0i «φυί1έ8» ιών Χιονιιίδων καί ή ήπειριωιική χειρ»οιεχνική - Ζωγραφική… 'Α1΄ίΟ΄ τίς τέσσερις µεγάλες πη- γες των 'Ηπειρωτδν χωρικων - ζωγράφων, τό Καπέσσο6ο, 16 Σουδενά, τούς Χιονιάδες καί τή Σαμαρίνα, ϊιζιισφαλι.ις ή πιό π. δύο… πηγή είναι οί Χιονιάδες. Σαμαρίνα σήµερα Βρίσκεται στό N096 Γρε6ενων, στα σύνορα "Ηπείρου καί Μακεδονίας, ωστό- σο πολιτιστικά ανήκει στόν ήπει- ρωτικό «…. Χωρικούς - ζωγρά- φους έδωσαν πολλά ήταιράτικα χωριά, όπως τό 0091601, τό Κα- λέπζι καί αλλα. Πολύ συχνά ση- µειώνουν στά έργα τους καί τόν τόπο καταγωγής τους. "Ιδιαίτερα οί Χιονιαξίτες, δίπλα 01’ όνοµά τους σχεδόν πάντα Βάζα… τό χω- ριό τής καταγωγής τους σέ διά- φερους τύπους: «έκ Χιονιάδων», «έκ κώμης Χιονιάδες», «από χω- ρίον Χιονιάδες», «& Χιονιάδες», αΧιονιαδίτου», «Χιονιαδίτη» αΧιο νιάδες». Αύτό φανερωνει έμµεσα πώς οί IXIoIVI0831:; ζωγράφοι εί- Χαν" καλή Φήμη. Ηέπίδοση πολλων 6116 τούς Χιονιαδίτες στή ζωγραφική I:[v01 γνωστή 6I110A16, 71' αυτό κυ- κλοφορε΄ί καί ή φράση αΧιονιαδί- της είσαι; Ζωργάφος είσαι!». Δέν & αναφερθούµε έδω στήν ποιότη- 10 τής καλλιτεχνικής τους παρα- γωγής, καί ιδιαίτερα τής 6710- γραφιας, πού προκάλεσε καί τήν έντονη αρνητική αντίδραση τού Φώτη K6v107Aou.I X:19o1:xvu<6" ε.ρ- γα, καλύπτουν τίς λατρευτικές &. νόγκες ένός µεγάλου µέρους τή Βόρειας "Ελλαδας, καί πέρα 611 αύτή. "Αλλωστε 16 έπίπεδο δέν είναι 16 '1'810 σέ όλους τούς Χιο- '11: 95qu ζωγράφους. 'Υπάρχουν 6- νόµωά τους καλοί, μέτριοι. καί κακοί. Τα προ6λήµατα πού Θα 96; απασχολήσουν σήμερα είναι δύο, ή καταγωγή τής τέχνης τους και κυρίως ή έπαγγελματική τους συσσωµάτωση. Χωρος έρευνας τό χωριό Χιο- νιάδες, σκαρφαλωµένο στα κακο- τράχαλα Βουνά τής ,"Ηπείρου, δί- πλα 016 6A601vu<6 σύνορα. "Αλλο- τι μέ έκατοντάδες κατοίκους καί σήµερα µόνο µέ 16, κι αυτους σέ προχωρηµένη ,ήλικία. Χορτάρια- σαν τα µονοπάτια, έρηιµα ,τα πε- ρισσότερα σπίτια, γκρεμίσµατα παντου. Είκόνα έρήμωσης καί φθορ&ς" οχι πολυ διαφορετική καί από άλλων ήπειρωτικων χωριων. Παλιότεροι πόροι τού χωριου ή κτηνοτροφία, ζωγραφική καί ή ξυλογλυπτική. Σήµερα οί συντά- ξιις καί ή µικρή οίκόσιτη κτηνο- τροφία. Πως δηµιουργήθηκε ή 11096080- ση αυτή σ ένα απομονωµένο ορει- " "πάτωµα; Σ ό,τι φορά ρτι΄ι…ν ξυ- ν ,; ιΙΥ.Ι'ι : λογλυπτική, ισως ή πλησιέστερη πρός τήν αλήθεια έρμηνεία είναι ακόλοώη. ‘H ξυλογλυπτική ύ- πήρξε, από παλιά, τέχνη των 60‘ σκων, αλλά σέ µικρά, κυρίως αν- τικείμενα γιά σπιτική καί έπαγ- γελνατ…τ΄ι χρήση. ρόκα. γκιλίτσεε κουτάλια, σφοντύλια κλπ. Κάτω από όρισμένες συνθήκες καί µέ τήν πίεση τού µικρού κτηνοτροφικού είσοδήματος, είναι δυνατό v6 190- χωρήσουν καί σέ πιό σύνθετες μορφές, όπως είναι ή έκκλησια- στική ξυλογλυπτική. Στή ζωγραφική, όμως, δέν 1.1110- ρούμε να έπισηµάνονιιε ανάλογα σπέρµατα. M6 καί ή δασική πρό" τη ύλη, αντίθετο απ' ό,τι συνί- 6αινε μέ τή 6αφική των μαλλιων, Επρεπε ναρ8ει 61116 τόπους μακρυ- νους καί uéI πολυήμερα ταξίδια. Τοπική π 0011, πού τήν ανα- φέρει στό πολύτιμο συλλεκτικό δι6λίο του για τούς χιονιαδίτες ζωγράφους ό ντόπιος παπά - Γ ι- ώργης ΠαΤσιος 1, μιλάει 716 90‘ Θητεία νεαρών όλαχοποιμένων στήν "Ιταλία. M6 κι άν ύποθέσουµε 90- Θητεία στό "Αγιον "Ορος, κι έκεί τό ιδιο έπικρατούσε. "Αλλωστε καί ζωγράφοι 6:116 άλλα χωριά, µέ σίγουρη µαθητεία στό "Αγιον " ρος, τήν '1'810 τεχνοτροπία άκα- λουΘούν. Είναι ή κοινή εικαστική διάλεκτος όλων των Χειροτεχνων γράφων τής. έπαχής τους καί νοµίζω πως 11'1I ρίζα της πρέπει να τήν ητήσουµε "& πολύ πιό κοντινά καί προσιτά Επτά- νησα, µέ τή γνωστή ζωγραφική σχολή τους. Μερικές προσπάθειες νά κρατη- 9:1 στούς X10I111618:; ύφος πλησιέ' 01:90 πρός τή 6υζαντινή 11090180- 011I έμειναν χωρίς συνέχεια. Σά 916 τέτοια προ εια 0119:161- νουμε τήν είκόνα τού Αγίου 'Αν- τωνίου, πού 6ρίσκεται στήν έκ- κλησία τού 'Αγίου "Αθανασίου Χι- ονιάδων, καθώς καί 916 μεταγενέ' στερη, αλλά πιό …απόαρή παραλ- λαγή της, πάλι στήν '1'810 έκκλη- σία. Γιά τήν έπαγγελ.µατική 6976- νωση καί τή διδασκαλία τής τέ- χνης στούς Χιονιάδες έχουν δια- τυπωθεί πολλές εκδοχές, πού φτά νουν ως τήν ύπαρξη όργανωμένης Σχολής ΖωγρΜΙκης. Η έλλειψη γραπτων πηγων ή ΄΄ ων σίγου- ρων στοιχείων αφήνει τό πεδίο έ- A:I':9:90 716 καθε µορφής :ixcnai:;. από τίς όποιες δέν ξέφυγε καί ύποφαινόµενος. "Επαγγελµατική όργάνωση και σταδιακή µαθητεία είναι αλληλένδετες σέ μορφές χει- ρστεχνικων ………….. Τό έθνικό τους δίκαιο καθορί- ζει όχι μόνο τούς όρους άσκησης τού έπαγγέλµατας, αλλά καί τά διαδοχικά στάδια μαθητείας, µέ τήν αντίστοιχη ανάληψη εύΘυνων στήν παραγωγική διαδικασία. Εί- 8…" από 7|.ινα…ιγί οι µικροί ιια' καί τό δούλευα των λ…σµερειδν. Οί …γελµατικές αύτές όργανά- σεις δέν είχαν σταθερή µορφή2. "Ηταν προσα:ι.ιοσμένες στό εί- δος καί στίς ανάγκες τής οίκο…- 91IIII‘1; δραστηριότητας σέ καθε 1o- μέα. ['16 τούς διοτέχνες υπηρχαν 16 …ο»… η ρουφέτια. 716 τούς έμπόρους, οί κοµπανίες ή συντρο- φίες, για τούς κτηνοτρόφους τά τσελιγκάτα καί ποικίλες µορφές ΥΙά τούς ναυτικούς καί Τά στ… τιωτικούς. T6 [60 αίώνα έχουμε στην έκτακραταύιιαη Κρήτη ΞΑ- Τού ΚΙΤΣΟΥ ΜΑΚΡΗ δελφότητω ζωγράφων, στήν όποία συµµετέχει καί δ νεαρός Μενέγος (Δομίνικος) Θεοτοκόπουλος. Μετά από έπίπονες έρευνες έ- 01000 016 συμπέρασµα πως οί ζωγράφοι των Χιονιάδων δέν άκο- λαύθησαν τή συντεχνιακή έπαγγελ- ματική 01100109610011, αλλά τό χω" 91096 σέ φ 6 ρ ε ς, κοινωνι- κές 61168:; πού στηρίζονται στήν κοινότητα καταγωγης Πρωτη vIu- ξη 716 να στραφεί ή έρευνα πρός τήν κατεύθυνση αύτή τήν έδωσε 916 από τίς πρωτες αντιγραφές τού ζωγράφου Παγόνη στό Πήλιο. N060Iap1o; ακόµα, κρατάει τήν ή- παρότι… προφορά 10Iu όνόµατός ται! καί θυμάται τή φάρα στήν ό- ποία ανήκει. Σέ κιονόκρανο τής "Αγίας Μα- ρίνας, Κισσού. στά [802, &? σα σέ πολλά άλλα γράφει: «χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί in φυλής πασχαλάδες». Η έιτιγραφή αύτή 'ε΄όαζε πολλά έρωτήματα, πού τελικά 6ρήκαν τήν απάντησή τους. έκτός 6116' ένα: Τί σήµαινε έκε΄ι'να 16 «έκ φυλής πασχαλάδες». " Χριστόφορος ”9990166; στήν I1 'I- στορία τού Σουλίου καί Πάργας». πού τύπωσε 016 857. γράφει στή σελίδα 17: κΕίς τά τέσσαρα δασικές φάρες, στούς Πασχαλάδες καί στούς Μαρινάδες. Φυσικά, δέν έπιδίδονταν όλοι οί άντρες κάθε Φάρος στη {mom-m. Η κτηνοτροφία Με"… δουν κός πόρος διοποοισµού καί "ίσως 9I6 κάποια στρατιωτική" από… ση νά τούς συνέδεε, Οί Πασχαλά- δες κατοικούσαν στή συνοικία πού βρίσκεται 6ορειοδυτικά από τό κέντρο τά χωριου καί είχε." 716 κοινό τους εργαστήριο, οπου 71- ήταν καί ή μαθητεία των νεων ζωγράφων, Ενα πολύ πηλό κτίρια. πού οί ντόπιοι 16 έλεγαν φύλα των Πασχαλάδων». "Ας Θυμηθούμε έξω πωςό Σισυλι…ης Λ. Κουτσο- νίκας στήν ( "Ιστορία της "Ελληνι- κής '΄Επαναστάσψς» σημειώνει πως I16 σπίτια των αρχηγό" κά" δε 0690; «ήσαν κατά 16 µάλλον πύργοι αχυροί». "Η καύλα των Πω:αλάδων E11:- σε σε… καί σαράντα περίπου χρό- νια καί στή θέση της έχτισε και- νούργιο, σπίτι παραθερισμού "ένας από τούς απογόνους των Πασχα- λάδων, ό συνταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος, πολύτιυός συμπαραστάτης µου στίς σχετικές Ερευνες. Ε'ννοεϊται πως πολλοί έρ- γόζονται καί 016 σπίτια τους, κυ' ρίως από 16 μέσα τού [90Iu αί- ωνα. Σώζεται σέ καλή κατάστα- ση 16 σπίτι, όπου έργάσΘηκαν οί Πασχαλάδες ζωγράφοι Γεώργιος. Ματθαίος. Ζήκος, "Απόστολος, Σω- κράτης καί Κωνσταντίνος. "Από τή φάρα .… Πασχαλάδων αποσπάσθηκε, στα τέλη τού 18ου αίώνα, ένα παρακλάδι της. οί T00- τσαϊοι Πασχαλόδες ή σκέτο T00- 100'1'01. Oi Μφινάδος κατοικοι? σαν A[7I0 χαμηλότερα. {0(5101. παρατηµένα καί πνιγµέψ στήν 6- 7910 δλάστηση, 16 κοινό τους έρ- γαστήριο. 'Η οίκογενειακή δι χή στό έπάγγελµα τού ζωγράφου διαπιστώνεται πολλές φορές, π. χ.: Κωσταντής Χιονιαδίτης (παπ- 1100;) — [1017va1; Χιονιαδίτης κι υστερα Δρακιωτης (γιός) Θανάσιος Παγωνίδης κι ύστερα Ποτών… (έγγονός). Έδω διαπιστώνουµε —A- καί τό T6 σπίτι όπου δούλεψαν πολλοί ζωγράφοι 6116 11'1 «φυλή» .… Πασχαλαδων ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι ΄φυλαί, Φάροι κοινως όνομάόμε- ναι». Σ" αλλα 011II9:'I'0 τού 6ι6λίου του αναφέρεται στή «φυλή των Βοτζα- ραίων», στή «φυλή των ΄Ζερ6αίων» κλπ., δηλαδή σέ γνωστές σουλιώ- τικες φάρες. "Ας σηµειωσσυι.ιε έ- δω, 716 τό σημερινό αναγνωστη, πως ή λέξη φάρα πολύ αργότερα πήρε νποτιµητική σημασία. ' 1101116 ‘ Γιωργης Παΐσιος πολλές φορές, 016 61079001116 στοιχεία 716 χιονιαδίτες ζωγράφους, δίπλα στά ονοµατεπωνυµά τους σημειώ- νει «έκ τής γενεάς Πασχαλάδων», «έκ τής γενεάς Τσατσαίων Πασχα- λάδων», «Μαρινάς», χωρίς v6 8[- νει άλλη έξήγηση. έλικα ή έπι- 161110 έρευνα απέδειξε πως oII χια- νιαδίτες ζωγράφοι ανήκαν σέ δυό σχηµατισµό νέων ΄έ'ιτωνυιιι.ιιν σέ αν" 0912111011; μιάς 0690;. ‘H αλλαγή τού έπωνυμου δέ σημαίνει 6110x0- πή από τή φάρα.…πσύ κρατάει πάντα 16 όνοµα του γενάρχη μέ περηφάνε,ια, κάτι αντίστοιχο μέ τούς θεούς 1'1 ήρωες γενάρχες των αρχαίων, αθηναίων «φύλων»; Πε- 91116 να σημειώσω πως έξω δέν 6λέπω κάποια «συνέχεια», αλλά απλή αντιστοιχία παρόµοιων κοι- νωνικό" δομών. Τωρα πρέπει νά έξετάσουµε γι. οτί οί αρχικά κτηνοτροφικές «φυ- λές» των Χισνιά8ων έξελίοσοντα-ι κατά ένα ποσοστό σέ 119901:va- κές η έστω µικτές, χωρίς νά πα- ρουν τή µορφή τού Ισνάφι…) παρ" 8A0 πού «016 τέλος τού 180υ οτί,- ωνα 6οισ.κόµαστε μπροστά 016 φαινόµενο: ή κτηνοτιροφιικνή πα- " 1110 πάνω, πολλεςαπ ίδικές εκδροµές ΜΝ|ΌΥ-|ΟΥΝ|ΟΥ .ΠΕΡΣ|Α 21-31!5 .OXPIAA- κΑΣτΟΡ|Α22-29|5 .ANAITENAPIAOTOVAAFKAAA-KAZTOPIA 20 23/5 0κΡΟΥΑΖ|ΕΡΑ'. N\YKONO- ΡΟΔΟ- ΗΡΑΚΛΕΙΟ- ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 27-3015 ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ: ΠΟΡΟΣ 28- -3ο|50ΥΔΡκ28- 30/5 ιο ΕΚΔΡΟΜΕΣ ΜΕ ΠΟΥΛΜΑΝ ΣΕ ΟΛΗ τΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑ τΗΝ ΠΕΝτΗκΟΣτΗ 28- 30/5 Θ BOYAAI'IEZTH-B-IENNHH216.IXI'IANII\4-1816 QMOIXA-AENINI'KPANT-KIEBO 27/6-9/7 τρια, πού ή συνείδησή της ήταν σχεδόν απόλυτα δεσµευµένη από 16 ένστιιχτο, τωρα κάτω 611’ τήν έπη: ιβΟή των αστικων όρεινων κέν- τρων, έλευΘερώνεται 6116 τό έν- στιιχτο, πλουτίζεται από τήν 6- 011in ί=δεολογία», όπως σημειωνει 6 Μ. M. Παπαϊωάννου στά σχό- λια των α'Απάντων» τού [109901- 60133. - Τόν "…. A6170 τόν 0119:1600- 61i; φά- 9:; έχουν µικτό χαρακτήρα, κτη- νο-ιιρ(ίφιικό καί χειροτεχνικό. Σταύς όρεινούς -ιιληθυσιµο'ύς΄ των χωριων της "Ηπείρου I—01'r16 µας ένδιαφέρουν έδω- τό μεγαλύτε- po ποσοστό τής παραγωγικής 6900111916111101; κατέχει ή πρωτο- γενής παραγωγή. κτηνοτροφία, γεωργία, ύλοτοµία, 716 έσωτερι- κή κυρίως κατανάλωση καί λιγό- το… 716 έμπορία. ‘H φτώχεια φυ- σικων πόρων όδηγεϊ΄ ένα 967.10; τού πληθυσµού σέ μεταποιητικές δρα- αγριότητες καί είναι γνωστή έπίιδαση των ήπειρωτων σέ διάφο- ρες µορφές χειροτεχνίας καί στήν ο1ικοδοµική. Πολύ περιορισµένη εί- ναι ή προσφο;ά …και… δά- σκαλοι, κομπαγιαννίτες, μεταφο- ρε'ι'ς .. Κοντά 0' 0616 πρέπει v6 προσθέσουµε πως ό 01.096; έχει κάποιαν αντοχή στό χρόνο, δια- τηρειται κι όταν πιά έχουν αλλά. ζει οί συνθήκες τίς δποίες έξυπη- ρετούσε µένει σάν ένα σχήµα χω- ρίς περιεχόμενο. "Από τα λιγοστά στοιχεία, πού πρός τό παρόν κατέχουιµε, Βγαίνει τό συµπέρασµα πώς οί «φυλές» το. χιονιαδιτων ζωγράφων είχαν δομή καί λειτουργία µεταποιητι- κής συντεχνίας. Σήµερα, δέ6αια, ή ζωγραφική θεωρείται προσφοοά Β. …µε… µα στήν αποχή έκείνη αντιµετωπίζεται 06v 9:101101111110'1 δραστηριότητα, αντίστοιχη μέ τού χαλκο-.ι:γού, τού ασημιτζή, τού λι- 907A6¢011 κ λ. π. Πρόκειται, όπως 16 0119121113009: καί &… τήν αρχή 716 χειροτοχνικού χαρακτήρα ζω- τΡαΦική. Φαίνεται πώς οί σχέσεις ανά- 9:00 στίς δύο ώρες δέν είναι έχ- θρια΄:ς, … π.μειωνονται καί έ- πιιγαμίες. "1E :11, Χρύσω,κ κόρη τού Πασχαλ& ζωγ;άφου Ζήκου Γε- ωργίου παντρεύεται τό Μαρινα ό- μ-ότρχνό του "Αναστάσιο Κ. Ζωγρά- φο καί 9' αύτόν κάνει δύο άλλους ζωγράφους, τό Χριστόδουλο και τό Θωµά, πού ανήκουν πιά στή φά- ρα τ&ν Μαρινάδων. "Ας σημειω9ε'ι' να. πως πολλοί, καί από τίς δύο φάρες, έπαιιρναν τό έπάγγελμά τους 716 έπόνυµο: Ζωγράφος, ό- πως Εγινε καί µέ άλλα έπαγγέλ. µατα, Βαγενας, Χαλκιάς, Μαραγ- κός, Σαράφης. 'H I':§1.1701910, 811- λα5ή ό γάμος ανάμεσα σέ άτοµα από δι:(>οο:τικές ένωσεις αίµατο- σωγγένειας ήταν σέ παγκόσµια κλίµακα έπι3υμητή καί πολλές φα- πές έπιδ:6,λη.υένη 716 λόγους εύ- γονίας πού είχαν διαπιστωθεί έρ- _ πε ιΕαµκά4. Μέ αφετηρία τό χωριό τους. 8- που τούς χειμωνιάτικους μήνες δούλευαν φορητές είκόνες, ξεχύναν- ταν 0i χιονιαδίτες ζωγράφοι 11.06; διάφορες κατευθύνσεις 716 v' 6-10- λάόουν τοιχογραφικές έ:γασίες καί v6 πουλήσουν τίς έτοιµες εί- κόνες. Μερικές φορές έμεναν 96- mm σέ τόπους 811911 ύπήρχε &» κετή δουλειά, παντρεύονταν καί ντόπιες, όπως έκανε 6 Παγώνης στή Δράικια τού Πηλίου 5. "Έργα τους συναντούμε στή Βο-ύρµπιανη, στή Στάρα-Μάνη Καστοριάς. στό Αύγοριινό Μακεδονίας, στό Πεντά- λαφο καί στόν γειτονικό του Βυ- θό, στή Β=ήσσανη, στά πηλιορείτι- . κα χωριά Δράκια, 'Ανήλιο, K10- 06; Νεσχωρι Μακιρινίτσα στό µο- ναστήρι τής Κλεισούρας, στήν Πρεµετή, στή Ζίτσα, στό Κανκού- λι στό Τσεπέλα5ο στό 8011007121- 91 καί τό Σκαµηέλι Ζαγαοισύ, τήν Πυ:σόγιαννη, στήν περιφέρεια Αγρινίου στό Καλλιφόνι Καρδί- τσας καί σέ πολλά άλλα χωριά. Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, έκτός 6:116 τό κύριο αγιογρ:(>ικό τους έργο, καλλιέργησαν καί άλλους ταµεις τής τέχνης τους, όπως τό τοπίο …'(Παγόννης: "Αγία Μαρίνα , νι:χισ9ε'ι',- καί από τήν καλαισθη- τή 81011601911011 προσόψων από και- σέλλες (σπίτι τού Σ. Ζωγράφου στούς Χιονιάδες) καί τή νεκρή φύση (Παγώνης… 'Αγία Μαρίνα ΚισσοΘ, "Αγιος Δηµήτριος Νεοχω- ριού). * T6 σηµείωµα τούτο, είναι 916 πρωτη προσέγγιση στό Θέµα, 916 ύπόδειξη 716 τό δρόµο πού "ίσως 1110:1151 νά ακολουθήσουν νεωτειροι έρευνητές καί 0' άλλα χωριά µέ παρόµοια κοινωνική δοµή καί αν- τίστοιχες δραστηριότητες, χωρίς να προδικαζει καί τα τελικά συµ- περάσµατα. 'Η έρευνα γύρω από τόν παραδοσιακό 90; πολιτισμό προχωρεί πέρα από 11'1I συλλογή ύ- λικού, πού φυσικά πρέπει νά συ- τική αποτίµηση, σέ πιό σύνθετες καί ούσιαοτικές μορφές. 1.-Γωργίου Παίσίου, lacing, 'Αγιο- γ-ραφία καί 'Αγιογράοαι των Χιανιάδων. "Ιωάννινα 1962. σελ. '. 2.-Δέν υπάρχει µεγάλη …τική έργα σία γιά τα Ισνάφισ καί ΄ραυφι΄:τια στην "Ελλάδα. µόνο µερικές µονο- γραφίες. Σχετική 6ιδλιογραφία Ελέ- πιστού: Νικ Πανταζοωύλω, "Ελλήνων Συσσωµατόσεις κατά τήν Τουρκοκρατίαν. "Αθή- κι1958. Ξ.-Χριστό. Περραιδαύ, "Α π α ν 1 α. Πρόλογος Νίκου Εύη, 'Επιµέλεια- Σχόλια Μ.Μ. Παπαϊωάννου. 'Αθήνσ 1956, σελ. 83. 4.-Φρειδ. "Ένγκελς, 'H Καταγω- γή τής 0"‘°.7£"'°" τής Ατοµικδήςκ 'Ιδιακτησίας καί το Κράτους. "Αθήνα [966. σύ. 6.100 [03 κ.α. 5.-Κίτσου Α. Μακρή, "Η Λαϊκή Τέ- ένα9 τού Πηλίου, "Αθήνα I976. σελ. Φορώντας νοιώθω ίκανοι σάν νά τό πλατεια κ.λξκ'ΐ'.ξ Καραγεώργη Σερ8ίος 4 (1 Athens Hiltc ι ζ |ϊΔ|π΄ 'χειροιεκνική - Ζωγραφική ΑΠΟ τίς τέσσερες µεγάλες πη- γες των Ήπειρωτων χωρικών - ζωγράφων, τό Κατιέσσοδο, τά Σουδενά, τούς Χιονις&δες καί τή ,Σαµαρίνα, άσφαλω πιό 113066ch πηγή είναι οί Χιονι&δες. ωµαρινα σήµερα 6ρίσκεται στό Νοµό Γρεδενών, στ& σύνορα 'H115i006 116i Μακεδονίας, ωστό- 00 πολιτιστικά &νήικει στόν ήπει- ρωτικό χώρο. Χωρικούς - ζωγρά- φους΄ έδωσαν πολλά ήπειρώτικα χωριά, όπως τό Φο-ρτόσι, τό Κα- λέντζι καί άλλα. Πολύ συχν& 0II1- μειώνουν στά έργα τους καί τόν τόπο καταγωγής τους. '|διαίτερα οί Χιονιαδίτες, δίπλα στ' όνοµά τους σχεδόν πάντα δείξουν τό χω- ριό τής καταγωγής τους σέ διά- φορους τύπους. «εκ Χιονι&δων», «& .…" Χιονι&δες», «6-116 χω- ρίον Χιονιάδες», αεκ Χ΄ιονι&δες», αΧιονιαδίτου», «Χιονιαδίτη». «X10 νιάδες». Αυτό ανερώνει έµμεσα πώς οί Χιονιαδιτες ζωγράφοι εί- xav καλή φήµη. ' έπίδοση πολλών 6-116 τούς Χιονιαδίτες στή ζωγραφική είναι γνωστή 6 παλιά, γι' αύτό κυ- κλοφορεί καί ή φράση «Χιονιαδί- της είσαι; Ζωργ&φος είσαι!». Δέν θά &ναφερθούµε έδώ στήν ποιότη- τα της καλλιτεχνικής τους παρά- γωγής, καί ιδιαίτερα τής άγιο- γραφιας, πού προκάλεσε καί τήν έντονη άρινητική αντίδραση τού Φώτη Κόντογλου. Χειροτεχν-΄΄ικ& ερ- γα, καλύπτουν τίς λατρευτικές 6- νόγκ.ες ένός 1.1576A-0u µέρους τής Βόρειας "Ελλάδας, καί πέρα 611 αύτή. "Αλλωστε τό έπίπεδο δέν είναι τό ιδιο σέ όλους τούς Χιο- νι αδίτες ζωγράφους. Υπάρχουν 6- ν&µεσά τους καλοί, μέτριοι καί κακοί. Τά προ6λήηιατα πού θά μάς άπωσχολήσουν… σήμερα είναι δύο, ή καταγωγή τής τέχνης τους καί κυρίως ή επαγγελµατική τους συσσωµ&τωση. Χώρος Ερευνας τό χωριό XIo- 016555, σκαρφαλωµένο στά κακο- τρ&χαλα 6ουνά τής 'Ηπείρου, δί- πλα στά &λ6α-νικά σύνορα. "Αλλο- το, µέ έκατοντ&δες κατοίκους καί σήµερα µόνο μέ 16, κι αυτούς σέ προχωρηµένη ηλικία. Χορτάρια- σαν 16 μονοπάτια, έρημο τά πε- ρισσότερα σπίτια, γκρεμίσματα παντού. Εικόνα έρήιμωσης καί φθοράς οχι πολύ διαφορετική καί άπό άλλων ήπειρώτικων χωριών. [16A161500I πόροι τού χωριού ή κτηνοτροφία, ή ζωγραφική καί ή ξυλογλυτιτική. Σήμερα οί συκιά- ζεις καί ή μικρή οικόσιτη κτηνο- τροφία. * Πώς δηµιουργήθηκε ή παράδο- % αύτή σ΄ ένα, απομονωμένο ορει- νο'χωριό; Σ ό,τι αφορα στήν ζυ- λογλυπτική, ίσως η πλησιέστερη ΄΄ πρός τήν αλήθεια ερμηνεία ειναι η ακόλουθη. Η ξυλογλυτιτική ύ- πήρξε, άπό παλιά, τέχνη .… 60- "ο… &.λλά σέ μικρά κυρίως άν- τικείµενα γιά σπιτική καί 51167- γελµαιική χρήση. Μες. "Ντακ κουτάλια, σφοντύλια κλπ. Κάτω άπό ορισμένες συνθήκες καί µέ τήν πίεση τού µικρού κτηνοτροφικού είσοδήµατος, είναι δυνατό νά προ- χωρήσουν καί σέ πιό σύνθετες μορφές, όπως είναι ή εκκλησια- στική ξυλογλυπτική. Στή ζωγραφική, όµως, δέν µπο- ρούµι: νά έπισημάνουµε ανάλογα σπέρματα. Μά καί ή δασική πρώ τη ύλη, άντίθετυ 611’ ό,τι συνέ- 6αινε μέ τή 6αφικ.ή των µαλλιών, Επρεπε ναρΘει από τόπους µακρυ- νους καί μέ “GAUY'IIIED'G ταξίδια. Τοπική παράδοση, πού τήν 6V6- φέρει στό πολύτιµο συλλεκτικό 616Ai0 του γιά τους χιονιαδίτες ζωγράφους ό ντόπιος παπα - Γι- όργης ΠαΤσιος 1, µιλάει γιά µα- Θητεία νεαρών 6λαχοποιµένων στήν '|ταλία. M6. κι άν ύποθέσουµε 116- θητεία στό "Αγιον "Όρος. κι έκει τό ίδιο επικρατούσε. "Αλλωστε καί ζωγράφοι 6116 άλλα χωριά, µέ σίγουρη μαθητεία στό "Αγιον"Ο- ρος, τήν ίδια τεχνοτροπία άκο- λουθούν. Είναι ή κοινή είκαστική διάλεκτος όλων των χειροτεχνών ζωγράφων τής έποχής τους καί νοµίζω πώς τή ρίζα της πρέπει νά τήν &ναζητήσουµε στά. πολύ πιό κοντινά καί προσιτ 'Επτ&- νησα, μέ τή γνωστή ζωνών… σχολή τους. Μερικές προσπάθειες νά κρατη- δεί στούς Χιονιάδες ύφος πλησιέ' στερο πρός τή 6υζαντινή παράδο- ση έμειναν χωρίς συνέχεια. Σά μιά τέτοια προσπάθεια σηµειώ- vowI: τήν gixéva τού 'Αγίου ’Av- τωνίου, πού 6ρίσκεται στήν έκ- …κλησία τού Αγίου 'Αθ&νουσίου XI- '… ονι&δων, καθώς καί μιά μεταγενέ στερη, 6AA6 1116 6066013 11606A- λαγή της, πάλι στήν ίδια έκκλη- σία. Γιά τήν επαγγελµατική …όργ&- νωση καί τή διδασκαλία τής τέ- χνης στούς Χιονιαδες έχουν δια- τυπωθεί πολλές εκδοχές, πού 016- vouv ως τήν ύπαρξη όργανωµένης Σχολής Ζωγραφικής. 'Η έλλειψη γραπτων πηγών ή λ… σίγου- ρων στοιχείων &φήνει 16 πεδίο έ- λεύθερο γιά κάθε µορφής είκασίες, άπό τίς όποίες δέν ξέφυγε καί ό ύποφαινόµενος. 'Επαγγε.λµατική όργ&νωση και σταδιακή 11691115i6 είναι άλληλένδετες σέ µορφές χει- ροτεχνικών συσσωιιατωσεων. Τό έθνικό τους δίκαιο καθορί- ζει όχι μόνο τούς όρους άσκησης τού έπαγγέλματος. άλλά καί 16 διαδοχικά στάδια µαθητείας, μέ τήν αντίστοιχη ανάληψη εύθυνων στήν παραγωγική διαδικασία. Εί- δικά στη ζωγραφική, οι μικροί 116- θητευόμενοι &ρχίζουν άπό 6011811- τικές δουλειές, όπως 16 τρίψιμο των χρωµάτων καί 16 καθάρισμα των w'IvéAAm 601506 προχωρούν στό γέµισµα όµοιόκρώµων 511106- νειων καί δι χικά άναλα6αίνουν περισσότερο υπεύθυνα καθήκοντα, ώσπου νά φτάσουν στή σχεδίαση ΄φυλαί, καί 16 δούλευα τόν λοιςισιιερειών. Οί έπαγγε…λµατικές αύιές 6076M)- σεις δέν είχαν σταθερή µορφή2. *Ητ&ν προσαρµοσµένες στό εί- δος καί στίς &νάγκες τής οίκονο- qufic δραστηριότητας σέ κώε΄ 1o- "µέα. Γιά τούς 6ιοτέχνες ύπηρχαν 16 1σνάφια ή ρουφέτια. γιά τούς εµπόρους οί κοµπανίες η συντρο- φίες, γιά τούς κτηνοτρόφους τ& τσελι,γκ&τα καί ποικίλες µορφές γι& τούς ναυτικούς καί τούς 6106 τιωτικούς. T6 [60 αίώνα έχουµε στήν ενετοκρατούιιενη Κρήτη «’A- T06 KITZOY MAKPH δελφότηιαε ζωγράφων, στήν όποία συμµετέχει καί ό νεαρός Μενέγος (Δομίνικος) Θεοτοκόπουλος. Μετά 6116 έπίπονες έρευνες ε- Φτασα στό συμπέρασµα .… οί ζωγράφοι των Χιονιάδων δέν άκο- λούθησαν τή συντεχνιακή έπαγγελ- παπική συσσωμάτωση, &λλ& 16 111.1- ρισμό σέ φ & ρ ι: ς, κοινωνι- κές διι&δες πού στηρίζονται στήν κοινότητα καταγωγής. Πρώτη νύ- ξη γι& νά στραφεί η. έρευνα πρός τήν κατεύθυνση αύτή τήν έδωσε 1.1I6 άπό τίς πρωτες επιγραφές τού ζωγράφου Πσγόνη στό Πήλιο. Νεόφερτος &κόιια, κρατάει τήν ή- πειρωτικη προφορά τού ονόµατός του καί θυµάται τή φάρα στήν ό- ποία Μπι. Σέ κιονόκρανο τής 'Αγίας Μα- οίνος Κισσού. στ& 18,02,άμε' σα σέ πολλά άλλα γράφει: κχείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί έκ φυλής πασχαλ&δες». 'Η επιγραφή αύτή έ6αζε πολλά έρωτήµατα, πού τελικά 6ρήκαν τήν Μάντησή τους, έκ΄τός άπό" ένα: Τί σήμαινε εκείνο τό «έκ φυλής πασχαλ&δες». ' Χριστόφορος Περραιόός στήν « '|- στορία τού Σουλίου καί Πάργας», πού τύπωσε στά 1857, γράφει στή σελίδα 17: «El: 16 τέσσαρα δασικές φόσες, στούς Πασχαλ&δες καί στούς Μαρι΄ ες. υσικά, δέν επιδίδονταν όλοι οί άντρες κάθε φάρος στή ζωγραφική. 'H κτηνοτροφία 110105115115, 66161- κός πόρος διοποοισμσύ καί ισως μιά κάποια στρατιωτική 6076M.)- ση νά τούς συνέδεε. ΟίΠ Πασχαλίτ- δες κατοικούσαν στή συνοικία πού 6ρίσκεται δορειοδυτικ& 6116 τό κέντρο τού χωριού καί είχαν γιά κοινό τους έργαστήριο, όπου …γι- νόταν καί ή μαθητεία των νέων ζωγράφων, Ένα πολύ ψηλό κτίριο. πού οί ντόπιοι 16 έλεγαν «πούλα των Πασχαλάδων». "Ας θυµηθούµε Εδω πως ό Σουλιώτης Λ. Κουτσο- νίκας στήν « Ιστορία της Έλλη…- κής "Επαναστάσεως, σηµειώνει πως 16 σπίτια των &ρχηγων κά" 95 φάρος «ήσαν κατά τό μάλλον πύργοι οχυρά». 'Η κούλα των Πωχαλ&δών E115- 05 έδω καί σαράντα περίπου χρό- "& καί στή Θέση της έχτισε και- νούργιο σπιτι παραθερισµού ένας 6116 τούς απογόνους των Πασχα- λάδων, ό συνταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος, πολύτιμος συμπαραστάτης µου στίς σχετικές Ερευνες. 'Εννοείται .… πολλοί έρ- γ&ζονται καί στά σπίτια τους, 111.:- pic; άπό 16 μέσα τού 19ου αί- ώνα. Σώζεται σέ καλή κατάστα- ση 16 σπίτι, όταν έργ&σΘηκαν οί ΠασΧσλάδες ζωγράφοι Γεώργιος, Ματθαίος. Ζπ"ος. 'Απόστολος. Σω- κράτης καί Κωνσταντίνος. 'A116 τή φάρα των Πάσχα… &ποσπάσθ΄ηκε, 616 τέλη τού 18ου αίωνα, ένα παρακλάδι της. οί Τσα- τσαίοί Πασχαλ&δες ή σκέτο T66- τσαί'οι. Οί Μωιν&δες 1161011106- σαν λίγο χαμηλότερα. Σώζεται, παρστηµένο καί τηγµένο στήν &- γρια 6 τ'ηση. τό κ:ινό τους έρ- γαστήριο. 'Η οίκογενε: ακή διαδο- χή στό έπ&γγελµα τού ζωγράφου διαπιστώνεται πολλές φορές. 11. χ: Κωσταπής Χιονιαδίτης (παπ- πόύς) — Παγώης Χιονισδίτης κι υστερα Δραιώτης (γιός) — 'A- θαν&σιος Παγωνίδης κι Μέρα Ποιόν… (εγγονός). Έδω τό διαπιστώνουµε καί Τό σπίτι όπου δούλεψαν πολλοί ζωγράφοι άπό τή κφυλή» των Πασχαλαδων ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι Φάροι κοινώς όνομαζόμε- ναι». Σ' αλλα σηµεία τού δι6λίου του &ναφέρεται στή «φυλή των Βοτζα- ραίων», στή «φυλή των Ζερ6αίων» κλπ., δηλαδή σέ γνωστές σουλιώ- τικες φάρες. "Ας σημειώσουμε έ- δώ, γιά τό σημερινό &ναγνώστη, πως ή λέξη φάρα πολύ άργότερα πήρε… ύποτιιιητική σημασία. παπά ' Γιωργης [1610105 πολλές φορές, στά διογραφικ& στοιχεία γιά X30VICX5iTES ζωγράφους, δίπλα στά όνοµατεπώνυμά τους σηµειώ- νει «έκ τής γενεάς Πασχαλάδων», «εκ τής γενεάς Τσατσαίών Πασχα- λ&δών», «Μαρινάς», χωρίς νά δί- νει αλλη έξήγηση. Τελικά ή έπι- τόπια έρευνα &τιέδειξε πως οί χιο- νιαδίτες ζωγράφοι &νήκαν σέ δυό σχηµατισμό νέων έπώνυµών σέ 6r Θρώπους µιάς 061061;. 'Η 6AA67I'1 τού έπώνυµου δέ σημαίνει 6110110- πή άπό τή φόρα, πού κρατάει πάντα 16 όνομ΄α τού γενάρχη µέ περηφάν-εια, κάτι &ντίστοιχο µέ τούς θεούς ή ήρωες γενάρχες των αρχαίων άθηναίκων «φυλών». Πε- 01116 νά σηµειώσω .… έδω δεν όλέπω κάποια «συνέχεια», &λλά διπλή άντιστοιχία παρόµοιων κοι- νώνικών δομών. Τώρα πρέπει νά έξετ&σουµε 71. mi οί &;ιχιικά κτηνοτροφικές «φυ- λές» των Χισνιάδων έξελίσσονται κατά ένα ποσοστό σέ 1510015va- κές ή έστω µικτές, χωρίς νά πά- ρουν τή μορφή τού ίσινωφιού παρ' όλο πού «016 τέλος τού [Sou 011- ώνα 6ρισ.κόμαστε µπροστ& στό φαινόμενο. ' ή κτηνοτροφική πα- ϊδικές έκδρΟμές ΜΝΓΟΥ-|ΟΥΝ|ΟΥ .ΠΕΡΣικ 21-315 .OXPIAA- κΑΣτΟΡιΜ2- 29/5 .ANAETENAPIAOTOVAAI'KAAA-KAZTOPIk 20 23/5 θκΡΟγΑΖιΕΡΑ: N\YKONO- ΡΟΔΟ- ΗΡΑΚΛΕ|Ο- ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 27-3οι5 ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ. ΠΟΡΟΣ 28- 3050ΥΔΡκ28- 30/5 :; ιο ΕΚΔΡΟΜΕΣ ΜΕ ΠΟΥΛΜΑΝ ΣΕ ΟΛΗ THN … ΕΛΛΑΔΑ ΠΑ τΗΝ ΠΕΝτΗκΟΣτΗ 28- -30|5 ωΒΘγΔΑπΕΣτΗ- -Bl-ENNH1 ι2ιόΟιΣπΑΝιΜι8|ό …… οΜΟΣΧΑ-ΛΕΝιΝΓκΡΑΝτ-κιΕΒΟ 27/6-9/7 Π ΑΝΕΠ|ΣΤΗΜίΟΥ 56 (ίος Οροφος) τηλ:3ό3ό777-3ό38132 -3ό3813ό ΄ | ίδια.… Λ Τό έργαστήρι των Μαρινάδων ζωγράφων Μιά, πού ή συνείδησή της ήταν σχεδόν άπόλυτα δεσμευµένη 6-116 16 ένστιχτο, τώρα κάτω άπ' τήν έπι…:ροή τών ζωτικών όρεινών κέν- τρων, έ.λωθε:ώνεται άπό τό έν- στιτιο, πλουτίζει… άπό τήν 6- στική Θεολογία, όπως σημειώνει 6 Μ. Μ. Παπαϊωάννου στά σχό- λια των κ'Απ&ντων» τού Περραι. 6063. - τα 1106110 λόγο τόν σηµειώσο- 01: πιό πάνω, πολλές 6-116 τίς φά- ρες έχουν µικτό χαρακτήρα, κτη- νοτ:ήνικό καί χειροτεχνικό. Στούς όρεινούς πληθυσµούς των χωοιων τής 'Ηπείρου -&ύτ& μάς ένδιαφέρουν ' 16 μεγαλύτε- ρο ποσοστό τής παραγωγικής δρ&στφιότ'ητας κατέχει ή πρωτο- ΥΣ…" παραπανω κτηνοτροΦ|α. γεωργία, ύλοτομία, γιά 5111.11501- κή κυρίως κατανάλωση καί Με. τερο γιά έμπορία. 'Η φτώχεια φυ- σικών πόρων όδηγεί ένα µέρος τού πληθυσµού σέ µεταποιητικές δρα. "ποιότητες καί ε1ναι γνωστή ή έπίδοση τών ήπειρωτ6ν σέ διάφο- ρες µορφές χειροτεχνίας καί στήν οίκοδοµικιή. Πολύ περιορισµένη εί- ναι ή προσφορά ύπηιρεσιών: δά. σκαλοι, -κομτιογιαννίτ΄ες, μεταφο- ρείς... Κοντά σ' αύτό πρέπει νά 110009560005 πως ό θεσμός έχει κάποιαν άντοχή στό χρόνο, δια- τηρείται κι δταν π. & έχουν ("ελλά- ξει οί συνθήκες τίς ότοίε: έξω…- 051066: μένει σάν ένα άι: χω- … ΄ , 'πιµέλεια- χόλια Εξ ου. 'Αθήνα "ο... ." πο τ ιγοσπΜ στοιχεια, που πρός 16 παρόν κατέχουµε, Βγαίνει τό συμπέρασµα πως οί εφ.-λές» των χιονιώιτΘ Μ… είχε" δοµή καί λειτουργία μεταποιητι- κής "ταινίας. Σή:ερα, Βάσια, ή ζωγραφική "κείται 1006-6006 ύ- ππ;εσιά, ιό στήν Εποχή έκείνη άντιµιτωπίζεται σάν µεταποιητι-κιή δραστηριότητα, &ντίστοιχη µέ τού χαλκό.-πού, τού άσηµιτζή, τού λι- θογλι΄=φου κ...λπ Πρόκειται, όπως τό σηµειώσαµε καί 6-116 τήν άρχή γιά χειροτεχνικού χαρακτήρα ζώ- τωρινή- Φαίνεται πως οί σχέσεις 6V6- μεσα στίς δύο φ&ρες δέν είναι έχ- θρι-κιές, &φού σηµειώνονται καί 5- τιιιγοιµίες. "Ετσι, ή Χρύσω, κό>η τού Πασπαλά ζωγπφου Ζήκο-.ι Γε- ωργίου παντρεύεται 16 M60116 ό- µότεχνό του 'Αναστάσιο Κ. Ζωγρά- 00 καί µ' ανιόν κάνει δύο άλλους Cur/0610095, τό Χριστόδουλο και τό θωιια, 1106 άνήκουν πιά στή φά- ρα των Μαρινάδων. "Ας σημειωθεί έδώ πως πολλοί, καί άπό τίς δύο ώρες, έπαιρναν τό 5116775A1I6 τους γιά έπώνυµό: Ζωγράφος, δ- πως έγινε καί µέ άλλα έπαγγέλ. 11616, Βαγενάς, Χαλκιάς, M62067 κός, Σαράφης. 'Η έξωγαιιία, δη- λαδή ό γάμος άν&µεσα σέ ατομα άπό δι:|>οιρετι.κές ένωσεις αιµατο- συγγένειας ήταν σέ παγκόσµια κλίµακα έπιΘυµητή καί πολλές φο- ρές έπιιδεδλη.ιινένη γιά λόγους εύ- γονίας πού είχαν διαπιστωθεί &: ...κι… … Εειραµκά4. Μέ &φετι- pic: 16 χωριό τους, & που τούς χειµωνιάτικους µήνες δούλευαν φορητές είκόνες, ξεχύ.ον- ταν οί χιονιαδίτες ζωγράφοι πρός διάφορες κατευθύνσεις γιά ν άνα. λ&όουν τοιχογραφικές έ;γασίες καί νά πουλήσουν τίς έιοι.με ς εί- κόνες. Μερικές φορές έµεναν µό- νήµα σέ τόπους όπου ύπή-ρχε 60- 115111 δουλειά, παντρεύονταν καί ντόπιες, όπως έκανε ό Παγώνης στή Δράκια τού Πηλίου 5. "Εργα τους συναντούµε στή Βούρμπιανη, στή Σταριτ»σι&νιη Καστοριάς, στό Αύγεριινό Μακεδονίας, στό Πεντά- λοφο καί στόν γειτονικό του Βυ- θό, στή Βήσσανη, στά πηλιορείτι- … κα χωριά Δρ&κια, ΄Ανήλιο, Κισ- σός Νεοχώρι Μακιρινίτσα στό μο- ναστήρι τής Κλεισούρας, στήν Πρεµετή, στή Ζίτσα, 0-16 K061106- AI στό Τσεπέλο6ο στό Β:υσοχώ- οι΄ καί τό Σκαµνέλι Ζατγοειού, τήν Πυ:σόγιαννη, σπιν περιφέρ: τα Αγρινίου στό Καλλιφωνι Καρδί- τσας καί σέ πολλά άλλα χωριά. Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, έκτός άπό τό κύριο 67I070: (;>ικό τους εργο, καλλιέργησαν καί άλλους τομείς τής τέχνης τους, όπως 16 τοπίο (Παγώνης: "Αγία Μαρίνα Κισσού, παρ&σπιτο Τριανταφύλ- λου στή Δράµα) τήν προσωπο- γραφία (Χριστόδουλος Γεωπό- φος. προσωπογραφίες των γονι- ων του Παγώνης: Ρήγας Υψήλάν- της), τίς ιστορικές σκηνές ('Av01- 6160qu Παπακώοτας - Μαρινάς. σπίτι τού P615011 στό Τοπέλο-6ο), ιζίς …) τή διακόσµηση προσόντων 6116 κο. σελλες (σπιτι τού Σ. Ζωγράφου στους Χιονιάδες) καί τή νεκρή φύση -(Παγόνη;- "Αγία Μαρίνα Κισσοί», 'Αγιος Δηµήτριος Νεοχω- πιω). * T6 σηµείωµα τούτο είναι μιά πρώτη προσηγι΄ση στό Θέµα, µιά ύπόδειξη γιά τό δρόµο πού ίσως πρέπει νά &κολου9η-σουν νεώτεροι έρευνηιές καί σ΄ &λλα χωριά μέ παρόµοια κοινωνική δομή καί άν- τίστοιχες δραστηριότητες, χωρίς νά προδικάζε'ι καί τά τελικά συµ- περάσµατα. 'Η έρευνα γύρω 6116 τόν παραδοσιακό µας πολιτισμό προχωρεί πέρα 6116 τή συλλογή ύ- λικού, πού φυσικά πρέπει νά συ- νεχισ9εί, καί 6116 τήν καλαισθη- τική ΜΜΜ, σέ πιό σύνθετες καί ούσιαστικές μορφές. 1.-Γ…γίου Παϊσίου, Ιερέας, 'Αγιο- γροφία καί 'Αγιογρ&φοι των Χιονι&δων. Ι'ωάννινα 1962.σ:λ.Ι. 2. -Δέν ύπόρχει μεγάλη συνθετική έργα- σία γιά 16 Ισνάφια καί μονοπάτια στήν ενώ δα, µόνο µερικές μονο- γραφί…ες. Σχετική διδλιογραφία ελέ- πιστού: Νικ. Πανταζόπούλω, 'Ελλήνων Συσσωματώσιις κατά τήν Τουρκοκρατίαν. .…- Μι [953. 1956, σελ. 83. 4-Φµιδ. "Εως, 'Η Καταγω- γή τής Οίκογε΄νειας, τής 'Ατοµικ6ής'1,διοκτησίας καί το Κράι τους 'ΑΘήνα 1066. σελ. u[[10, 103 κά 5.-Κι'τσ=νΑ. Μακρή, 'ΗΛσίκήΤύ- τη τού Πηλίου, 'Αθηνα 1976.ω. 209. -- Φορώντας… νοιώθετι …ϊκανοι σάν νάτό Πλατεία Κολξέτξ Κορογεώργπ Σερ6ίσς 4 (2 Athens Hiltc ROI Rolex Oyster L

Αυγουστος … Δεκέµ6ριος 1977 Η… &… ΤΡΙΜΗΝΙΙ ΙΙΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ME ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΥΡΩ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ Έκδίδετα1 από συντακτική έΠίτροΠη µέ τή συμπαράσταση της Προοδευτικής Ένώσεως Πυρσόγίαννης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Γιώργος Κουρλος ΓΡΑΦΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ: Β. Κωνσταντίνου 42, Τηλ. 229.321, ΛΑΡΙΣΑ Περιεχόµενα ' ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ άρθρο της Σύνταξης . . .. .. . . . . Σελ. 1 ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ .. .. » 2 H ΑΡΧΗ ΕΓΙΝΕ… . . » 3 ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ - ΕΚΘΕΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ . .. .. . » 4 ΟΩΤΟΓΡΑΦΙ ΕΣ - είµαι καλά καλη άντάµωση . . . . . . . . . . . . » 7 ΛΑ" Ι' ΚΟΙ ΟΡΓΑΝΟΠΑΙΧΤΕΣ .. . » 10 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΟΠΑΙΧΤΕΣ. » 27 Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ .. .. » 37 ΟΙ «ΦΥΛΕΣ» ΤΩΝ ΧΙΟΝΙΛΔΩΝ ΚΑΙ Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟ- ΤΕΧΝ|ΚΗ … ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ … άρθρο τοι"; Κίτσου Μακρη . . . . » 40 1978. Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ .. . . » 46 Ο ΓΛΥΠΤΗΣ Μ|ΛΙΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ — της Β. Νικήτα- Σκαρ τάδου….......................... » 49 |ΡΑΜΜΑΤΑ....… » 59 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ-ΣΗΜΕ]ΩΝΟΥΝ .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. » …. 62 » 64 ΘΑΝΑΤΟ! .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. Ι'ΐ'|΄| IE I A ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΄Ι".…ι)ιερικ…ι Δρκ. 140 ΄1ζξιι)ιερικι… Δ()λ. 12 ΑΛΛΗΛ()Ι΄ΡΛΦΙΛ -— ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ: Θανάσης Παπαγεωργίου B. Κωνσταντίνου 42 ΛΑΡΙΣΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟ Λεωνίδας Ντόδας ΕΚΤΥΠΩΣΗ Τυπογραφείο «Η ΔΩΔ.ΩΝΗ» Κονίτσης 195 - Α. Τούµπα Τηλ. 920.610 Θεσσαλονίκη ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ & ( ? Μ ΧΆΞ! έξω/β ζ-1γαπητοί μας φίλοι, λ]αζί με τίς εύχές μας για τήν καινούργια χρόνια σας στέλνουμε και τό διπλο τεύχος τού ((€Αρμολο- γιού», πού συµπλήρωσε ένα χρόνο ζωής. "Ενας χρόνος γεμάτος αγώνα καί αγωνία να γίνει τε» περιοδικο καλύτερο, να φτάνει στα χέρια σας συντομότερα, παρά τίς μεγάλες δυ- σκολίες, οίκονομικές καί τεχνικές. Λειτουργήσαμε συλλογικά καί &- νοιχτά προς όλες τίς πνευματικές δυνάμεις τού τόπου μας. Οί μέχρι σήμερα δραστηριότητες δεν μας κα- θόρισαν τελεσίδικα. Είναι γνωστοί οί στόχοι καί οί επιθυμίες μας. Καί ή ελευθερία μας έχει γίνει αποδε- κτή. Σκοπεύουμε να μείνουμε άνοι- χτοί σε ό,τιδήποτε αξιοποιεί δημι- ουργικά τήν πολιτιστική μας φυσι- ογνωμία καί ανακουφίζει τήν ά…- νιώδη έπι6ίωση τοι") τόπου μας. "E— τσι "ίσως μπορέσου…ιιε να δούμε ποιοί άκρι6ώς είσαστε καί πού άκριδώς πάμε. πι Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΜαστοροΧώρια T013 Γράµµου τα Μαστοροχώρια 1:00 Γράµμου ή αλλιώς ακριτική Ελλάδα ύπάρχουν µονάχα στο χάρτη. «Νεκρά», «ασή µαντα», «ακίνητα» µέ- σα στήν πλήρη «καλών προθέσεων» συνεί- δηση των εκάστοτε αρµοδίων. ‘O ημερήσιος καί περιοδικός τύπος κα- τακλύζεται από γραφικά καί ανώδυνα «ό- δοιπορικά της αγωνίας». Ξεµοναχιάζουν στα καφενεία 4 - 5 συνταξιούχους, φωτο- γραφίζουν καµια γερόντισα … συνήθως µε ζαρωµένο πρόσωπο … δίπλα σε πρόδατα ?] φορτωµένη ξύλα, ψάχνουν για θέµατα µε λύκους κι αρκούδες, κρατούν ση µειώσεις για «αίτήματα», φιλοξενούνται από λαχτα- ρισµένους για ανταπόκριση προέδρους κι επιστρέφουν στην Αθήνα. Λίγο πολύ πιστεύ- ουν δτι έκµαιεύουν το διάλογο ή ακόμα καί το βίαιο αντίλογο. ‘H τηλεόραση συνεχίζει το χορό µε άψυ- δατωµένες «λαογραφικες ερευνες», µε ηµί- ωρα «νεοδηµοτικι3ν τραγουδιών». "Ολα αό- τα µε φόντο πλατάνια καί 6ρυσοδλες, καύ- µός καί µαράζι για τον τσιµεντόπληνκτο πο- λίτη των αστικών κέντρων. Παραµογές εκλογών … είναι συνήθεια φαίνεται … άνεόοκατέ6αιναν οί ύποψήφιοι τα χωριά καί µιλούσαν στα λιγοστά καφε- νεία, σε λιγοστούς ανθρώπους. Λιγοστοί 6- χι γιατί διαφωνούσαν με τα προγράµµατα ή τα πρόσωπα αλλά γιατί αύτο'ι ήταν όλοι κι όλοι. Στα χρόνια πούρχονται ή καλύτε- ρα τετραετίες, οί σταυροί θα µετρούνται στα νεκροταφεία κι όχι στίς κάλπες. Σκέ- ψη πολύ δεν χρειάζεται όταν ύπάρχει χω- ριό … χωρια … πού µετράει σε µια δεκα- ετία ζωής 6 γεννήσεις καί 48 θανάτους. Μαστοροχώρια του Γράµµου, χωρια πού αίσΘάνονται την αγωνία της έρήµωσης κι ή ανάσα τους όσο πάει καί λιγοστεύει. Η ΣΥΝΤΑΞΗ Oi «φυλές» τών Χιονιάδων καί ή ήπειρωτικι'1 χειροτεχνική - ζωγραφική "Ενα άρθρο τοι") Κίτσου Μακρή Αγαπητοί μου φίλοι, Ευχαρίστως συμφωνώ να δημοσιευτεί στο «Αρµολόι» το α΄ρθρο μου για τους Χιονιαδίτες ζωγράφους. Λυπάμαι πού δεν έχω έτοιμο τίποτε καινούργιο, ούτε ύπολο…γι΄ζω νά έχω σύντομα. EH συγκομιδή στοιχείων τού φετεινού καλο- καιριού δεν έχει άκόμα τακτοποιηι?εϊ, πολύ περισσότερο δεν έγινε ή επεξεργασία. . . Με… τα :…) φιλικά αίσι?ήματα Κίτσος Μακρής Βόλος 27)10)77 aA110 τίς τε΄σσερες µεγάλες πηγες τών ’H- πειρωτών χωρικών - ζωγράφων, το Kane's- 0060, τα Σουδενά, τούς Χιονιάδες καί τή Σαµαρίνα, ασφαλώς ή πιο πλούσια πηγή εί- ναι οί Χιονιάδες. "Η Σαμαρίνα σήμερα Βρί- σκεται στο Νομο Γρε6ενών, στα σύνορα ’H- πείρου καί Μακεδονίας, ωστόσο πολιτιστικά ανήκει στον ήπειρωτικο χώρο. Χωρικούς - ζωγράφους Ξδωσαν πολλα ήπειρώτικα χω- ριά, όπως το Φορτο'σι, το Καλέντζι καί άλ- λα. Πολύ συχνά σημειώνουν στα Ξργα τους καί τον τόπο καταγωγής τους. >Ιδιαίτερα οί Χιονιαδίτες, δίπλα στ, όνομά τους σχεδον πάντα 6άζουν το χωριο τής καταγωγής τους σε διάφορους τύπους: «εκ Χιονιάδων», «εκ κώμης Χιονιάδες», από χωρίον Χιονιάδες», «εκ Χιονιάδες», «Χιονιαδίτου», «Χιονιαδίτη», Το ίδιο άρθρο δημοσιεύτηκε στο «ΒΗΜΑ». «Χιονιάδες». .»… φανερώνει έμµεσα πως οί Χιονιαδίτες ζωγράφοι είχαν καλή φήµη. 'Η επίδοση πολλών άπο τούς Χιονιαδίτες στή ζωγραφική είναι γνωστή άπο παλιά. γι' αύτ΄ο κυκλοφορεί καί ή φράση «Χωνιά- δίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι!». Δέν θα &… ναφερθούμε εδώ στήν ποιότητα τής καλλι- τεχνικής τους παραγωγής, καί ίδιαίτερα τής άγιογραφίας, πού προκάλεσε καί τήν εντο- νη αρνητική αντίδραση τοι") Φώτη Κόντο- γλου. Χειροτεχνικα έργα καλύπτουν τίς λα- τρευτικές ανάγκες ενος μεγάλου µέρους τής Βόρειας Ελλάδας, καί πέρα απ αύτή. 'Αλ- λωστε το επίπεδο δεν είναι το ίδιο σε ολους τούς Χιονιαδίτες ζωγράφους. "Υπάρχουν &- νάµεσά τους καλοί, μέτριοι καί κακοί. Τα προ6λήματα πού Θα µας απασχολήσουν σή- μερα είναι δύο, ή καταγωγή τής τέχνης τους καί κυρίως ή επαγγελματική τους συσ- σωµάτωση. ΑΡΜΟΛΟ'|' 41 Χιονιάδες: μερική άποψη Χώρος έρευνας το χωριο Χιονιάδες, σκαρ- φαλω|ιε΄νο στα κακοτράχαλα Βουνά τής ”H- πείρου, δίπλα στα αλ6ανικα σύνορα. "Αλλο- τε µε εκατοντάδες κατοίκους καί σήμερα µό- νο μέ 16, κι αύτούς σέ προχωρηµένη ήλι- κι'α. Χορτάριασαν τα μονοπάτια, έρημα τα περισσότερα σπίτια γκρεμίσματα παντού. Είκο'να ερήμωσης καί φθοράς, όχι πολύ δια- φορετική καί άπό άλλων ήπειρώτικων χω« ριών. Παλιότεροι πόροι του χωριου ή κτη- νοτροφία, ή ζωγραφική καί ξυλογλυπτι- κή. Σήµερα 0i συντάξεις καί ?; μικρή οίκο- σιτη κτηνοτροφία. Πώς δημιουργήθηκε η παράδοση αύτη σ ένα αποιιονωμε΄νο ερεινο χωριο; Σ 6, τι αφορα στην ξυλογλυπτική, ίσως ή πλησιέ- στερη προς τήν αλήθεια ερμηνεία είναι ή ακόλουθη. Η ξυλογλυπτική ύπήριξε, από πα- λιά, τέχνη τών δοσκών, άλλα σε μικρά κυ- ρίως αντικείιιενα για σπιτική καί επαγγελ- ματική χρηση, ρο'κες, γκλίτσες, κουτάλια, σφοντύ) ια κλπ. Κάτω από ορισμένες συνθή- κες καί µε τήν πίεση του μικρού κτηνοτρο- φικου είσοδήµατος. είναι δυνατο να προχω- ρήσουν καί σε πιο σύνθετες µορφές, όπως είναι ή εκκλησιαστική ξυλογλυπτικη. Στή ζωγραφική, δ|ιως, δεν μπορούμε να έπισημάνουμε ανάλογα σπέρματα. Με καί ή δασική πρώτη ύλη, αντίθετα απ &… συνέ- 6αινε µε τη Θαφικη τών μαλλιών, έπρεπε νάρθει από τόπους ιιακρυνούς και Με πολυ- 42 APMOAOJ‘ ήµερα ταξίδια. Τοπική παράδοση, πού τήν αναφέρει στο πολύτιµο συλλεκτικο 6ι6λίο του για τούς χιονιαδι΄τες ζωγράφους & ντό- πιος παπα-Γιώργης Παΐσιος', μιλάει για µαθητεία νεαρών 6λαχοποιμένων στην Ιτα- λία. Με κι αν ύποθε'σουµε µαθητεία στο "Α- γιον "Ορος, κι εκεί το ίδιο επικρατούσε. "Αλλωστε καί ζωγράφοι από άλλα χωριά, με σίγουρη μαθητεία στο "Αγιον "Όρος, τήν ’1'- δια τεχνοτροπία ακολουθούν. Είναι ή κοινή εικαστική διάλεκτος όλων τών χειροτεχνών ζωγράφων τής εποχής τους καί νομίζω πως τή ρίζα της πρέπει να τήν αναζητήσουμε στα πολύ πιο κοντινά καί προσιτά 'Επτάνη- σα, με τή γνωστή ζωγραφική σχολή τους. Μερικές προσπάθειες να κρατηθεί στούς Χιονιάδες ύφος πλησιέστερο προς τή 6υζαν- τινή παράδοση έμειναν χωρίς συνέχεια. Σά µια τέτοια προσπάθεια σημειώνουμε τήν εί- κόνα τού "Αγίου =Αντωνι΄ου πού δρι΄σκεται στήν εκκλησία τού "Αγίου "Αθανασίου Χιο- νιάδων, καθώς καί µια μεταγενέστερη, άλ- λα πιο σοδαρή παραλλαγή της, πάλι στήν ίδια εκκλησία. Για τήν επαγγελματική οργάνωση καί τή διδασκαλία τής τέχνης στούς Χιονιάδες έχουν διατυπωθεί πολλές εκδοχές, πού φτά- νουν ώς τήν ύπαρξη οργανωµένης Σχολής Ζωγραφικής. "Η έλλειψη γραπτών πηγών ή άλλων σίγουρων στοιχείων αφήνει το πεδίο ελεύθερο για κάθε μορφής είκασίες, άπό τίς οποίες δεν ξέφυγε καί & όποφαινόµενος. *Ε- παγγελμ.ατική οργάνωση καί σταδιακή μα- θητεία είναι άλληλε΄νδετες σε μορφές χειρο- τεχνικών συσσωματώσεων. Το εθνικό τους δίκαιο καθορίζει όχι µό- νο τούς ορους άσκησης τού επαγγέλματος, αλλά καί το διαδοχικά στάδια μαθητείας, με τήν αντίστοιχη ανάληψη εύθυνών στήν παραγωγική διαδικασία. Είδικα στή ζω- γραφική, οί μικροί μαθητευόμενοι αρχίζουν από 6οηθητικες δουλειές, όπως το τρίψιµο τών χρωµάτων καί το καθάρισμα τών κινέ- λων, ύστερα προχωρούν στο γέµισμα οµοιό- χρωμων επιφανειών καί διαδοχικά αναλα- 6αίνουν περισσότερο όπεύθυνα καθήκοντα, ώσπου να φτάσουν στή σχεδίαση καί το δού- λ.=.μα τών λεπτομερειών. Οί επαγγελματικές αυτες οργανώσεις δεν είχαν σταθερή µορ- φή2. τΗταν προσαρμοσμένες στο είδος καί στίς ανάγκες τής οίκονομικής δραστηριότη- τας σέ κάθε τομέα. Για τούς διοτέχνες ύπήρ- χαν τα ίσνάφια ή ρουφε΄τια, για τούς εμπό- ρους οί κομπανίες ή συντροφι΄ες, για τούς κτηνοτρόφους τα τσελιγκάτα καί ποικίλες µορφές για τούς ναυτικούς καί τούς στρατι- ωτικούς Το 16ο αίώνα έχουµε στήν ενετο- κρατούµενη Κρήτη «"Αδελφότητα» ζωγρά- φων, στήν οποία συµμετέχει καί & νεαρος Μ…… (Δομίνικος) Θεοτοκόπουλος. … από έπίπονες έρευνες έφτασα στο συμπέρασμα πως οί ζωγράφοι τών Χωνιά- δων δεν ακολούθησαν τή συντεχνιακή επαγ- γελματική συσσωμάτωση, αλλά το χωρισµό σε φ ά ρ ε ς , κοινωνικές ομάδες πού στηρίζονται στήν κοινότητα καταγωγής. Πρώτη νύξη για να στραφει ή έρευνα προς τήν κατεύθυνση αυτή τήνε έδωσε µια από τίς πρώτες έπιγραφες τού ζωγράφου Παγώνη στο Πήλιο. Νεόφερτος ακόµα, κρατάει τήν ήπειρώτικη προφορά τού ονόµατός του καί θυμάται τή φάρα στήν οποία ανήκει Σε κιονόκρανο τής "Αγίας Μαρίνας Κισ- σού, στα 1802, ανάμεσα σε πολλά άλλα γράφει: «χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί εκ φυλής πασχαλάδες». "Η επιγραφή αύτή έδαζε πολλα ερωτήματα, πού τελικα θρή- καν τήν απάντησή τους ,εκτος απο ένα: Τί σήµαινε έκεϊνο το «εκ φυλής πασχαλάδες». "Ο Χριστόφορος Περραι6ος στήν «"Ιστορία τού Σουλίου καί Πάργας», πού τύπωσε στα 1857, γράφει στή σελίδα 17: «Είς τα τέσ- σαρα ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυ- λαί, φάραι κοινώς ονοµαζόμεναι» Σ' άλλα σημεία τού δι6λι΄ου του αναφέρε- ται στή «φυλή τών Βοτζαραι΄ων», στή «φυλή τών Ζερ6αίων» κλπ., δηλαδή σε γνωστές σουλιώτικες φάρες. "Ας σηµειώσουμε εδώ, για το σημερινό αναγνώστη, πως ή λέξη φά- ρα πολύ αργότερα πήρε ύποτιμητική σημα… σία. "Ο παπα- Γιώργης Παίσιος πολλές φο- ρές, στα Βιογραφικά στοιχεια για χιονιαδί- τες ζωγράφους ,δίπλα στα ονοµατεπώνυ|ιά τους σημειώνει «εκ τής γενεάς Πασχαλά- δων», «εκ τής γενεάς Τοατσαίων Πασχαλά- δων», «Μαρινάς», χωρίς να δίνει άλλη εξή- γηση. Τα… ή επιτόπια έρευνα απέδειξε πως οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ανήκαν σε δυο APMOAO‘I' 43 δασικές φάρες, στούς Πασχαλάδες καί στούς Μαρινάδες. Φυσικά, δέν έπιδίδονταν όλοι οί άντρες κάθε φάρας στή ζωγραφική. 'Η κτηνοτροφία παρέμενε δασικος πόρος όιοπορισμού καί ίσως μια κάποια στρατιω- τική οργάνωση να τούς συνέδεε. Οί Πασχα- λάδες κατοικούσαν στή συνοικία πού Βρίσκε- ται όορειοδυτικά από το κέντρο τού χωριού καί είχαν γιά κοινό τους έργαστήριο, όπου γινόταν καί ή μαθητεία τών νέων ζωγρά- φων, ένα πολύ ψηλό κτίριο, πού οί ντόπιοι το έλεγαν «κούλα τών Πασχαλάδων». "Ας θυμηθούμε έδώ πώς & Σουλιώτης Λ. Κουτσο- νίκας στήν «'Ιστορία τής e13117112131710 Έπα- ναστάσεως» σηµειώνει πώς τα σπίτια τών αρχηγών κάθε φάρας «ήσαν κατά το µαλ- λον πύργοι οχυροί». 'H Κούλα τών Πασχαλάδων έπεσε έδώ καί σαράντα περίπου χρόνια καί στή θέση της έχτισε καινούργιο σπίτι παραθερισµού ένας από τούς απογόνους τών Πασχαλάδων, & συν- ταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος, πολύτιμος συµπαραστάτης 1101) στίς σχετικές έρευνες. Εννοείται πώς πολλοί έργάζονται καί στα σπίτια τους, κυρίως από τα μέσα τού 1901) αίώνα. Σώζεται σέ καλή κατάστα- ση το σπίτι, όπου έργάσθηκαν οί Πασχαλά- δες ζωγράφοι Γεώργιος, Ματθαίος, Ζήκος, Αποστολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος. Απο τή φάρα τών Πασχαλάδων αποσπά- σθηκε, στα µέλη τού 18ου αίώνα, ένα πα- ρακλάδι της, οί Τσατσαίοι Πασχαλάδες ή σκέτα Τσατσαίοι. Οί Μαρινάδες κατοικού- σαν λίγο χαμηλότερα. Σώζεται, παρατηµ.ένο καί πνιγμε'νο στήν άγρια 6λάστηση, το κοι- νό τους έργαστήριο. 'Η οίκογενειακή 510150- χή στο έπάγγελμα τού ζωγράφου διαπιστώ- νεται πολλές φορές, π.χ.: Κωνσταντής Χιο- νιαδίτης (παππούς) — Παγώνης Χιονια- δίτης κι ύστερα Δρακιώτης (γιος) —— Α- θανάσιος Παγωνίδης κι ύστερα Παγώνης (έγγονός)- =Εδώ διαπιστώνουµε καί το σχηματισμο νέων έπώνυµων σέ ανθρώπους μιας φάρας. "Η αλλαγή τού έπώνυµου δέ σημαίνει απο- κοπή από τή φάρα, πού κρατάει πάντα το όνομα τού γενάρχη μέ περηφάνεια, κάτι αν- τίστοιχο μέ τούς θεούς ή ήρωες γενάρχες τών αρχαίων αθηναϊκών «φυλών». Περιτ… Σπίτι όπου δούλεψαν οί Παοχαλά- δες ζωγράφοι: Γεώργιος, Ματθαί- ος, Ζήκος, *.4πόσιολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος το να σημειώσω πώς έδώ δέν 6λέπω κάποια «συνέχεια», αλλά απλή αντιστοιχία παρόμοι- ων κοινωνικών δομών. Τώρα πρέπει νά έξετάσουμε γιατί οί αρ- χικά κτηνοτροφικές «φυλές» τών Χιονιάδων έξελίσσονται κατά ένα ποσοστο σέ χειροτε- χνικές ή έστω μικτές, χωρίς να πάρουν τή µορφή τού ίσναφιού παρ' όλο πού «στο τέ- λος τού 18ου αίώνα δρισκόμ.αστε μπροστά στο φαινόμενο: ή κτηνοτροφική πάτρια, πού ή συνείδησή της ήταν σχεδον απόλυτα δεσμευ- µένη από το ένστιχτο ,τώρα κάτω ετ: τήν έπιρροή τών αστικών ορεινών κέντρων, έ- λευθερώνεται από τήν αστική Εδεολογία», ό- πως σηµειώνει ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου στα σχόλια τών «΄Απάντων» τού Περραιδού3. Τον πρώτο λόγο τον σηµειώσαµε πιο πά- νω, πολλές από τίς φάρες έχουν μικτο χα- ρακτήρα, κτηνοτροφικο καί χειροτεχνικό. Στούς ορεινούς πληθυσμούς τών χωριών τής "Ηπείρου …- αύτά μας ένδιαφέρουν έδώ - το μεγαλύτερο ποσοστο τής παραγωγικής δραστηριότητας κατέχει ή πρωτογενής πα- ραγωγή, κτηνοτροφία, γεωργία, ύλοτομία, γιά έσωτερική κυρίως κατανάλωση καί λι- γότερο για 5117100111. cH φτώχεια φυσικών πόρων οδηγεί ένα μέρος τού πληθυσµού σέ 44 ΑΡΜΟΛΟ1' µεταποιητικές δραστηριότητες καί είναι γνω- στή ή έπίδοση τών ήπειρωτών σέ διάφορες μορφές χειροτεχνίας καί στήν οίκοδομική. Πολύ περιορισµένη είναι ή προσφορά ύπηρε- σιών: δάσκαλοι, κομπογιαννίτες, 0510100- ρείς... Κοντά 0’ 01010 πρέπει 1201 7100085000115 πώς 0 050000 έχει κάποιαν αντοχή στο χρό- νο, διατηρείται κι όταν πιά έχουν αλλάξει οί συνθήκες τίς οποίες έξυπηρετούσε 051251 σάν ένα σχήμα χωρίς περιεχόµενο. Απο 101 11700101 στοιχεία, πού προς το παρον κατέχουμε, ύγαίνει το 00117150010001 πώς οί «φυλές» τών χιονιαδιτών ζωγράφων είχαν δομή καί λειτουργία μεταποιητικής συντεχνίας. Σήµερα, βέ6αια, ή ζωγραφική θεωρείται προσφορά ύπηρεσιών, 1101 στήν έ- ποχή έκείνη αντιμετωπίζεται σάν 05101710171- τική δραστηριότητα, αντίστοιχη 05 τού χαλ- κουργού, τού ασηµιτζή, τού λιθογλύφου κλπ. Πρόκειται, όπως το σηµειώσαμε καί απο τήν αρχή, γιά χειροτεχνικού χαρακτήρα ζωγρα- φικη. Φαίνεται πώς οί σχέσεις ανάµεσα στίς δύο φάρες δέν είναι έχθρικές, αφού σημειώνονται καί έπιγαµίες. "E101 ,ή Χρύσω, κόρη τού Πασχαλα ζωγράφου Ζήκου Γεωργίου παν- τεύεται το Μαρινα οµότεχνό του Αναστά- σιο Κ. Ζωγράφο καί 0’ 0101012 κάνει δύο άλ- λους ζωγράφους, το Χριστόδουλο καί το Θω- μά, πού ανήκουν πιά στή φάρα τών Μαρινά- δων. "Ας σημειωθεί έδώ πώς πολλοί, καί από τίς δύο φάρες, έπαιρναν το 5710177511101 τους 7101 57111112000: Ζωγράφος, όπως έγινε καί 115 άλλα 5710177511101101, Βαγενας, Χαλ- κιάς, Μαραγκός, Σαράφης. "Η έξωγαµ.ία, δηλαδή ο γάµος ανάµεσα σέ 01101101 01710 δια- φορετικές ένώσεις αίματοσυγγένειας ήταν σέ παγκόσμια κλίμακα έπιθυμητή καί πολλές φορές 5711656171051271 7101 λόγους εύγονίας πού είχαν διαπιστωθεί έµπειρατικά4. Μέ αφετηρία το χωριό τους, όπου τούς χειµωνιάτικους µήνες δούλευαν φορητές εί- κόνες, ξεχύνονταν οί χιονιαδίτες ζωγράφοι προς διάφορες κατευθύνσεις 7101 12’ 011201101- 6001) τοιχογραφικές έργασίες καί να πουλή- σουν τίς έτοιμες εικόνες. Μερικές φορές έ μεναν µόνιμα σέ τόπους όπου ύπήρχε αρ- 1:5101 δουλειά, παντρεύονταν καί ντόπιες, ό- ως έκανε & Παγώνης στή Δράκια τού Πη- ίου5. "Έργα τους συναντούμε στή 130001171101- π 1 W1, στή Σταριτσιάνη Καστοριάς, στο Αύγε- ρινο Μακεδονίας, στο Πεντάλοφο καί στον γειτονικό του Βυθό, στή Βήσσανη, 0101 πη- λιορείτικα χωριά Δράκια, Ανήλιο, Κισσός, Νεοχώρι, Μακρινίτσα, στο μοναστήρι τής Κλεισούρας, στήν Πρεμετή, στή Ζίτσα, στο Κουκούλι, στο T057151060, 010 Βρυσοχώρι καί το Σκαμνέλι Ζαγοριού, τήν Πυρσόγιαν- νη, στήν περιφέρεια Αγρινίου, στο Καλλι- φώνι Καρδίτσας καί σέ πολλά άλλα χωριά. Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, έκτος 01710 το κύριο αγιογραφικό τους έργο, καλλιέργησαν καί άλλους τομείς τής τέχνης τους, όπως το τοπίο (Παγώνης: "Αγία Μαρίνα Κισσού, παράσπιτο Τριανταφύλλου στή Δράκια) , τήν προσωπογραφία (Χριστόδουλος Ζωγράφος: προσωπογραφίες τών γονιών του Παγώνης: Ρήγας Υψηλάντης), τίς ίστορικές σκηνές (,Αναστάσιος Παπακώστας - Μαρινας: σπί- τι τού Ράδου στο T057151060) , τή διακόσµη- ση προσόψεων 01710 κασέλλες (σπίτι τού Σ. Ζωγράφου στούς Χιονιάδες) καί τή νεκρή φύση .(Παγώνης: "Αγία Μαρίνα Κισσού, "'Αγιος Δημήτριος Νεοχωρίού). * ** Το 071051101101 τούτο είναι 11101 πρώτη προ- σέγγιση στο θέµα, 0101 ύπόδειξη για το 50000 πού ίσως πρέπει να ακολουθήσουν νε- ώτεροι έρευνητές καί 0’ άλλα χωριά 05 7101- 00110101 κοινωνική δοµή καί αντίστοιχες δρα- Σπίιι Μαρινάδων ζωγράφων APMOAO- l- 45 0171010171150, χωρίς 1201 προδικάζει καί 101 τελικά συμπεράσματα. "Η έρευνα γύρω από τον παραδοσιακό 0010 7101111000 προχωρεί πέρα 01710 τή συλλογή ύλικού, πού φυσικά πρέπει νά συνεχισ0εί, καί 01710 τήν καλαι- σθητική αποτίµηση, σέ πιο σύνθετες καί ού- σιαστικές µορφές. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.-Γειι)ργί…ι Ηαϊσίοιι, 'ιερέως, ‘A γ ι ο- 101110111 καί 'Λγιογράφοι τ ώ ν Χ |. ο ν ι α δ … ν, ,Ιωάννινα 1962, σελ. &. 2.- Λέν ι'ιπι΄ιρχει μεγαλη συνθετική έργασία για τα ίσνάι|>ι.α καί 0011011151111 στήν 'Ελ- λάδα, µόνο μερικές μονογραφίες. Σχετι- κή βι(ίλιογριιφία βλέπε ατού: Νικ. Πανταζοπούλου, "Ε λ λ ή ν ω ν Συσσωμ.ατώσεις κατά τήν Τουρκοκριιτίαν, 'Αθή- ναι 1958. 3.--Χριστ. Περραιύού, "A :: α ν τ α. Πρό- λογος Νίκου Βέη. "Επιμέλεια - Σχόλια Μ.Μ. Παπαϊωάννου. 'Λ0ήνα 1956, σελ. 83. 4.-Φρειδ. Ένγκελς, 'Η Κ (1 τ ο. γ ω γ η Χ ιο ν ι ά δ ε ς." Γκρεμισμένο πα- ράσπιτο τής («Kw/1mg» ιών Πα- αχαλάδων τής Οίκογένειας, τής ’A— τομικής 'Ιδιοκτησίας καί τού Κράτους. ΄Αθήνα1966, σελ. 100, 103 κ.ά. 5.-Κίτσου Λ.Μακρή, 'Η Λαϊκή Τέ- χνη τού Πηλίου,'Αθήνα1976, σελ.209. 08033 'Η σύνδροµα σας Διευκρινίζουμε πώς το Περιοδικό δική σας ουνδρομή. Πιστεύουμε πως ο καθένας Πρέπει να στείλει τή συνδρομή του στα κεντρικά γραφεία τής Λάρισας. (Διεύθυνση, ΄Αθανά- σιος Παπαγεωργίου, Βασιλέως Κωνσταντίνου 42, για το «ΑΡΜΟΛΟ'Ι'» - τηλέφωνο 229.321) μας στηρίζεται αποκλειστικα στη

€Λ€ΥΘεΡΟΤνΠ!Α ί€/9|% Ή: ξ χρόνια ο λειτουργήσει το Πανεπιστήµιο ΘΝχΘεοσαλιας & Ε ΤΡΙΑ χρόνια περίπου θα ρχίσει η λειτουργια των πρώτων τµηµάτων Δ του Πανεπιστηµίου της θεσσαλίας του οποίου έχει ήδη δηµιουρ- γηθεί το 60% των κτιριακων ,. . μ-….-" ...-΄ ' εγκαταστάσεων, που απαι- τούνται για την πλήρη λειτουρ- γία του. Τα στοιχεία αυτό έδωσε στους 2 εκπροσώπους του Τυπου χτες ο ξ )!) (πρώτοι 1993. π όεδ ο της διοικούσας επιτρο- πής τξυ ςΠανεπιστηµιου καθηγη- τής Παντελής Λαζαριδης. επιση- µαίνοντας παραλληλα. ότι .δεν ει- ναι σε θέση να προσδιορίσει µε ακρίβεια την έναρξη της λειτουρ- ίας του καθώς δεν έχουν ακόµη λοκληρωθεί όλες οι µελέτες. Με πολλα όνειρα και... υπερβο- λική αισιοδοξία τα μέλη της ξδιοικούσας επιτροπή του Πανε- πιστηµίου θεσσαλίας, προχω- … ύν στη δηµιουργία του 1690- α…τος, µε έδρα το Βόλο, του ο- ποίου όμως, η λειτουργία ανα- …. µένα… να ολοκληρωθεί το 2010. é”; Συγκεκριµένα, σε χθεσινή συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος της επιτροπής και καθηγητής του Πανεπιστηµίου θεσσαλονί- κης κ. n. Λαζαρίδης, απέφυγε .vu δηλώσει πότε ακριβώς θα αρχίσει η λειτουργία των πρώ-΄ …'…των τµηµάτων του Πανεπιστης µίου &… πότε Θα εισαχθούν οι νέοι φοιτητές, λέγοντας όμως, ότι µέ ρι το 1995 θα έχει ολο- κληρω εί η πενταετής λειτουρ- γία των πρώτων τµηµάτων, μέ- χρι το 2000 θα έχουν λειτουργή- σει και τα άλλα τµήµατα, ενώ ως το 2010 θα έχει ολοκληρωθεί η λειτουργία και των τεσσάρων τοµέων του Πανεπιστημίου, που είναι οι εξής: α) Ανθρωπιστικών Επιστη- µών, β) Επιστηµών Παραγωγής, γ) Φυσικής Αγω και Αθλητι- σµού. β) Με… (με "να τη Ματ). ' Κατά τα άλλα, έχουν αγορα- ' στεί οι κτιριακές εγκαταστα- σεις, που καλύπτουν το 50% πε- ρίπου των απαιτούμενων για την πλήρη λειτουργία του ιδρύ- ματος και έχουν αρχίσει το έρ- γα συντήρησης και διαµόρφω σης των κτιριων αυτών. Επίσης, στη συνέντευξη ανα- φέρθηκε ότι για, τη δημιουργία του Πανεπιστηµίου διατέθηκαν φέτος από τον τακτικό προυπο- λογισμό 50000000 δρχ., ενώ πληρώθηκαν 700 εκατομ για α- γορές µόνο κτιρίων. Αξίζει να σηµειωθεί, ότι το Πανεπιστήμιο ίας ιδρύθηκε τον Απρί- λιο του 1984, µαζί µε το Πανε- …… του Αιγαίου και του |ο- , flank - 'κ.' ; To ανεπιστηµΙου θεσσα- λίας συνεργασια με τη δήµο τική χή του Βόλου και του Τε- χνικο Επιμελητηρίου Μαγνη- … σίας, ιοργανώνει στο Βόλο από 23 ως τις 27 Σεπτεµ- βρίου …… ύο επιστημονικές εκδη- λώσει με θέµα; ιΠροσχολική α- γωγή αι κατόρτιση νηπιαγω- γών: αι «um; κατευθύνσεις στις παιδαγωγικές σπουδέςι.

€Λ€,ΥΘ€ΡΟΤΥΠ… ιτ/εµςε τα ξ χρόνια ο λειτουργήσει το Πανεπιστήµιο | (δ…Θεσσαλίας , Ε ΤΡΙΑ χρόνια περίπου θα ρχίσει η λειτουργια των πρώτων τµηµάτων … του Πανεπιστηµίου της Standing του οποίου έχει ήδη δηµιουρ- γηθεί το 60% των κτιριακων ,. _ "-"-.. "µ'-" εγκαταστάσεων, που απαι- τούνται για την πλήρη λειτουρ- γία του. Τα στοιχεία αυτό έδωσε στους ; εκπροσώπους του Τυπου χτες ο ; πρόεδρος της διοικουσας επιτρο- )!) όπως Παντως. ' µέσα Λαζαριδη να έχει κύκλος (πρώτοι 1993. πής του Πανεπιστηµιου της Παντελής Λαζαριδης. .. µαίνοντσς παραλληλσ. ότι …δεν ει ναι σε θέση να προσδιοριοει µε ακρίβεια την έναρξη της λειτουρ- ίας του καθώς δεν έχουν ακόµη λοκληρωθεί όλες οι µελέτες. ΄ δοι oboe: επιτροπής ειν της ' υµπληρωθει ο πρωτ ς καθηγη- επιση- επισήµανε ο & στους στόχου ιτουργιας των τµηµα ν Μ€5ΗΜΒΡ) &) Η 13/9/35 Με πολλα όνειρα και... υπερβο- λική αισιοδοξία τα μέλη της ζόισικούσας επιτροπή του Πανε- πιστηµίου Canceling, προχω- … ύν στη δημιουργία του ιδρύ- α΄τος, µε έδρα το Βόλο. του ο- ποιου όµως, η λειτουργία ανα… ». µένα… να ολοκληρωθεί το 2010. ή"; Συγκεκριµένα, σε χθεσινή συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος της επιτροπής και καθηγητής "του Πανεπιστηµίου θεσσαλονί- κης κ. Π. Λαζαρίδης, απέφυγε …να δηλώσει πότε ακριβώς θα "αρχίσει η λειτουργία των πρώ-΄ …'…των τµημάτων του Πανεπιστη… μίου … πότε Θα εισαχθούν οι νέοι φοιτητές, λέγοντας όµως, ' ότι µέ ρι το 1995 θα έχει ολο κληρω εί η πενταετής λειτουρ γία των πρώτων τμηµάτων, µέ- χρι το 2000 θα έχουν λειτουργή σει και τα άλλα τµήµατα, ενώ ως το 2010 θα έχει ολοκληρωθεί η λειτουργία και των τεσσάρων τομέων του Πανεπιστηµίου, που είναι οι εξής: α) Ανθρωπιστικών Επιστη- μών. β) Επιστηµών Παραγωγής. .y) Φυσικής Αγω και Αθλητι- σµού, ,!) Ιατρικ (µε έδρα τη * Ματ). Κατά τα άλλα, έχουν αγορα- στεί οι κτιριακές εγκαταστα- σεις, που καλύπτουν το 50% πε- ρίπου των απαιτούμενων για την πλήρη λειτουργία του ιδρύ- ματος και έχουν αρχίσει το έρ- γα συντήρησης και διαµόρφω σης των κτιριων αυτων. Επίσης, στη συνέντευξη ανα- φέρθηκε ότι για… τη δημιουργία του Πανεπιστηµίου διατέθηκαν φέτος από τον τακτικό npofmo- λογισµό 50000000 δρχ., ΄ενώ πληρώθηκαν 700 εκατομ για α- γορές µόνο κτιρίων. Αξίζει να σηµειωθεί, ότι το Πανεπιστήµιο ίας ιδρύθηκε τον Απρί- λιο του 1984, µαζί µε το Πανε- …… του Αιγαίου και του |ο- νίου. ί - >… …' . . Το …στηµίου θεσσα- λίας σ συνεργασια µε τη δηµο- τική χή του Βόλου και του Τε- χνικό Επιµελητηρίου Μαγνη- - σίας, ιοργανώνει στο Βόλο από 23 ως τις 27 Σεπτεµ- βρίου …' Do επιστημονικές εκδη- λώσει" με θέµα; ιΠρσσχολική α- γωγή αι κατόρτιοη νηπιαγω- γών- αι ιΝέες κατευθύνσεις στις ψδαγωγικές σπουδέςι.

ΑΠΟΚΟΜΜΑ ΕΦΗΜΕΡ I ΔΟΞ "ΘΕΣΣΑΛ1 " ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ . ο? & ! οι -'-ι ..... ΕΞΤ(ΡΙΘΗΚΕ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕ…0 Το υπουργείο Παιδείας α- νακοίνωσε χθες επίσηµα ό- τι από το επόμενο ακαδη- µαϊκό έτος 1989-1990 Θα λειτουργήσει στο Βόλο, το τµήμα χωροταξίας και πε- ριφερειακής ανάπτυξης (In δέσµη) του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. Οπως είναι …το. η δι- * οικούσα επιτροπή του Πανε- πιστηµίου έχει εισηγηθεί να λειτουργήσουν άλλα δυο τµήµατα και συγκεκριμένα το τµήµα µηχανολόγων μη- χανικών 6ωµηχανίας στο Βόλο και η ιατρική στη Λά- ρισα,λάλλα παραμένει (η… στη η θέση του υπουργείου. Παράλληλα, το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε την &- ναρξη λειτουργίας από το προσεχές έτος του τμήμα- τος, αυτοματισμού του ΤΕ! θεσσαλονίκης και του τμή .ματος ορυχείων του TEI Κυ ζ…ς' | σελ.ί.« - .

ΠΕΜΠΤΗ 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1999 ,τ- …υ …""; .. . Α…..- Γ.΄,.Ζ…-.΄…-,' … …',- , ί …' ...η. . .- νιϊζ!χ'ιΩ ".... ΕΦ… Στη συνεδρίαση του Κεντρικού Συµ- "βρω… Νεαπέρων Μνηµείων ζητεί να παραστεί και ο Δήµος Βόλου για να εκθέσει τις… απόψεις του… σχετικά µε το Χαρακτηρισµό του …- … ματος' της Καινοβιομηχαν(ας Μα- wdyyou ως διαπ1ρητε΄ου μνηµείου. …ς-ι…ην- κ'… -. ΄>' "* PEI'JOPTAZ: ΝπΝΑ τιΑππΑ*' " …α…8.πΜ… κατά. Ηµ.-.:. ."... ……ιδικότερα. το &… της Δημα-… … …ής΄Αρχής της πόλης υποβάλ- λεται με επιστολή που απέστει- λε χθες o Δήµαρχος K. Μιχ. Κουντού- ρης στην προϊσταμένη της Διεύθυν- σης Πολιτιστικής Ανάπτυξης και της Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισµού K. Τέ- τηχατω…ολάου. ..... ' Οπωςείχε καταγραφεί και σε χθεσι-΄ ΄ "δρα ΣτσΣυµβουλιο ,… ,, ο Δηµος Βό +"ου για το κτηριο «Ματσαγγου» | Ανταποκρινομενος στη… -"- -%Ξ΄1 Από; Μι ) ΄ ...;… τ', τις… W U . «AvIIo Υπο? ργείο=δεν"λάβει υπόψη Iou τις από '! ΄?ΐψ& τα… ιδια 3% &… ι…>ψ#©΄ΈΉ … ' '"άΜΐ :Μι?'?ζ "΄… …? αν… "μέσα… &" ;ιξιι…ιιπροβ είσ΄ µόνο ape είς.- εν … ως, αυτές…Θαιδεσμ:τυουν αρνητικ ντεξέλιξη τξΞξόζουζ ...… … ….έ….… - " ' Άµα… νό ρεπορτάζ του «Ντ.» το ζήτηµα του χαρακτηρισμού του κτιρίου… Ματσάγ- … γου, ως διατηρητέου, µε απόφαση… του Τµήματος Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού. παρα- πέμφθηκε για να εξεταστεί από το Κεντρικό Συµβούλιο Νεωτέρων Μνη- μείων. Η συγκεκριµένη απόφαση και- νοποιήθηκε προχθές στο Δήµο ΄…Βό- λου. με έγγραφο του Υπουργείου και οδηγεί στη σταδιακή απεμτιλοκή των διαδικασιών που προκάλεσε η πρότα- ση του προϊσταµένου της……Ε' Εφορίας . "Με"; !"?" '΄ι΄΄-/…" -ν., ξ"? ??…" Νεωτέρων Μνηµείων K. .ίαλιούρα. Ε- 'πι΄σης, με το έγγραφο γίνει… γνωστό στα Δήµο΄και στο Πανεπιο ..…;µιο Θεσ- ,. σαλίας ότι μέχρι την έκδοση της τελι- κής απόφασης… του Υπουρ.είου για το θέμα δεν επιτρέπεται η εκτέλεση . οικοδοµικών… εργασιών τα; στο κτί- …' ριο. όσο και στον περιβάλλοντα χώ- ρα. Ο K. Κουντούρης στην επ στολή του αναφέρεται ακόµη και στους σχεδια- . ομως της Δημοτικής Αρχής. του Πα- νεπιστημίου Θεσσαλίας και της Γενι- . . ' '|΄ ι Η΄ ., ι µτκηΜ ν…"ψ κής… Γραμµατείας Περιβάλλοντος του ΠΕΧΩΔΕ που προωθούν Io σχέδιο…α… νάπλασης της περιοχής όπου βρί- σκονται"και' οι πρώην…αποθήκες Μα- τσάγγου, ιδιοκτησίας του Πανεπιστη- - μίου Θεσσαλίας, καθώς το.'σηµείο εις.του Δήμου . ΜΒ- αυτό της…πόλης είναι σηµαντικά υπο-… ΄. ΄΄ - βαθμισμένο΄ και έχει σοβαρές αρνητι- κές επιπτώσεις στον κεντρικό… τομέα …' του Βόλου. Τέλος, ο Δήµαρχος επισηµαίνει …,ότι στην… περίπτωση που το Υπουργείο Πολιτισµού δεν λάβει υπόψη του τις απόψεις του Δήµου και προβεί σε μο- .νομερείς ενέργειες. αυτές θα δε- σμεύουν αρνητικά την εξέλιξη της πόληςτου Βόλου. '

• Σεξ. ιζ… "…ή… ! 7/τ Η? % ya; ις προθέσεις του σχετικά µε τη δηµιουργία της αποκατάστασης του ' κτιριακού συγκροτήµατος Ματσάγγου για τη δηµιουργία Πανεπιστηµιακών Εγκαταστάσεων ξεκαθαρίζει σήµερα σε συνέντευξή του στην "Πρώτη" 0 Πρύτανης του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας κ. Παντελής Λαζαρίδης, ο οποίος δεν διστάζει να παραδεχτεί, όσο δυσάρεστος και αν γίνει, πως το έργο για το Πανεπιστήµιο που αντιµετωπίζει σηµαντικότατα και πιεστικά κτιριακά προβλήµατα ΄ δεν είναι πρώτης προτεραιότητας, τη δεδοµένη χρονική περίοδο. Αφήνει καθαρά να εννοηθεί πως πρωταρχικό ρόλο για την κατασκευή της πλατείας Πανεπιστηµίου, πρέπει να παίξει o Δήµος Βόλου, ενώ κατακρίνει τον Προϊστάµενο της Εφορείας …Νεωτέρων Μνηµείων που µε πρωτοφανείς χειρισµούς προσπαθεί να µπλοκάρει τη δηµιουργία της πλατείας και άλλων -. πανεπιστηµιακών εγκαταστάσεων προτείνοντας E{‘tov χαρακτηρισµό του Ματσάγγου ως διατηρητέο ' κτίριο. … … Συνέντευξη στην Κατερινα Τ σσσοττουλου '-1 ' Συνέντευξη στην Κατερίνα, ΤασσοποΜϊ . .… ' . , ικα… .… , . ' … Στην ιστορία και στην έµπνευση για τη δημιουργια του µεγαλεπίβολου…έργ… |… … αναφέρεται o Πρύτανης. αλλά και στα σηµαντικά ουτψψκά προβλήμα…ι'9…π…ωΐ …' αντιμετωπίστηκαν στην πορεία Προβλήματα αηαγορωπκάγια το πάνω; …» ., µιο που προτεραιότητα έπρεπε και πρέπει να δωσει στους φοττητέςτου Ώ", *, To χρονικό µιας αγοράς.... | ' Το κτίριο Ματσάγγου αγοράστηκε από την ΕΤΒΑ στηνπµή των 250 εκατ… …… ' . :. . ρίων δραχμών με εξοπλιστικό πρόγραµμα 15 ετήσιες δόσεις. ενώτον επόµενό ΄ &, χρόνο περιέρχεται πλήρως στη δικαιοδοσία του Πανεπιστηµίου. Ηταν γνωστό .… στους ιθύνοντες όταν πριν 15 χρόνια… ' ιο αγοράστηκε πως έπρεπε να γί- νουν σημαντικές παρεμβάσεις. καθώς υπ ρχαν οι πληροφορίες για φθορές που είχε υποστεί από τους σεισμούς του 1956. ωστόσο επίσηµο εγγραφο δεν είχε περιέλθει στη δικαιοδοσία πως. ' Το 1987 ενόψει και της λειτουργιας του Πανεπιστηµίου ανέθεσε το Π.θ. σε µελετητικό γραφείο στην Αθήνα την εκπόνηση ειδικής μελέτης. τα συµπερά- σµατα της οποίας ανέφεραν πως το κτίριο δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί : για τις ανάγκες του Πανεπιστημιου καθως δεν πληρούσε τις προύποθέσει . ασφαλείας χωρίς όµως να χαρακτηρίζεται ως κτίριο υπό κατάρρευση. Ητώικιξ έκθεση του µαετητή ανέφερε πως το κτίριο έπρπε να ανακατασκευαστεί και το Π.θ. σχεδίασε την αξιοποίηση του Ματσάγγου βάσει των συμπερασμάτωντης Το κτίριο όμως δεν μπορούσε να καταστεί λειτουργικό αν δεν εξασφαλιζόταν και ελεύθερος χώρος. γι' αυτό παράλληλα µε την αγορά του προτάθηκε από τον καθηγητή κ. Παντελή Λαζαρίδη και με την συναίνεση του Δήμου Βόλου και της Νοµαρχίας να δηµιουργηθεί η Πλατεία Πανεπιστηµίου. με αποτέλε- σμα να δεσµευτούν τα κτίρια δίπλα από του Ματσάγγου και να ξεκινήσουν οι διαδικασίες της απαλλοτρίωσης. Το Πανεπιστήμιο είχε αναλάβει την πρωτο- βουλία διάνοιξης της πλατείας, στην πορεία όµως οι διαδικασίες των απαλλο- τριώσεων άρχισαν να καρκινοβατούν ενώ τη θέση του κ Λαζαρίδη στη Διοικού- σα Εππροπή του Π.Θ. ανέλαβε ο κ. Γ έµπτος. ο οποίος δεν υποστήριξε λόγω έλ- - λειψης πόρων την εγκατάσταση Πανεπιστηµια- .- κών υπηρεσιών στο Ματσάγγου. . Οπως όλα έδειχναν η πάροδος του χρόνου και τα υπέρογκα ποσά που έπρεπε να δοθούν για ~ τις απαλλοτριώσεις. όπως στην περίτπωση της , ' ιδιοκτησίας του πρώην προέδρου του Αρείου ', " Πάγου κ. Κόκκινου. απαγόρευαν στο Π.Θ. να παιξει τον πρωταρχικό ρόλο στην υπόθεση της ιδάνοιξης της πλατείας, ιδέα που άρχισε να ;… εγκαταλειπεται ‘- :…Η ανέγερση. δηλώνει o πρύτανης κτιριακών …' εγκαταστάσεων του Π.Θ. στο Ματσάγγου - σε σχέση με τις ανάγκες του ιδρύµατος όπως δια- µορφώθηκαν τα τελευταία 10 χρόνια με την ανάπτυξη των τμημάτων του πολυτεχνικού κύ- . κλου. αλλά και µε τις πολύ μεγάλες δαπάνες για την εγκατάσταση του γεωπωνικού κύκλου ' στο Φυτόκο - περιήλθε σε δεύτερο βαθμό ΄… προτεραιότητας. Η εξελιξη ...µιας στα σι μ OT ητα ς Αυτή την περίοδο δυστυχώς επισημαίνει υπάρ- χουν τµήματα τα οποία είναι άστεγα και δεν δια- ' θέτουν τα απαραίτητα εργαστήρια. "Ηδη δηλώνει ο Πρύτανης του Π.Θ.. χωρίς να δώσουµε ιδιαίτερη έμφαση στο Ματσάγγου, το ύψος δαπάνης για την κάλυψη των επ πακτικών αναγκών ανέρχεται στα 70 δις δραχµές και συ- νεπώς η δυνατότητα του Π.Θ. χωρίς υποστήρι- ξη να αναλάβει και το θέµα των εκγαταστάσεων του Ματσάγγου δεν είναι πρώτης . προτεραιότητας. Προέχει τονίζει να λύσουμε τα προβλήματα των φοιτητών µας". Με την ανάληψη των καθηκόντων του ο κ, Κου- ντούρης στο Δήµο Βόλου. έδωσε μία νέα τροπή στην υπόθεση. διότι υιοθέτησε την άποψη πως η νέα δημοτική αρχή στο πλαίσιο της εκτόνωσης του προβλήµατος των πάρκινγκ που αντιµετωπίζει η πόλη. επρεπε να γίνει υπόγειο γκαράζ στους χώρους που προβλέπεται η δη- µ…ιουρ ία της πλατείας Πανεπιστηµίου. "To . γεγον ότι ο Δήµος Βόλου ανέλαβε την πρω- ‘_ τοβουλι΄α σε συνεργασία με το Π.Θ. να παίξει τον πρωταρχικό ρόλο στην κατασκευή της πλα- '- τείας σε συνδυασµό µε τη δηµιουργία και υπο- ; . γείου πάρκινγκ. "επανέφερε σε προτεραιότητα ;;: οπως τονίζει ο κ. Λαζαρίδης τις παρεμβάσεις . _nou πρέπει να γινουν στο οικοδοµικό ΄΄ …'… κράτημα Ματσάγγου. Η συμφωνία µε τον ’ κ. ουντουρη επισηµαίνει ο Πρύτανης. είναι να διανοιχθεί η πλατεία που θα αναβαθµίσει την .… πόλη και Θα αναπτυχθούν µεγάλης κλίµακας 2/4, ”P?” 10-10-99 µία . ,… :... δ|λψ;ω4; ζ'….» """ - - ….Μξ.… Αλ "Σ΄ . ..ι... « » ."ί ( "η Οι ανάγκες . . , ται ' o κ. Λαζαριδης τονίζει πως γίνε . 23¢"?qu δρόµου προκείμενου να ε…ξ1αΐ& λιστούν εκτάσεις για τις αναγκες του α υπουργό Γ εωργΐσς Κ- τηθεί από τον όσων της στηµξου. ζη ει … κΏµξρίτη η παρ(ιΒχϊρηση των εκτ ' . .Β. στο o o. Ξξηανηέί:οξο του Βόλου και συγκεκριµέγαξξγ περιοχή 'Πεδίον Αρεως' βρίσκονταί…κτίριν ήδη Πανεπιστημίου Θεσσ%ίζξ 288: (έξι… ν βιο- α εγκατασταθεί έτ"ς:ιΞ;Ξάσεων και ανέγερση νέων ' Επί- ατα της Σχολής Τε ολογικων . ΐΐΦΉΞί το Τµήμα Μηχανο όγων, Μηχανι κών Βιοµηχανίας. το Τμημα Πολπιιΐων λέρ|χξ; κών το Τμήµα Μηχανικών Χωροταξ ας κ Τµήµα φερειακής Ανάπτυξης… και &)… ν n ο- Αρ ίεκτόνων. Για δε το αμεσο µ ο . ρ γραµματίζεταί η εγκατάσταση και άλλων τµη- ΠΡ?.ΤΗ 10 ~10 Αϊ? Έτελ . ιζ AA ..‘3.v‘ei'i€~-§- - . , Ά ;.- μάτων ίδί ολυτεχνικού κύκλου με τη προοπτική, η περιοχή αυτή να καταστεί η Πο- λυτεχνίούπολη του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. Στο σχεδιασμό του Πανεπιστημίου. έχει εντα- χθεί η απόκτηση 35 περίπου νέων στρεμμάτων στην περιοχή. εκ των οποίων 16 στρέµματα πε- ρίπου είναι του Δημοσίου (εγκαταστάσεις της πρώην ΥΕΒ) και τα υπόλοιπα είναι ιδιωτικά. Ηδη ο Δήµος Βόλου μετά από αίτηµα του Π.Θ. ' έχει χαρακτηρίσει τις εγκαταστάσεις ως Πανε- . πίστηµίακές΄ οπότε προχωρώντας και στην ' απαλλοτρίωση των ιδιωτικών εκτάσεων. Θα συγκροτηθεί ένας ενιαίος χώρος. περίπου 80 στρεμµάτων. δίακοπτόµενος μόνο από την κοί- τη του ξηροποτάμου Κραυσίνδωνα΄ ικανός να στεγάσει το σύνολο των Πολυτεχνικών Τµημά- των. . & Ανωμεριτη τονίζει πως η δωρεάν παραχώρηση στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας των 16 περίπου στρεµμάτων του Δημοσίου, δηλαδή των εγκα- ταστάσεων της πρώην YEB, είναι απαραίτητη. γιατι οπως φαινεται και στο συνημµένο σχέδιο. η έκταση. αυτή αποτελεί αναπόσπαστο µέρος μιας ενιαίας επιφανείας 20.000 τ.μ. περίιιου. επί της οποίας σχεδίαζε… η άμεση ανέγερση των ολοκληρωμενων εγκαταστάσεων τόσο του Τµη- ματος Πολιτικών Μηχανικών για το οποίο είναι ολοκληρωµενη η συνολική µελέτη. µαζί µε τα εργαστήρια τους. αλλά και η στέγαση των νέων τµηµάτων του Πολυτεχνίκού Κύκλου. Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Γεωργίας απαντησε πως το αίτημα του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας αντιμετωπίζεται θετικά και δεν απο- , κλείεταί σύντο α να δοθούν και ίο ' Στο έγγραφο του o κ. Λαζαρίδης προς τον κ. απαντήσεις. μ * o ρίστίκες αποκαλυπτικ εγγραφο! " "Τ'"??? ΙΒ'… Ρ…! Με.σ#κε . .» . . "Το . ο… 7 ".!!! ΄ . . …. . ΠΑίίι-.ιίίι……υ "µ.….." … …. … . . jDPYTANgiA Λ;µΩ τν.-ιι...-.-... . . .-ΐ.….….... … ε.κ.ιιι.νικιι …ΜοκεΑτί.« … Μ..…. .--. ε...-...!.-- . .- . ΥπονπΕιο ποΛιπΣΜον και". :… :"… 5η ωστε… παντα…: . ……ίειΩΝ. .ι,>.ε.π;….. … Μεταµορφώσεως JI & Ανθ.Γαζή . ι . ' … . πιο οι 867.9; .… . l ΠΡΟΣ: ΥΠΟΥΡΓΕ|Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ…" ' -Δ…ΝΣΗ ΛΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Πληροφορίες: αν. Παϊων"; ' -. Τη).ιφωνο:36.987 Τµήμα Ντι-ιτ.Μνηµιιωι 7- 1. . LH‘4.. τα» μία +ΈΐΜ πανίδα? εµεινα… να… Yang. . Ω+.ΉΧν.ΐν …η… ; & ΘΕΜΑ : Σχετικά µε το χαρακτηρισµό του αναχώµατα της κα…βτσµηχανία; Muted-nun am Βόλο. ως ιστορικό διατηρητέο µνηµείο Έχοντας υπόψη το Ν.Δ. 73381: ::.-ι µεταβίβαση; αρµοδιοτήτων "Emu-even Πολιτισµού και της Κιττρικής Υπηρεσία; στον; “pennant-mu: των Econ-11w µια-ων» Μνηµείων" και την up. |8.-'Νθι) Ατοµική |'ιι-ιµσωτηση την οποία και… α:ικ΄:ι.-,ν. ,. ωα:ύ.ηρωτής Υπουργός Πολιτισµού. στις στέλνουµε το Μπάλα της υπόθεσης που amount» στο Μι… για τα εισαχθεί στο Κπ'τ;ιι'ό Συµβούλιο Νυστέρι-ιν Μνηµείων και \v µπαµπά. Μο… ώμος-Λα µε τις διατάξεις του Ν. "οι? .Η) "περι ειδική; κατηγορία; οικοδοµηµάτων και έργων τέχνες μπασίστα…" τον 1330 '. Οι πδιαοφόµαοι προς τους οποιους κοινοποιείται Io παρόν. εάν θέλουν ιν παραπανω; και ιν εκθέσουν τις απόνει; τους κατά "I συνεδρίαση του Συμβουλίου. προκαΐούν.σι να Ωω… σε σωσκόηση µι τη Δ…… .ΧαΙκού Πο;.ιτισμυύ-Τµήµα Ντι-ικα" Χλη,ιιι'ιιν. Επίσης ΟΗΕ',ΌΡΕύ===ι η εκτέλεση ο=υιασόή=υ=ι οικοδοµική; ιργα:ία; στο α':|κι.ττ.ι.:. σόγια-ινα µε το άρθρο 4 του &. |-'6Φ .‘0 ι΄-…΄ την. Ατοµική Γνι-ιµΜότηση του Νοµικού εµαθα." |… Υπουργείον µας για το σε»… αυτό. ' Εύα…" η Πολεοδοµία προς την "πιτ!" κυικυ.ταιι|ται το παρόν. :αρακα).ιι'τω να µην "Η…" άδεια κατάδυση.". )'Μ'ιρ|όνή΄ & 3/4 Ξ Ωμ rm |… Μ, : ,τα. ,… . . O κ.΄Παλιούρος ζητά va κριθεί διαΉτέο δλδ το συγκρότηµα "Ματσόγκου" και '. όχι ορισµένες όψεις όπως εκ των u ρων…υποστηρίζε| . ' * |'

ζφπµεΡ΄ιξα 2411 Θεσσαλία >> χείλος, ΤετοΌιΡτνι .1. ΟκτωζΡ*ιαΔ H97 ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΑΠΟ 6/10 - 17/10 H Υπηρεσία Βιβλιοθήκης του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας θα πραγματοποιήσει στις δύο Πανεπι- στημιακές Βιβλιοθήκες του Βόλου από τη Δευτέ- ρα 6/ 10 ως την Παρασκευή 17/10 κύκλους σεµινα- ρίων με αντικείµενο την ενημέρωση και την εκπαί- δευση του αναγνωστικού κοινού που ενδιαφέρε- ται να αξιοποιήσει ή κάνει ήδη χρήση των υπηρε- σιών των Πανεπιστημιακών Βιβλιοθηκών του Πα- νεπιστηµίου Θεσσαλίας. Η διάρκεια κάθε σεµιναρίου θα είναι µία ώρα, ενώ προβλέπεται ένας κύκλος τριών ωριαίων σεμινα- ρίων καθημερινά, με έναρξη στις 10 π.μ., 12 µ. και στις 14 µ.µ. Τα σεμινάρια θα πραγµατοποιήσουν µέλη του προσωπικού των δύο βιβλιοθηκών, ενώ σε κάθε ω- ριαία κύκλο θα γίνεται ενημέρωση για το περιεχό- µενο, τη λειτουργία, τις δυνατότητες και τη χρήση της κάθε βιβλιοθήκης, ενηµέρωση για τις παρεχό- µενες υπηρεσίες της Μονάδας Ηλεκτρονικής Τεκ- µηρίωσης στους χρήστες της βιβλιοθήκης και εκ- παίδευση των συµμετεχόντων στον τοµέα της α- ναζήτησης βιβλιογραφίας µε τη βοήθεια των Η/Υ των βιβλιοθηκών. Σ' ό,τι αφορά τη Βιβλιοθήκη της Σχολής Τεχνο- λογικών Επιστημών (Πεδίο Άρεως, 2ος όροφος κτιρίου Γεωπονίας). τα σεμινάρια θα πραγματο- ποιηθούν στο χώρο του Αναγνωστηρίου της βι- βλιοθήκης, σύµφωνα µε το παρακάτω πρόγραμμα: Από τις 6/1Ο εως 9/10 τα σεµινάρια απευθύνονται στους φοιτητές των τεσάρων τμημάτων που λει- τουργούν στο συγκρότηµα του Πεδίου Άρεως. Συγκεκριµένα, στις 6/10 µπορουν να τα παρακο- Μ&ήσσυν οι φοιτητές του Τμήματος Μηχανολό- ΑνακαΗύυτε tn 6|6flloenKn του Πανεπιστημίου θεσσαΠίας γων - Μηχανικών Βιοµηχανίας, στις 7/10 οι φοιτη- τες του Τµήματος Πολιτικών Μηχανικών, στις 8/10 οι φοιτητές της Γεωπονίας και στις 9/10 οι φοιτητές του Τμήματος Χωροταξίας. Τη δεύτερη εβδομάδα (από τις 15/10 έως τις 17/10) τα σεμινάρια απευθύνονται στο Εκπαι- δευτικό Προσωπικό (μέλη ΔΕΠ, διδάσκοντες Π.Δ. 407/80) και τους Μεταπτυχιακούς Φοιτητές των Σχολών Τεχνολογικών Επιστημών. Συγκεκριµένα, την Τετάρτη 15/10 μπορούν να τα παρακολουθήσουν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό του Τμήµατος Γεωπο- νίας, στις 16/10 οι αντίστοιχοι του Τμήματος Χω- ροταξίας και Πολιτικών Μηχανικών και στις 17/10 οι αντίστοιχοι του Τμήµατος Μηχανολόγων - Μη- χανικών Βιοµηχανίας. Σεμινάρια µε το ίδιο αντικείµενο θα πραγµατο- ποιούνται και στο χώρο της Βιβλιοθήκης της Σχο- λής Επιστημών του Ανθρώπου (Αργοναυτών και Φιλελλήνων, κτίριο Α. Δελµούζου, 2ος όροφος) από τις 13/10 έως τις 17/10 σύμφωνα με το παρα- κάτω πρόγραμμα: Στις 13/10 απευθύνονται στους φοιτητές του Παιδαγωγικού Τμήματος Δηµοτικής Εκπαίδευσης, ενώ στις 14/10 στους φοιτητές του Παιδαγωγικού Τµήµατος Νηπιαγωγών. Το Εκπαιδευτικό Προσωπικό και οι Μεταπτυχιακοί Φοιτητές των δύο αυτών Τµημάτων μπορούν να παρακολουθήσουν τα σεμινάρια στις 15/10 - για το Τµήµα Δημοτικής Εκπαίδευσης και στις 16/10 - για το Τμήµα Νηπιαγωγών. Για την ενημέρωση του Αναγνωστικού κοινού που δεν ανήκει στην Πανεπιστημιακή Κοινότητα προβλέπονται επίσης αντίστοιχοι κύκλοι σεμινα- ρίων, στις 10/10 στη βιβλιοθήκη της Σχολής Τε- χνολογικών Επιστηµών και στις 17/10 στη Βιβλιο- θήκη της Σχολής Επιστημών του Ανθρώπου. Οι ενδιαφερόµενοι που δεν θα μπορούν να προ- σέΘουν την καθορισμένη κατά οµάδα ημεροµηνία,… έχουν τη δυνατότητα να προσέλθουν οποιαδήπο- τε άλλη μέρα σύμφωνα µε το παραπάνω πρόγραμ- µα. Τέλος, το χειμερινό ωράριο λειτουργίας των δύο βιβλιοθηκών. το οποίο θα ισχύει µέχρι τις 6/2/1998 είναι από τις 8 π.μ. έως τις 8 μ.μ. καθηµερινά από Δευτέρα έως και Παρασκευή. Για οποιαδήποτε πληροφορία το αναγνωστικό κοινό µπορεί να επι- κοινωνεί με τη Βιβλιοθήκη της Σχολής Τεχνολογι- κών Επιστηµών στο τηλεφωνικό νούµερο 69781- 4, εσωτερικό 107 και µε τη Βιβλιοθήκη της Σχολής Επιστημών του Ανθρώπου στο τηλεφωνικό νούμε- ρο 24005. εσωτερικό 2222. ,

έφοµερ&α ΔΗ Θάσο/Μα >> Έξι/λεµε, ΠαΡα6Κενικ & ΔεκψζΡιοι) λ??? “OI ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ BIB/\IOY” APAZTHPIOFIOIOYNTAI Στόχος: Σύγχρονη Κεντρική Βιβλιοθήκη Το Υπουργε|ο Παιδείας διαβεβαιώνει ότι θα είναι αµέριστη n συμπαράστασή του στην προσπάθεια που καταβάλεται, σε επ/πεδο νομού, με στόχο τον συντονισµό και την αναβάθμιση των υπουρΧουσών βιβλιοθηκών, αλλά και την προοπτική ίδρυσης μιας σύγχρονης Κεντρικής Βιβλιοθήκης. ις κατευθύνσεις στη ζωή μας. εμείς τις δίνουμε και μάλιστα με κάποιες καί- ριες αποφάσεις μας. Το βιβλίο της ανατολίτικης σοφίας. το Ταό Τε Κιγκ, επιγραμματικά σημειώνει: όποιος πηγαίνει προς το Ταό. το Ταό τον καλωσορίζει. Όποιος πηγαίνει προς την αρετή. η αρετή τον καλωσορίζει. Όποιος πηγαίνει προς την απώλεια, η α- πώλεια τον δέχεται". Με τα λόγια αυτά ο καθηγητής κ. Ν. Ζαχαρόπουλος, εκπροσωπώ- ντας το Υπουργείο Παιδείας άρ- χισε την ομιλία του στην ημερίδα Δ,- που διοργάνωσε 0 Σύλλογος "Οι φίλοι του βιβλίου". Η ημερίδα - ακολούθησε την ι- δρυτική συνέλευση του συλλόγου, που έγινε την περασμένη Τετάρ- τη - είχε σαν αντικείμενο τον συ- ντονισμό. τον εκσυγχρονισμό και την αποδοτικότερη λειτουργία των βιβλιοθηκών του νομού Μα- γνησίας. Οι στόχοι αυτοί. τόνισε στην ομι- λία του ο καθηγητής. δείχνουν την προσπάθεια του συλλόγου "να φέρει μια ελπίδα εκεί που όλα δείχνουν πως δεν υπάρχει πιά διέξοδος. Μακάρι την προσπάθειά σας να την μιμηθούν και άλλοι. ώστε ο κύκλος των ενδιαφερομένων αν- θρώπων για την καλλιέργεια να μεγαλώσει". Στην ημερίδα παραβρέθηκαν εκ μέρους του Υπουργείου Παιδεί- ας. εκτός από τον κ. Νικόλαο Ζα- χαρόπουλο (Ειδικό Γ ραμματέα Αρχείων. Βιβλιοθηκών, Εκπαι- δευτικής Τηλεόρασης και Επο- πτικών Μέσων Διδασκαλίας), η κυρία Βούλα Μπουζίκου Προϊ- σταμένη του τμήματος βιβλιοθη- κών του ΥΠΕΠΘ και η κυρία Κα- τερίνα Χατζοπούλου Ειδική συ- νεργάτης του ΥΠΕΠΘ σε θέµατα βιβλιοθηκών. Ακόμη παραβρέθηκαν οι αντινο- μάρχες κ. Δημήτριος Μεργιαλής. κ. Ιωάννης Βαρδούλης και ο κ. Γιάννης Στάμος 0 οποίος απηύ- θυνε και χαιρετισμό προς τους παραβρισκσμένους. Μετά τον χαιρετισμό του κ. Στά- μου στο βήμα ανέβηκε 0 κ. Ν. Ζα- χαρόπουλος, ο οποίος μετέφερε τον χαιρετισμό του υπουργού Παιδείας κ. Γεράσιµου Αρσένη και ανέπτυξε το θέμα "Βιβλιοθή- κες και κουλτούρα" και διαβε- βαίωσε τα μέλη του Συλλόγου ότι η συμπαράσταση του ΥΠΕΠΘ θα είναι αμέριστη. Στη συνέχεια το λόγο πήρε το ι- δρυτικό μέλος του Συλλόγου κ. Θανάσης Νικολάου. ο οποίος, α- φού ευχαρίστησε τους παραβρι- σκσμένους. εκφώνησε λόγο µε θέμα “H αναγκαιότητα λειτουρ- γίας και αναβάθμισης των υπαρ- χουσών βιβλιοθηκών και οι προ- οπτικές ίδρυσης μιας σύγχρονης Κεντρικής βιβλιοθήκης". Κατόπιν η κ. Βούλα Μπουζίκου αναφέρθηκε στις Δημόσιες Βι- βλιοθήκες στα προβλήματά τους και στις προοπτικές τους ενώ η κ. Κατερίνα Χατζοπούλου μίλησε γύρω από το θέμα λειτουργίας και οργάνωσης των σύγχρονων βιβλιοθηκών. Παραβρέθηκαν επίσης 0 κ. Γιώρ- γος Λαρισαίος Δημοτικός Σύμ- βουλος, ο Προϊστάμενος του Ιου Γραφείου Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης κ. Λαζάρου Απόστολος, 0 πρόεδρος Κοινότητας Τρικερί- συ κ. Νικόλαος Φορτούνας, η πρόεδρος του Δημοτικού Συμ- βουλίου Δήμου Ν. Αγχιάλου κ. Σουλτάνα Τσουκαλά, ο υπεύθυ- νος της Πανεπιστημιακής βιβλιο- θήκης κ. Ι. Κλαψόπουλος, ο πρό- εδρος του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου κ. Κ. Κωνσταντινίδης, ο πρόεδρος του Συλλόγου Βιβλιο- πωλών κ. Α. Βασιλειάς κ.ά. …