλλα στοιχεία της ζωής των αρχόντων της εποχής, όπως η φορεσιά , το σταυροπόδι, το μακρύ τσιµπούκι και τόσα άλλα. Θα μπορούσα εδώ να παραθέσω δεκάδες τοιχογραφιών της Πόλης σετ!1µιά. Περιορίζοµαι, γιά την ώρα, σε μερικές έντυπες μαρτυρίες που αναφέρονται σε μή θρησ- κευτικά τουρκικά κτίσματα. Επειδή το σημείωµα τούτο δεν προορίζεται να δημοσιευ8εί σε ειδικό περιοδικό περιορίζοµαι στις απόλυτα απαραίτητες βιβλι0ΥΡαΦιΧ€ς παραπομπές. 2 Από τις αρχές του 19ου αιώνα ο Πουκεβίλ σημειώνει:" Ανεξάρτητα από την πόλη της Κωσταντινούπολης, που τη βρίσκει κανείς να παριστάνεται σε όλα τα σεράγια της Ανατο- λής -υπογράμμιση δική µου- με τη µορφή ενός συρφετού σπιτιών και µιναρέφων, έχοντας φόντο τη θάλασσα, πλοία και ψάρια, γιατί όλα πρέπει να µπούν στη σύνθεση πινάκων αυ- τού του είδους, βλέπει κανένας πολλά γεφύρια ριγµένα πάνω σε ποτάμια, περίπτερα και κοιμητήρια". Κάτι πρέπει να μας θυμίζει η περιγραφή αυτή. "ερικές δεκαετίες αργότερα, ο B. Vncpdp περιγράφοντας τις τοιχογραφίες στο κονάκι του Ψτεμίρ Μπέη στο Πεκίνι, ανά- μεσα στα θέµατά τους αναφέρει την "Κωσταντινούπολη, τη Μέκα, καράβια στη θάλασσα".4 Γραφικό συμπλήρωµα των τοπιογραφιών "πολεµιστές να κόβουν κεφάλια απ'όπου αναβρύζουν βρύσες αιµάτων". Στο σεράγι του Μουχτάρ -Διθαρίτσα Ιωαννίνων- το θέμα εξειδικεύεται. "Υπήρχε εικόνα που έδειχνε την εκτέλεση κάποιου 'Ελληνα"?.ιλϊά και σε σπίτια ελληνι- κά συναντούµε αντίστοιχες γειτονίες "πατριωτικών" θεμάτων. ΄Ετσι, στο σπίτι των αδελ- φών ομαλιά, στην Καστοριά, ανάμεσα σε ετερόκλητα θέματα, εικονίζονται "διάφορα μέρη της Κωνσταντινουπόλεως, ο λλή πασάς έφιππος"ΕΞΞηµειώνουμε ότι στις αρχές του 17ου αι- ώνα υπάρχουν "από της Θεοσώστου πόλεως Καστορίας ευρισκόµενοι πραγµατευτάδες γουναρά- δες εν τή βασιλευούσι των πόλεων? δηλαδή την Κωσταντινούπολη. το κλίμα του μεγαλοϊδεατισμού µπορούµε να εντάξουμε τις µεταγενέστερες απεικονί- σεις της Αγιασοφιάς, όπως είναι ο "Ναός της του Θεού ?οφίας" στις νεοκλασικίζουσες τοιχογραφίες των αρχών του αιώνα µας στο σπίτι τ υ ?τέλιου "ερικάκη στο Λεωνίδι ή τον πίνακα " 0 εν Κωνσταντινουπόλει ιερός ναός της του Θεού γοφίας" του πικολάου Ναργάρηΐ ?τη δεύτερη οι μιναρέδες μετατρέπονται σε πολύ ψηλούς αρχαιοελληνικούς κίονες επάνω στους οποίους υπάρχουν αγάλµατα, καθώς επίσης και σε φανταστικό καμπαναριό κυματίζει η γαλανόλευκος. Μα τότε είναι η εποχή όπου από την έδρα του δάσκαλου, από τον άµβονα και το τυπωµένο χαρτί έχει δηµιουργηθεί το σχετικό ιδεολογικό κλίμα. Μακριά από μας κάθε σκέψη να αµφισβητήσουμε την αγάπη των Ελλήνων προς την πατρί- δα, κυρίως προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Μα δεν πρέπει να συγχέουµε τα μεγαλοϊδεά- τικα ανεδαφικά ονειροπολήματα µε το γνήσιο πατριωτισµό που εκδηλώνεται με το χτίσιµο σχολείων και νοσοκοµείων, µε την ίδρυση βιβλιοθηκών και λογής άλλων αγαθών έργων. ΥΙ'Ρ"Ό* &. "&ΚΡΨ' 1. Αναστ. Κ. Ορλάνδου, Τα βυζαντινά µνηµεία της Καστοριάς. αθήνα 1939, σελ. 208 2. Κίτσου Λ. Μακρή, Βήµατα. Αθήνα 1979, σελ. 16 3. …. ΡουαπΕ"11,τπ, "σποτ: πως τα αρκετη, τόμος II, παρ… 18%, σελ. Μη 3. ν. BEPARD, Τουρκία και Ελληνισμός, µετάφραση ". Λυκούδη, αθήνα 1987, σελ. Το 4. Κυρ. Σιµόπουλου, ?ένοι τα ιδιώτες στην Ελλάδα 1800-1810, τόμος Γ1. αθήνα 1975,σξ%λ 3 6. Παντελή Τσαμίση, Η Καστορία και τα µνημεία της. Αθήνα 1949, σελ. 207 7, κξτσου Α, Μακρή, Η Λαϊκή τέχνη του Πηλίου, αθήνα 1976, σελ. 201

Εκ μέρους της Διοικούσας Επιτροπής, του Αντιπροέδρου, Καθηγητή κ. Κουκιάδη, της Καθηγήτριας κ. Ηλιού, των Καθηγητών κ.κ. Ακριτίδη και Κωτσιόπουλου, του Αναπληρωτή Καθη- γητή κ. Τζεκάκη, του Λέκτορα κ. Σταυρακάκη, των Δημάρχων Βόλου και Λάρισας κ.κ. Κουντούρη και Λαμπρούλη, του Οικονομολόγου και Προέ- δρου της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας κ. Παπανικολάου, του Δημοσιογράφου κ. Φάτση, του Γιατρού και Προέδρου του Νοσοκομείου "ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ" κ. Ευαγγελόπουλου Εκ μέρους του Νομικού μας Συμβούλου, Καθηγητή κ. Καλαβρού, του Αναπλη- ρωτή Καθηγητή κ. Χρ. Αλεξίου που είναι υπεύθυνος για τη βιβλιοθήκη μας και τώρα είναι επίσης Ειδικός Γραμματέας στο Υπουργείο Παιδείας για τα θέματα Ειδικής Αγωγής, και του Επίκουρου Καθηγητή κ. Διονύση Κλάδη, Συμβούλου για θέματα Οργάνωσης και Διοίκησης που ήταν Προϊ- στάμενος Γραμματείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας Εκ μέρους των "ιστορικών" πρώτων υπαλλήλων μας του Λευτέρη Λουκάκη, του πρώτου που μας ήρθε με απόσπαση από το Πανεπιστήμιο Κρήτης της Μορφούλας Αντωνάτου, από το Ελεγκτικό Συνέδριο, που είναι σήμερα Πάρεδρος της Σόφιας Αθανασόπούλου του Δημήτρη Τσετσενέκου του Αλέκου Παπαδόπουλου της Νέλλής Ζήση … της Νατάσας Βακαλόπούλου της Ελένης Δερμιτζόγλου της Εφής Τζανόγλου της Δανάής Λέκκα της Βίκυς Παναγιωτοπούλου της Μάγδας Ευαγγελοπούλου της Ελένης Αρετουλάκη του Ντίνου Προγγίδη, του Προϊστάμενου των Τεχνικών Υπηρεσιών που συντόνησε αποτελεσματικά με κόπο υπεράνθρωπο τις εργασίες για όλο αυτό το συγκρότημα ./. της του της εκ μέρους της της της του της του της της του του της του Του του Του του του της της της της της της Λιλίκας Κουρή, της Γραμματέως των Εκλεκτορικών Σωμάτων και από τους πιο βασικούς συνεργάτες Κώστα Καφετζόπουλου Ελένης Παπαδημητρίου Σοφίας Θεοδώρου Μαρίας Μανουρά, που μας ήρθε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, της Γραμματέως της Διοικούσας Επιτροπής που χρόνια στηρίζει τη λειτουργία της Μαίρης Λουκάκη Γιάννη Κιάφα, που είναι ο οδηγός αλλά και σύντροφος στις μοναξιές και στη διαρκή μετακίνηση Ματίνας Τσαγγούρη Βαγγέλη Πεπόνη Κατίνας Βέργου Αίας Σιμοπούλου Αλέκου Χαρμάνη Αντώνη Κουρνούτου Μάρης Γκίκα Απόστολου Διαμαντή Γιώργου Κατσαρού Βαγγέλη Μπεζάτη, που μας ήρθε από το Πανεπιστήμιο Πάτρας Χρήστου Κωστόπουλου, που τον πήραμε από το Παν/μιο Αθηνών΄ Γιάννη Δασκαλόπουλου από το Παν/μιο των Αθηνών επίσης ΣτέλαΧ>Δακόπουλου, από το ΠΙΚΠΑ, του βοηθού Γραμματέα της Δ-Ε- Κικής Κλειαρά Χαρούλας Γεωργακόπούλου Τέρψης Τσικάκη Νίκης Παπαρίζου Πόπης Πιτσιάβα ΄Εφης Λιάντζουρα της Μαρίας Αλεξιάδου της Τασούλας Χριστοδούλου Εκ μέρους του διδακτικού προσωπικού και των φοιτητών μας που γεμίζουν αυτούς τους χώρους με τη δημιουργική τους παρουσία Εκ μέρους της του Κώστα ομάδας των μελετητών αυτών των εγκαταστάσεων Αδαμάκη της Ελένης Γαλλή της Δήμητρας Νικολάου του Δημήτρη Φιλιπιτζή Εκ μέρους των κατασκευαστών που με ενθουσιασμό και ικανότητα έφεραν σε πέρας αυτό το ασφαλώς δύσκολο έργο σε χρόνο ρεκόρ Εκ μέρους όλων αυτών των "ιστορικών" προσώπων του Πανεπιστημίου Θεσσα- λίας που άλλοι ήρθαν κι έφυγαν κι άλλοι έμειναν μόνιμα ή προσωρινά μαζί μας Σας ευχαριστώ όλους θερμά για την ανταπόκριση και τη συμμετοχή σας που μας τιμά ιδιαίτερα και μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε .... Θέλω να χαιρετίσω ιδιαίτερα την πολυπληθή παρουσία των εκπροσώπων και των απλών πολιτών αυτής της πόλης που τονίζουν τον ενωτικό ρόλο του Πανεπιστημίου μας. Ρόλο ενωτικό που πάντοτε αλλά ιδιαίτερα στη συγκυ- ρία που έχει διαμορφωθεί μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο αλλά και αφετη- ρία δράσης δημιουργικής. Θα ήταν παράλειψη αν δεν ευχαριστούσαμε ιδιαίτερα τους Νομάρχες των τελευταίων περαΞΕΝ που όλοι μας στήριξαν και μας βοήθησαν, το Γιάννη Πανούτσο, τον Ευριπίδη Καφαντάρη και το Θανάση Σιάτρα, τους Δήμους Βόλου και Λάρισας για τις διευκολύνσεις τους, και τις παραχωρήσεις εκτά- σεων, την ETBA, την Εθνική Τράπεζα, την Κτηματική Εταιρία του Δημο- σίου, το Υπουργείο Γεωργίας και ιδιαίτερα τον Υφυπουργό κ. Πιτσιώρη για τις παραχωρήσεις ακινήτων, τον Υφυπουργό κ. Παυσανία Ζακολίκο που βοήθησε να βρεθούν οι πόροι για την αποπεράτωση των έργων, τους Προέδρους της Κοινότητας Αργαλαστής και Μηλεών για τις παραχωρήσεις σημαντικών ακινήτων και βέβαια τον Μητροπολίτη Δημητριάδος για τη συνερ- γασία και τη διαρκή στήριξη του Πανεπιστημίου μας. 'Ωφείλουμε τέλος να ευχαριστήσουμε την Κυβέρνηση για τη συνεχή αρωγή, το ενδιαφέρον και την κατανόηση που έδειξε αφήνοντάς μας να κάνουμε τη δουλειά μας και στηρίζοντας τις επιλογές που διαμορφώνονταν με αντικειμενικά κριτήρια ακόμα και όταν αυτές είχαν εμφανές πολιτικό κόστος. Αυτή η στιγμή είναι το τέλος πια μιας πορείας δύσκολης και σηµατοδοτεί ένα νέο ξεκίνημα που χρειάζεται παραπανήσια ορμή αλλά και συμπαράσταση για την κατάκτηση της συνέχειας και της σταθερής προκοπής.