% | , Θ€κα µαΘηµατα …2ς…εά τήΞ . : - r H I . I ελΜν…η ΜΗ… τα… ' € κ Ρ…… &. µακρ€ς Ε.Μ.>ΐ.Α… © ΘΈξ€ΆΆΩΜΜ€ ΘΑ"1΄΄ Γ©*ί"ξΤζ2έ "21982. τέχνη είναι έκφραση τών παραδοσιακ5ν κοινωνικ5ν μορςόν, δηλαδή έχες- νων στίς όποίες η πείρα τού παρελθόντος, η λογοτεχνία καί οί άντιλήψεις γιά τά βα- σικά Θέματα της ζωής μεταδίδονται από γενιά σέ γενιά μέ τη στοµατική παράδοση. Αύ- 16 βέβαια δέ σημαίνει πάς, σέ περιορισµένη κλίμακα, δέν ύπάρχει καί & γραπτός λό- γος. Είναι καί αύτη τέχνη παραδοσιακή κού, άντίΘετα απ'ότι πιστεύεται, ούτε ανεξέ- λικτη μένει, ούτε αύτοεπαναλαµβάνεται, µόνο πού ή έξέλιξή της ακολουθεί τό ρυθμό καί τίς διαδικασίες τού παραδοσιακού πολιτισμού. Στό δεµατολόγιο, στά ύλικά καί στίς τεχνικές μεθόδους έχει μιά συνεχή αλλαγή, άλλοτε άργή καί άλλοτε γρήγορη, άν- τίστοιΧη µέ τίς γενικότερες κοινωνικές, οίκονομικές καί πολιτιστικές αλλαγές, πού δέν είναι ταυτόχρονες σ'όλόκληρο τόν έλληνικό χώρο. Τά έμπορικά, ναυτικά καί nata- ποιητικά κέντρα είναι περισσότερο άνοιχτά σέ έπιδράσεις ένδ οί γεωργικοί καί οί κτηνοτροφικοί πληθυσµοί είναι πιό συντηρητικοί καί άπρόΘυμοι σέ αλλαγές. 'Η λαϊκή τέχνη δέχεται έπιδράσεις άπό τίς τέχνες άλλων λαόν, έπειδή όμως είναι βαθιά ριζω- µένη στόν τόπο της, &φοµοιώνει τά στοιχεία πού δέχεται καί τά κάνει δικά της, όπως καί ή γλδσσα παίρνει ξένες λέξεις μά τίς προσαρμόζει στό δικό της τυπικό, τίς κλί- νει, τίς πλέκει σέ σύνθετες λέξεις.... . Μιά από τίς πιό διαδεδομένες πλάνες είναι καί τό ότι η λαϊκή τέχνη καθηλώνε… -ται σέ χαμηλό τεχνικό έπίπεδο καί είναι, περίπου, τέχνη αύτοδίδακτων. Ούτε τό ένα ούτε τό άλλο είναι σωστά. 'Η λαϊκή τέχνη στόν τομέα της τεχνικής παρουσιάζει πλήρη έπάρκεια,…άντίστοιχη μέ τούς στόχους της. Τά θαυµαστά έπιτεύγματά της στην άργυρο- χρυσοχοϊα, στην κεντητική, στην ξυλογλυπτικη, στην ύφαντική καί τούς άλλους τομείς της φανερώνουν υψηλό έπίπεδο τεχνικής. Δέν ύπάρχει,'άσφαλ6ς, φοίτηση σέ είδικές τεχνικές σχολές, ύπάρχει όμως η πολύχρονη µαθητεία δίπλα στόν έμπειρο τεχνίτη, πού είναι φορέας μακρόχρονης παράδοσης. 'Η μαθητεία αύτη ακολουθεί σταθερά στάδια, άν- τίστοιχα µέ τό ποσοστό εύθύνης πού ανατίθεται στό µαθητευόμανο, καθώς αύτός ώριμά- ζει μέ την καθημερινή άσκηση. 'Από τίς πιό άπλές βοηθητικές έργασίες φτάνει στίς πιό δπεύΘυνες καί δ πιό προικισμένος γίνεται άρχιµάστορας. Μακροχρόνια είναι καί ή µαθητεία στην οίκοτεχνία, όπου η γιαγιά, ή μητέρα κι άκ6μα & άξια γειτόνισσα μετα- δίδουν τήν πολύτιμη πείρα τους στην ύφαντική, τό κέντηµα, την πλεκτική.>: Γιά νά μπορέσουμε νά κατανοήσουμε σωστά τη λαϊκή τέχνη πρέπει νά τη µελετού- με σέ συνάρτηση µέ τίς άλλες μορφές τού λαϊκού πολιτισμού. ΒϊΒΛΙΟΓΡΑΦΞΑ= 'Βθνικης Τραπέζης της "Ελλάδος. "Επιµέλεια Στέλιου Παπαδόπουλου; N ε- ο ε λ λ η ν ι κ ή Χ ε ι ρ o τ ε χ ν ί α, "Αθήνα 1969. 'Αγγελικπς ΐατζημιχάλη= 'Έ λ- λ η ν ι κ ή Λ α ϊ κ ή T έ χ ν η, 'Αθήνα 1955. STILPON KYRIAKIDfiSz NEUGRICHISHE νο:,κ5κ…ωΒ, Θεσσαλονίκη 1935. ' ΄ ' 2. ΠϊΠΈΞΐ…ΚΛΙ ΈΠΙΆΡ|'ιΣΕΙΣ "-… - Λι ; ι p. ν ξ ., . . l v . _ A: . Κύρια πηγξ της έλληνικξς λαιπης τέχνης ειναι η βυζαντινή τέχνη, συνεχιστης καί αύτη τόσο τών παλιότερων έλληνικ6ν τεχνών όσο καί &νατολικ6ν στοιχείων. Αύτό δέν :, ι …φορΞ μόνο την όρΘόδοξη αγιογραφία αλλά καί όλες τίς άλλες μορφές. Δέν πρέπει νά ξεχνεύυ.ε πώς κατά τη βυζαντινή ξποχή δέν καλλιεργήθηκε μόνον η έκκλησΜστικΞ Μπο- * λογίς καί ή αγιογραφία µα καί "κοσμικ€" λογοτεχνία καί τέχνη.'Η μακρόχρονη όποταγξ της 'Ελλάδας στούς Τούρκους ηταν έπόμενο νά πλουτίσει µέ μουσουλµανικά στοιχεία τη λαϊκή της τέχνη. 'Από τά μέσα τού 170υ αίώνα, καί κυρίως κατά τό 180, η ανάπτυξη έµπορικύν συναλλαγών μέ την Κεντρική καί Δυτική Εύρώπη, οί δραστήριες παροικίες τών 'Ελληνων τής διασπορΞς, ή άνθιση τύς ναυτιλίας, φέρνουν τούς 'Ελληνες σέ γόνιμη έπι- κοινωνία μέ τόν προηγµένο εύρωπαϊκό χώρο. Οί ίδέςςτού εύρωπαϊκού Διαφωτισµού άπηρε- άζουν πολλούς "Ελληνες λογίους. 'Αποτέλεσµα αύτύς τύς έπαφΞς είναι καί ή είσα€;υγη νέων τεχνικών μεθόδων καί τεχνοτροπιών καθώς καί διακοσμητικών θεμάτων. Σημαντική είναι ή έπίδραση τού μπαρόκ, πού θά τη μελετήσουμε σέ ίδιαίτερο µάθημα. Τρείς είναι οί κυριότερες πηγές θεμάτων τής λαϊκής μας τέχνης: τά παλιότερα Ξρ… γα, οί γκραβούρες καί τά μνηµεία τού λόγου. Τά παλιότερα έργα, μέ τό πρόσθετο πλεο- νέκτηµα τού σεβασμού στό πατροπαράδοτο, παίζουν άνασχετικό ρόλο στίς γρήγορες καί ριζοσπαστικές µεταβολές. Μεγάλη διάδοση είχαν οί εύρωπαϊκές χαλκογραφίες πού µετα- φύτεψαν ένα µεγάλο πλούτο θεµάτων. T6 σύνολο σχεδόν τών άπεικονίσεων μεγάλων µακρι- νών πολιτειών σέ τοιχογραφίες.άρχοντικών {fig Βόρειας 'Ελλάδας προέρχεται άπό τέτοιες χαλκογραφίες. Πολλά θέματα προέρρνται άπό άφηγήσεις,λείκόνες, μεταφορές καί παρομοι- ώσεις παρµένες άπό τήν 'Αγία Γραφή, τά Συναξάρια, την έκκλησιαστικη ύμνολογία, τίς ΄λαϊκές παραδόσεις, τά δηµοτικά τραγούδια καθώς καί άπό λόγια κείμενα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πόπης Ζόρα= ;Η Γ ο ρ'γ ό ν α ΄ε'ι ς τ ή ν ‘E λ λ η ν ι κ 6 ν Δ α- t κ 'η ν T έ χ ν η ν, 'Αθήνα 1960 . Κίτσου 'Α. Μακρύ: Η η λ ι o p ε ίγτ ι κ η-Δ α… ϊ κ ή Φλέ χ ν η - Η η γ έ ς κ α ί ’E π ι δ ρ α σ ε ι ς, 'Αθήνα 1948 . Μανώλη Χα… τζηδάκη: ‘H’ K ρ η τμι κ ή Z ω γ ρ.α φ ι κ η κ α ί & 'I τ α λ ι κ ή Χ α λ κ 0- γ ρ α ο ί α, 'Ηράκλειον Κρήτης 1947. ΄ . ΜΟΡΦΟΛΟ… ' 'Ο χαρακτηρας τής τέχνης είναι πρόσθετος στά λαϊκά άντικείµενα, πού κατασκευά- ζονται γιά νά καλύψουν πρακτικές η θρησκευτικές &νάχκες. "Ετσι, η πρώτη άρετή ένός άντικείµενου είναι ή λ ε ι τ ο υ ρ γ ι κ ό τ η τ α, ή ίκανότητα νά έξυπηρετεί τίς πρακτικές άνάγκες γιά τίς όποίες δημιουργήθηκε. T6 μεγάλο μυστικό (fig λαΈκύς τέχνης είναι ότι φιλοκαλεύ ύπηρετόντας τή χρεία. 'Η καλαισθητικη φροντίδα δέν έκδηλώνεται µόνο µέ τη διακόσµηση &λλά καί μέ τό όλο σχύμα πού, άν καί καθορίζεται ά€3 τη χρήση του, έχει άνεση καί &ρµονία.΄Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διακόσµηση κάνει πιό £5- χρηστα τά σκεύη. Τά παραπάνω ίσχύουν.καί γιά τά σταθερά στοιχεία τών χτισµάτων, τα… βάνια, πόρτες, κάγκελα, µεσάντρες, λιθανάγλυφα κ.λ.π. Σηµαντικός παράγων πού έπιδρΞ στό διαµόρφωση τού σχήματοςκαί τών διακοσµητι… κών θεµάτων…είναι οί δυνατότητες πού προσφέρει τό ύλικό άπό τό δποίο είναι πατασκευασ… μένο τό κάθε είδος. "Η &ξιοποίςση τών τεχνικών καί αίσθητικΞν δυνατοτήτων κάθε ύλης είναι τό κύριο προσόν τού καλού τεχνίτη. "Ετσι, βλέπουµε πώς τό ΐδι0 διακοσμητικό θέµα τροποποιείται καθώς περνάει από όλικό σέ ύλικό. Τό κυπαρίσι, πιχι &λλοιώς έκ… Gav: εται στην ξυλογλυπτικ6, στό λιΘογλυπτική, τό κέντηµα, τόν ύφαντικη, τη δαντέλ… . . .… , ,, > , ! … λα… τό χαλκουρ…ίαη τό ;οτσαλωτό δάπεδο τόν ένθετική κυλ.π. Ακόμα καί & οπτικδ γω… | ! ( ι : ? # Κ…? 4τ &" …' -…" ",- .... "π, , ϊ»? … ΄.….,….΄.….'-. ' . " ," " " νία; (Τ.-»!) "Η ΟΑζ>.ι.'. 'γ…&'9Ξυι.ζ .)-'ν-…ν΄ώς µε ιρι΄9, τ. ιιΝ.=..-..…-!, …)΄…( :,',Ω ;! : '…ζ:".;ς,, an "(Ξ-).], *… πολογίζονται καί οί βραχύνσεις τής προοπτικής. Νά π;ζ % τεχνική πύυ …;η:ιµςπΟ,εζς:; έπιδρΞ στό μορφή κάθε θέματος. Π.Χ. διαφορετικά αποδίδεται τό ίδιο Θέμα στό "μετρυ- τό" κέντηµα από ότι στό "σχεδιαστό". Τό ίδιο συµβαίνει στα χάλκινα, άν είναι χτυπητά 6 χαρακτό κ.λ.π. 'Ε'όλη διεργασία ένός Θέματος γιό νά μεταβληθεί άπό παράσταση σέ κόσµηµα γίνε… ται µέ μιόν ένιαία διαδικασία πού, γιό λόγους καθαρό μεθοδολογικούς, µπορούμε να τή χωρίσουμε στό τρία βασικό της χαρακτηριστικό, στη σ χ η u a 1 o καί η σ η, δηλαδέ στήν µερική ή δλική &ναγωγή τΞς µορφΞς σέ &πλό γεωμετρικά σχέ- ματα, στήν & φ α ί ρ ε σ η, δηλαδή στην &ποβολή χαρακτηριστικών τής μορφύς πού είναι δευτερεύοντα, περιστασιακά 6 παροδικά καί στήν έ ξ'α ρ σ η, δηλαδή στόν τονισμό µέ τό µέγεθος καί τό γρύ- μα µερικών χαρακτηριστικών λεπτομερειών. Αύτό έκδηλώνεται καί στήν παράσταση τού άν- θρόπινου σώµατος "οπου τό πιό έκφραστικό του μέρος, τό κεφάλι γίνεται μεγαλύτερο &… πό τό Ελλα. 'Επισης, σέ συνθέσεις, ό Ήρωας σχεδιάζεται µεγαλύτερος άπό τά ξλλα πρό- σωπα καί, πολλές φορές, µέ λαμπρότερους χρωµατισµούς. Μερικές φορές η διεργασία αύ- τή φτάνει ώς τήν &ποπαραστικοποίηση, έτσι πού τό όρχικό Θέµα νά μήν &ναγνωρίζεται 'πια καί να έχει γίνει ένα παιγνίδι χρωμάτων καί σχημάτων. Αύτό παρατηρείται κυρίως σέ Θέµατα πού δέν έπιδέχονται πύκνωση % πού-είναι ξένα πρός τίς δπτικές συνήθειες καί τή µορφικύ &ντίληψη τού λαού. Οί δύσκολες συνΘΞκες κάτω άπό τίς όποίες &σκήθηκε & τέχνη κατά τούς χρόνους τής Τουρκοκρατίας δηµιούργησε καί τήν έ π ί φ α σ η π ο λ υ τ έ λ ε ι α ς, δηλα… δή τήν δποµίμηση δυσεύρετων καί δαπανηρδν ύλικύν άπό Ξλλα προσιτά καί φθηνό. ΠαρΞ… «Senna ?) ζωγραφική άποµίμπση δρΘουαρµ&ρωσης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Κίτσου 'Α. Μακρύ: Η o p ο η κ α ί T ε χ ν ι κ ή, "Χρονικό…71" 'Δ8€- να. τού ίδιου: Η έ ε ς Τ ε χ ν ι κ έ ς κ α ί .Η 0 ρ φ έ ς σ τ 6 Χ ε ι ρ o 1 ε χ… ν ί α µ α ς, έφηρ. "το ΒΗΜΑ" 17 Νοεµβρίου 1963. Το ΠΜΠΠΚΟ Ή…ΡΟΚ. Κατά τό 18o αίώνα παρατηρείται όχι μόνο στην 'Ελλόδα µέ καί σίόλη τή Βαλκανι- κή καί τή Μικρά 'Ασία μιά πραγµατική είσβολή τού εύρωπαίκού μπαρόκ. Τό φαινόµενο ea έπρεπε νδ μελετηθεί στό σύνολό του. "Επειδή, όμως, δέν διαΘέτουμε έπαρκύ στοι- χεία γιά όλον αύτό τό χώρο, 06 έπιχειρύσουµε μι& προσέγγιση τού θέµατος μέσα στόν έλληνικό χύρο. ‘H προέλευση τού µπαρόκ δέν είναι % ίδια σ'όλες τίς ελληνικές περιο… χές &λλό έξαρτΞται από τούς πολιτισμικούς καί οίκονοµικούς δεσµούς κάθε περιοχΞς ..…ρ … , … …ο ..… :," µε χωρες της πύρωπης. Αύτου όφειλονται καί οί τοπικές &πχρώσεις του έλληνικου µπα… σ 6 .. … ο » τ.. … | ,… … , … … ροκ. ιτό "Επτανησα προερχειαι από τήν ιταλία, στό Πόλιο, στ Αµπελάκια και στη Δυτική Μακεδονία &πό τό Μεσευρώπη καί ίδιαίτερα τή Βιέννη. Τό συναντούμε οχι μονο Η Ξ.,. .: , , & ο" τ …1» , ΄Όθλ …,…" ια Ε;… ",... . ..! στη διακόσµηση σπιτιου αλλα και στους ρνοδοςους ναούς, παρ ο ο που η ιθµι…Λα…α ε…. . . 1" »… - . "ν …." …. ." ? , , µ,5 …: …) …,"... …, .… …κκΛςσία ειναι δυσιιοτυ προς κανε στοιχιιο που ερχεται απ την μνρυ.ηι ας ση… ι… ., - 7 ! ." .; . . … ώσΟυμε έδω πώς τό µπαρόκ ειναι ξ καλλιτεχνικη έκφραση της ΑνιιαεταρρυΘµισης… :… ." .ιν () . , , : : : . - - - - . τ--υ'.οις, +, οι:ιον=.:υικη ανοδος, ?; αναπτυξη των εµποοι?ιων, ναυτια… να- 11:11:01.2:— τικ5ν κοινωνικΞν στρωμάτων, ή πυ=ν5τερη έπικοινωνία μέ προηγµένους λαούς, πουπςλοΞγ µια γενική αλλαγή στήν ψυχολογία τδν ραγιέδων καί µια καινούργια κοσµοαντίληψη. τά Λ εκφραστικΞ μέσα γίνονται ανεπαρκΞ καί ανοίγει 6 δρόµος για γόνιµη είσαγωγή θα ,αλι νέων µοροδν. Τό µπαρόκ µέ τήν ανησυχία του, τα ευκίνητα φυτικά διακοσμητικά θέµατα, 16 έντονο ανάγλυφο -αντίΘετο απο τα παραδοσιακό Ερεπο "στρωτ6" - ανταποκρίνεται στίς καινούργιες εκφραστικές ανάγκες. ΕΙΒΑΙΟΓΡΑΦΙΑξ Κίτσου "Α. (ακοή: Οί φεγγίτες τών 'Αργοντικ6ν-'Απ6 16 Βυζάντιο 016 Inap6w, Πρακτικά Δ'Συµποσίου Λαογραφίας, Θεσσαλονίκη 1975, σεχ, 177 5. ΠΟΛΕΟΔΟξΠΛ * ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Τα ελληνικά χωριά µποροσµε να τα χωρίσουμε σέ τρείς βασικούς τύπους, που & καθένας τους Έχει πολλές παραλλαγές, στόν & π λ 6, 016 σ 6 ν 0 ε τ 0 καί στον Η α- ρ é λ ι ο. 'Ο πρδτος αποτελείται από Ενα κύτταρο μέ κεντρικό πυρΕνα τήν πλατεία &… που συγκεντρώνεται ή κοινωνική ζωή του χωριου, θρησκευτική, έµπορική καί ψυχαγωγι- κή. 'Ο δεύτερος, & σ 6 ν & ε τ ο ς. αποτελείται από δύο, τρία % τέσσερα, οχι αντε… λδς αποκολλημένα κύτταρα, µέ ίδιαίτερο 16 καθένα τους πυρήνα. Πάντως ένα είναι 16 κέντρο τοδ χωριου. 'Ο π α ρ ά λ ι o ; αναπτύσσεται κατά µ6κος τίς παραλίας καί σέ ΄μικρό Βάθος. "Ολα τα κτίρια έχουν πρόσοψη πρός τή Θάλασσα. Δύο είναι οί βασικοί τομείς τΞς αρχιτεκτονικΞς κατά τήν Τουρκοκρατία, & έκκλη- σιαστική αρχιτεκτονική καί 16 σπίτι. 'Υπάρχουν καί αλλες κατασκευές είδικΞς χρήσης, οπως οί βρ6σες, τα γεφύρια, τα αλώνια .... ΄Εκκλησιαστιπή έρχιτεκτονική.Οί εκκλησίες τής Τουρκοκρατίας έφαρμ6ζουν δλους σχεδόν τους τύπους τΞς βυζαντινξς &ρχιτεκτονικΞς, σέ µικρότερες διαστάσεις καί μέ ευτελέ… στερη κατασκευή. 'Ξπικρατοδν, 8µως, οί τρίκλιτες % µον6κλιτες βασιλικές, ξυλ6στεγες Β Θολωτές σέ ποικίλες παραλλαγές. Στά νησιά καί στούς βενετοκρατούμενους τόπους μπεί… νουν καί μερικα φραγκικά στοιχεία, δπως τα δξυκ6ρυφα τόξα, ή έπιμελημΕνη ίσοδομική τοιχοποιία μέ σκαλισμένες πέτρες καί.τά (ταλίζοντα ανάγλυφα. Στά καθολικά τών μονα- στηριδν συνηθίζεται 6 λεγόμενος α0ωνικ6ς τύπος μέ πλαγινοδς ήμικυκλικοδς "χορούς". Σπίτια. Λίο βασικοί τύποι σπιτιών έπισημαίνονται, 6 βορειοελλαδίτικος καί 6 αίγαισ… κελαγίτικος. 'Ο χωρισμός είναι συµβατικός γιατί σπίτια νησιδν δέν ανήκουν.στ6ν αί- γαιοπελαγίτικο καί 16 αντίστροφοο ‘0 βορειοελλαδίτικος δε προς τή γενικξ του µορφή καί τή διάταξη τδν χώρων παρουσιάζει 16v τύπο έκείνο 105 φρουριακοδ πολυόροφου σπι= τιοδ πού εφαρμόστηκε παλιότερα &π6 τους Βυζαντινοδς καί έπικράτησε κατά τήν Τουρκο… κρατία σ'δλδκληρη τήν ήπειρωτικ€ "Ελλάδα καί σέ µερικα νησιά, δπως σημειώνουν οί είδικοί µελετητές. ‘0 αίγαιοπελαγίτικος παρουσιάζει πολλές αντιστοιχίες μέ τον τύπο τού επικρατε στήν κεντρική Μεσόγειο. σ τ' ΄λ µ π ε … Ρι & ή Ο 6! &? Ό Ώ Ό & & ΒΞΒ…ΙΟΓΡΛ6ΙΑ= ολγα "Αστεριάδη: ? 6 ο π ι Γ΄- λ & κ ι α, ΄λθήνα €928. Δ. Βασιλειάδη: Ξ 6 α γ ω γ η …σ τ η ν & ί γ α ι οπ ε … .. ς µ!" … » : . .: ! " .. ..… . λ e: : C ; ι »: ".": ":; ο κ ι τ 6 ":= "6 0 v ι >! το Μ.,… 1935… κ.κ…. Μ…-.ι……ωσμετ…οω και) φ α λ η ν ι α κ &» ο "Α ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή, λ€Πνα 1962ο "Ιω5ννου Κουμαυοδδηε , ι '-- 9 Ν , . ιΞαρατηρησεις;έκι της Αρχιτεκτονικης τινων &&ήνα .€ήνα 1943. Γεωργίου ΉΞγα: Θεσσαλικαί οίκίσεις, Αθηνα 1946. τοδ ίδιου; ;? 'Ξ λ… ι κ ή o c κ : α, 'Αθήνα 1949. τοπ ίδιου: "Η; Δ α τ κ ή κ α 1 o ι κ ε ς τ [> >» :] € 8 Οι ε κ α ν ή σ ο υ, Δοήνα 1949. Νικ. Μουτσόπουλου: T‘6 "Α ρ χ ο ν 1 ι κ 0 C‘ Ο (: Σ ι 6 ρ Η α ν ω λ & κ η σ τ 6 Β έ ρ ο ι α, 'Αθήνα 1960. Τρί ίδιου: Κ α - σ τ ο ρ ι &, Τ'ά 'Α ρ χ o ν τ ι κ &, 'ΑΘήνα 1962. 105 ίδιου: ‘Hf Δ α ί κ ή ΄Α ρ- & χ ι τ ε κ τ ο ν ι κ ή Η ς B έ ρ o 1 a ς, 'ΑΘδνα 1967. 106 ίδιου: Σ π ί 1 1 α τ Ξ ς Χ α λ κ ι δ ι κ 5 α, 'λΘήνα 1968. 'Αργόρη Πετρονώτηι Ο ί κ ι σ ο ο ί κ'α ί 'Ο ρ ε ι ν 6 P 0 p 1 υ ν ί α , 'Α ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ά M ν η μ ε ί α ο τήν Η 'Αοήνα 1975. Πάνου- ΠικολΞ Τζελέπη: Δ ω Έ κ=ή ‘E λ λ η ν ι κ 6 'Α ρ χ ι τ ε κ τ 0- ν ι κ ή, 'ΛΘήνα 1971. 'ΑγγελικΞς ΧατζημιχάληιιΛ MAISON σπορους, 'Αθήνα 1949. β΄. AIGOI‘AYTITIKH - EYAOI‘AYHTIKH 'H έλληνικ6 λαϊκή λιθογλυπτική τοό 1Θου καί 190υ αίώνα περιορίζεται σέ χαµήλά ανάγλυφα πού είτε κοσµο6ν λίθινα αρχιτεκτονικά µέλη είτε έντοιχίζονται σέ διάφορα σημεία τής τοιχοποιίας. Οί λιθογλίφοι, οί "πελεκάνοι" όπως τους έλεγαν τότε, ανή- κουν συνήθως στίς κοµπανίες τών χτισταδων μαζί µέ αλλες είδικότητες από μαστόρους. 'Η τεχνική τους ξεκινάει από ίσλαµικξ πρότυπα αλλά πλουτίζουν τό Θεματολόγιό τους ικαί µέ αλλες παραστάσεις, όπως ανρρώπινες μορφές, ακόμα καί απόπειρες προσωπογραφίας. τα βασικά θέµατα είναι'τό &νθοδοχείο, τό κυπαρίσι, ή σχηματοποιημένη έκκλησία, µορ- φές αγίων, πουλιά, ζδα, σταυροί, "ήλιοι, δικέφαλοι αετοί καί κλιματίδες. "Ενα ένδι- αοέρον είδος λιθανξγλυφου είναι οί΄κτητορικές έπιγραφές σ'έκκλησίες καί σπίτια, μέ έσώγλυφα Η έξόγλυφα΄γράμµατα καί λογής διακοσμητικά. BE ψηλό ανάγλυφο είναι καµωµέ… νες οί αίνιγματικές ανθρώπινες μάσκες που προβάλλουν σέ τοίχους σπιτιών καί έκκλη… σιδν, για τίς δποίες δίνονται διάφορες έξηγήσεις πού καμµιά τους δέν είναι δριστική. "έ έκκλησιαστική ξυλογλυπτική ασχολήθηκε µέ τήν κατασκευή τέμπλων, δεσποτικδν θρ6νων καί είκονοστασιδν. T6 ψηλό ξυλόγλυπτο τέµπλο έμφανίζεται στήν "Ελλάδα κατά τόν 166*αίώνα καί πιθανόν προέρχεται από τήν περιοχή 106 Νόβγκοροντ τ6ς Ρωσίαςτ T6 παλιότερο γνωστό χρονολογηµένο τέμπλο βρίσκεται στήν έκκλησία του 'Αγίου Νικολάου 016 Βελβενδό Κοζάνης κι έγινε στα 1591. Τά πρδτα ξυλόγλυπτα τέµπλα είναι τα λεγόμε- να "στρωτ&", στα οποία κυριαρχο6ν συμβολικό Θέματα σέ χαµηλό ανάγλυφο… 'ΛΒγότερα, καί κυρίως από τα µισά το8 180υ αίώνα ή τεχνική γίνεται τολμηρ6τερη, 16 ανάγλυφο ένα τουσ µέ διαµπερή κενά ανάµεσα στίς μορφές καί τό Θεµατολόγιο πλουτίζεται μέ σκηνές από τήν 'Αγία Γραφή, τα Συναξάρια καί λαϊκές παραδόσεις. "Επίσης µέ δύναµη καί παλ- µό αποδίδονται είκόνες από τή φύση καί τήν καθημερινή ζωή. Σέ µερικές περιπτώσεις τό ανάγλυφο πλουτίζεται μέ χρώµατα. ΕΞ όλη αίτή τή φάση είναι φανερή & έπίδραση τοΞ ευρωπαϊκοδ µπαρδκα , "Η ξστική ξυλογλυπτική παρουσιάζεται κυρίως στα δραστήρια δμιαστικ& Εµπορικά καί βιοτεχνικά κέντρα τΠς Έδρειας "Ελλάδας καί τ5ν νησιδν. Στολίζει, µέ φυτικά πο… μ0ϊ€βα, τόσο τά σταΘερα στοιχεία τοσ σπιτιοσ …ταβάνια, πόρτες, µεσόντρες, Χέν- s …' .. ".: δι .€-… ,. . ::ξλα… 56€) Με": ΐε λζΥεστά έπιπλα 7:06 χρησιµο;ζοιΟυσαν 13055! '" σπαµν…τια, λασζΐΞλλεζΞ GO“. | 3 ποιµενικΞ ξυλογλυπτική είναι κυρίως τέ:νπ τω; ΒοσκΞν, που γεμίζουν :ίς nu— κριξς ώρες της έναγκαστικΞς τους µοναξιάς σκαλίζοντας μικροαντικείμενα. ?κλίτσες, ρόκες, κουτάλια, πιρούνια, σφραγιστερά, πίπες, βελονοΘηκες, σοοντόλια, χαράζονται μέ πολύ άπλά έργαλεΐα, συνήθως Εναν σουγιΞ, άλλα τό αποτέλεσµα είναι αξιόλογο. 'Η ναυτική ξυλογλυπτική άνθησε στά µεγάλα ναυπηγικά κέντρα της 'Ελλάδας. "Έργα της είναι κυρίως άκρόπρωρα με μορφή γυναίκας, ανάγλυφες ξπιγραφξς πλοίων καί σκαριά, δηλαδή µικρογραφίες πλοίων. ΒΙΒΛΙΟΓ?ΑΦΙΑ= Νίκου Γρηγοράκη: Λ α ? κ ά m υ λ 6 γ λ υ π τ α. Τρίπολη 1978. Νικολ. Φωκά Κοσµετάτου: τα Φ'ξ μ π λ α έν K ε φ α λ η ν ί α, 1972. Δηµ. Σταμέλλου: T ό T έ μ π λ o 1 o 6 "Α η N ι κ 6 λ α Σ τ 6 P‘a λ α ξ ε ί δ ι κ α ί ό T ε χ ν ύ «: η ς τ ο υ, 'ΑΘήνα 1973. 'ΑγγελικΗς Χατζηµιχάλη: τα περιπου sun 13013, Μισή… 1950. K£1oou>'A. Μακρη= 'Η… Ξ υ λ o γ λ υ π τ ι κ ή τ ο 6 Π η λ ί o υ, Βόλος 1958. τοσ ίδιου: 'Β λ λ η ν ι κ & Δ α ϊ κ & κ α ί Η ε τ α β υ ζ α ν τ ι v i Ξ υ Ν δ'- γ λ υ π 1 a, "Αθήνα 1962. "Αντ. Φαρμακιώτηι T ά T'é α κ λ α τ & ν 'E κ κ λ η σ ι- & ν τ o 6 Α ι 8 α 6 ί o υ , Λιβάδι 1977. Βικτωρίας Νικήτα-Σκαρτάδουι T 6 Η σ=ν α- σ τ filo ι ,1 η ς M π ο υ ν ά τ σ α ς κ α ί τ ά Δ ι 0 α ν ά γ λ υ φ ά τ ο υ, Θεσ- σαλονίκη 1977. τ6ς ίδιας: 'ο Γ λ 6 π τ η ς Η ί λ ι…ο ς σ τ 6 ν Φ 6 π 0 τ o υ, περιοδικόΛΡΜΟΛΟΙ, Αδγουστος=Δεκξµβριος 1977, σελ.47. 'Επίσης στήν ξκδοση τΞς 'ΕΘνικης Τραπέζης της 'Ελλ&δος " N ε o ε λ λ η ν ι κ ή X ε ι ρ o τ ε χ ν ί α" τά άρθρα "ΔιΘογλυπτική" της Πόπης Ζάρα καί "Ξυλογλυοτική" του Κίτσου Μακρή.… ?. ΖΩΓΡΑΦΙΞ 'Η" & γ ι o γ ρ α φ ί α, συντηρητική από τη φάση της, συνεχίζει τη βυζαντινή παράδοση σέ χειροτεχνικό ξπίπεδο. "Οπως πολύ σωστά παρατήρησε & Μανώλης Ξατζηδάκης, Οί &γιογράφοι του 180υ καί του 19ου αίωνα είναι χωρικοί. Στίς έπιγραφξς των Εκκλη- σιδν συναντοδμε &γιογράοους χωρικούς από τους Χιονιάδες, τό Καπξσοβο, τη Ξαμαρίνα, τή Γαλάτιστα, τό Φορτόσι, τή Δράκια καί άλλα χωριά. Φυσικά καί από τό Λγιον "Ορος. XE μικρές δμάδες περιτρΞχουν τον Ελληνικό χωρο καί τοιχογραφοσν έκλλησίες χωριδν καί μοναστηριδν. Πολλοί από αύτούς τό χειμωνα έργάζονται στά χωριά τους καί δτοιμά… ζουν φορητές είκόνες που τίς πουλοδν κατά τίς περιοδείες τους. 'Επιδράσείς από τή δυτικοευρωπαΞκή ζωγραφική συγκερασμ€νες µέ βυζαντινά στοιχεία καί λαϊκή διακοσµητι… κή αντίληψη χαρακτηρίζουν την αγιογραφία της Ξποχης. 'Ενδιαφ€ρουσες είναι οί σκηνές με διδακτικό…ηΘικολογικό περιεχόμενο, καθώς καί οί σκληρές τιµωρίες τόν άμαρτωλδν στοάς νάρθηκες καί πιό σπάνια στους γυναικωνίτες. Ζωηρή φαντασία καί εκφραστική τόλ… µη δίνουν μιάν ίδιαίτερη δύναμη στά έργα αυτά. "Από τά μέσα του 18ου αίώνα καί πέρα Έχουµε Ενα πληθος από ζωγραφικές διακοσµή… σεις σπιτιδν στή Σιάτιστα. την Καστοριά, τ'Αµπελάκια, τό Πήλιο, τό ΜόλυΒσ Μυτιλήνης, τά Ζαγοροχώρια κ.λ.π. Είναι κυρίως απεικονίσεις μεγάλων λιμανιών της Μεσογείου %Κω… σταντινούπολη, Βενετία. Καλκίδα… "η άλλων πόλεων …Βιδννη, Φραγκφούρτη… πού άπλ&νον… ται σέ ζωγραφική φρίζα ψηλά στούς τοίχους του δυµάτιου όποδοχΞς τόν σπιτι6ν. Σπανιόω τερα βλέπουµε πολεµικές σκηνές;Ξ προσωπογραφίες %ρΞων. Πολύ συνηθισμένο €Ξµα είναι ξ ξν0οδοχεζα σέ ποικίλες παραλλαγές, τού τά συναντοΠ;ς επίσης 1ξίς ποδιά: "τα …΄-- πλων. Τά περισσότερα άπό τά θέματα προέρχονται άπό χαλκογραρικά πρότυπα. Πίνακες ζωγραφικής Ξχουµε σίγουρα άπό τήν τρίτη δεκαετία 105 19ου αίόνα. Οί πιό γνωστοί είναι οί ίστορικές σκηνές άπό την 'Επανάσταση το6 1821 πού ζωγράφισε δ άγο- νιστής Παναγιώτης Ζωγράφος μέ τά παιδιά του γιά νά συνοδεύσουν τά άπομνημονεόµατα τοδ Στρατηγοδ Μακρυγιάννη. Πίνακες σε πανί, χαρτόνι, τενεκΕ κ.λ.π. εκανε καί ό Θεό- φιλος, γιά τόν δποΐο δά μιλήσουµε ίδιαίτερα. 'Από τά μέσα τοσ 19ου, κυρίως, αίώνα άναπτόσσεται καί ή πλοιογραφία, μέ παραγγελίες τόν καραβοκόρηδων. 'Ενδιαφ€ρουσες περιπτώσεις είναι οί συόΐασµοί ζωγραφικΞς μέ τή λιθογλυπτική % την ξυλογλυπτική. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Σπόρου Βασιλείου: P a λ α ξ ε ι δ ι ώ τ ι κ α Κ α ρ ά β ι α, 'Αδήνα 1934. Βασ. Λαοόρδα: "Β'ν α ς A α !! κ 6 ς Z ω γ ρ ά ο ο ς τ o 6 Η α κ ε 6 ο ν ι- κ o σ 'Α γ & ν o ς ,'ΑΘήνα 1962. Ρ. Μελετόπουλου: E ί κ o ν o γ ρ α φ ί α 1 o 6 2 1, 'Λθήνα 1971. "Αγγελου Προκοπίου: T 6 E ί κ 0 σ ι έ ν α σ τ 6 A α !! κ ή z ω- Υ ρ α φ ι κ ή τ ο υ, 'λΘήνα 1940. Γιώργου Σαματοόρα= Δ ώ δ ε κ α A a ί κ 0 ί Z …… Υ τ Ό άφοί,'ΑΘήνα1974.Κ.Γ.Σταλίδηι 'Βδεσσαίοι Ζωγράφοικατά Δ ι ά ρ κ ε ι α τ η ς T o υ ρ κ ο κ ρ α τ ί α ς, "Έδεσσα 1973. Κίτσου ’A. Μα… δι κρΗι 'Ο Z ω γ ρ ά φ o ς θ ε 6 φ ι λ'ο ς σ τ 6 Π 6 λ ι ο, Βόλος 1939. του ίδιου: λ α ϊ κ έ ς Z ω γ ρ.α φ ι έ ς σ 1 6 M o ν α σ τ ή ρ ι τ o 6 "Α η A α υ ρ ό ν - 1 η, Βόλος 1947. τοδ ίδιου: Δ 6 0 A a ϊ κ o ί Z ω γ ρ ά φ o ι, Βόλος 1952. 'Εθνι… κης Τραπέζης τάς 'Ελλάδοςε Σ…τ ο χ α σ μ ό ς Η a π ρ υ γ ι 6 ν ν π, χ ε ί ρ Π α - ν α γ ι ώ τ η Z ω γ ρ ά φ o υ, "Αθήνα 1976. 4 8. ΧΙΟΝΙΑΔΙΤΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ Είναι γνωστό πώς κατά την Τουρκοκρατία πολλά έλληνικά χωριά είχαν ξξειδικευΘεί σέ μιά µορφή δραστηριότητας, όπως & Πυρσόγιαννη στην οίκοδομική, τό Πεντάλοφο στην λιθογλυπτική, τό Μέτσοβο στην Ξυλογλυπτική,.η Πορταριά στη Μεταξουργία, οί Καλαρρδ- τες στην χρυσο-ασηµουργία κ.λ.π. T6 μικρό όρεινό χωριό της 'Ηπείρου, οί Χιονιάδες, σήµερα μέ µόνο 12 µόνιµους κατοίκους, Ξβγαλε πάνω άπ6160 γνωστούς ζωγράφους µέσα σέ δύο αίδνες, άπό τά μέσα 106 1800 µέχρι τά µέσα πρό 2006. Παλιότερα, στά κοντινά χω- ριά λέγανε: "Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι",Θά μελετήσουµε, λοιπόν, ίδίαίτερα τό χωριό αότό καί τοός ζωγράφους του, πού 16 Έργο τους είναι σκορπισµένο στόν "Η= πειρο, τη Δυτική Μακεδονία καί τη Θεσσαλία. ' Οί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων δέν συγκρότησαν ίδιαίτερο ξπαγγελματικό σωματείο, "σ… πως άλλοι τεχνίτες σέ πολλές περιοχές της 'Ώλλάδσς, άλλά όταν χωρισαένοι κατά πα… τριές, μέ κοινότητα καταγωγής άπό πατέρα. Τρε'ι'ς όταν οί πατριός % φάρες αότΞςε οί Πασχαλάδες, οί Μαρινάδες καί οί Τσατσαζοι.ΚαΟεµιά τους είχε τό ίδιαίτερο δργαστήριό της, όπου γινότανε καί ή μαθητεία των νέων. Έτά δργαστήρια αδτά έτοιµάζονταν κυαζ… ως φορητές είκόνες σέ σανίδι.Κατά µικρές όμάδες ξεκινοΠσαν άπό τό χωριό τους καί &ναλάβαιναν όχι µόνον &γιογραφίσεις έκκλησιων άλλά καί διακοσµήσεις σπιτιδν μέ το… πία, προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις καί λογΞς άλλα διακοσµητικά. ? -, … .. Σπουδας6τςροι άπό τούς χιονιαδίτες ζωγράφους ηταν δ κωσταντινος Μαρινας, πού ωγράφισε στό σπίτι το5 φιλικο5 Κωσταντίνου Ράδου στό ΤσεπέλοΠο τούς γάαους τον .ς… ο"! , ο …' .. ,-.. πολξοντα καί σκηνές από τους ναπολεόντιους πολέµους, 6 fii;;¢H;\ κακός, πρι άγιογραφία 106 νεοµάρτυρα 'Αγίου Γεωργίου άπό τά Γιάννινα μόλις 13 µέρες µετά τό &, νατό του καί δ Παγώνης πού δούλεψε κυρίως στό Πήλιο άπό τα 1801 ώς τά 1838. O Haw}— νης είναι ή πιό ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία, άν καί παρουσιάζει ανισότητες. Διακρίθηκε κυρίως σάν τοπιογράφος, όπως καί ό γιός του "Αθανάσιος πού πέθανε την τελευταία εί- κοσαετία του 19ου αίώνα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Δημ. 'Αγραφιώτηι 'Ο Σ ι ο ν ι α 6 ί τ η ς Z ω γ ρ ά φ ο ς M 1 χ α- ή λ Z η κ ο ς κ α ί ή Σ υ ν τ ρ φ ι ά τ ο υ σ 1 6 M ε τ α ξ ο χ 6 ο ι 'Α γ ι- E ς, 'Ιωαννινα 1977. Κίτσου 'λ. Μακρηι A60 A α ί κ ο ί Z ω γ ρ ά φ ο υ, Βόλος 1952. Γεωργίου Π α ϊ σ ίουε 'A γ ι o γ ρ α φ ί α κ α ί 'Δ γ ι γ ρ ά φ o ι τ 6 ν Χ ι 0— v.1 6 6 ω…ν , "Ιωάννινα 1962. 'Η μ ε ρ o λ 6 γ ι o 'Βταιρείας Παπαστράτου 1973. 9. θΞΟΦΙΛςΞ . 'Ο γνωστότερος, καί εξω άπό τά σύνορα της "Ελλάδας, λαϊκός ζωγράφος είναι άσφα… λως 6 Θεόφιλος ΓΣ Χατζηµιχαηλ. Γεννήθηκε γύρω στά 1870 στη Βαρειά Μυτιλήνης. "Εφηβος άκόµα Έφυγε γιά τη Σμύρνη, πού είχε τότε Εντονο ελληνικό χρωµα, κι Exec κάνει έπάγγελ… µά του τή ζωγραφική. Δε σώζονται εργα του αυτης της περιόδου γιατί μεσολάβησε ή γνω- στή καταστροφή 106 1922. Στά 1897 Ερχεται στην ελεύθερη 'Ελλάδα, εθελοντής στόν πόλε- μο αδτΉς της χρονιάς. Μένει στό Βόλο καί στό Πήλιο ως τά 1927 καί ζωγραφίζει μέ ακού- ραστη δραστηριότητα τοίχους από μικρομάγαζα καί σπίτια, καθώς καί πίνακες σέ χαρτό- νια, πανιά, σανίδια καί τενεκίδες. Φτωχός καί καταφρονεμΕνος, ζεί µέσα σε μεγάλη άθλι- ότητα. Στά 1927 φεύγει γιά την πατρίδα του Μυτιλήνη , συνεχίζει κι εκεί 16 Έργο του κάτω από τίς ίδιες δύσκολρς συνθήκες καί στίς 21 Μαρτίου 1927 πεθαίνει άπό τροφική δη- λητηρίαση. Λίγα χρόνια πρίν από τό θάνατό του γνωρίζει τό εργο του 6 µεγάλος 10x10— κρίτης Στράτης ίΕλευΘεριάδης, γνωστός στό Παρίσι καί σ'δλον τόν κόσµο ως TERIADE, καί άπό τότε αρχίζει ή αναγνώριση τ6ς αξίας τοπ φουστανελλΞ αυτου ζωγράφου.Διαπρεπείς "Ελ… ληνες καί ξένοι τεχνοκρίτες του αφιερώνουν ξνΘουσιαστικά σχόλια, όργανώνονται έκθε- σεις Έργων του στην 'Ελλάδα καί τό 'Βξωτερικό καί τόν Αδγουστο του 1965 εγκαινιάζεται µέ μεγάλη επισημότητα τό Μουσείο Θεοφίλου στή Βαρειά Μυτιλήνης.'Υ πϊρξαν, δρως, καί σφοδροί επικριτές του Έργου του, ποό δεν 105 αναγνώριζαν την παραµικρή έιτζ. T6 Ξργα 106 Θεόφιλου είναι τοπιογραφίες, µυθολογικΕςΠπαραστάσεις, σκηνές από την 'Επανάσταση τοσ 1821, ρωπογραφικά θέματα, μερικές προσωπογραφίες καί λίγες &γισγραοί… ες. Πρότυπα του είναι λαΐκ€ς λιθογραφίες, καρτ-ποστάλ, είκονογραφήσεις λαϊκών εκδό- σεων, φωτογραφίες κ.λ.π. Ξεκινώντας από τοσο ταπεινές &φετηρίες δηµιούργησε "ενα ναν… µαστό Έργο όπου "κοιτάζει΄τδν κόσμο µέ την άγν6τητα των γαλανδν µατιΞν 100". HE μιά µοναδική εύαισΘησία στό χρ5υα αποδίδει τους &πιαστους τόνους τοδ έλληνικοδ τοπίου. "Έργα του, έκτός από τό Μουσείο Θεοφίλου, βρίσκονται 016 Μουσείο 'ΕλληνικΞς;ΛαϊκΞς Τέχνης στήν 'Α0ήνα, στίς Συλλογές "Εμπειρίκου καί Ηακρ6 καί σε πολλούς συλλέκτες. Ευ… νολικό έργο του είναι οί τοιχογραφίες 016 σπίτι τοξ Γιάννη Κοντο5, στόν "ανακασια "α… νω Βόλου;Ο "Ή - -- υ…, » ..ι' …' , . ., … . , ..,- ,,. . ΒιοΛΙΟΓΡΑυι…ε 'υδυσσέα 'µλατηι '0 Z … γ ρ...ά ο 0 c G € 6 9 λ Φ ς, ΞΞπΝα 19?3… λα - … -τ-'?- «-΄ "" 1.3; .- ; .2' ,. ή …' .. * . .ς …ρααε…ης .ης οΛ……οος, επι'εΑεια χιςν.η Έσαρουχη; & € 0 ? ; Α ο ς? ,Αύξνα 1966. Γ.Κ.Κατσίμπαλη= B ο & λ ι o γ ρ α φ ί α Η ε 6 ο ι λ ο υ Ρ. Χ α ε ζ η u ι- Κ α ή λ, 'Αθήνα 1955. 'Η; Λαµπίρηι 'Ο Z ω γ ρ ά φ ο ς Θ : ό φ ι λ ο ς σ τ 6 Σ μ ύ ρ ν η, 'λδήνα 1973. Κίτσου 'λ. Μακρή; '0 Z ω γ ρ ά φ o ς Θ ε 6 φ ι λ 0 ς σ τ 6 Η ή λ ι ο, Βόλος 1939.'Επίσης στό Α'τεύχος τής σειράς " ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ " τού έκδοτικού οίκου "Μέλισσα" τά άρθρα: Κίτσου Κακρή "Θεόφιλος" καί "Αγάπης Καρακα… τσάνη " 'Η|ζωγραφική τού Θεόφιλου". 'ΑΘήνα 1974. 1ό. Η ΛΑΤΚΗ ΤΕΧΝΗ ΥΕΝ ΚΑΣΟΥ ΚΑΙ “PH? ΚΑΡΠΑΘΟΥ 'Η 'Ελλάδα έχει ένα πυκνότατο πλέγµα νησιών, κυρίως στό Αίγαίο Πέλαγος. Τά νησιά αύτά ανέπτυξαν έναν ίδιότυπο λαϊκό πολιτισμό, τού δποίου ή γνώση είναι πολύτιμη γιά , τήν κατανόηση τού συνόλου τής έλληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. 'Ξπειδη μέσα σέ Ξ- να µάθημα δέν είναι δυνατό νά έξετασθεί στό σύνολό της ή νησιώτικη λαϊκή τέχνη, έχουν έπιλεγεί δύο άπό τά Δωδεκάνησα, ή Κάσος καί ή Κάρπαθος, έπειδή &ποτελούν χαρακτηριστι… κά της δείγµατα άλλά καί γιατί δέν έχουν δποστεί τουριστική άλλοίωση στό βαθμό πού , , Τ , , … , , ΄ ην ύπέστησαν άλλα νησια. Ειναι χαρακτηριστικό πως ένω έμειναν έπι πολλους αίωνες , 6 Χ Ω! τω άπό ξένη κατοχή καί ενσωµατώθηκαν στό 'Ελληνικό Κράτος μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεµο,8ιατήρησαν ανόθευτη τήν έλληνικότητά τους. 'Η παράδοση στά νησιά αύτά είναι &… κύμα τόσο ζωντανή πού έχει τή δύναµη νά άνανεώνεται, νά πλουτίζεται καί νά προχωρεί σέ χρήσεις σύγχρονων µεθόδων καί ύλικων, πού όµως ένσωµατώνονται δµαλά στόν κορµό τής παράδοσης. Αύτό δέ σημαίνει, βέβαια, πώς*στίς πρωτεύουσες κυρίως- δέν άρχισε η δια- δικασία καταστροφΞς τού τοπικού ύφους.Πρός τό παρόν, όμως, αύτή ή διαδικασία δέν Ξχει προχωρήσει τόσο ωστε νά παραµορφώσει τόν κατοικηµένο χωρο. Χτά χωριά διατηρούνται καί κατοικούνται πολλά σπίτια μέ τήν παραδοσιακή άρχιτεκ… τονική µορφή, έπίπλωση καί διακόσµηση καί στό χωριό "Ήλυμπος τής Καρπάθου πολλές γυ- ναίκες, ακόµα καί νεότατες, φορούν τήν τοπική λαϊκή φορεσιά. 'Η ντόπια µουσική, µέ βά- ση τή λύρα, έξακολουθεΐ νά τέρπει τούς κατοίκους καί νά τούς συντροφεέει στίς κοινω- νικές καί οίκογενειακές χαρές.'Η τοπική λαλιά, μέ τήν ύπέροχη µουσικότητά της, άντη- χεΞ στούς δρόµους, στά σπίτια καί στά καφενεία.΄Ακόµα καί 6 νεοκλασσικισμός, πού κατά τίς τελευταίες δεκαετίες τού 190υ καί τίς πρώτες τού ΖΟού αίώνα άπλώνεται σ΄όλόκληρη τήν 'Ελλάδα, στήν Κάρπαθο καί τήν Κάσο έχει προσαρµοσθεί στό ύφος πού προΌπήρχε. ....---…..……- 'Λθήνα 1981. ΄Λθηνάς Ταρσούλη: Δ … δ ε κ ά ν η σ α, ΄Αθήνα 19

Θίόφάλω , Χα?|ΜΡ! χ…")… Λαϊκός ζωΗ;α'4ω', [νωπά/Με &…; φοράω. αφ αν", ΜνΉ)…΄κ…| βί:Γ=Ώα΄, Η χρονολοβα &" Κένι/μωρή του δςν Ώ'Ψ(Μ γνω6Μ4 άλφα τοΛρΟςτατω α…"Γ.ωά 6… 1364? µε 1840. (Hos ή… ωρα… %6?[Μγιγ6…Χ Μα. τι;-. Π….ισ>.ο΄η… το ΜΜΜ Ξιυγ€&'9σν,&ν… τοι16ΜΜ΄;?φο από …… (Με… παρά-Να" των. ο)ης;γο΄γςιατ΄ Ζε66η>α α…… …… 76΄6ίι'€ρ πο- Ρ|16|α…ΤΟ ί/)6ΠϊλΓιη … ζωψςφω σίΗµϊΐ πλευρα και ο/Μποι΄) ΄1ω)θ,Πζ. «’44- ν… µ…εγΜ, |ζω(ΜνΉΠ πω, δρ… , αν… δ:'Σ«Γε το Θί4Φλο,οΛε 4.041465- …6'=βΜο… Η €ΛιςΓεαεΜ χ…… Ma; erafwce‘, ότι… ?ε΄χγφ ιΘαηι΄θ τω, νί-1Π7α|ζΜ΄ … …η…«>Μω αλλιως; 7ου Θόόθι>ω 6ι«Ρηδιυ'ι'η…ωης δορυ- ΡΜ ςΡρωω.ςς Πω »… α΄εεωοον '7€σ…Ν4Γό (και 6ωΓαΜ…τ ΜΩΧ6ζ|΄4 µη ολέιςΜψΗ "να (… τα», titans] and (µυς: ,ι'-!"ιαν …… αµσ?φόχ0φα|, Μαι/Μ η… τα από … [610 Με… α…"- … (:?:-'να ιι'ωγ……ο' τιµ ι'1φι;…ρο (χμ…- ς7ι+Μί 00 κά…-Μ΄ (΄10ι οι/έκτ…όιΜπα . nFCMC~>~6¢56 ί πει-6βλων…α΄ ό)(0΄Ήα… "του o ως ΐί€(|…|ω1άΜΔ». &… &…" αµα-Να & :ιυ&,ωηΜ …» βυΘβ……ικ'Φάσα-'να- …δι+Μτ -πεύ'κΏθπ Λάθέό"ψάΉ " [ΜΒΑ άυΥ)υ6ςΝη Ο …» οι.) :"; ιζ… … [Ca/I 10΄ι/ζκξΙηρ'΄' ΄μ…[ζ 169, Λα΄…Μ6ι, τιµ… ωΜυν τις… µ…πρς… Λα» wank-n}: Of ιωφέΜ+1η- 60γνιένγνσί … Μ06΄σΧί πω 6Μ' Κ € Μσφαόκ τη ένα…-νει" ρλνε… µε… Λα με…» αλλά ανέπτυξε ας… οινα>ωγεΧ fit/[Ufa …;; μια ψυχη- κα?! |Μ4νέΉ7ά… ΑΗο|λαΝ'ψ6΄)α. 'πω α΄ρελ'ο μη.;γ6΄1ο 162; "εγγενής; €Λ΄΄Μζύ…(ζ'ιΜτ . .. 7 , να, «ία-το.]… ('-πι'Γαγ9 αν… >ΜΆάΜΗ ,76Χγω Πω Όπεν-ΠΜ οµως…"… 1… κα…. , : . ' . , . , 6 Α "µετά? µου… | εχει)… €χΟι=ι πω μεσα "νδ- …7ω|Ή:…' τω δορρεπα µ ""Η-» εποΓ>έϊ/Μι4 …… των… €…΄ΡιΝ'Μ α:ωιμςίι… Ολα… ωωωΏακώ agar—.07 loch/O: wanna προ!ηέύαα όντα Η]: του ("ι-416476) σι για… ο56ιΝφή ιω πως όξω Πωρα&)θΜ…… ΄΄)Ψ1, ςν14ηωρ…ωα« &… μω4ιΠ…έ…!=Ο για 14… 'ν&"0 & "Ο… … ΕΜΥ" …ιΝ(ισ , μ… υψώµατα 0 Με», «9 µοι/πρωτ Len" (7143450 L) xafikq CIVQ'f-(fq a" mad man Lo οιωθκσναΔν:-- (mum-w ?φ/β6΄υα| τω ,ςΠ (υπέθεσα αε…Η.ξ.€ξ61. ""… c [cauoceuapfndvtb ,α(>εωκΉαςμ7 …… πωι4€ον…μ΄νη ό………>…' (η: … ζωή …… …. 16΄ϊΨ4 τω Φιν φ……εμ…ό Αζαι'…ι)μόςβο. µπα; αν µη…; θα ?Ή΄6ι',, &»… χιφ……ψ|ω…ό κια? and e’cé’unp; από,-…η 429mm. φ…. ΜινεΆΑΘ Λα; δεν Οι… µας η ψ…-νι…ι»΄ Θυθέιΐ»ά "αν. ηαπρύέάη αν "ανιψιά… Η… ΐΓ-.υ΄θνΗι ένα; (µας µ.…€;…. χµν)α)σώ6 του 0…Μον ο"… "Lela-Via ch’vla. ΕΓ'ά-« ω αρµσω>…ι' Μ …Χκ.ΐ»….μά, [MO Lo ΄-…Γρσιη "+, Χ:βι"Μης ν…], Μιά. απών ημ€ηα6ιν€ Μ Χίρ(ν1΄ια΄ τα./…' η… πα…: 6261441; η ζωη Λι;€|νι-, 6;€ρογ1΄όζα Η όλω;φΜθ χι… αρχ…; "ι.-… (Με), …… ηα1Μ;…΄νυ αν "Η; έ……,.ι…ω νΜι/ιεη Μέιν… /!λκ Μάθε/…) ,μ; εψαξα άπαξ ι… ω:……ηινω… κίπαγάεκ?Μ Μ Μάι1(Μ΄ν01 Θέµης Χαμ./νων και Μ…κ.κ…:ιάέΡεπω «manual WM ο…εοοΜ΄υ1α στα 6Ήιν|κ|-…α4 Got/14V“; … ϊΡψν|Η νε… ιζ, Πισω, Κάποια; (ηξερε… Λάλα: νία ανιψιά, άθα…ΠωΘ από Η; Μάρω: Με… Μάταια πρ; Μασάι //Λ΄4'|, ιΥι "ψιΗύ &"… τάξη… Φα)… για "µια ϊµΜνω, δ,€αστνΗιο μενει» ΛιΈΠΜα Ό! ? θα …νλι|7ΝΗνς) "Οι; (ή €Μι )ι΄Μ "ο χ ας ζη'Μι(ει Ε"… Γ… 6+µ€ω …η… µια… χμ! με» ι'κνσι4 ) Βνηνβν |7€#'ιΐνηόΖ') ,ΕρζεΗ΄ςη) εΧ|Χωγι…. ΜωχΜο ν.μ.€|ι!φχζ1΄ µέσα» ει>ινμΗιι….€.΄ !: ι"… κ'…) ι…΄Μ (714 οι [+1 όΡα own/1 Η 1 cu "| όσο αχ"(χ … λ c Μάη/Μάη µή Λη … ? ς- 7Λ. 01……ι…Η) και" Οι…, VH- °‘”‘+v2 (Αϊ Μέι/μμ; …» ςχλι«…μ.; ΜεξιιοιΟ …Γν΄ςν θα)… («: …κι-10… …... .c 9613("3M, χ νει! ΗΡ… Μαν,"… o µασ; €γ€ιςά…εγγΘ:εα… ϊ… ΐρ…€ν… ο [φάξ:/χ να Μάζα πάντως: .'ΧΜ'ΐ Κι'-- Η 14 ςι1 #… την 7ΓΛηαζΜΜΐ µια γ΄Σαι'ς-'α ως… ζΧμβς,ν|1ς'| ιο (10[6ι-ι1.') … % /Ρχα…/Μ|1Μ… … [)./1 ουν"; ά….ι4. ι'ζτα3ψΣά'γ)ύ έικρ-" ι… Μ…Μ΄΄΄Ψ Ώ…'ΡΩ ΜΗ νωηφ… ζ΄ι(χαόάό. +16 ζω… καµµια πω ζ΄ΗχΜγι1αΘονΗιι… /ι:λί΄υυ ι… “Add? k6- Μι Λιν-τα; να κακο-ημιν ιν΄'6λ'ν΄Μ+3. θα νία ιΑε…ςςεγυς να μάνα πια…… "ια ήχων… ια ((των: Β"… αγαπω/):; Μάο (ΣΗΜΕΙΑ-ης αν… τέκνα … .Ο Μέλερ… αλλά 1σλ€…νε, Λε… νά …ΐΜα γν΄μΡΒΥι΄1 ιι| γι'-31… αγιν:σ-ζ ("…/… ιζ; Π[(Π"ω ν…, 7Μα%κηη)… Ο…, φ…"… &, "Ειδα , "ω ουΟι.……, …»… µ… µε»… "Ρ0λξρή ,ο Θέέάιλε') Άσµα/, ως… Αιοφϊψι…;…΄ %! 066ω-χ…ς και …λ(…(-α΄νι υ΄ειψλ από όμ……;Λ6 χρρ…η ι΄λς'…ν…Πτς… Οι… μα…"… …η.- at m loft Μι …… …επι: χω " σκιά… ι φ βα…1ω 4.1 µ., αρ. |… τ.… 4 893 … Η ΠδξΗ 74; Οι)… 61… («&& (καφε, ο……»Υ….1 Με μια…» Γη….η ……1/…'7…Ώει……%, I . . , . lbw. ι α,- "π.µ. …… &" η κα…"… ως… η [ ουσ.… …. α… +…» η". αν. … …… … #66 6ς="λ 4-4 Η. οι βπω Ρο" ΜΑ Η λω[| :, ης? ,,ψ' .… Η …? Ξ! & |7"'Χ|α) _ (Νέμεα armada "(γή ρα η! wax-out um" .5?th Μ' 6 ο 1 ω να Μ1' % (που % (η (για Μία |… "Η-4 ια… ης, &; ψαρά &… aver/1W6“. (Μάρνη ζ1"'΄'ΘΡ(Ν a’Ptla'LV(a’\1('lc(l κακά & Λ ι»+γ Η … ΟΡι΄)»… μινγι1χ:νιι1 '1γ:%ι.ο. Άι?-Δ(ι&|=…/ με. τα βάψει Μη ΐνπχωΤ &? "µου…" 1611! r“! 7" ( "Λκι΄)ανί| "(Q/14h“ νι… |ΐι">|'"ι- " β'?! ία"… έλα ( 843 6" 6΄Κ'έΖ΄|… " "γι'-να Μιλ …1ι)4 V. \6c‘llh ,, (η ; (Ράλι? Με… 6/(ε-1α/ν: … Μ Χ"… {yam/M ωµή. πας… … Λι…. χρ;ι… Ράις. "»… :; κ Μ .… Θέυψ)ω ιΝΟο΄ιάη Οτ7ι/ 'Η ΔΗΓο ω… ΆΜν΄ϊζ(ς ΠαξιΠι(Μ.Ή'ο;, Για, σπς΄δίΛω΄ ίις…)+ςι -, ,..,… 61/14- €ι|η…α/ωι… !άιρι';, µα ζΧλς.…΄θ?ι7 ΐ"ψύΥΝ€ιθΗζζ Ό6=)ιΜ"ι'Μ … 0η346πά]1αή …. Μ |… ,και χει-ΙΖ΄… "ΜΑ Μ?αΜΜ… γΧασεα4, -'΄ι΄'κ.-,'6'θ/ παρά 1.6! Μάιαρ… …' +σ…&σΗ/ι4| … !…; …κι"… ΜΗΝ… Γ… !… Halal—mu, πω [Άθω μια '…» …σννν … χψιωΌ σ…Μ1 φςώινι'Μ4) |"/»Ρ6απ με τις Λύ…Ρ(.'ΉιΜ άιε6η,αια, ελα, με! …Μμη Ώάωσ!α…| … Με")… αι'ις,'.,"κω. Ζιλ φας. Μ ά΄…Υ6ια µε… 2… ςΜρι…;Ή. Η… άρωμα για 1… πω…/Σιρ." ιο… ιΝν Μια. ωξρρα1η…έεα "ζωής., για. ν, Μ… µ,… χρνΓοΦ…- να… Μπλα… υπο, …Γα. 2νχ€άαν1Μ ί? Ριψεγε-)&7ή "Ό Π€΄):α' "&… Με… Πω…) ΜΗ "€1ΐιΡΙιι,) Μ,, ΗιΉω…Γιεαή Μα……" ,ο]… (Χιούζ, χμρ|…΄ Ida |ΐΗ,ΐ o thf,ca.kv4\VVé-3 Γιαν- νιω Μαγιό; τω moan“ να [Μοκ…χ 6ΠΘψ;'ιιγι+κ,4 βί1ύ΄λµ χωρα… ισα έφυγε.: ζω ιίΥ|η &… ω µεγα ναι-00 &… Aw: (για ν. &ν+ι>…, χα α…"; σ……) 'ι||ιν [μ.-.΄'ι):ιι΄η …. 24, ελαυ(+:, …ς…|ΜΜαςα σε.… πω 46… 1561… Ν ]… Io (&) …αν… µε"… ι… γ|…ε;ι)ιις Κ.4-» παίνσάώ ("ένα Ο! Μι'ί΄υ'νιί1 Μγευν Μ=χ0.β'η Πψάγω61 θα… ζψαιΐΜ7.:γ7… (πηγε). Ρά'…4΄, Λν4άΠαν &… Μάο … Μακάµπι. 2:ω.Ε"… ο μιαν.Νλ:…7 να Η… ς…+ει-,αη έ…; ΜΜΜ αυτά…". νυ- ι΄1…λ…… "- γλασέ? 6… χαμένα 1% "έ…-θΙέζ7 …... Δευ."; Χα ων,΄εΘ……τ … γ…"… …. ΜΜ'. () "ΕΜΜ'Ηγ/€ι1 …,... σ…φα«| ο Έξω-Δ… α] ν…… o flafiuvlsana Δ΄εΈω')ς…ο ΠΜ;1…Μως… ο… " …Γω';!74,,ΌλΛι4 , Ο mafia-(Neva: um |'΄χ 'Ψ΄' -' ' χ=Μ;')…η…… 6 is“ …… ΄Ο| µ.; πλοία… ώβρι1η 6΄%ζ»1ιΜµ) Ρυ'Ρ|η. Μ! ψ'Μ.|ια )ζ'Ρ'-ΐ'ςΛέχ Τω µή… 06'΄Να' …; λέω…; 061 Υπό]: πω…… …… δύνα'[ϊσ' γ:φω…α,1ω…ι-Μ) να. Λαν…΄. "µµ,… 16… άφηνε…" .χώ…μ…Μ … Χ|Οι'ωι…τι| εγι1ω;>,……, αΖ|Μµ114,'&…ψψ€άσ, ζαμΐι'€|&ιµ … "ί-ξι6ώηψ5φΜσ»ξΚ.μΉ… Άμα 'ί«:1ς1:, ιζι1(|γη mic-mun ιιεψωΛα… μαι/616, ας… με. [ΜΩαιω Μάη-α , €Μψ+ω να… =ζι..1αγο' +; Μα0α€ία πω… μ'νν€6 τα]… %αη.α 6Μ'1α…ηαηηιιη ε'., Γω6…. (περναω. γι…… το ι…υ;πβς …… Informant—II fled émrlcnovh‘ a1cuemfno Μλ4η-απ…;' …… &… |αρ4'ω' , ές…" 6… (ΓΗ/ή ι… avg-1 άλλο (Μένα) «Με! ψκ.'ιηρ' να… αγ χρι'ν… Μάνια.ιΥς;Πιγσ΄ »…»ι(α (Αλ…1ΛΜ ατυ|΄Ρ#ψ Μη! εαΜ/ΙΛ…… κιάλ… & να 6,14Λω… …,. Δι..,Π… 1… …γ…Υώ ……Μσηρ>αη… …… ωγ…ι…; α,ως|Ιφς«κς Η…" η.» Λιγΐ1ι:ΜςΦ ω?…|0. , οι Μάαηάη 1… ως»; να. Μκαωε(ο, ε.…ο'Χ...η.2α Πανκ; … ένα»; &… ΤΡαΥου|Ρέω1 διύ- ί'μτ"α …… ε…, ψιλά &… ΧΜΚί Ως"… '"… … ζ΄'0νΩ'"» θ€ή€ στα (ΨΗ- γισ. τµ νι+ι'ιαΜηΗ Μαγιέν. "µυ. Λρέψς βραβεια .ϊαναµ,……ω η… η…ώ…κ ή… ωςΈςβ0- ΗΡφω…. Eek: ε…;.ιγηΛ;Η µέ πο γμυς>η'--ρ "νο…΄ο δι΄-7 ΥίνΩΏΜΜ γ…, 6ι14ν1ια. Λατίνα… 41360 α… Χ…?!) να οΒΜ" Μ α'…» "µετα ΝΑ-..-7 τη µ|Μξι% ι1ρ|Μς|ω€… ΟυγγιΨιν. (νωθ|΄?ι'ις… ("6 … Ρ…ΝΨό ι(ΧΥζ"€'Μ+ / Ήθελα ΒλαΩΜιάδΗ ….» :΄!αΜ,;,… … Πακέτο Η! Μ αγκαλια-Λο Λη… 1Ή€4θ… O chw‘och'dk, Ζέχς …αν γν%;|'µ, … 66% '.µ Savvy)“ Με! Ψι/1ς]ΜψιΗ µια; &! ,Μ6ςιω ζζΨχ1Ώ 1…ωΥλε… … Γν-€µ1 ΓεννιΨε)- Μιι΄)Δ')… ΠΜΈωΜΝιΜ … ……λιωαζ€! "µε… dam/Mu) ίΌι Αν (Άλεξόα Μα έχΩ…,πΔ &… ΜΜιά& &… αγεμ)ςι, Με… κλπ…)… …." ΘωψΜ). 7… Ρ'Άα&ι Ες 6ν96…θ"&ό Μα 1… Μ'"… "" "ί" …… Μ…)ςχµμ… επ΄/'σαι; αν. ΠιριΧ6|', Με , να" Ρο Μ όψει ""… "ναφα'ρςμ| ω""' νθ "…"?" Μ…, [WC-(‘0 ("α/. [800044 . δω Μ? µε» µία, ΜραγνΜ1«…Ηλ1%Π5 … "αθώα #… Μα Η…" ει ωρα Μάι hut-3:?- Πα…/Μαη &… χς€……… / σάλια)…» Μα…… µε(.η τω &: …' €…ψΡα).ιι. ;… εφ)… κα., Ιι…€σιτ+-Λη ενώ", Μ "ψεµατα. . , να… ΠαιΛλέγµι &… …. όταν Υ-'"1Ηό , “jg—p ι&ή.κµ.Ξκ1 Μ "ενια/α' 14. άκρας, '… 76.14" Ηµώ…… ιο τοπίο , τη αν "…' χφω΄ Ή… Μι… ςΖά΄ξΜκι …, an, m αργα/α η… /Λ |- Μ υαληψΜ΄ ,χΌ Ρύχνρ/… ςιΜζΜΨ (γ,-ω… ?… ΜαψΉηα οψα|Ψ΄ 'γω… νά6΄ν1€ιη, "" Μι1αΛιψΗ) … ιπΜυΡ|ο “tree-'0’ a; )wpaipu, lo ώΩ€υ;γικο… ΐ46΄…:ι …;! «οι… "καίει-1 βςΧ &: Λ;µε µου δε…… . Δω και… µου?) ια ι)ύ'βω1.ω Με... (αν; αν… - … ||€6ψµ. 1… …και… …η… Θελω"… ω χρωμα Χω…άιω ηθι=µ:...ς'24ω 1… άλα ιώΜΝΗ "' "63…" … (η; α' .Μ€ν Η ΧΡψ«ή µή ΦιλΜ',ά, τω ΧιΗΠ'ΨΝ "ίΐΦ9…Θ να, Πιο… ζΨΧ((Ήι1 ; 20041… θΜΥ>%η ν…, αλκάνια…" [πένα…-., Με"; 1….1Σ0 ΜαψωΜ:µα '… …'Νφ,…. µα…… νί€Δ΄ ΜΗ θύΧ4/6'α1΄ τα 4ς.φ6λ6:γ Υλυ΄1/ΕήΓ€,Μ π&,Φ|-Ώ|… αν»… &… %… ζ;΄'ΐαΉε'Υ Χο &… Κιτ-ω Μάκης; τα… ['Η-ΥΜ|ζιυ΄ '… ΥιριΛΓσΜιν.! Γειά… &… ι(β1΄#Υ" '…'ί΄΄κϊιΓ)ς΄η :: 4φφω α… κατ-ω… Ο… Σκόµπι"; ??Ά€%Ν:α. Άννι α' …'Μ…τ. ΄%φψ…ια',χ… [ήρωα]… τον) Ηα'ιΛδΜ 19 η………… manic, 1 λς…%ωΒά1 παλιά ΕΓο'ι ως κή»… ?… µας π.,... να πο Μό+'… η,… 4934, ΐέήι'»ο πρωϊνο ανω'ωχω ο) 946 αν για"… 6'χ'% ένα Μ… "? 4€ΨΩ 6β"ευ'χνιω ια… κανε. µέ Μ,» αυτα θ'… λζ4Υ6 %… |…€"© πω άθλια.» έφθανε… Η…) κ… κα β€1'ίι1ιν ups—Lea "6 ψΧΘΗΨ ΟΝ". /ι"Όϊ'"" &… "09 (ΝΑ Πω δύει-#6 ωα1#γώΜ "&; µε, Μωβ…:ες| οι… "(Ντιν-0 …9…απµό "οι 14… Μαζί"!!! Γ'? " “Val/0nd , 64 Μ…ί.ήίδέΉη για. ια χρι.; µάπα… Η κανω… να…? ΟΕΜ?! αΝ4άόβι'1 σει… αΑΛο α…:Λα; 62Ή'&γςήι4΄ η… ηε.ΡΞ)ώ΄ αν… … λάβα για ψοα……' (,|ι,.ΜΜι(… , ΕΜ,- … +1 Η… άλμα .… … 'χει βοΓτχέω "Η"… … Όχη , e lancwm ?ι/µΜφω ζω…γσ|µωα …… ο|7ανι'…ώω΄ αν… …' (Μ. " , Μάη-…. δΜβ.'4Ρ΄γν/ εν ζλΜ΄«=… &… ώ'Χο %" σΜΐ") "("| |% 14% 0…ι4€ιΣήαΠ Ψ δ΄'αν, ελατε… να ήταν"; … (ΜΜΜ στα… ΐΥ(Γζ…6ιν 0… γ…… …… "φάω υ…;- O GHQ‘M ΐωί & λα …. θα Ζω θα [… ο»: η θα… Μι'…η ι… &? "|… ο, ι", ,) έ. Μ΄ ' ' |" - * Χ, | . … ' . | ο : - = … ' ι4 u €? ως. X Luna 0) d πω…", µΌκψ. &…» …να" ς.… μ…, # ψ… , , Στ., 2 Ο χΧ & * ,… "' χχ …| /΄χ |…" . "." ίέΠΉ6+-Μ|΄α (435 & ?εΉθλ€ θΜΡΟζ)6ι)ζλ Ο… α,)νκι.ζιη ζ…ρω…ι΄ό?| Μέι? N δή ξ…μι [] (… ΓΗ . στης; το... Χ ?ε… 11.042 Η (( :: γνμι'/1υ Μογολο ! λλ……| [ υγείαν» ιξνς χρόνια ά(?γΏζ€4 υΡγ=Ν…ι'1… ως Λαρνα ι'νω6…+ 6181… "αν . Ο ι…&ι&Μ ψρνΉι'…α, /Μ (Ωφψν]|ρ η… σαατάλω΄ :"; άµθθζ, ‘w {{be1 Zv),€4c{20 l'ré-‘I’Hffid‘VO and 1.6 €…- Vlad: ’Lomo 16… "168 ζ.ώΡα "μου. Με… ς….1ι7ρ.(ς "Αζίζ? -ι=, Θζ΄ι"ΦΣΝ θέα) … "|"… …» … Μάρι,… Με ίνα?" !,ΚοΡΏ")λΨΜ…,Π…ζ.ιηΜψ/!ύ| …… σλα……… θα>((… …, Με… β:…α΄ &… ι'€νν΄ς,νΩρωι=τ Με…» Mama». 6,6 ΡΜ; ωΜ…… Μακρά…" η;;- ("ή …… 0,€οίάεθστ… στα, («μπάρα :ιι'φΜ%Μ "Μ'-τ 4ιΧνδ… δω?" 1Μ'Χ?ως' ΜΜΑ Ρά΄ναιιλ αΜςΓ…α &… Λςΐ…Δι…> /1141 84- Μψ+…€-ις ……ΉωΜΜ &Γ90'υ γι να Μιλά « Θς.:Μ)ι>Ό Γ-ξλλι…α,, χαρντ… [Maker/51L .ΐά…µ+ψ€Π1 α+ιζρψε… η»). µα 6 χο>(1 …… ..Ο,Χνι€οα:ρΜ… Ο… Γιωµ« ί(=€Θ€ι-ή &… ωςχτ…΄)α τα… …. "λέµε-'ν- Μάι/Μη " αζΐ|ίόη"ό (LNG/I ΓΡς΄ψζ΄14., "… "Η"… 14… "4ψΞ4: O Για-ω… 266ΐώχμ1΄ .… .'10Χλ"΄ ο ΄ΔΘΜΙΗ Μ nag/>47 αν……) µε |."ν!€υίιήξβο… ί5ν…ι4 α.… (ή ανωΝαεη σας… «Μπαµπ π1-10ω)… Μ 243,1 ;…24χα€µΜ Πάηαν'…'σν' α……µμ1 .,…µ>…Ή- … ……€=….χ… λήψ- ο«ω6, &… Νί-ρζθωΜι…… Μάρθα ω6…νΉ , lien/CAM ΜΌΩ αµα αν. Θάά-ωλο ως γω"Κ [… »Ο"'…%Μ…ΜΚΥΝ… Το...40…Μψο 7… ΕδΈι| χρ;ν(… &…ό΄τ'ς'Χα… ρω, 11.00 " [ΉρΜο "΄" 16016… Πάωά «ς Ο Ξηράς-Ά Θ(υαι]:« θα. Πµχι'ν'χ ……- ϊ:ω….;νη ΜΜΜ, !…:-ια.ιιε…ι'64-ινν ανά . ως €ννΞΐι4.Μ;1:6ιδι'/κ)Δ +="… Μί6;Μ[)Μ … Μέκκας τα, "dust—.41, ω… νι») |ζ΄Δ»1ιχζ+δ…΄ΐδ Μ"Τ0'ψ1α446…- VIEW/MM (m !΄ΞΘ,;.1Μ……ιω away“; »… Μπένι, Γ6Μχ… (…»… ("Κ' #0… ια… 62015ng, ‘7 & 6…γΜ 1"…'χ0΄ 0 ,ΐ|ίΣ€]69 ς6Φ'6Ρ|Ό. Δανό-ια %… .; (Μ…:%ψή να σΜπ.;εώς…… … Μ)" ΜΚΟ… Ο…" έ΄…ϊι€6Μ«ζζ ό…αιξι &… Μπλα 14… ενΨ"Μ , αγ:, ?! 5? οί … ΛΑ, . Δα"… "! .… … ΠηηΔ|ιψ"… ν 'χα." : "…επι"; (oar-J ΡΨ(ν6» και Α 1- % (Μάζι &… κό Γ6ΐ/.(-|κν ΐ/|ψ.Αη… ΓΜµΛ… ζ, νων… άνθη Οι»… 0 H Με…) ,0΄ιί)Ηι ,ο Είδε… Πψώ;ψ) …ε…ρΟμ=μΉ Έα,… Ωµλι΄ιιχυηω όψιν…» (κενή!) 1070» …ο ΄΄ψ6αη όψει/Μη ΜενιήλΗ> .0 Μανέ/846 ΥΛ΄]Μ/'6Μ|41 ιο ΐ.Π8€3 Πάολα-ν ,. ο βθγι69αχ |ΐΛΌάν€Λζς ,ο ΜΜΜ… Καντ)… ι'.- |1 1143 ΐ…ιΜ:…ω .Ο Πα,»… Χώρων; () ".Η. Παν:Μώ.;αω1Ά… Λαοδίκη… , χ , Αν τα"… (Σίνα τα… ©603ι& Μφως…µΛ… (a ίι>6€η θα» /΄'ν'-νί΄ "&; #1α΄νιΈιΐγι.ι γω Θί6΄ι'ό-λ…ι'α 1υ Πισω. να ΐ'ϊ=ν1.=-Ρθ4 14] Άπω») τω 3 | ), | ) το Παρέα, να ΧΛζνι'νΗ. ζ… Μα &… ίΐ63 έΜιΝ|€]΄θ14 Ο… Μεµά…ν ΘωαΠω μι !'Κ3ιΠ=-Ν4, 'γω "εξω… β(-'φνη , ". . Π | …- ,") αι.-61 ε… 2 1 €.: : !ά€ (η &. Χο Ο" Μ… "… Α΄:/Ή… ή (φ Μια, Μ' & (ως I 4 α'… Άγρα ν… αν ι'….-.;. «,: 1-Μ(ι ωραία,…" % Ης%ς'- ΧΜ| ανω ΜΑ %)χγ|δ , Ο Μη |ο-Μιβ !!; ., Η Η ) …ή η …) » γιό . Cues-J 1.65 µ., νιΝι+4 αυτώ 'Μ+, ω…… & 6 πω… "Μ Χέ31/.΄ τς μ λΟαΓ.σ, ζ΄»… "0% να πµε-…υνψα…Μ' «%)-α' νι… τα απ…αιαι…ΉΥΜι 1… ε…… ("41 α…'να»Μ" "αν"… "Έλζα Πω "φαί; ηά… &… µ)./35 απαθή α…: :… άσιοω …… Θωψ.Δ…, =,- Ο… χ. ' η. lace; 8% Μ & ' ημμ?,. ,… , κψ;7΄ 4 α.΄:/ΜκΜ δέν "άρματά… ,; (Φιλµς-;. ακάέό……|ώ (θα ;ωγα1ωψΜ …… Δ…µω;…α4 =>)…;% Μ… 176 ("µµ, …' ανάψω… Γ'0.) άκση:??Μ4 δεν… …… , γκρ/φ… Ώιωγα] Θελω] Μ Μα.|',,,'0 … Πάτα… , Κια "κιµά ζ΄ΧλιΛ»ι…ο Μάζα»? Πω β 496.9 Ρεν µια… Μ:Λω……ιΜ' βιι7 , ω &, 7. Amado … Πω… … ΄ϊδ΄΄Χν1Η τη χ;ι'…ς ι… κ; |ά1/Μι.ε-.΄ &» 13η &.) Με) :14, ('πα. :...» [άπω αν && ν1/6'| ( & Κυ Ώι'>µω 7492 χµ… ζ΄ λ|ε΄όΒ&> 617 | η (η) η χψ &? 747 ! π]Μ|ή'΄ πω 4'4ι.-΄ι..=+΄2'. ΧΑ:! | αμα." ζω , αξία… β|βΝοκκφµ: ιζ11,1…,ύ,Ό,] |! . ΜαιΉ+Μ= …ΨΉ>-'ι.,. &… Λυδών,, Είδη 44 SC,“- f‘.\c_ ι(ααιωΜκΜµ Β|ςΉι.;γκ4… Θωγ.>… Ι". χ.. ψιλά |%)… Ε µπιτ»… ΄ναι/Μιλ τα. »; µαζικό: Θίέε€ι.>ρΣ. , /]3ζγ4 47έ6΄ '|€ω Λ΄ζψΜ'ζ"΄ Ο ?Με:΄αι7 δω…)? ό…,"-ΐµ4……7 λ.?ίκ( |€ί)? 6691666 &» |; Ν…… o λάµψη Θι-…-………… /:»χ… Η»; Γχα(μ>'Πωώ: o 7νι(α'αε1 Θξφ.->…-. /Όι*νΜ 4ΐΉ 69:61 &" |Όι-΄ν4 ίΐΐ3 /ΐΝχ( (η& Ε3ιυ ……" fl wAmJAAH; Δ ςΓ>θ). µΨΜ>ΔΥι+1;ζ6694ί>%΄

& & …. . …ΝΘζζρα Φ …η …'ιΣηυρι'δων a'no’ "Αυτο… Μάζα ΠΠ . Άι»… Νιµ…"- Λεόν… 1810… " Ka'ra' Τό !ΐΉ µόνο… ιζ" κατο…..'ο τα" Ντίμι [τά ζυγό…. .. ΜΜΜ"… διίκε.'γ€Το άπό µακ-6α΄ν ώς Σαµψών- α…:δξµωχα µετά των ένα τα! ητς:βΞ>…σν σ'ωΟ…εώ»'π Κ. ΠΩΛιδ"νΗ?Θ'΄ω . Πορ»… rum 6 διάβ&ο1 . Αν… …είναι 1802… . ΗιΡ€6ω : Τό Ηέποβο 4800- . Παν."… ΏρΜύζ|- µαχω΄€ι ανάξια, Με …' ν' α΄Λ=1ψΗ΄ τα! !ωαννω . ΑίωπρΜ&ιι Νως»……ώ … μου") δω…. Ab. Has 60) 61. . Μάι» Τα… σλαβ. . Πεμ" : Soup“; Άν… Μαρινα; Άθω - .Ο… των). …-. Ο ?) Κατά) τα! ΧρόνΞι Ν!κοΜαν να τα: Φου πιο… Ά)6Ήω … '!ωαννιτων …' ‘devvav "(0 να…… Μάϊ." Ζινα… σε.-Μια "53- Νωγα'μυ) Γεώργιο) 183 ?. 4? - 30 "…να… ενω . . Διαράνω5 Σπάτων; -"Εζωμωτ:πΞ…; ω..………'.…ω. Θωω'… "λα-γω". ΜΜΜ, (ΑΜ) &- φ…… , 1??? - .'Ανω Σονδτνα": Μαέ icon/micro! :Χ€ωυΜη Μ…… ΠΜ. . Ν6γ|δ(Μ βΝ'ωςΜ . η η . %… ΜΗΝ… Ώ"σ"Ρ… µ…??Μ. ΈγκύΚΝΘ5 τω…… Καζάν"; …' Σηµ:… Θεοφίλου τη 24 &τωβμω 4903, ξζ&)ιν6ςΡη ςς> [ου -402… , "Ο1ι ευ δως γυναΐκας νέο; & άοερα6Μ΄νος ώΘέ'οω6αν ΄ε΄ω5 τών 6%µ4ρον ΧΡυ6α΄ φορέματα ζΧονν 3806… Α κά…: Ώνα. καί άπό τή! σήµερον µας αι το' ξζι35 να' τα' φορ€εη καθά" τό ζωα." & τόξα πι";- o’né τώρα δε" |…" {us-nee: vo' πρωι"… …' κάθε. Με; -8ια' να' |"! φδαα'εη Μα χΡυω' φορά…… , "οµού δέν αν… τα: 14166! …;- ο'>λο'1'α' μέν δω…… όπως ένα τ… "(ωι…14'ξεω3 Μαουμούν Vo' δι'δον| &) προίκα; τών δυνω΄δΜ κενών Φοεεσια'ν' 1886 66…΄1ια "Η?! «πούρα; κά μεσα; "πως ,τών τεχνιτών διαλεδΜ΄ … Θελω" ωθούν αι΄ γυνα΄ϊΜε5 Τών αύτών µετά…… µόνον 6κ6'1α,δυλιΣΗ΄ τα. Ά€γ&µ€να λ6ιΦ|α'τΗ€α … ; |… ..'ι'ι…;,ο'µόΡ€α ,ότλαζΔ΄ωια Kai ένα ;… 66 Θεού… 1… "θ"… …; warn-rain) να… Θέλουν φορ; Χφέ8ε5 ,ιεουτνι'ο, €…) χα, Θελω-΄ κα'ο΄ΜτΏα'δ€5 …. «.… ό>λ' …' ται Ηρώ…) τόξα…) ., όπου ι7ζΧσω έχω χρυσών φορεσιάν νψΜΡοΒν να' Φοροδν … παταω… και" ?€ΡλάΜα υψώµατα Μυα- νιη Η '. Μ δέ δωτε'εα 1άξ|5 «&»… Φορά" ΉσΥ70΄Φ)Μ αλά πάν )16ω … . …' ,: τα"… τα!!! &… φορα (Με τις… ιςι΄τφνον …' πρλι'…α τα' "μμ… µπώ"? κιιω1α΄…'… «361ις Ήθελε 1ο)γ…΄ς& ο)": Μέγαρα ι=ω'66προν κινούµενο; άπό δΜροψι'ον Μ' όΜ?ονι΄αυ δια" να' όΟ€ΤΜ΄€ζ| τών Κοινών 16611… άοόφα6ιν ως… φον»? ΠοροΡ&1Η] τόξου "Μιλ΄ ο"νω1€θω ωεφσ>ω΄ων… … "Γάιου …' θα"… παιδια…: .ε…;."…:ι ό…ι>…ε…ετ…ώ; κ…" Μ… έΙωεµω>η6ιασοα' άναβαν", ύπτιο… &: µου …να» αγωγών 1ωΝ προνώτο- 1€΄ζω χριστιανών νδ μο)ιταα) τα»… …5;χ".,'.; # »; ε΄.'..' Βάλα AM- JuOc.’ lea-C έξω1ηιηώ; µε'ο'υΜαυ Η6μ'στιιν κα"ψμ|πατ…µ'ν τω Όρων ., . ι ' γώ6ωΐ"' .. …' πιο…… naiwc! ώ ; όπωθας παθω… …' σκανδωΜωω' έ……- 1α'µ1ο| όπου Από" &) ΜαΜφι΄ω τριάδα; "τα! Εν η; φως/ι θεού παντο- ωμ'ωρο) ιψ΄ άφωρωμ΄νο| ":… τού Χριστού Πω'µνι…ι!,υετερωµνο| ,ο΄ρε'- ‘roxol nun) δα… χάρτη ,α…ε…; να: ………,η…… κύρια; έν Mayan M“ ammo” 166|οϊ…υ)αύτών και ού µι? ξαλςφωει δάκρυα &" δάκρυα ν΄ψ€€α| … Μικτός, καταροµ€ν61, άωγχώρΗ1Μ ια µετά σάν"… όλα…»… Πέτρα Με & ensure) )mon'uv’latmdtu‘ δε" µηϊαρ6] ' ξχω δι' να: τα. Μι Όθων…" πάν ένα" Με ακούω»; πωε΄Ρ… "Μ: ένα) "Η… αμα"… ΄΄Ο'Γ| ει") &… µυών.… αν; νέα| ε37ε ΜφΜµ'να| εόΜ0…ων ξ… τ…, 6'4βίβου χρυ6ρ΄ φοβέρα?σ Έχει (ΞδήΩν : αέΘί β|/σ και." ολ'… &! άν΄ψίβον κω΄ &) π ξ浴| να' Ta‘ µωρε"… Ira-0w) '7ό ΐιι7ε..΄ "& 744] 11453 4646 τάκα; 6% Με: 667€€σ να' [ψ06'ζχη ; κάθε Μα…; θα' να' |"; ψΟ€ιε.΄6η νέα Nova,” ¢of>érxa7a, (Μονών άν… &»? "Εξω->) »… ' αΏό ?ά΄|7€΄Ρ έξω!- υα 31706 άν… Μ) φαξ-…; τάξει…) ΆβΜφοδνΜή …' Σία… &) Πβοΐοω'3 … (ΜΜΜ χµ)…» 4ψκσ';α΄'ν' Μ΄ σ'"; (361743… τα") δευΖφ|α| 1%" {gram/«1 7α.ΐεΨ), τα," 7έχν|ΖωΝ Θ΄"Ά426 θέλουν φόρεµα …' [UV-4‘49] m; «adv f’IVWf'J’? [Ώνα (Με/Μ , ΝΑΜΑ Μ΄ λέω…… λέω…"… | Η; /,'ι,……ι.|, ά|90Ρΐα/οΓΑ0|ζ/Π# πώ.… &…) Tc.’ 4% έό;1Μ΄Ζια Ζιλ 703… "& Τςλ%?α.'Μ 74΄ζεΜ !(Άσ… φαξ? χάβέ΄5νι,;ωυ ων, Γαζούκα) ς΄,θ,λ…' ι%'άΜγζ…'&Ι. . . . ΄ΛνΜ,Ω") [δΌ &… ά1΄ &?) ήχων… αξία; ωρα… ό…… θ€λοιν έχα, να…» φφρκσ;ώ "µη… too-gm νά φορο& Κα… Παγωό)ια & 7φΜ΄|νιη ηφάρωά, madam ΄΄… . !… ,… …' & Σερ-ω… πό; (90% φορ…" "όµως…… ζώο" "σκ/' λ΄ΐόκιι΄όι.(?|ψ &… ;.:-,' κα… & ?ρ|΄Μ 743! θΐλ€1 (2%); ενώ /167]1΄ #ι΄7ΐΡΥΟν Εάν-΄ "των…" 2.9 λαό,-ψ… Μηα'.΄µιω7ά΄. '/ΙοΖά Θ')… !… -.δο7ι] β,84Ά6 ωλ,…ε€1 4ης… εΜ΄|>ϊραν κα. 361646. Μνοι΄β5νά) αν"; δηψοψ/΄4ν καί σ΄Μ|0νε/οα && να' 5832466, µέν µια"! ι4νΜν α΄ηόψ#ε'ψ Με… να, !"…" "44- βά΄…1 ά) "Με… 266… "ών άω7ψω #64λλ41'΄…...- πρώτα… µε» ά€λ% rm. [α…-96€ (»… >"…άύ΄Ήψώ) ως. δως, έΓωΜι)ω6ναεθξ &ν:μ;Ή΄ΐ56;φ… ές να… ζω ……» η…… "& ών ψκρ;2ω7ψα… ΧρΜµάνώ/ …') Πολ/?ί|΄α7 τα)… θα… "4436…9ακα.΄ ?%ω26;…ά…) με? έμβιων |1σµιέΜ "αν κα." χρη|τοΜ…ν΄ ?… Ταφ/04- ΄΄/ΐυ74΄| JO! υ)΄ 10|σδΖο| Πά»7Ε…ζ …; ΟΛΐ?ι(7ΐ;|΄) ,άΥιΛέΜ1(ίΏ κατ΄ ά.:Οαζό-&) Μ΄ θηαα[ολρήο7Θί΄ | - I … , …'- , π ' 01|Η6΄Ιάγηιο'| €ςη64ν ης€α Μ΄) Μωαβ/ω ψ|αδα) αρ av u; 4υ…έ€ι ως… amic- Ζ- Μάϊορ0> (ω,: α΄:.)αΐ|:#ΐνω ?ώ αν Μισαχ ρε,;…,γνι),ρετψµ€νο7 ΄α/|οςωλο) Μ'…) Ψάθα) χσ'ρ12σ) ,αγΜί'|ηΝ …' ωλ…|,η…4… κυρ…) ω Μωβ-;; "α; θάνατό" πως Μ……) Μαν ιω΄ σέ µυ; ς…λαφωω (fa/gape, Gr)!” £4"qu ιππέ- ξα1 Με… κακιά) άΩΜκµώω ,αω|χωρΜ… να'-΄ "µια," θοΜααω όλω-1004. "ζ΄ ψ… …; ό σα…", λ…ω…'ωγ… ,αλλά," (Η mag hay-2x02 άρα α.; ια; άβά| Πςξ΄Υων "ων α…… να; &ωψ&ΐω/ παπά… Μ΄? ε……,Μ&ω/ρηαγ… ΜΜΜ… Μ). /02- ΐ[|κωηΝα) ω 6η/…Μω [cc/awn] ι…΄ΐψβ/ων flaw/"NU no 24m; δν ωβµω ; χο 3 * Μ)χάω΄Χ |…" Καλλινίέγη; Ε΄ ΜΜΑ (:))/3461 7ο?) Λι.-«χ…οΉηΌ Β|ρ/)|0()8…+7 ΜΟ?6΄Ν…| 40΄95΄ΐΣΘΣ θί6΄ο΄εΆ…|…1 4451 ΠΜ. , 7% ; **-… Η». |6- &… ΐΠνρι΄δΜ ά…, Χωρα ημίν &%1φη Π6γτμ΄Μ Μω΄)ιω (371? … ι- … : Μηνά/Νις |κΜΥ),4 νι ι., Καντών/ία… …; ψι)()ωω' ', Δ…Μω… ΐΜά΄1ωλα! Η??? ΜιΧά…Χ Ζέη … ΄ Αμ Γ…… 4?3Υ &… … … … … | 29 ?, Ανν? Η'…Μψ | Μ \— m µ 1?ς17 % _. , we; , .Η?" … --"/΄ Νέ'Μ όΖΝ [ε 2..1ψά3 Άν ?Ηγκ 4; #21... µωβ/Μη, "Μακµάν & ΜΜΜ… έν…» µι… χ.)ςΓ "! νι … Μ .. "- δόµησης... ((Μ…. '΄ΞΖΙ . Ανα;ώ'ιαά'ω .:… |Μ?έν'Μ'νυ #ν=γ…Ά Madame. Αγ Νικ/Μη μ…… , Κ.Λά………ν…: Μ- ΝθΜ1(… 1(Αµωµ ιό", ΠάγωνΗζ Ώ(ΝΜ#΄ άΜΜ Ο' Π/8/νΜΛ «ha/«7k (7%va (Πανκ-ο… «Ο? ή αώ%Χ .. καφέ Υΐονυ-… Ν|νιο)α΄ω ια… … &… ενω-' ΧΧώρ …' ΄1Μν…… .»; ηµών/ν να πάψω. αν) ψ'ΘΞ΄3 Ό΄΄€ς%Μ

υ…έ%©υ άµΘςΘξ Χ ρ άπαξ? & µ©Μμ&τ& ΄ψά "ων ΈωψεΡΏ Μάκη ϊέΜη . wepmargym - ΛΛζΜ?ς" 60. 1 . ΕΙΧΑΝ)… 'Η λαϊκή τέχνη είναι έκφραση τδν παραδοσιακών κοινωνικών µορςΞν, δηλαδη Εκεί- νων στίς όποίες η πείρα τού παρελθόντος, η λογοτεχνία καί οί &ντιληψεις για τά βα- σικά Θέµατα της ζωης μεταδίδονται από γενιά σέ γενιά µέ τη στοµατική παράδοση. Λυ- €ΐ βέβαια δέ σηµαίνει πώς, σέ περιορισμένη κλίμακα, δέν ύπόρχει καί & γραπτός λό- γος. Είναι καί αύτη τέχνη παραδοσιακή πού, άντίΘετα άπ'ότι πιστεύεται, οδτε άνεξέ- λικτη μένει, ούτε αύτοεπαναλαμβάνεται, µόνο πού & έξέλιξή της άκολουΘεί τό ρυδμό καί τίς διαδικασίες τού παραδοσιακού πολιτισµού. Στό θεματολόγιο, στά υλικά καί στις τεχνικές µεθόδους έχει µιά συνεχή άλλαγή, άλλοτε αργή καί άλλοτε γρήγορη, άν- τίστοιχη µέ τίς γενικότερες κοινωνικές, οίκονοµικές καί πολιτιστικές άλλαγές, πού δέν είναι ταυτόχρονες σ'δλόκληρο τόν ελληνικό χώρο. Φά έμπορικά, ναυτικά καί μετα- ποιητικά κέντρα είναι περισσότερο άνοιχτά σέ έπιδράσεις ένδ οί γεωργικοί καί οί κτηνοτροφικοί πληθυσµοί είναι πιό συντηρητικοί καί άπρόθυµοι σέ αλλαγές. 'Η λαϊκ τέχνη δέχεται έπιδράσεις άπό τίς τέχνες άλλων λασν, έπειδή όμως είναι βαθιά ριζω- μένη στόν τόπο της, &φομοιώνει τά στοιχεία πού δέχεται καί τά κάνει δικά της, όπως καί & γλ5σσα παίρνει ξένες λέξεις µά τίς προσαρµόζει στό δικό της τυπικό, τίς κλί- νει, τίς πλέκει σέ σύνδετες λέξεις.... Μιά άπό τίς πιό διαδεδομένες πλάνες είναι καί τό ότι η λαϊκή τέχνη καθηλώνε- tan σέ χαµηλό τεχνικό έπίπεδο καί είναι, περίπου, τέχνη αύτοδίδακτων. Ούτε τό ένα οότε τό όλλο είναι σωστά. 'H λαϊκή τέχνη στόν τοµέα της τεχνικής παρουσιάζει πλήρη έπόρκεια, αντίστοιχη µέ τούς στόχους της. Τά Θαυμαστά έπιτεύγματά της στην άργυρο- χρυσοχοϊα, στην κεντητική, στην ξυλογλυπτικη, στήν ύφαντική καί τούς άλλους τοµείς της φανερώνουν όφηλό έπίπεδο τεχνικΞς. Δέν ύπάρχει, άσφαλ6ς, φοίτηση σέ είδικές τεχνικές σχολές, όπάρχει όµως η πολύχρονη μαθητεία δίπλα στόν έμπειρο τεχνίτη, πού είναι φορέας μακρόχρονης παράδοσης. 'Η µαθητεία αύτη άκολουΘεί σταθερά στάδια, άν- τΞστοιχα μέ τό ποσοστό εύθύνης πού όνατίΘεται στό μαθητευόµενο, καθώς αυτός ώριμά- ζει µέ την καθηµερινή δσκηση. "Από τίς πιό &πλές βοηθητικές έργασίες φτάνει στίς πιό όπεύΘυνες καί & πιό προικισμένος γίνεται &ρχιµάστορας. Μακροχρόνια είναι καί ή µαΘητεία στην οίκοτεχνία, όπου η γιαγιά, & μητέρα κι άκόμα ή άξια γειτόνισσα μετα- δίδουν τήν πολύτιμη πείρα τους στην ύφαντική, τό κέντημα, τήν πλεκτικη.ε: Γιά νά µπορέσουµε νά κατανοήσουμε σωστά τή λαϊκή τέχνη πρέπει νά τη μελετού- με σέ συνάρτηση µέ τίς άλλες μορφές τού λαϊκού πολιτισμού. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 'ΕΘνικης Έραπ€ζης της 'Ελλάδος. 'Βπιµέλεια Στέλιου Παπαδόπουλου: Η ε- o ε λ λ η ν ι κ ή Χ ε ι ρ o τ ε χ ν ί α, 'Αθήνα 1969. 'Δγγελικης ΐατζημιχάλη= 'Ε λ- λ η ν ι κ 6 Α α ϊ κ ή ο έ χ ν η, 'Αθήνα 1955. ετσι?… Μα…. …σπσπ… ΥΟΣΚ5ΚΠΝΏΞ, Θεσσαλονίκη'1936. 2. ΠΙ΄Π ΄ II}: ΕίΙΔΡΑΣΞΙΐ . * Ν " " " :. ι Ξ- ., ' ο" ' "> ' κύρια πηγη της Ελληνικης λαικης τέχνης ειναι η βυζαντινή τεχνη, συνεχιστής καί αυτή τόσο τών παλιότερων ελληνικών τεχνών όσο καί ανατολικδν στοιχείων. Λότό δέν αγορΞ µόνο την όρΘόδοξη &γιογραφία άλλά καί όλες τίς άλλες µορφές. Δέν πρέπει νό ' 2 ξεχνούσε πώς κατά τή βυζαντινή έποχή δέν καλλιεργήθηκε µόνον ή έκκλησιαστική ύµνο- λογία καί ή άγιογραφία πό καί "κοσµική" λογοτεχνία καί τέχνη.'Π μακρόχρονη όποταγή τής 'Ελλάδας στούς Φούρκους ήταν έπόμενο νά πλουτίσει µε µουσουλμανικά στοιχεία τή λαίκή της τέχνη. "Από τά μέσα τού 170υ αίώνα, καί κυρίως κατά τό 180, ή άνάπτυξη έμπορικύν συναλλαγών µέ τήν Κεντρική καί Δυτική Εύρώπη, οί δραστήριες παροικίες τών "Ελλήνων τής διασποράς, ή άνθιση τής ναυτιλίας, φέρνουν τούς 'Ελληνες σέ γόνιµη έπι- κοινωνία μέ τόν προηγµένο εύρωπαϊκό χώρο. Οί ίδέςςτού εύρωπαΈκού Διαφωτισµού έπηρε- άζουν πολλούς "Ελληνες λογίους. 'Αποτέλεσµα αύτής τής έπαφύς είναι καί ή είσαΞρωγή νέων τεχνικών µεθόδων καί τεχνοτροπιύν καθώς καί διακοσµητικύν θεµάτων. Σημαντική είναι ή έπίδραση τού μπαρόκ, πού θά τή µελετήσουμε σέ ίδιαίτερο µάθηµα. Τρείς είναι οί κυριότερες πηγές θεμάτων τής λαϊκής μας τέχνης: τά παλιότερα έρ- γα, οί γκραβούρες καί τά µνημεία τού λόγου. Τά παλιότερα έργα, μέ τό πρόσθετο πλεο- νέκτηµα τού σεβασµού στό πατροπαράδοτο, παίζουν άνασχετικό ρόλο στίς γρήγορες καί ριζοσπαστικές µεταβολές. Μεγάλη διάδοση είχαν οί εύρωπαϊκές χαλκογραφίες πού µετα- φύτεψαν ένα μεγάλο πλούτο θεµάτων. Τό σύνολο σχεδόν τών άπεικονίσεων µεγάλων µακρι- νών πολιτειών σέ τοιχογραφίες άρχοντικύν τής Βόρειας 'Ελλάδας προέρχεται άπό τέτοιες χαλκογραοίες. Πολλά θέματα προέρρνται άπό άφηγήσεις, είκόνες, μεταφορές καί παροµοι- όσεις παρµένες από τήν 'Αγία Γραφή, τά Συναξάρια, τήν έκκλησιαστική ύμνολογία, τίς λαϊκές παραδόσεις, τά δηµοτικά τραγούδια καθώς καί άπό λόγια κείμενα. ΒΙ.΄ΒΑΙΟΡΡΑΦΙΑτ που… Ζ…. "Η Ρ o ρ. γ 6 ν α ε'ι ς λ τ 6 ν Έ λ λ η ν ι κ 6 ν Δ α- E κ 'η ν T έ χ ν η ν, "Αθήνα 1960 . Κίτσου 'Α. Μακρή: Η η λ ι ο ρ ε ί τ ι κ η…Δ α- ϊ κ ή T έ χ ν η - Η η γ έ ς κ α ί 'E π ι δ ρ ά σ ε ι ς, "Αθήνα 1948 . Μανώλη Χα… τζηδΞκη= 'Η? K ρ η ται κ ή Z ω γ ρ.α φ ι κ ή κ α ί 6 'Ι τ α λ ι κ ή Χ α λ κ ο- Υ 9 α φ ί α, 'Ηράκλειον Κρήτης 1947. . 23 ΜΟΡΦΟΛΟΓΞΑ 'Ο χαρακτήρας τής τέχνης είναι πρόσθετος στά λαϊκά άντικείµενα, πού κατασκευά- ζονται γιά νά καλύψουν πρακτικές ή θρησκευτικές άνάγκες. "Ετσι, ή πρώτη άρετή ένός όντικείµενου είναι ή λ ε ι τ ο υ ρ γ ι κ 6 τ η τ α, ή ίκανότητα νά Εξυπηρετεί τίς πρακτικές &νάγκες γιά τίς όποίες δηµιουργήθηκε. T6 μεγάλο μυστικό τής λαϊκής τέχνης είναι ότι φιλοκαλεί ύπηρετόντας τή χρεία. 'Η καλαισθητική φροντίδα δέν έκδηλόνεται µόνο µέ τή διακόσµηση &λλε καί μέ τό όλο σχήμα πού, άν καί καθορίζεται &Ξ3 τή χρήση του, έχει άνεση καί άρµονία.'Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ή διακόσμηση κάνει πιό εύ- χρηστα τά σκεύη. Τά παραπάνω ίσχύουν καί γιά τά σταθερά στοιχεία τών χτισµάτων, τα- βάνια, πόρτες, κάγκελα, µεσάντρες, λιθανάγλυφα κ.λ.π. Σημαντικός παράγων πού έπιδρΞ στή διαµόρφωση τού σχήματος καί.τδν διακοσµητι- ν θεμάτων είναι οί δυνατότητες πού προσφέρει τό ύλικό άπό τό όποίο είναι κατασκευασ- ΄ "0 ΐ6 κάθε Είδος… Η &ξιοποίςση τόν τεχνικΏν καί αίσθητικύν δυνατοτήτων κάθε ύλης . :: . ο . . ..! . ? ", - , ., ,… … …, …»: ΄ "& τό κύριο προσόν "-.,΄…'3ΐ; ;ζιΐ'λι΄]ξ7 ΐζΧΨξ€η. Έ€.ΈΠζ, βλΐ'1ζΌι.'|2ξ; πως ζει ζδξ,ο 'ςΚ!,,,ξ?.ίΐ,ςψ';"πµ"!!! & , , .. ο… -' .… ,- ……-έ' & ,? Ρ…? …,.,.……….…-"…- …- . Ξ ' ::., *… 'τ τροποποιεζται μι ςξ π…ρνόιι ξπύ …λι…ω υπ σλικοτ 49 Μν…νβνθζ: οπλο πλλ9ϊυΗ ε…… 'ς;ται στήν ξυλογλυπτική, στή λιθογλυπτική, τό κέντημα, τήν ύφαντική, τή δαντέλ- τή χαλκουργία, τό βοτσαλωτό δάπεδο, τήν ένθετική κ.λ.π. 'Ακόµα καί ή όπτική γω- ' 3 νία άπό τήν όποία φαίνεται συνήθως τό έργο, έπηρεάζει τό σχέδιο τόν µοτίβων του. 'Y- a. v; πολογίζονται καί οί βραχύνσεις της προοπτικής.Σ'? αι… η τεχνική πε; χρησιµοποιείται έπιδρΞ στή µορφή κάθε θέματος. Π.Χ. διαφορετικά όποδίδεται τό ίδιο θέµα στό "µετρη- τ6" κέντηµα άπό ότι στό "σχεδιαστό". T6 ίδιο συμβαίνει στά χάλκινα, άν είναι χτυπητά ή χαρακτό κ.λ.π. 'Ηγόλη διεργασία ένός θέµατος γιά νά µεταβληθεί άπό παράσταση σέ κόσµηµα γίνε- ται µέ µιάν ένιαία διαδικασία πού, γιά λόγους καθαρά μεθοδολογικούς, µπορούµε νά τή χωρίσουμε στά τρία βασικά της χαρακτηριστικά, στή σ χ η u a 1 o καί η σ η, δηλαδή στήν µερική ή δλική άναγωγή τής µορφής σέ &πλά γεωµετρικά σχή- ματα, στήν & ο α ί ρ ε ο η, δηλαδή στήν άποβολή χαρακτηριστικύν τής μορφής πού είναι δευτερεύοντα, περιστασιακά ή παροδικά καί στήν Ξ ξ α ρ σ η, δηλαδή στόν τονισμό µέ τό µέγεθος καί τό χρό- μα µερικύν χαρακτηριστικών λεπτομερειύν. Αύτό έκδηλόνεται καί στήν παράσταση τού άν- θρόπινου σώµατος "οπου τό πιό έκφραστικό του μέρος, τό κεφάλι γίνεται µεγαλύτερο ά- πό τά άλλα. οΕπισης, σέ συνθέσεις, & ήρωας σχεδιάζεται µεγαλύτερος από τά άλλα πρό- σωπα καί, πολλές φορές, µέ λαμπρότερους χρωματισµούς. Μερικές φορές ή διεργασία αύ- τή φτάνει ός τήν &ποπαραστικοποίηση, έτσι πού τό άρχικό θέµα νά μήν άναγνωρίζεται πιά καί νά έχει γίνει ένα παιγνίδι χρωμάτων καί σχημάτων. Αύτό παρατηρείται κυρίως σέ θέµατα πού δέν έπιδέχονται πύκνωση ή πού είναι ξένα πρός τίς όπτικές συνήθειες καί τή μορφική &ντίληψη τού λαού. Οί δύσκολες συνθήκες κάτω άπό τίς όποίες άσκήθηκε ή τέχνη κατά τούς χρόνους τής ?ουρκοκρατίας δηµιούργησε καί τήν έ π ί φ α σ η π ο λ υ τ 6 λ ε ι α ς, δηλα- δή τήν &ποµίμηση δυσεύρετων καί δαπανηρύν ύλικύν άπό άλλα προσιτά καί φθηνά. Παρά… δειτµα & ζωγραφική &π0μ€μηση δρθομαρμ&ρωσης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑ21Α= Κίτσου ΄Α. Μακρή: Μ o ρ φ ή κ α ί T ε χ ν ι κ ή, "Χρονικό'Τ1" 'Αθή… να. τού ίδιου: Π.έ ε ς T's χ ν ι κ έ ς κ α ί …Μ o ρ φ έ ς σ τ ή Χ ε ι ρ ο τ ε χ- ν ί α µ α ς, έφημ. "το ΒΗΜΑ" 17 Νοεµβρίου 1963. ?3 ΈΆΛΗΠΙΚΟ ΜΠΛΡΟΚ. Κατά τό 180 αίόνα παρατηρείται όχι µόνο στήν 'Ελλάδα μά καί σίόλη τή Βαλκανι- a? καί τή Μικρά "Ασία μιά πραγµατική είσβολή τού εύρωπαϊκού µπαρόκ. Τό φαινόµενο ΐ έπρεπε νά μελετηθεί στό σύνολό του. 'Επειδή, όμως, δέν διαθέτουµε έπαρκή στοι- χεία για όλον αύτό τό χώρο, θά έπιχειρήσουμε µια προσέγγιση τού θέματος μέσα στόν Ελληνικό χΞρο. "Η προέλευση τού µπαρόκ δέν είναι ή ίδια σ'όλες τίς έλληνικές περιο- χές &λλά έξαρτάται άπό τούς πολιτισμικούς καί οίκονομικούς δεσµούς κάθε περιοχής μέ χώρες τής Εύρόπης. Αύτού όφείλονται καί οί τοπικές &πΐρύσεις τού έλληνικού µπα- … οι , κ. Στα "Επτάνησα προέρχεται άπό τήν 'Ιταλία, στό πήλιο, στ Αµπελξκια πτί στη . …' . . :. .. . .… …. ". Η," :…... ζωτική Μακεδονία άπό τή Μεσευρόπη καί ιδιαίτερα τη Βι…ννα :… σα3ανιονρΨ οχι µ…»… " - … … - …'… - . . Με . Ο"Ό διακόσµΉση σπιτ=…ν Σαλέ καί στούς ορθόδοξους νκννι. νυν …λν »" η "' …! - ." …. ' ζ,… …. ., ",… ..: τ΄. ,…'....…., ΄΄ ,. "κπλς…ξα είναι δυσπιστη προς κάθε στοιχείο πο ιµχε α. από την …σρ………. …ς α………,… ',…σμε έδδ πώς τό µπαρόκ είναι ή καλλιτεχνική έκφραση τής 'Αντιμεταορύθμισης. 4 "Εν τούτοις, ή οίκονοµική άνοδος, ή άνάπτυξη τόν έμπορικδν, ναυτικδν καί µεταποιη- τικδν κοινωνικδν στρωµάτων, η πυκνότερη έπικοινωνία µέ προηγμένους λαούς, προκαλούν µιά γενική άλλαγή στην ψυχολογία τόν ραγιάδων καί μιά καινούργια κοσμοαντίληΦη. Τά παλιά έκφραστικά µέσα γίνονται άνεπαρκη καί άνοίγει δ δρόμος γιά γόνιμη είσαγωγή νέων μορφών. T6 µπαρόκ µέ τήν ανησυχία του, τά εύκίνητα φυτικά διακοσµητικά Θέµατα, τό έντονο άνάγλυφο -άντίΘετο άπό τό παραδοσιακό ήρεμο "στρωτό" - άνταποκρίνεται στίς καινούργιες έκφραστικές άνάγκες. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΛε Κίτσου 'Α. Μακρή: Οί φεγγίτες ταν 'Αρχοντικ6ν-'Από τό Βυζάντιο στό Μπαρόκ, Πρακτικά ΑίΣυµποσίου Λαογραφίας, Θεσσαλονίκη 1975, σελ. 177 5. ΠΟΛΕΟΔΟΞΤΙΑ ΑΡΧΙΤΠ(ΤΟΐΠΚΗ Τά ελληνικά χωριά µπορούµε νά τά χωρίσουµε σέ τρείς βασικούς τύπους, πού ό καθένας τους Εχει πολλές παραλλαγές, στόν & π λ ό, στό σ ύ ν 0 € τ 0 καί στόν n α- ρ ά λ ι ο. ‘0 πρώτος άποτελείται άπό ένα κύτταρο µέ κεντρικό πυρήνα την πλατεία &… που συγκεντρώνεται ή κοινωνική ζωή τού χωριού, Θρησκευτική, έμπορική καί ψυχαγωγι- κή. 'Ο δεύτερος, ό σ ύ ν 0 ε τ ο ς άποτελείται άπό δύο, τρία % τέσσερα, όχι έντε- λ6ς άποκολληµένα κύτταρα, μΕ ίδιαίτερο τό καθένα τους πυρηνα. Πάντως €να είναι τό κέντρο τού χωριού. ‘0 π α ρ ά λ ι o ς άναπτύσσεται κατά μήκος της παραλίας καί σέ μικρό Βάθος. "Ολα τά κτίρια εχουν πρόσοψη πρός τη θάλασσα. Δύο είναι οί βασικοί τομείς τάς άρχιτεκτονικης κατά την Τουρκοκρατία, ή έκκλη- σιαστική άρχιτεκτονική καί τό σπίτι. 'Υπάρχουν καί άλλες κατασκευές είδικΞς χρήσης, όπως οί βρύσες, τά γεφύρια, τά άλώνια .... Εκκλησιαστική άρχιτεκτονικη.Οί έκκλησίες της Τουρκοκρατίας έφαρμόζουν όλους σχεδόν τούς τύπους της βυζαντινής άρχιτεκτονικης, σέ μικρότερες διαστάσεις καί μέ εύτελέ- στερη κατασκευή. 'Επικρατούν, όμως, οί τρίκλιτες η μονόκλιτες βασιλικές, ξυλ6στεγες Η θολωτές σέ ποικίλες παραλλαγές. Στά νησιά καί στούς βενετοκρατούµενους τόπους µπαί- νουν καί μερικά φραγκικά στοιχεία, όπως τά όξυκόρυφα τόξα, η έπιμελημένη ίσοδομική τοιχοποιία μέ σκαλισμΞνες πέτρες καί τά ίταλίζοντα άνάγλυφα. Στά καθολικά τόν μονα- στηριών συνηθίζεται & λεγόαενος άθωνικός τύπος μέ πλαγινούς ήµικυκλικούς "χορούς". ' ίτια. Δύο βασικοί τύποι σπιτιδν έπισημαίνονται, & βορειοελλαδίτικος καί 6 αίγαισ- "λαγίτικος. '0 χωρισμός είναι συµβατικός γιατί σπίτια νησιδν δέν άνήκουν.στόν αί- ποπελαγίτικο καί τό άντίστροφο. ‘0 βορειοελλαδίτικος σε πρός τη γενική του µορφή ? τη διάταξη τόν χώρων παρουσιάζει τόν τύπο έκείνο τού φρουριακού πολυόροφου σπι- …ύ πού έοαρµόστηκε παλιότερα άπό τούς Βυζαντινούς καί έπικράτησε κατά τήν Ψουρκο- ;π1ία σ'δλδκληρη την ηπειρωτικό 'Ελλάδα καί σέ μερικά νησιά, όπως σημειώνουν οί δικοί µελετητές. '0 αίγαιοπελαγίτικος παρουσιάζει πολλές άντιστοιχίες μέ τόν τύπο "'3 επικρατεί στήν κεντρι,η Μεσόγειο. . . ο 8 Σ 8 ά ρ τ ς σ τ 'A μ π ε - , "τ':ΜοΡΡ.Λ.αΙΑ= υ.γ. “Asap-1557;: ο 0 σ π ί εξ & «» , " Η , , . η, -' ι-' » .… , . οι . -- λ κ ι α, 'Α0ύνα 1928. &. Βασιλειάδη: & ι ο α » … γ & ο 1 Q ν Λ ι , « ι απ… ε … γ ί τ ι κ η "& ρ χ ι τ ε κ τ ο ν ι κ η, "Αθήνα 1955. Κ.Π. Φωκϊ…Κόσµετάτουε Κ ο… : λ η ν ι α κ &» Β΄ 'Α 0 x ι τ ε κ τ 0 ν ι κ ή, "λούνα 1962. "Ιωάννου Ησυµανούδη: ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς; & π ί τ'η ς 'Λ ρ χ ι τ ε κ τ ο ν ι κ η ς τ ι ν & ν 5 Η α ω ν, ΄Αθήνα 1968. 'I. Λυγίζου: !! η σ ι ώ τ ι κ η 'Α ρ χ ι τ ε κ τ ο ν ι κ ή, 6 (τα ' . : ..» .… . Αθήνα 1943. Γεωργίου Μέγα: Θεσσαλικαί οιπίσεις; Λ€ηνα 1946- τον » 30"? …' . λ- . *" , . οι ." -» - ... . λ η ν ι κ ή 0 ί κ ί α, Αθήνα 1949. του ίδιου; 'Η! & ο ι κ η κ « τ ο ι κ ι α της Δ ω δ ε κ α ν ή σ ο υ, 'Αθήνα 1949. Νικ. Μουτσόπουλουπ Τ ό 'λ ρ χ o ν τ ι κ 6 , Σ ι ό ρ Μ α ν ω λ ά κ η σ τ η B έ ρ o ι α, 'Αθήνα 1960. Τού ίδιου: Κ α - & 0 C O c‘. o ρ ι &, Τ'ά 'Α ρ χ o ν τ ι κ ά, "Αθήνα 1962. τού ίδιου: 'Η. Δ α ί κ ή ΄Λ ρ- x ι τ ε κ τ ο ν ι κ ή τ ή ς B έ ρ o ι α ς, ΄Λοήνα 1967. τού ίδιου: 2 π ί τ ι α τ ς Χ α λ κ ι δ ι κ ή ς, 'Αθήνα 1968. "Αργύρη Πετρονότη= 0 ί κ ι σ α o ί κ'α [ 'Ο :" 'Λ ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ά Μ ν η μ ε ί α σ τήν ρ ε ι ν ή Γ 0 p 1 υ ν ί α , 'Αθήνα 1975. Πάνου- Ξικολή Τζελέπηι Δ ο"? κ ή 'Ε λ λ η ν ι κ ή "Λ ρ χ ι τ 6 κ τ o- ν ι κ ή, 'Αθήνα 1971. "Αγγελικής ΧατζημιχάληιιΑ MAISON GRECQUE, 'Αθήνα 1949. Ε. ΛΙΘΟΓΔΥΠΤΙΚΗ - ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΗ 'H έλληνική λαϊκή λιθογλυπτική τού 18ου καί 19ου αίώνα περιορίζεται σέ χαµηλά άνάγλυφα πού είτε κοσµούν λίθινα άρχιτεκτονικά μέλη είτε έντοιχίζονται σέ διάφορα σηµεία τής τοιχοποιίας. Οί λιθογλύφοι, οί "πελεκάνοι" όπως τούς έλεγαν τότε, άνή- πουν συνήθως στίς κομπανίες τόν χτιστάδων µαζί μέ άλλες είδικότητες άπό μαστόρους. 'Η τεχνική τους ξεκινάει άπό ίσλαµικά πρότυπα άλλά πλουτίζουν τό θεματολόγιό τους καί µέ άλλες παραστάσεις, όπως άνρρώπινες µορφές, άκόμα καί άπόπειρες προσωπογραφίας. Τά βασικά θέµατα είναι'τό άνθοδοχείο, τό κυπαρίσι, ή σχηµατοποιημένη έκκλησία, µορ- φές άγίων, πουλιά, ζύα, σταυροί, "ηλιοι, δικέφαλοι άετοί καί κλιµατίδες. "Ενα ένδι- αφέρον είδος λιθανξγλυφου είναι οί κτητορικές έπιγραφές σ'έκκλησίες καί σπίτια, µέ έσόγλυφα ή έξύγλυφα γράμµατα καί λογής διακοσμητικά. BE ψηλό άνάγλυφο είναι καµωμέ- νες οί αίνιγµατικές άνθρώπινες µάσκες πού προβάλλουν σέ τοίχους σπιτιύν καί έκκλη- σιύν, γιά τίς όποίες δίνονται διάφορες έξηγήσεις πού καµμιά τους δέν είναι δριστική. 'Η έκκλησιαστική ξυλογλυπτική άσχολήθηκε µέ τήν κατασκευή τέμπλων, δεσποτικύν θρόνων καί είκονοστασιύν. Τό ψηλό ξυλόγλυπτο τέμπλο έµφανίζεται στήν ΄Ελλάδα κατά τόν 16ο αίύνα καί πιθανόν προέρχεται άπό τήν περιοχή τού Νόβγκορόντ τής Ρωσίας. Τό παλιότερο γνωστό χρονολογηµένο τέµπλο βρίσκεται στήν έκκλησία τού 'Αγίου Νικολάου στό Βελβενδό Κοζάνης κι έγινε στά 1591. Τά πρύτα ξυλόγλυπτα τέμπλο είναι τά λεγόµε- να "στρωτά", στά δποία κυριαρχούν συμβολικά θέµατα σέ χαµηλό άνάγλυφο. 'Αδγότερα, καί κυρίως άπό τά µισά τού 1δου αίύνα ή τεχνική γίνεται τολµηρότερη, τό άνάγλυφο έν- τονο μέ διαµπερή κενά άνάμεσα στίς μορφές καί τό θεματολόγιο πλουτίζεται μέ σκηνές άπό τήν 'Αγία Γραφή, τά Συναξάρια καί λαϊκές παραδόσεις. "Επίσης μέ δύναμη καί παλ- µό αποδίδονται είκόνες άπό τή φύση καί τήν καθηµερινή ζωή. Σέ μερικές περιπτώσεις τό άνάγλυφο πλουτίζεται μέ χρώµατα. ΣΕ όλη αύτή τή φάση είναι φανερή ή έπύδραση τού εύρωπαΐκού μπαρόκ. . , "Η άστιπή ξυλογλυπτικς παρουσιάζεται πυρίως στά δραστήρια ήμιαστικά έμποριπά καί βιοτεχνικά κέντρα τής Βόρειας 'Ελλάδας καί τόν νησιών. Στολίζει, µέ φυτ κά κυ- ρίως µοτίβα, τόσο τά σταθερά στοιχεία τού σπιτιού -τα3άνια, πόρτες, μεσάντρες, κόγ- κελα… όσο καί τά λιγοστά έπιπλα πού χρησιμοποιούσαν τότε - σκαµνάκια, κασσξλλες, σο- οράοες, λίκνα κ.ά. . 6 'Η ποιµενική ξυλογλυπτική είναι κυρίως τέχνη τύν βοσκών, πού γεµίζουν τίς µα- κριές ώρες τής άναγκαστικής τους µοναξιάς σκαλίζοντας µικροαντικείµενα. Γκλίτσες, ρόκες, κουτάλια, πιρούνια, σφραγιστερά, πίπες, βελονοθήκες, σφοντύλια, χαράζονται µέ πολύ άπλά έργαλεία, συνήθως ίναν σουγιΞ, άλλά τό &ποτέλεσµα είναι άξιόλογσ. 'Η ναυτική ξυλογλυπτική άνθησε στά µεγάλα ναυπηγικά κέντρα τής 'Ελλάδας. "Έργα της είναι κυρίως άκρόπρωρα μέ μορφή γυναίκας, άνάγλυφες έπιγραφές πλοίων καί σκαριά, δηλαδή μικρογραφίες πλοίων. , ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Νίκου Γρηγοράκη: Δ α ί κ ά Ξ υ λ 6 γ λ υ π τ α, Τρίπολη 1978. Νικολ. Φωκά Κοσµετάτου: T6 T‘é µ π λ α έν Κ ε φ α λ η ν ί α, 1972. Δηµ. Σταυέλλου: T 6 T έ μ π λ ο τ ο 6 "Α η N ι κ 6 λ α Σ τ 6 Γ'α λ α ξ ε ί δ ι κ α ί ό T ε χ ν ί- τ η ς τ ο υ, "Αθήνα 1973. 'Αγγελικής Χατζηµιχάλη: LA SCULPTURE SUR BOIS, 'Αθήνα . 1950. Κίτσου:'Α. Μακρή: 'Η Ξ υ λ 0 γ λ υ π τ ι κ ή τ ο ύ Η η λ ί o υ, Βόλος 1958. τού ίδιου: 'E λ λ η ν ι κ ά A a ϊ κ ά κ α ί Η ε τ α β υ ζ α ν τ ι ν ά Ξ υ λ 6-- Y λ υ π τ α, 'Αθήνα 1962. 'Αντ. Φαρμακιύτη: T 6 T'é n π λ α τ 6 ν 'E κ κ λ η σ ι- ό ν τ ο ύ A ι β α δ ί 0 υ , Λιβάδι 1977. Βικτωρίας Νικήτα-Σκαρτάδου: T 6 M ον α- σ τ ή ρ ι τ ή ς M π ο υ ν ά τ σ α ς κ α ί τ ά A ι θ α ν ά γ λ υ φ 6 1 o υ, Θεσ- σαλονίκη 1977. τής ίδιας: 'Ο Γ λ ύ π τ η ς M ί λ ι…ο ς σ τ 6 ν T 6 π ο τ 0 u, περιοδικόΑΡΜΟΛΟΙ, Αύγουστος-Δεκέµβριος 1977, σελ.47. 'Βπίσης στήν έκδοση τής ?Εθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος " N ε o ε λ λ η ν ι κ ή Χ ε ι ρ o 1 ε χ ν ί α" 16 άρθρα "Λιθογλυπτική" τής Πόπης Ζάρα καί "Ξυλογλυωτική" τού Κίτσου Μακρή. 7 . ΖΩΓΡΑΦΈ 'm & γ ι ο γ ρ α φ ί α, συντηρητική άπό τή φύση της, συνεχίζει τή βυζαντινή παράδοση σέ χειροτεχνικό έπίπεδο. "Οπως πολύ σωστά παρατήρησε & Μανώλης Ξατζηδάκης, QC &γιογράφοι τού 1Βου καί τού 19ου αίύνα είναι χωρικοί. Στίς έπιγραφές τύν έκκλη- σιύν συναντούμε &γιογράφους χωρικούς άπό τούς Χιονιάδες, 16 Καπέσοβο, τή Ξαμαρίνα, τή Γαλάτιστα, τό Φορτόσι, τή Δράκια καί άλλα χωριά. Φυσικά καί άπό τό "Αγιον "Ορος. BE μικρές όµάδες περιτρέχουν τόν έλληνικό χύρο καί τοιχογραφούν έκκλησίες χωριών καί μοναστηΡιύν. Πολλοί άπό αύτούς τό χειμύνα έργάζονται 016 χωρ 6 τους καί έτοιυά- ΄ ζουν φορητές είκόνες πού τίς πουλούν κατά τίς περιοδείες τους. 'Επιδράσειςζάπό τή δυτικοευρωπαΈκή ζωγραφική συγκερασµένες μέ βυζαντινά στοιχεία καί λαϊκή διακοσµητι- κή &ντίληψη χαρακτηρίζουν τήν &γιογραφία τής έποχής. 'Ενδιαφέρουσες είναι οί σκηνές µέ διδακτικό-ήθικολογικό περιεχόμενο, καθώς καί οί σκληρές τιμωρίες τύν άµαρτωλδν στούς νάρθηκες καί πιό σπάνια στούς γυναικωνίτες. Ζωηρή φαντασία καί έκφραστική τόλ- µη δίνουν µιάν ίδιαίτερη δύναμη στά έργα αύτά. ' 'Από τά µέσα τού 1δου αίύνα καί πέρα έχουμε ένα πλήθος άπό ζωγραφικές διακοσμή- σεις σπιτιύν στή Σιάτιστα, την Καστοριά, τ'Αµπελάκια, τό Πήλιο, τό ΜόλυΒσ Μυτιλήνης, τά Ζαγοροχώρια κ.λ.π. Είναι κυρίως &πεικονίσεις µεγάλων λιµανιύν τής Μεσογείου λεω- σταντινούπολη, Βενετία, λαλκίδα- "η άλλων πόλεων -Βιέννη, Φραγκφούρτη- πού άπλώνον- ται σέ ζωγραφική φρίζα ψηλά στούς τοίχους τού δωµάτιου ύποδοχής των σπιτιών. Σπανιό- ΄ ! τερα βλέπουµε πολεμικές σκηνές»ή προσωπογραφίες ήρύων. Πολυ συνηθισµένο θέµα ειναι 7 16 άνθοδοχεία σέ ποικίλες παραλλαγές, πού τά συναντούμε επίσης στίς ποδιές τών τέμ… πλων. Τά περισσότερα άπό τά θέµατα προέρχονται άπό χαλκογραφικά πρότυπα. Πίνακες ζωγραφικής έχουμε σίγουρα άπό τήν τρίτη δεκαετία τού 19ου αίώνα. Οί πιό γνωστοί είναι οί ίστορικές σκηνές άπό τήν "Επανάσταση τού 1821 πού ζωγράφισε δ άγω- νιστής Παναγιώτης Ζωγράφος µέ τά παιδιά του γιά νά συνοδεύσουν τά άπομνηµονεύµατα τού Στρατηγού Μακρυγιάννη. Πίνακες σέ πανί, χαρτόνι, τενεκέ κ.λ.π. έκανε καί ό Θεό… φιλος, γιά τόν όποίο θά µιλήσουμε ίδιαίτερα. 'Από τά μέσα τού 19ου, κυρίως, αίώνα άναπτύσσεται καί ή πλοιογραφία, µέ παραγγελίες 16v καραβοκύρηδων. "Ενδιαφέρουσες περιπτώσεις είναι οί συύΞασμοί ζωγραφικής μέ τή λιθογλυπτική ή τήν ξυλογλυπτική. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Σπύρου Βασιλείου: P α λ α ξ ε ι & ι ώ τ ι κ α Κ α ρ ά β ι α, "Αθήνα 1934. Βασ. Λαούρδα: "Β'ν α ς A a ί κ 6 ς Z ω γ ρ ά φ o ς τ o 6 M a κ ε 6 0 ν ι- κ o ύ 'Α γ 6 ν ο ς ,'Αθήνα 1962. Ρ. Μελετόπουλου: E ί κ o ν ο γ ρ α φ ί α τ ο ύ 2 1, "Αθήνα 1971. ΄Αγγελου Προκοπίου: T 6 E ί κ ο ο ι έ ν α σ τ ή A a ί κ ή Z ω- Σ Υ ρ α φ ι κ ή τ o υ, 'Αθήνα 1940. Γιώργου αυατούρα: Δ ώ δ ε κ α A α ί κ 0 ί z ω- ά φ o ί, 'Αθήνα1974. Κ.Γ.Σταλίδη: "Β 6 n Υ ! Ό σ σ α ί o ι Z ω γ ρ ά φ o ι κ α τ ά δι Δ ι ά ρ κ ε ι α τ ή ς T o υ ρ κ o κ ρ α τ ί α ς, "Έδεσσα 1973. Κίτσου "Α. Μα- 6 n ή λ ι ο, Βόλος 1939. τού ίδιου: Ο ο! κρή: '0 Z ω γ ρ ά φ o ς Θ ε 6 φ ι λ ο ς Δ α ϊ κ έ ς z ω Y ρ α φ ι έ ς σ τ 6 M o ν 9 σ τ ή ρ ι τ o ύ "Α η A a υ ρ έ ν - z ω γ ρ & φ o ι, Βόλος 1952. '13»;- 0's 1 η, Βόλος 1947. τού ίδιου: Δ ύ o A α ί κ o κής Τραπέζης τής 'Ελλάδος: Σ τ 0 χ α σ µ ό ς M a κ ρ υ γ ι ά ν ν η, χ ε ί ρ Π α - ν α γ ι ώ τ η Z ω γ ρ ά φ ο υ, "Αθήνα 1976. 8 . ΧΙοΝΙΑΔΠΒε ΖΩΓΡΑΦΟΙ Είναι γνωστό πώς κατά τήν Τουρκοκρατία πολλά έλληνικά χωριά είχαν έξειδικευθεί σέ μιά µορφή δραστηριότητας, όπως ή Πυρσόγιαννη στήν οίκοδομική, τό Πεντάλοφο στήν λιθογλυπτική, τό Μέτσοβο στήν Ξυλογλυπτική, ή Πορταριά στή Μεταξουργία, οί ΚαλαρρύΆ τες στήν χρυσο-ασηµουργία κ.λ.π. T6 µικρό όρεινό χωριό τής "Ηπείρου, οί Χιονιάδες, σήµερα µέ µόνο 12 μόνιμους κατοίκους, έβγαλε πάνω άπότ60 γνωστούς ζωγράφους μέσα σέ δύο αίώνες, άπό τά µέσα τού 180υ µέχρι 16 µέσα τού 2Οού. Παλιότερα, στά κοντινά χω- ριά λέγανε: "Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι",Θά µελετήσουµε, λοιπόν, ίδίαίτερα τό χωριό αύτό καί τούς ζωγράφους του, πού τό έργο τους είναι σκορπισµένο στήν "Η= πειρο, τή Δυτική Μακεδονία καί τή Θεσσαλία. Οί ζωγράφοι 16v Χιονιάδων δέν συγκρότησαν ίδιαίτερο έπαγγελµατικό σωματείο, "ο… πως άλλοι τεχνίτες σέ πολλές περιοχές τής 'Ελλάδας, άλλά ήταν χωρισµένοι κατά 1a- τριές, µέ κοινότητα καταγωΥής άπό πατέρα. Τρεί'ς ήταν οί πατριές ή φάρες αύτές: οί Πασχαλάδες, οί Μαρινάδες καί οί Τσατσαίοι.Καθεμιά τους είχε τό ίδιαίτερο έργαστήριό της, όπου γινότανε καί ή µαθητεία τών νέων. Στά έργαστήρια αύτά έτοιµάζονταν x006- ως φορητές είκόνες σέ σανίδι.Κατά µικρές όπάδες ξεκινούσαν άπό 16 χωριό τους καί άναλάβαιναν όχι μόνον άγιογραφίσεις έκκλησιών άλλά καί διακοσμήσεις σπιτιών μέ το- πία, προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις καί λογής άλλα διακοσμητικά. Σπουδαιότεροι 616 τούς χιονιαδίτες ζωγράφους ήταν 6 Κωσταντίνος Μαρινάς, πού 8 ζωγράφισε στό σπίτι τού φιλικού Κωσταντίνου Ρόδου στό Τσεπέλοβο τούς γάµους τού Να- πολέοντα καί σκηνές άπό τούς ναπολεόντιους πολέµους, όΜιχ2;ήλ Ζήκος, πού έκανε τήν άγιογραφία τού νεοµάρτυρα 'Αγίου Γεωργίου άπό τά Γιάννινα μόλις 13 µέρες µετά 16 G6— v616 του καί 6 Παγώνης πού δούλεψε κυρίως στό Πήλιο άπό 16 1801 ώς τά 1838. 'Ο Παγώ- νης είναι ή πιό ένδιαφέρουσα φυσιογνωμία, άν καί παρουσιάζει άνισότητες. Διακρίθηκε κυρίως σάν τοπιογράφος, όπως καί 6 γιός του 'Αθανάσιος πού πέθανε τήν τελευταία εί- κοσαετία τού 19ου αίώνα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Δημ. 'Αγραφιώτη: 'Ο Σ ι ο ν ι α΄δ ί τ η ς Z ω γ ρ ά φ o ς M 1 χ α- ή λ Ζ ή κ ο ς κ α ί ή Σ υ ν τ ρ φ ι ά τ o υ σ τ 6 Μ ε τ α ξ ο χ ώ ρ ι 'Α γ ι- 6 ς, 'Ιωάννινα 1977. Κίτσου 'Α. Μακρή: Δύο A 6 ί κ ο ί Ζ ω γ ρ ά φ ο υ, Βόλος 1952. Γεωργίου Π α ? σ ίου: ‘A γ ι o γ ρ α φ ί α κ α ί 'A γ ι γ ρ ά φ 0 1 1 ύ ν'Χ ι o- ν΄ι ά δ ω ν , "Ιωάννινα 1962. 'Η µ ε ρ ο λ 6 γ ι o "Εταιρείας Παπαστράτου 1973. 9. ΘΕΟΦ1ΛΟΣ 'Ο γνωστότερος, καί έξω άπό τά σύνορα τής 'Ελλάδας, λαϊκός ζωγράφος είναι άσφα- λώς 6 Θεόφιλος Ρ; Χατζημιχαήλ. Γεννήθηκε γύρω στά 1870 στή Βαρειά Μυτιλήνης. "Εφηβος άκόμα έφυγε γιά τή Σµύρνη, πού είχε τότε έντονο έλληνικό χρώµα, κι έκεί κάνει έπάγγελ- μά του τή ζωγραφική. Δέ σώζονται έργα του αύτής τής περιόδου γιατί μεσολάβησε ή γνω- . στή καταστροφή τού 1922. Στά 1897 έρχεται στήν έλεύθερη 'Ελλάδα, έθελοντής στόν πόλε- μο αύτής τής χρονιάς. Μένει στό Βόλο καί στό Πήλιο ώς τά 1927 καί ζωγραφίζει µέ άκού- ραστη δραστηριότητα τοίχους άπό μικροµάΥαζα καί σπίτια, καθώς καί πίνακες σέ χαρτό- νια, πανιά, σανίδια καί τενεκέδες. Φτωχός καί καταφρονεμένος, ζεί μέσα σέ µεγάλη άθλι- ς ότητα. Στά 1927 φεύγει γιά τήν πατρίδα του Μυτιλήνη , συνεχίζει κι έκεί τό έργο του κάτω άπό τίς ίδιες δύσκολρς συνθήκες καί στίς 21 Μαρτίου 1927 πεθαίνει άπό τροφική δη- λητηρίαση. Λίγα χρόνια πρίν άπό τό θάνατό του γνωρίζει 16 έργο του 6 µεγάλος τεχνο- κοίτης Στράτης 'Ελευθεριάδης, γνωστός στό Παρίσι καί σ'δλον τόν κόσµο ώς ΤΕΕΙΑΒΕ, καί άπό τότε άρχίζει ή άναγνώριση τής άξίας τού φουστανελλά αύτού ζωγράφου.Διαπρεπείς "Βλ- ληνες καί ξένοι τεχνοκρίτες τού άφιερώνουν ένθουσιαστικά σχόλια, όργανώνονται £186- σεις έργων του στήν 'Ελλάδα καί 16 'Βξωτερικό καί τόν Αύγουστο τού 1965 έγκαινιάζεται μέ µεγάλη έπισημότητα τό Μουσείο Θεοφίλου στή Βαρειά Μυτιλήνης."? πήρξαν, όµως, καί σφοδροί έπικριτές τού έργου του, πού δέν τού άναγνώριζαν τήν παραµικρή άξίά. Τά έργα τού Θεόφιλου είναι τοπιογραφίες, µυθολογικέςλπαραστάσεις, σκηνές άπό τήν 'Επανάσταση τού 1821, ρωπογραφικά θέματα, μερικές προσωπογραφίες καί λίγες άγισγραφί- ες. Πρότυπά του είναι λαΐκές λιθογραφίες, καρτ-ποστάλ, είκονογραφήσεις λαϊκών έκδό- σεων, φωτογραφίες κ.λ.π. Ξεκινώντας άπό τοσο ταπεινές άφετηρίες δημιούργησε "ενα θαυ- µαστό έργο όπου "κοιτάζει΄τόν κόσμο µέ τήν άγνότητα τών γαλανύν µατιών του". ME μιά µοναδική εύαισθησία στό χρώμα άποδίδει τούς ήπιαστους τόνους τού έλληνικού τοπίου. "Εργα του, έκτός άπό τό Μουσείο Θεοφίλου, βρίσκονται στό Μουσείο "Ελληνικής λαϊκής Τέχνης στήν 'Αθήνα, στίς Συλλογές "Εµπειρίκου καί Μακρή καί σέ πολλούς συλλέκτες. Συ- νολικό έργο του είναι οί τοιχογραφίες στό σπίτι τού Γιάννη Κοντού, στήν 'Ανακασιά "Λ- νω Βόλοω. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: "οδυσσεα τα… 'o z ω γ … φ o ς e ε 6 φ ι λ o ς, …" 1973. Έμ- ποσικής Τραπέζης τής "Ελλάδος, έπιμέλεια Γιάννη Τσαρούχη: 0 ε 6 φ ι λ ο ς, "Αθήνα 1966. Γ.Κ.Κατσίµπαληι Β ο 8 λ ι ο γ ρ α φ ί α 6 ε 6 ο ι λ o υ Ρ. I a τ ζ ημ ι- x a ή λ, "Αθήνα 1955. "Πι Λαµπίρηι ‘0 Z ω γ ρ ά φ o ς G ε 6 φ ι λ ο ς ο τ ή Σ μ ύ ρ ν η, "Αθήνα 1973. Κίτσου "Α. Μακρήι '0 Z ω γ ρ ά φ ο ς Θ ε 6 φ ι λ o ς σ τ 6 Η ή λ ι ο, Βόλος 1939ι"Βπίσης στό Δ΄τεύχος τής σειράς " ΕΛΛΗΠΈΈ ΖΩΓΡΑΦΟΙ " τού έκδοτικού οίκου "Μέλισσα" τά άρθραι Κίτσου Μακρή "Θεόφιλος" καί "Αγάπης Καρακα- τσάνη " 'Η|ζωγραφική τού Θεόφιλου". "Αθήνα 1974. 10. ΥΦΑΝΤΙΚΗ - ΜΤΒ-Μ T6 ύφαντό συνοδεύει τόν άνθρωπο σέ όλη του τή ζωή, άπό τή γέννηση δε τό θάνατο. Γι"αύτό είναι καί ή πιό διαδεδομένη τέχνη είτε μέ τή µορφή τής οίκοτεχνίας τών γυ- ναικ6ν είτε µέ βιοτεχνικά έργαστήρια. Κατά τήν Τουρκοκρατία δέν ι'. Η ιΓ . , 1. Εκπ.-Υ: : "& "…'-?" '.ΐ:"!'ΐ'1 …… …' ή 6πήρχε σπίτι στήν "Ελλάδα πού νά µήν έχει έναν ή περισσότερους άρ- :''ι'|.',' &:΄.'.ι'γ:-ζ ιι»:'.'.-;- γαλειούς. Τέσσερες είναι οί πρώτες ύλες τής έλληνικής ύφαντικής, ξί%…"…τ…γ=4 τό μαλλί, τό βαμπάκι, τό μετάξι καί τό λινάρι. Τρείς οί τύποι τού άργαλειού, ό όρθιος, ό πλαγιαστός καί τού λάκου. '0 δεύτερος Ξχει τή μεγαλύτερη διάδοση.Τά προϊόντα τής ύφαντικής είναι, δξ πρός τή χρήση τους τά έξής: ύφάσµατα φορεσιάς, μέσα στά όποΓα περιλαμβά- νονται καί οί "κάπες" άπό τραγόμαλλο, τά ύφαντά τής οίκσσκευής ί;ζζζζ…ζ…;ζ;; -κιλίμια, σεντόνια, καρπέτες, µπουχαροσκούτια κ.λ.π- καί στά έπαγ- γελματικά ύφαντά -λιόπανα, καραβόπανα, τσαντίλες κ.λ.π. "' …… ……' " "Από τήν καλαισθητική άποψη περισσότερο Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τά μάλλινα ύφαντά οίκοσκευής, μέ τήν ποικιλία καί τήν όµορφιά τής . . | , , '.ι'Ι'. .... . ι ", χ Κι.ι":,΄:"ι,3 """""' | … τ…; χρωματικ6ς καί σχεδιακής τους διακόσμησης. Έά ρ ι Υ ω τ & &π0τ€' λούνται άπό άλλεπάλληλες χρωματικές ζώνες, παραλληλες πρός τή φο- . & . . . ν .. Ι.: : ... ,". .; :,Ρ3;"."η. ....…-.…………. ?,- …'…….'.:'...Ψ., ρά τού δφαδιού, πού δηµιουργούνται με τήν έναλλαγή, κατά διαστήμα- τα, τού χρώματος τού ύφαδιού. 'Η έναλλαγή αύτή άκολουθεί όρισμένο κάθε φορά ρυθµότ Στά κ ε ν τ η τ ά σ τ 6 ν ά ρ γ α λ ε ι ό ύφαν- τά δημιουργούνται διάφορα µοτίβα μέ τήν καλομετρημένη έναλλαγή τού χρώματος τού ύφαδιού στήν ίδια σειρά. Φά μοτίβα αύτά είναι γεωμε- τρικά ή πολύ σχηματοποιημένα παραστατικά. "Από τήν πλευρά τής γε- νικής διάταξης τύν χρωµατικύν ζωνύν καί τύν διακοσμητικύν θεμάτων, προτε΄ινουμε -γιά εύκολότερη κατάταξη- τίς έΞύς κατηγορίες. Στά ρ ι γ ω τ ά : 11κυματιστό, 2 βηματιστό, 3 µονοδροµικό, 4 µικτό καί στά κ ε ν τ η τ ά σ τ 6 ν ά ρ γ α λ ε ι 6: 5 κλειστό, ό καλει- δοσκοπικό, 7 άβακωτόκαί 8 µπακλαβωτότ κάθε περιοχή τής 'Ελλάδας έχει τό δικό της ύφος ύφαντικής, πού Xa- ρακτηρίζεται συνήθως άπό τό όνομα τού πιό γνωστού κέντρου ύφαυτι- ι . | "κχχ Ξ ΐ;/΄Ξ κής: µετσοβίτικα, άραχωβίτικα, άμπεκακιώτικα κ.λ.π Ξ δείξε!" " 'Γδ μαλλί, άπό τήν κουρά τών προβάτων "ως τό έτοιµο ύφαντδ, ύφίστα- ';ξ?Ξξζξ'-.1 ται σταδιακή έπεξεργασία πού άρχίζει μέ τό πρύτο πλύσιμο»γιά νά φύ- ξ ,΄χ" ξ"ϊχχ γουν τά χώµατα καί οί λιπαρές ούσίες. "Ακολουθεί τό λανάρισµα, δη- &»έ… ( Ε Ε 10 ΐΓ……ΐ…"ήέ"Ψ…Γ-*"' λαδή ή τακτοποίηση {JV ίν6ν του, ή βαφή)πού γίνεται σέ τρία στάδια, ! ' ξ ξ στήν Π ρ 6 σ τ υ φ η, προετοιμασία τού µαλλιού νά δεχθεί τίς βαφτ- κές ούσίες, στό β ά φ ι μ ο, πού άλλοτε γίνονταν μέ φυτικές βαφές, μ..…." ,.......…φ , -…ι….….… ,… καί στή σ τ ε ρ έ ω σ η, τήν έξασφάλιση τού άνεξίτηλου τύν χρωμά- ;"'΄ξ *ξ 1 των. "Υστερα γίνεται τό γνέσιμο, ή νηµατοποίηση, "06 μ€Ρι"€ς φορές --ι ……ΐ--……475 γίνεται πρίν άπό τή βαφή. Τελικό στάδιο ή 6 φ α ν σ η. Σέ µερικές |' περιπτώσεις άκολουθεί τό ν τ ρ ι σ τ έ λ ι α σ μ α, τό χτύπημα τού ύφαντού σέ νεροτριβές. Τό κ έ ν τ η μ α είναι περισσότερο εύχάριστη άσχολία τύν γυναι- κύν γι'αύτό δημοτικό τραγούδι χαρακτηρίζει "γλέντισµα" τό κέντημα ένύτήν ύφανση "σκλαβιά τήν κοριτσιύν"."Υπάρχουν πολλές τεχνικές τού ΧΝψ΄ ** ξ3 κεντήματος, πού έπιδρούν άποφασιστικά στή διαμόρφωση τύν διακοσμη- τικδν θεμάτων. Gd μπορούσαν νά χωρισθούν σέ δύο µεγάλες κατηγορίες, στά μ ε τ ρ η τ & κεντήματα, όπου τά διακοσμητικά θέματα δημιουργούνται μέ τό μέ- τΡηµα τόν βελονιδν καί στά σχ ε 6 ι α σ τ &, "οπου τό θέµα σχεδιάζεται πάνω-στό ύ; φασµα καί έκτελείται μέ έλεύθερες βελονιές. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πόπης Ζάρα: Κ ε ν τ ή μ α τ α κ α ί Κ 0 σ n ή µ α τ α τ ή ς 'E λ - λ η ν ι κ ή ς Φ ο ρ ε σ ι ά ς, "Αθήνα 1966. Δημ. Δουκόπουλου: Π 6 ς ύ φ α ( ν o u ν κ α ί ν τ ύ ν 0 ν τ α ι΄ o ί Α ί τ.ω λ o ί, "Αθήνα 1927. Κίτσου Α. Μακρή: 'Y m a ν- τ ά Θ ε σ σ α λ ί α ς , "Αθήνα 1960. Μουσείου Μπενάκη: Κ ε ν τ ή μ α τ α "Η π ε ί- ρ ο υ κ α ί 'E π τ α ν ή σ ο υ, "Αθήνα 1965. τού ίδιου: K ε ν τ ή µ α τ α Σ κ ύ- ρο υ, "Αθήνα 1965. "Αλκης Νέστορος: Τ ά 'Y o α ν τ ά τ ή ς Μ α κ ε 6 ο ν ί α ς κ α τ τ η ς e ρ & κ η,ς, "Αθήνα 1965. PAULINE JOHNSTona GREEK ISLAND EMBRODERY, Λονδίνο. 11. Έ«ΙΞΤΜΛΟΤΠ… - KOXMHMA - KEPAMEIKH Τό μέταλλο δουλεύτηκε άρκετάκατά τά χρόνια τής Τουρκοκρατίας καί άργότερα. Καί στό µικρότερο χωριό άκόμα ύπήρχε έργαστήριο άν όχι κατασκευής, τουλάχιστον έπισκευής καί συντήρησης άντικειµένων οίκιακής καί έπαγγελματικής χρήσης. Κυρίως έγινε χρήση τού σίδερου καί τού άτσαλιού γιά τήν κατασκευή έξαρτημάτων οίκοδομύν -σιδεριές πα- ραθύρων, κλειδαριές, µεντεσέδες κ.λ.π - έργαλείων -τσάπες, ύνιά, φτυάρια 4Τκαρφι6ν, μαχαιριύν καί άλλων. Οί τεχνίτες τού σίδερου λέγονταν σιδεράδες ή γύφτοι, όχι µόνο γιατί πολλοί γύφτοι έξασκούσαν τό έπάγγελµα, άλλά καί γιατί όλοι παίρναν μαύρη όψη άπό τούς καπνούς τού καµινιού. Τό χαλκό τόν δούλευαν οί "χαλκιξδες" ή "καλαντζήδες" πού κατασκεύαζαν είδη μα- γειρικής- ταφιά, σαγάνια, κατσαρόλλες - . Με όρείχαλκο, χυτά, γινότανε άντικείμενα Εκκλησιαστικά καί οίκιακά. Κέντρα κατεργασίας τού χαλκού ήταν ή Θεσσαλονίκη, τά Γιάξ νινα, ή Τρίπολη, ή Μακρινίτσα, τό "Αγιον "Ορος καί ή Κύπρος ζκυπριά ή κυπροκούδουνα)… Κύριο κέντρο άργυροχρυσοχοίας ήταν ή "Ηπειρος - Γιάννινα, Καλαρρύτες- μέ διέ- φορες τεχνικές, όπως τό σαββάτι …Ξνθετη µαύρη ύλη μέσα σέ χαρακιέςτ-τά χτυπητά άπό τήν πίσω πλευρά πού σχημάτιζαν άνάγλυφα, τό φιλιγκράν καί άλλες. "Η πανάρχαιη τέχνη τής κεραµεικής γνώρισε μεγάλη άνθιση στήν περίοδο πού μελε- τούµε σέ περιοχές μέ κατάλληλο χώμα καί άλλους εύνοϊκούς συντελεστές. Γνωστά κέντρα κεραµεικής μπορούμε νά σηµειώσουµε τή Σάμο, τή Σκύρο, τή κίονα, τήν Αίγινα, τό Φα- νάρι Καρδίτσας καί ίδιαίτερα τή Μικρά "άσία. κάθε τόπος έχει τό δικό του ύφος κερα- μεικής, άνάλογο μέ τίς πολιτιστικές του ρίζες, τήν έπαφή του µέ άλλους τόπους καί τίς ίδιότητες τών χωμάτων του. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πόπης Ζώρα: K ε ν τ ή μ α τ α κ α ί Κ.ο ο υ ή µ α τ α τ ή ς 'E λ- λ η ν ι κ ή ς Φ ο ρ ε σ ι ά ς, "Αθήνα 1966. Κίτσου "Α. Μακρή: ’E κ λ ο γ ή ."Β µν- γων τής "Ελληνικής Μεταλλοτεχνίας,΄ΕκδοσηΕ.0.Β.Χ."Α- θήνα 1962. Βύδοκίας Μηλιατζίδου-"Ιωάννου: Χ α'λ κ ε υ τ ι κ ή κ α ί x ά λ κ ι ν α Σ φ υ ρ ή λ α τ α Σ κ ε ύ η, Θεσσαλονίκη 1977. Βασ. Κυριαζόπουλου: Δ α ί κ & Κ ε- o a μ ε ι κ ά τ ή ς Β ο ρ. 'E λ λ ά δ o ς, Θεσσαλονίκη 1969. τού ίδιου: Μ:η ν 6 ς κ α ί Δ η μ ή τ ρ η ς, Δ 6 ο Α α ί κ o ί ‘K ε ρ α μ ι σ τ έ ς, "Αθήνα 1968. 12. Η ΛΑϊΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ TOY HHAIOY Μετά τή γενική έξέταση τής έλληνικής λαϊκής τέχνης θά σταθούμε ίδιαίτερα στήν τέχνη τής "Ηπείρου καί τού Πηλίου. Αύτό γίνεται γιά τρείς λόγους. Πρώτα γιατί ή με- λέτη περιορισμένων περιοχών μάς έπιτρέπει νά δούµε σάν ένιαίο σύνολο τίς τέχνες πού μελετήσαμε χωριστά. Δεύτερο γιατί οί δύο αύτές περιοχές μάς είναι περισσότερο γνω- στές καί τρίτο γιατί έχουν στενή συνάφεια καί ή δεύτερη άναπτύσσει στοιχεία πού δα- νείστηκε άπό τήν πρώτη. 'Η'"Επειρος δίκαια µπορεί νά θεωρηθεί μάνα τής λαϊκής µας τέχνης. 'Οχι μόνο γιά τόν πλούτο, τήν ποιότητα καί τήν ποικιλία τών μορφών πού καλλιέργησε, άλλά κυρίως γιατί άπό αύτή ξεκίνησαν κατά τό 18ο αίώνα χιλιάδες τεχνίτες, όλων τών είδικοτήτων, πού σκορπίστηκαν σέ όλα τά σημεία τού έλληνικού χώρου καί πέρα άπό αύτόν. "Αρχιτέ- κτονες καί μαστόροι, λιθογλύφοι καί ξυλογλύπτες, ζωγράφοι, χρυσοχόοο... "Η "Ηπειρώτικη λαϊκή τέχνη παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία γιατί ή διαμόρφωση τού έδάφους τής "Ηπείρου δηµιούργησε ίδιαίτερα πολιτιστικά σύνολα, όπως τά Ζαγοροχώρια µέ τό μεταναστευτικό τους ρεύµα, ή περιοχή τού πουλιού μέ τό τραχύ ύφος τής ζωής καί τής τέχνης της,-τό µεγάλο άστικό κέντρο τών "Ιωαννίνων, ή Δάκα τού Σουλιού πού ή πε- ριορισµένη γεωργοκτηνοτροφική οίκονομία της τήν δποχρέωσε νά "φιλοκαλεύ μετ"εύτελεί- ας", τά Κατσανοχώρια κ. ά. #€δ» "Η ήπειρώτικη λαϊκή τέχνη σέ όλες τίς έκδηλώσεις της δηµιούργησε &. έργα ύφηλής ποιότητας. "ΗΨύφαντική χρησιµοποιεί µοτίβα μέ σχηµατο- ; . (3ζρ ποιημένες µορφές, όπως είναι, 1 6 χορευτής, 2 6 καβαλάρης, 3 τό πον- κ , ΄ έΞ…ξΞξ& τίκι, 4 τόπουλί, τό πριόνι, ή πεταλούδα καί δεκάδες αλλά. Μέ φόντο & …………Ξζ…ξΞζ……… κατά κανόνα άσπρο» κόκκινο καί σκουρογάλαζοτ Στή ζωγραφική, έκτύς άπό τούς Χιονιάδες πού μελετήσαµε, σημειώνονται πολλοί ζωγράφοι άπό τά Σουδενά, Γιάννινα, "Αρτα, Φορτόσι κ.λ.π. Οί ήπειρώτες ζωγράφοι έχουν έπιδράσεις ίταλικΞς. Στήν άρχιτεκτονική, καί ίδίως σέ µερικά , > ' , , . ξ Ξ1΄ νε Ζαγοροχώρια τά σπιτια -Τσεπέλοβο, Κουκουλι, Πάπιγκορ-καί οι .π…λ…ΐ *2΄ σίες -Νεγάδες- δείχνουν άνεβασμένο τεχνικό καί αίσθητικό έπίπεδο. " … 12 Στά συνεργεία τών άρχιτεκτ6νων μετέχουν καί λιθογλύφοι πού σκαλί… ζουν ύπέρθυρα, κτητορικές έπιγραφές, άγκονάρια καί άλλα διακοσμητι- κά στοιχεία σέ χαμηλό άνάγλυφο. "Από τό Μέτσοβο καί άλλα χωοιΞ ξε- κινούσαν κομπαμίες ξυλογλύφων, πού σκάλιζαν έκκλησιαστικά ξυλόγλυπ- τα µέ τήν τεχνική τών "κεντητών" ή "σκαλιστών στόν άέρα". Φημισμέ- νη είναι καί ή ήπειρώτικη άργυροχρυσοχοία. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Κίτσου 'Λ. Μακρή: "Β ς ω γ ρ α φ : σ ο η σ τ α ν ι - κ ο ς , TO ΒΗΜΑ 11-9-1966. τού ίδιου: "ο τ α ν o i "Β λ λ η ν ε ς κ α ρ τ ε ρ ο ύ σ α ν τ 6 B o ν α π ά ρ τ η, To ΒΗΜΑ 14-7-1963. τού ίδιου: Μ έ τ ο o Β o , TO ΒΗΜΑ 22-9-1963. Μ.Γ.΄Μερακλή: '0 σ ύ γ-, χ ρ o ν ο ς A a ϊ κ 6 g H o λ ι τ ι σ μ ό ς, "Αθήνα 1973. Σπύρου S Μουσελίµη: ‘H A ά κ α τ ο ύ Η π 6 τ σ α ρ η, Γιάννινα 1976. "Αγ- "γελικής Χατζημιχάλη: "Ηϊπ ε ι ρ ώ τ ι κ η A a ί κ ή -Τ έ χ ν η, Γιάννινα 1930. Τά χωριά τού Πηλίου είναι νεώτερα χτίσµατα. Κατά τή βυζαντινή έποχή τό Πήλιο ή… ταν µοναστικό βουνό. Γύρω άπό τά μοναστήρια καί σέ άλλους πρόσφορους τόπους δημιουρ- γούνται µικροί οίκισµοί. Τό φαινόμενο τής δημιουργίας όρεινών οίκισμών είναι γενικά στήν "Ελλάδα κατά τό 16ο αίώνα έξαιτίας τών κακουχιών τών κατοίκων στίς πεδιάδες άπό τίς μετακινήσεις τών τουρκικών στρατευμάτων καί άπό τή δημιουργία μεγάλων τουρκικών ίδιοκτησιών άπό άξιωματούχιυς τού Κράτους. Τά πηλιορείτικα χωριά άναπτύσσονται γρή- γορα χάρη στήν ήμιαύτονομία τους καί τή γονιµότητα τού έδάφους. Σημαντικό προϊόν εί- ναι τό μετάξι. "Επειδή δέν ύπάρχει τό κατάλληλο τεχνικό άνθρώπινο δυναμικό γυά νά καλύψει τίς μεγάλες άνάγκες τών άναπτυσσόμενων χωριών, καλούνται τεχνίτες άπό τήν "Ήπειρο καί τή Δυτική Μακεδονία. Αύτοί άποτελούν τή μαγιά γιά τή δημιουργία πολυά- ριθµων ντόπιων χτιστάδων, ξυλογλύφων, λιθοξόων, χαλκουργών, ζωγράφων, άρχιτεκτόνων κ.λ.π. Τά σπίτια τού Πηλίου, χτισμένα στόν τύπο τού βορειοελλαδίτικου άρχοντικού, στολίζονται μέ ξυλόγλυπτα, χρωµατιστούς φεγγίτες καί, συχνά, μέ τοιχογραφίες. Οί έκ- κλησίες, µονόκλιτες ή τρίκλιτες βασιλικές, τοιχογραφούνται καί άποχτούν θαυμαστά ξυ- λόγλυπτα τέμπλα, δεσποτικούς θρόνους, είκονοστάσια καί παΥγάρια. Βρύσες, καλυτερί- µια, τοξωτά γεφύρια συμπληρώνουν τή χαρούμενη είκόνα τών χωριών τού Πηλίου. "Αξιό- λογη είναι καί ή πνευματική τους άνάπτυξη μέ τή λειτουργία σχολείων, τή δήμιουργία βιβλιοθηκών καί τήν έμφάνιση σηµαντικών λογίων, "όπως 6 Γαζής, δ Κωσταντάς καί ό Φιλιππίδης. Σιγά-σιγά, καί κυρίως άπό τά τέλη τού 18ου αίώνα, ή τέχνη τού Πηλίουι πλουτίζεται μέ καινούργια στοιχεία πού τής δίνουν χαρακτήρα περισσότερο αίσιόδοξο. Τόν τόνο πιά στή ζωή δίνει ή άνερχόμενη καί προοδευτική τάξη τών βιοτεχνών, τών έμ- πόρων καί τών ναυτικών. Μετά τή δηµιουργία, άπό τά µέσα τού 19ου αίώνα, τής καινούργιας πόλης τού Βόλου. ή οίκονομική καί πολιτιστική ζωή τής περιοχής συγκεντρώνεται σ"αύτή καί άλλάζει µορφή. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Κίτσου "Α. Γοκρή€ 'Η" & & € # ή Φ=€ κ ν η τ ο U n ο λ € 0 ν. 'Α€ή… να 1976.

, ""Κ|ΤΖογ΄ Α. ΜΑΚΡΗ . χ & ΄οΝκΑΔκ τε. z ΖΞι"ΡΑφο( & ?0ω81% ..8! 33? Prior. >ΘΞΈδΒ έξω!!! Ο .. 24€… νδ; 'Η σειρά ""Ελληνική Λαϊκή Ψξχνη" τοπ 'Εκδοτιποσ μας Οίκου προγραµματίσΘηκε µέ τί φιλοδοξία νά &ποτελ€σει όπείΞΏυνη καί Ξρτια είκονογραφημξνη παρουσίαση τών θησαυ- ρών της έλληνικης λαϊκής καλλιτεχνικής παράδοσης.'Εγκαινιάστηπε µέ τη "Λαϊκή Ψ€χν1 το6 Πηλίου" τοδ Κίτσου Μακρή ιοί συνεχίστηκε µέ την "'Ελληνική Λαϊκή Φορεσιά" τΞς 'ΑγγελικΗς Χατζημιχάλη καί τά "'Ελληνικά Παραδοσιακά Κοσμήματα" οσο "Αγγελου µελη. βοριΞ. σε τή μελέτη το6 Κίτσου Μακρή "Χιονιοδίτες Ζωγράφοι" παρουσιάζεται η πλούσια ζωγραφική παράδοση ένος µικροδ δοεινοΞ χωριοΞ της 'Ηπείρου, τών Χιονιάδων. ?οειΞστη. καν πέντε χρόνια συστηματικης Ξρευνας καί µελέτης τον γνωστοδ λαογράφου γιά νά ολο- κληρωθεί τό Ξργο αύτ6. Οί δυσκολίες ύπ5ρξαν πολλες καί µεγάλες επειδη οί ΧιονιαδίΞεε ζωηράφσι άφησαν "εργο σκορπισμένα σέ κάνω άπό έκατό µικρά δυσπρόσιτα χωριάι 'Η πρόθεση της "Μέλισσας" νά γνωρίσει στό έλληνιπό ψιλότεχνο κοινό, τμηµατικά έλ- λΞ συστηματικά, τή λαϊκή µας τέχνη σέ δλες της τίς έκδηλώσεις συνδυΐζεται άναγπαστι- κά µε τη δυνατότητα έξασσάλισης δπε58υνων καί προετοιµασμξνων µελετητδν, πρΞγµα πού είναι πολύ δύσκολο στην &ποσπασµατικη καί &νοργάνωτη έλληνική πνευµατική ζωή. ""τσι, η σειρά παρουσίασης των σχετικών έκδδσεων νά προσδιορίζεται άπό τίς δυνατότητες πού παρέχει η χώρα µας, με μοναδικό γνώμονα την ύψηλή στάΘµη τών μελετών καί την άρτια έκδοτικη έµφάνιση.'Η Διεύνυνση της "Μέλισσας" Exam πλήρη συναίσθηση τών.μεγά!λων δυσχεριδν πού Εµφανίζει µιά τέτοια προσπάθεια, την Ξνναρρύνει οµως η Ξπίγνωση της σπουδαιότητας πού Έχει, εί8ιπά σήμερα, η &σομοίωση τών γόνιµων στοιχείων της ξννι- κής µας κληρονοµιάς. Με την έπιστράτευση δλων τδν πνευµατικδν δυνάµεων πού διαθέτει 'ζ'χώρα µας στον τοµέα αδτδν, μέ την πείρα τών συνεργατδν της καί µέ το σύγχρονο Ego- πλισμ6 της Ξχει την πεποίθηση πώς νά έπιτ6χει στούς µεγάλους της στόχους.Οί τέσσερις πρώτοι τόµοι &ποτελσΒν Θετική έγγύησηγι'αδτδ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ? "!! έργασία αύτή έπιχειρεί µιά πρώτη καί μερική έφαρµογή τής όρχής πού 6 συγγρα. φέας της διατύπωσε στόν πρόλογο τού βιβλίου του "'Η Λαϊκή Ψέχνη τοό Πηλίου". "Έγραφε East πώς " ή µελέτη τής λαϊκής τέχνης µιας Ελληνικής περιοχής δέ μπορεί νά έχει Εστω καί σχετική πληρότητα χωρίς παράλληλη γνώση τής τέχνης όλων τών περιοχών τής χώρας μας καθώς καί τών γειτονικών λαών". Ψεχνίτεςρ µόνοι ή σέ συνεργεία, ξεκινούν άπό διά- φορες περιοχές καί περιτρέχουν όλόκληρη τήν 'Ελλόδα, καί πιό πέρα όκόμα. Οί πιό όνο- µαστοί έκπρόσωποι τής πηλιορείτικης λαϊκής τέχνης έμαθαν τήν τέχνη καί δούλεψαν καί σ'Ξλλους τόπους. 'Ο γλύπτης Ηίλιος πρίν δουλέψει στό συνεργείο τού αρχιτέκτονα Δήμου %ηπανιώτη στό Πήλιο, έργάζεται στήν πατρίδα του Ζουπόνι, τό σημερινό Πεντάλοφο, κι &- νήκει στό συνεργείο τοπ πρωτοµάστορα Γιώργου Κρύστα, όπως &πέδειξαν πρόσφατες έρευ… νες.1 Κι & ίδιος δ &ρχιτέκτονας, όπως φανερώνεται άπό τό έπίΘετό του Ζηπανιώτης, χα- τόγεται άπό τό σηµερινό Πεντάλοφο, ήν καί τόν συναντοήµε σέ κατάστιχο τής έκκλησίας τού ?ωτήρα ταγορΞς, παιδί όκόµα, να προσφέρει χρήµατα γιά λογαριασμό τής µητέρας του Κατερίνας. 'Ο Θεόφιλος πρωτοζωγραφίζει στή Μυτιλήνη, σχηµατίζει τήν είκαστική του γλώσσα στή Σµύρνη, µένει τριάντα χρόνια στό Πήλιο καί ξαναγυρίζει στήν πατρίδα του "υτιλήνη, όπου συνεχίζει νά ζωγραφίζει ώς τό θάνατό του τό Μάρτη τοή 1934.2 "Ο Παγώ- νης έρχεται στό Πήλιο άπό τό ήπειρώτικο χωριό Χιονιάδες έτοιµος ζωγράφος. "Οχι, με… βαια, ώριμος &κ6μα. Κι ό γραφικός του χαρακτήρας γίνεται πιό στρωτός µέ τα χρόνια. 'Από τό πρώτα του έργα είναι καί οί τοιχογραφίες στήν έκκλησία τής 'Αγίας Μαρίνας Κισ- σού -1802- όπου όπογρόφει ώς Παγώνης Χιονιαδίτης, μέ τή σημαντική Προσθήκη "Ex φυλής Πασχαλέδες". 'Επειδή ή θέση τού Παγώνη, καθώς καί τού γιού του 'ΑΘανόσιου, είναι ση- µαντική στή λαϊκή ζωγραφική τού Πηλίου, όδηγήΘηκα στή σκέψη πώς έπρεπε νά &νιχνεύσω τίς ρίζες τής τέχνης του. Κι &κόµα νά ξεκαθαρίσω τή σημασία τής φράσης "Eu φυλής Πασ- χαλόδες", πού γιά νά τή βάλει σέ τόσο έπίσηµη θέση, ed πρέπει να τής έδινε κάποιο ί- διαίτερο βάρος. 'Η έργασία, λοιπόν, αύτή πρέπει νά Θεωρηθεί σέ συμπλήρωμα τής µελέτης γιά τήν πηλιορείτικη λαϊκή τέχνη. "Ετσι άρχισε στό 1975, καί συνεχίστηκε πέντε καλο- καίρια συνέχεια, ή έρευνα στήν "Ήπειρο, τή Δυτική Μακεδονία, τή Θεσσαλία καί τήν 'Α- καρνανία. 'Αρχικός δδηγός ή ώραία συναγωγή στοιχείων γιό τούς χιονιαδίτες ζωγράφους πού έκανε & ντόπιος ίερέας Γεώργιος Παίσιος.3'Αρχειακό ύλικό έλάχιστο βρέθηκε γιατί ή περιοχή δοκιµάστηκε σκληρό &πό τόν έµφύλοο σπαραγµό. Διγοστή καί ή σχετική Βιβλιο= γραφία.'Η έρευνα κάλυψε πάνω άπό έκατό χωριό καί όχτώ μοναστήρια, όπου ύπήρχαν πλη- ροφορίες ή ένδείξεις πώς ύπήρχαν έργα χιονιαδιτών ζωγράφων. Οί πληροφορίες όφορούσαν &ποκλειστικό τό &γιογραφικό τους έργο. "Η "κοσµική" τους ζωγραφική έµενε έντελώς &- µνημόνευτη. Καί πρόκειται γιό τό πιό ζωντανό καί δροσερό τµήμα τής χιονιαδίτικης ζω- γραφικής. Βρέ0ηκαν είκοσιδυό σπίτια διακοσμηµένα, άπό τό όποία µερικά διατηροήσαν τίς τοιχογραφίες σέ καλή κατάσταση, τό περισσότερα σέ μέτρια καί σέ µερικό ύπήρχαν µόνον ίχνη. Γέροντες µας μίλησαν καί γιά Ελλα διακοσμημένα σπίτια πού καταστράφηκαν ή έπι- --ψ: "."-ύ; : ; -; . 2 σκευάστηκαν µέ θυσία τής ζωγραφικής τους διακόσµησης. Είναι πολύ πιθανό πώς ένα με- γάλο µέρος της άνήκε σέ χιονιαδίτες. Παλιές φωτογραφίες, σχέδια, άνθίβολα, έπιστολές, μαγνητοφωνηµένες συνεντεύξεις καί άλλα στοιχεία, έκατοντάδες φωτογραφιών καί έγχρω- μων διαφανειών πού τραβήχτηκαν σέ κάθε τόπο, άποτελούν τό όλικό πάνω στό όποίο στη- ρίζεται ή Εργασία αύτή. Πρώτος ό συγγραφέας της έπισηµαίνει τήν άνεπάρκειά του. Γιά τό λόγο αύτό θεωρεί τό βιβλίο τούτο όχι όλοκληρωµένη µελέτη άλλά έκτεταµένη παραπομ- πή τού βιβλίου του γιά τή λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. 'Λπό τό συγκεντρωµένο φωτογραφικό ύλικό δημοσιεύονται έδώ άντιπροσωπευτικά δείγ- µατα άπό άγιογραφίες, έπιγραφές, τοπία, προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, άνθογραφίες, πού καλύπτουν όλη τή γνωστή µας περίοδο δραστηριότητας τών χιονιαδιτών. 'Επίσης δη- µοσιεύονται παραλλαγές ένός άπό τά διακοσμητικά θέµατα πού συναντούμε συχνότερα, γιά νά µπορέσει ό άναγνώστης νά διαπιστώσει τό ποσοστό έλευθερίας μέ τήν όποία οί παρα- δοσιακοί µας ζωγράφοι χειρίζονται µερικά σταθερά θέµατα. Θερµές είχαριστίες άπευθύνονται σέ όσους µέ εύγένεια καί προθυµία βοήθησαν τήν έρευνα καί ίδιαίτερα τόν παπά-Γιώργη ΠαΤσιο, τό γιατρό Βασίλειο Χρήστου, τό συνταξι- ούχο δάσκαλο Στέφανο Ζωγράφο άπό τούς Χιονιάδες, τό δάσκαλο Βύρωνα Βαρζώκα άπό τό Κα- πέσοβο, τό γυμνασιάρχη κ. Φραγγούλα καί τόν κ. Βασδεκά άπό τό Σκαµνέλι, τόν κ. Γιώργο Μπαλτή άπό τήν Πυρσόγιαννη, τόν παπά-Δηµήτριο Βουζοπλή άπό τούς Νεγάδες, τό δάσκαλο ' καί συγγραφέα:κ. Κώστα Λαζαρίδη άπό τό Κουκούλι, τή δεσποινίδα Μαρία Παπάζογλου άπό τό Τσεπέλοβο, τήν κυρία Μπακόλα άπό τό Δίλοφο, τόν κ. 'Αντώνη Γεράση άπό τό Γοργοπό- ' ταµο, τόν έπίτιµο γυμνασιάρχη κ. Στάθη Λαµπρίδη άπό τά Πάνω Πεδινά, τή δεσποινίδα Νι- καίτη Κοντούρη, ήθοποιό, άπό τά Κάτω Πεδινά, τό διευθυντή τής "'Ηπειρωτικής ΄Εστίας" κ. Δηµοσθένη Κόκκινο, τήν έπιτροπή τού περιοδικού "'Αρµολόι", τόν πεζογράφο κ. Γιάν- νη Βατζιά άπό τό Μεταξοχώρι 'Αγιάς, τό γιατρό κ. Λάνταβο πού ύπηρετούσε στήν 'Οξύνεια Καλαμπάκας, τό µοναχό Σεραφείµ άπό τήν 'Αγία Τριάδα Βυθού, τό γιατρό κ. Λαυρέντη 'Α- γορίτση άπό τή Δράκια Πηλίου, τόν Πρόεδρο τής 'Βνώσεως Ζαγορισίων κ. Κλεόβουλο Βλαδί- κα, τόν έπίτιµο γυµνασιάρχη κ. Στάθη Οίκονόµου καί όλους τούς ίδιοκτήτες σπιτι"ων δι- ακοσμηµένων άπό χιονιαδίτες ζωφράφους. OI XIONIAAEZ ΑΠΟ TA META TOY 680v AIQNA ΩΣ TA ΜΕΣΑ TOY 2006 T6 µικρό αύτό χωριό βρίσκεται στήν έπαρχία τής Κόνιτσας, κοντά στά άλβανικά σύ- νορα. 'Αφίνοντας άριστερά τό δρόµο Κόνιτσας - Νεάπολης, ένας µέτριας βατότητας έπαρ- χιακός δρόµος φέρνει στήν Πυρσόγιαννη. 'Από έκεί σκυρόστρωτος, όχι σέ καλή κατάσταση, δρόµος περνάει άπό τή Βούρμπιανη καί προχωρεί πρός 16 Πληκάτι. Πρίν φτάσουµε σ'αύτό ύπάρχει άθλιος χωµατόδροµος, πάλι άριστερά, πού όδηγεί πρός τούς Χιονιάδες. 'Από τόν άριθµό τών σπιτιών πού σώζονται ή πού κείτονται σέ έρήπια φαίνεται πώς οί κάτοικοί του ποτέ δέν ξεπέρασαν τούς τετρακόσιους. Τό 'Επιτελικό Γραφείο τού έλληνικού 'Υπουρ- γείου τών Στρατιωτικών µάς δίνει στά 1880 τόν άριθµό τών 348 κατοίφρν.4 'Ασφαλώς στη- η ρίζεται σέ έπίσηµα στοιχεία τουρκικής άπογραφής. "Αλλωστε, ένα χρόνο άργότερα, σέκοι- ___ **… ….-.-…..…….…… 3 νοτικό φορολογικό κατάλογο έμφανίζονται 85 φορολογούµενοι οίκογενειάρχες, πού μέ µέσο όρο 4 µέλη κατά οίκογένεια µάς δίνει τόν άριθµό 340. "Αν 6 μέσος όρος 4 µελών κατά οί- κογένεια φαίνεται μικρός θά πρέπει νά ύπολογίσουµε πώς μερικές οίκογένειες είναι όρφα- νές άπό πατέρα -σηµειώνονται µέ τό όνοµα τής χήρας- καί σίγουρα άλλες θά ήταν καινούρ- γιες, πρίν όλοκληρώσουν τόν κύκλο τής παιδογονίας των. Χαρακτηριστική ένδειξη γιά τή θέση τής γυναίκας µέσα στήν κοινωνία είναι τό ότι οί χήρες δέν άναγράφονται μέ τό βαφ- τιστικό τους όνομα δίπλα στό έπίθετο άλλά µέ τό άνδρωνυµικό, π.χ. Γιώργαινα Μανδρίτη, Νικόλαινα Τζουβάκα, Νικόλαινα Πασχάλη κ.λ.π. καί μόνο μία άπό τίς έξη χήρες άναγράφε- ται µέ τό βαφτιστικό της, ή Δέσπω Χρήστου.5 Δυστυχώς, οί περιπέτειες τού χωριού έξαφά- νισαν σχεδόν όλα τά κοινοτικά καί ίδιωτικά έγγραφα πού θά έπέτρεπαν νά έχουμε πληρέ- στερη είκόνα τής κοινωνικής, οίκονοµικής καί πολιτιστικής ζωής τού χωριού. Πάντως δέ φαίνεται νά παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο στήν περιοχή. Θά πρέπει νά σηµειωθεί έδώ ότι στόν τόσο κατατοπιστικό χάρτη τής 'Ηπείρου, πού σχεδιάζει στά 1833 6 Κοσμάς Θεσπρωτός,6 δέν έµφανίζονται οί Χιονιάδες, πού…µόνο στό κείμενο µιά φορά άναφέρονται άπλώς άνάμε- σα στά χριστιανικά χωριά τής Επαρχίας Κολλόνιας.7 'Ακριβέστερα στοιχεία γιά τόν άριθμό τών κατοίκων έχουμε άπό τό 1913, δηλαδή µετά τήν άπελευθέρωση τής 'Ηπείρου. 'Ο πραγµα- τικός πληθυσμός, σύµφωνα μέ τά στοιχεία τής Στατιστικής 'Υπηρεσίας τής 'Ελλάδος, στά 1913 ήταν 300 κάτοικοι, στά 1920: 288, στά 1928: 280, στά 1940: 239, στά 1951: 65 /µε- τακίνηση τού πληθυσμού τών όρεινών οίκισµών πρός τά άστικά κέντρα μέ τόν έµφύλιο πόλε- μο/, στά 1951=105, στά 1971: 14. Στά 1976 βρήκαµε 12 µόνιμους κατοίκους πού στά 1979 έγιναν 9. 'Η είκόνα είναι άποκαρδιωτική. 'Εδώ καί µερικά χρόνια έπαψε νά λειτουργεί καί τό Δηµοτικό Σχολείο τού χωριού. Δέν ύπάρχει ούτε µικροµάγαζο. 'Η οίκονοµία τού χωριού ήταν κυρίως κτηνοτροφική. 'Εν τούτοις, 16 όνοµα τού χωριού µάς παρέχει καί µιά χρήσιµη πληροφορία= χιονιάδες ήταν οί µεταφορείς πιεσμένου χιονιού άπό σκιερές όρεινές τοποθεσίες πού "χορταίνουν τήν πολιτείαν τό καλοκαίρι χιόνια", κα- τά τήν έκφραση παλιού ήπειρώτη λόγιου. 'Η μεταφορά χιονιού άπό διάφορες περιοχές δέν περιορίζονταν μόνο πρός τίς πολιτείες τής 'Ηπείρου καί τά κονάκια τών πλούσιων Τούρκων µά έφτανε ώς τήν Κέρκυρα όπου "κομίζουν χιόνια µέ τό πλοίο, καί πίνουν οί άρχοντες καί εύγενείς Κερκυραίοι τές λείµονάδες καί λοιπά καταψυκτικά καί δροσιστικά ποτά".8 'Εκτός άπό τούς κατοίκους τής Πρεµετής, τών βουνών τής Λιαπουριάς καί τής Χειμάρρας, καί οί κάτοικοι τών Χιονιάδων άσχολούνται µέ τό ίδιότυπο αύτό είδος έµπορίου, ίσως μάλιστα σέ μεγαλύτερο ποσοστό γι΄αύτό καί 16 χωριό τους παίρνει τό όνοµα Χιονιάδες, όπως συμβαί-… νει καί µέ άλλα έλληνικά χωριά, π.χ. Χαλκιάδες, Χουλιαράδες, Καρβουνάδες, Μελισσουργοί. Οί περιορισμένοι πόροι τής περιοχής άναγκάζουν ένα ποσοστό άπό τόν άντρικό πληθυσ- µό νά άσχοληθεί µέ τεχνικά έπαγγέλματα. κάθε χωριό είδικεύεται σ'έναν τομέα, ή Πυρσό- γιαννη καί ή Βούρμπιανη στήν οίκοδοµική, 6 Γοργοπόταμος στήν ξυλογλυπτική, οί Χιονιά- δες στή ζωγραφική. 'Εστίες ζωγραφικής δραστηριότητας ύπάρχουν καί άλλού, όπως τό Καπέ- σοβο, ή Σαμαρίνα, ή Γαλάτιστα, τό Φορτόσι, τό "Αγιον "Ορος. Θά ήταν ύπερβολή νά τά χα- ρακτηρίσουμε καλλιτεχνικά κέντρα. Δέ δημιούργησαν καμµιά ίδιαίτερη σχολή στόν τομέα ...........-.....!;ιιιιιιιιιιιΞίΞ;ΞΞ=ι----ι … µ…, 4-4 Γ 4 τους. "Εβγαλαν καλούς, μέτριους καί κακούς τεχνίτες στό ύφος καί στό έπίπεδο άντίστοι- χων δραστηριοτήτων όλόκληρης τής τουρκοκρατούμενης ΄Ελλάδας. Μοναδική, ίσως, έξαίρε- ση οί ζωγράφοι άπό τήν Κλεισούρα τής Δυτικής Μακεδονίας πού έργα τους συναντήσαµε στό χωριό τους, στό Νυµφαίο καί στό Πάπιγκο. Κατά τό δεύτερο µισό τού 19ου αίώνα, κι άσφα- λώς έπειδή δέχονται τήν άκτινοβολια τής πρωτεύουσας τού έλεύθερου "Ελληνικού Κράτους, διαµορφώνουν ίδιαίτερο ύφος, λαϊκό-νεοκλασσικό. XE µερικές περιπτώσεις φτάνει ώς τήν άπομίμηση γλυπτικής, μέ πλασµατικές ζωγραφιστές κόγχες μέσα στίς όποίες άποδίδονται µόνο µέ σκιοφωτισμ6 άρχαιότροπες µορφές. Θεοί, Μούσες, Καρυάτιδες, οί 'Εποχές τού Χρόνου, οί αίσώπιοι µύθοι, 6 χορός τών Μουσών μέ τόν 'Απόλλωνα, είναι τά θέµατα πού τούς άπασχολούν.9 'Επίσης, ή κύρια έπαγγελματική δραστηριότητα τών μαστόρων σκορπίζε- ται πρός διάφορες κατευθύνσεις μέσα καί έξω άπό τήν 'Ελλάδα καί έλάχιστα καλύπτει τίς τοπικές άνάγκες σέ θρησκευτική καί κοσμική τέχνη. Τά σπίτια τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρµπιανης είναι σχετικά πενιχρά µπροστά σέ δημιουργήματα τών µαστόρων τους σέ άλλα μέρη.100ί ζωγράφοι τών Χιονιάδων, µέ τό τόσο πλούσιο έργο, έλάχιστα δείγματα τής τέχ- νης των άφησαν στό δικό τους χωριό: λίγες καί µεταγενέστερες τοιχογραφίες στήν έκκλη- σία τού 'Αγίου 'Αθανασίου, µερικές φορητές είκόνες καί ούτε ένα διακοσµηµένο σπίτι. Τό τέµπλο τής έκκλησίας τού Γοργοπόταµου δέ συγκρίνεται µέ τό θαυµαστό τρυπητό ξυλό- γλυπτο τέμπλο τής Μητρόπολης "Ιωαννίνων πού έγινε άπό τεχνίτες τούυ χωριού αύτού. 'Η είδίκευση κάθε χωριού σέ έναν τοµέα έκφράζεται καί μέ χαρακτηριστικές φράσεις, όπως "Ποιός έχτισε τόν Κόσμο; -Oi nupooy1avvi1cgf", "Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι:". Κι έδώ δέν θά πρέπει νά φτάσουµε στήν όπερβολή νά πιστεύουµε πώς όλοι οί "αντρες πού δέν άσχολήθηκαν μέ τήν κτηνοτροφία γινότανε χτίστες, ζωγράφοι ή ξυλογλύπτες. 'ονοµα- στοί καί πέρα άπό τήν περιοχή είναι οί λαϊκοί µουσικοί τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρ- µπιανης. 'Από τήν Πυρσόγιαννη κατάγονται καί άξιοι λιθογλύφοι, οί λεγόμενοι πΞλΞκάνΞι, μέ ίδιαίτερη έπίδοση στίς σκαλιστές προσόψεις τζακιών, όπως 6 Γιάννης Νίτσος, & Baci- λης Στύλος, 6 Γιώργος Παπανικολάου, 6 Γιώργος Βατσκαλής καί άλλοι. ΄Υπάρχουν πληροφο- ρίες καί γιά χιονιαδίτες ξυλογλύπτες. Κατά όμάδες, τά λεγόμενα "µπ'λούκια" ξεκινούσαν άρχές τής άνοιξης γιά νά 6110106- ψουν µέ τό τέλος τού φθινόπωρου. Βασικά χρονικά όρόσηµα ήταν οί γιορτές τών δύο καβα- λαρέων άγίων, τού "Αι Γιώργη τήν άνοιξη καί τού "Αι Δηµήτρη τό φθινόπωρο.'Π άναχώρη- ση τών µπουλουκιών συνοδεύονταν άπό µικρές άποχαιρετιστήριες γιορτές.Τό είδος τής προ- συµφωνηµένης έργασίας καθόριζε καί τή σύνθεση, σέ άριθµό καί είδικότητες, τού κάθε μπουλουκιού. Πολυάριθµα τών χτιστάδων, µικρότερα τών ξυλογλύφων καί µέχρι πενταµελή τών ζωγράφων. Τό γενικό σχέδιο καί ή έπίβλεψη τής όλης δουλειάς άνήκει στόν πρωτομά- στορα. Γύρω στά 1800 συναντούµε γιά τόν πρωτοµάστορα τών χτιστάδων τό λόγιο χαρακτη- ρισµό ά ρ χ ι τ έ κ τ ων /Δήμος Ζηπανιώτης, µοναστήρι 'Αγίου 'Αθανασίου Λαύκου 1795/9 καί τών ζωγράφων i σ τ ο ρ ι 0 γ ρ ά φ o ς | Μιχαήλ, μοναστήρι 'Αγίας Τριάδας Βυθού 1802/. , , … …,- ζ! 5 'Η έπαγγελματική συσσωμάτωση τών χτιστάδων καί τών ξυλογλύφων άκολουθεί τόν παν- ελλήνιο τύπο τού ρουφετιού ή ίσναφιού."Ετσι είναι όργανωμένοι οί "κουδαρέοι"/χτιστά- δες/ τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρµπιανης καί οί "ταγιαδόροι"/ξυλογλύπτες/ τού Γοργο- πόταµου, πού παλιότερα λεγότανε Τούρνοβο.12 Στήν έπαγγελματική συσσωµάτωση τών ζωγρά- φων άπό τούς Χιονιάδες ύπάρχει κάποια ίδιοµορφία πού θά τήν έξετάσουµε άργότερα. ‘H μικρή κοινωνία τών Χιονιάδων δέν παρουσιάζει, τουλάχιστο άπό τό 180 αίώνα πού έχουμε σίγουρες πληροφορίες γιά τή ζωγραφική τους, τή βουκολική γραφικότητα μέ τήν 6- ποία παρουσιάζεται γενικά άπό τούς παλιότερους ίστορικούς ή ζωή τού έλληνικού χωριού, "Εχει τίς κοινωνικές της διαστρωµατώσεις. Αύτές δέν άντιστοιχούν µέ τά στρώματα τού κόντρα-πλακέ, όπου 0i διαφορετικές κατευθύνσεις τών ίνών τού ξύλου συμβάλλουν στή συν- οχή καί στερεότητα τού σύνολου. 0i σχέσεις τών διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων είναι έ- νεργές καί άνταγωνιστικές. Οι κοτζαμπάσηδες παίζουν βασικά, καί γιά δικό τους όφελος, τό ρόλο τού διαβιβαστή τών βαρών τής τουρκικής φορολογίας καί τών έκκλησιαστικών είσ- φορών στά κατώτερα στρώµατα. Στό µοναδικό φορολογικό κατάλογο, πού τυχαία διασώθηκε, τού 1881, παρατηρούμε πώς ή γενική τουρκική φορολογία καταµερίζεται, μέ άστάθµητη σέ μάς άντικειμενικότητα, άνάλογα µέ τήν οίκονομική στάθµη τού κάθε νοικοκυριού. Τά δικαι- ώµατα τού δεσπότη καθορίζονται µέ βάση τά τέσσερα γρόσια καί µέ συντελεστές άπό 1 ώς 3. Πέ άγνωστα σέ µάς κριτήρια καθορίζονται τά άλλα κοινοτικά βάρη, όπως ή κατασκευή γέφυ- ρας, οί δρόµοι, 6 µισθός τού δραγάτη. Σηµειώνουμε πώς οί αύξοµειώσεις στόν καταµερισ- μό τής γενικής τουρκικής φορολογίας κατά νοικοκυριό δέν είναι άκριβώς άντίστοιχες µέ τίς κοινοτικές έπιβαρύνσεις. Οί έπαγγελµατίες πληρώνουν καί φόρο έπιτηδεύµατος χωρίς, πάλι, σταθερούς συντελεστές. 'Από τό φόρο έπιτηδεύµατος φαίνεται πώς οί ζωγράφοι έχουν άπό τά ύψηλότερα είδοδήματα στό χωριό. Μέ τόν τουρκικό Νόµο "περί βιλαετίων" τού 1859 έµφανίζεται καί στούς Χιονιάδες τό άξίωµα τού µ o υ χ τ ά ρ η, οίκονοµικού διαχειρι- στή. Στά 1892 μουχτάρης είναι 6 "Ιωάννης Δηµ. Βούρης, άδελφός τού ζωγράφου Ζήση Δ. Βού- ρη. Φαίνεται πώς oi μουχτάρηδες, κατά κανόνα άπό τήν τάξη τών κοτζαμπάσηδων, έδειχναν μεγάλη σκληρότητα στόν καθορισμό καί τήν είσπραξη τών φόρων. Κυκλοφορούσε στούς Χιονιά- δες, τέλη 19ου αίώνα, ένα καυστικό σατυρικό τετράστιχο " "Ερµο παληκάρι - Πάρε το χαμ- πάρι - Βάλανε µουχτάρη - "Ολα θά στά πάρει". Μόνον έμµεσες καί άσαφείς πληροφορίες έχουµε γιά δυαδική δράση πού ν'άπέβλεπε στήν άρση ή μείωση τών κοινωνικών καί οίκονομικών διαφορών. Αύτές, άκόµα καί στά έξωτερικά, μά τόσο άποτελεσματικά, στοιχεία τους, όπως οί φορεσιές, κατοχυρώνονται καί άπό τήν 'Εκ- κλησία, όπως φαίνεται καί άπό τήν έγκύκλιο τής 24ης 'Οκτωβρίου 1803 τού 'Επίσκοπου Κο- ζάνης καί Σερβίων πού καθορίζει µέ λεπτομέρειες τή γυναικεία φορεσιά τών τριών κοινωνι- κών τάξεων καί άπειλεί µέ άφορισμό καί καταγγελία στίς τουρκικές άρχές όποια γυναίκα ντυθεί μέ φορεσιά άνώτεΡης τάξης.'Επίσης, στίς άπεικονίσεις κτητόρων ή δωρητών έκκλη- σιών ή φορεσιά τών "άρχόντων" είναι έντελώς διαφορετική. Συχνές είναι οί άτομικές προσ- πάθειες γιά µεταπήδηση άπό ένα στρώμα σέ άλλο άνώτερο ή καί γιά µίμηση τού τρόπου ζωής 6 τών άνώτερων στρωµάτων. Χαρακτηριστικό σύµπτωµα στήν τέχνη, κυρίως στή ζωγραφική, εί- ναι ή έπίφαση πολυτέλειας,δηλαδή ή άποµίµηση άκριβών καί δυσεύρετων ύλικών µέ άλλα φτη- νά καί προσιτά. "Eva µέσο διαμαρτυρίας είναι καί ή πολιτική σάτυρα. ‘0 δάσκαλος 'Ιωάν- νης Μ. Καραγιάννης συντάσσει " Εκ τού προχείρου καί µερικά ποιήµατα, έν τών όποίων ά- ναφέρεται είς τήν κακήν διοίκησιν καί διαχείρισιν τών ΐοινοτικών πραγμάτων 616 τής τό- τε Δημογεροντίας" γράφει 6 Γεώργιος Παίσιος. Διαφορετική είναι ή αίσθηση τού χρόνου στά διάφορα κοινωνικά στρώματα. Στούς κτη- νοτρόφους είναι κυκλική καί µικροπρόθεσµη | χειμώνας-άνοιξη-καλοκαίρι-φθινόπωρο/, στούς έµπορους καί χειροτέχνες-ζωγράφους γραµμική /πρίν άπό τόσα χρόνια-πέρισυ-φέτος-τού χρό- νου/ καί στούς κοτζαµπάσηδες κάθετα γραµμική | 6 παραπαπούς µου-ό κακούς μου-ό πατέρας μου- τά παιδιά μου/ έπειδή ένα άπό τά ίδεολογικά στηρίγματα τής κοινωνικής τους έπιβο- 1 λής είναι καί ή "εύγένεια" τής καταγωγής τους άπό "καλή σειρά". . Γιά τήν ύπαρξη σχολείων στούς Χιονιάδες oi κάπως σίγουρες πληροφορίες φθάνουν ώς τά 1826, τότε πού δίδασκε µέ άκτινοβολία καί στά κοντινά χωριά 6 Κωνσταντίνος Δηµητρι- άδης Κοσκινάς. 'Ο Γεώργιος Παίσιοε μάς πληροφορεί πώς σχολείο λειτουργούσε "ύπό τήν ίδίαν στέγην τής παλαιάς ΄Ξκκλησίας άγ. 'Αθανασίου οίκοδοµηθέν διαµέρισµα, Εχον τήν είσοδον έκ τής θύρας τού γυναικκωνίτου, καί τό όποίον κατηδαφίσθη κατά τήν άνέγερσιν τής έκκλησίας κατά τό έτος 1866". Κάποιο σχολικό κτίριο φαίνεται πώς χτίζεται στά 1858 µέ δωρεά τής Αίκατερίνης Χρήστου ΠαπΞ.14 ξάξά τή μαρτυρία τού Γεώργιου Παίσιου είχε µόνο µιά μικρή καί σκοτεινή αίθουσα διδασκαλίας καί διαµέρισμα γιά κατοικία τού δάσκα- λου. Στή θέση τού σχολείου αύτού χτίζεται στά 1905 16 σχολικό κτίριο πού ύπάρχει καί σήµερα. Δύτό χαρακτηρίζεται "εύπρεπέστερον" καί "όπωσδήποτε ύγιεινότερον" άπό τό προη- γούµενο. Είναι στόν τύπο πολλών σχολικών κτιρίων τών τελευταίων χρόνων τής Τουρκοκρα- τίας στήν "Ήπειρο. 'Η χρήση ντόπιων δομικών ύλικών καί μερικά στοιχεία τής τοπικής άρ- χιτεκτονικής τό έντάσσουν άνετα στό ύφος τού χωριού. 'Ο ζωγράφος Παγώνης, πού έρχεται στό Πήλιο γύρω στά 1800, δείχνει άπό τό γραφικό του χαρακτήρα καί τίς άνορθογραφίες του πώς ξέρει κάποια κολυβογράµματα, χωρίς νά εί- ναι βέβαιο πώς φοίτησε 05 σχολείο τού χωριού του ή σέ κάποιο άλλο τής περιοχής. Είναι σχεδόν βέβαιο πώς πολλές φορές στή μαθητεία τής ζωγραφικής περιλαµβάνεται, τήν έποχή του, καί ή διδασκαλία τής γραφής, άπαραίτητη στήν άσκηση τού έπαγγέλµατος. 'Ο γραφι- 16g χαρακτήρας καί ή όρθογραφία τού Παγώνη βελτιώνονται βαθμιαία στό Πήλιο. 'Ο χιονια- δίτης ζωγράφος Χριστόδουλος άντιγράφει στά 1846 τήν "'Ερμηνεία τών ζωγράφων " τού Διο- νύσιου άπό τή Φουρνά τών 'Αγράφων µέ στρωτό γραφικό χαρακτήρα. 'Αργότερα, άπό τό τελευταίο τέταρτο τού 18ου αίώνα, στό σχολείο τών Χιονιάδων γί- νεται συστηµατικότερη διδασκαλία. Δάσκαλοι άλλοτε είναι ντόπιοι καί άλλοτε προέρχονται άπό διάφορα ήπειρώτικα χωριά, τή Ζίτσα, τή Βούρμπιανη, τήν Πυρσόγιαννη, 16 Tofipvoao. Τήν έποπτεία τού διορισμού τών δασκάλων είχε 6 Μητροπολίτης Βελής καί Κονίτσης άλλά ή µισθοδοόία βάραινε τό χωριό. T6 σπίτια τών Χιονιάδων είναι λιθόχτιστα διόροφα, σέ τετράγωνη τά περισσότερα κά- … …. - ". .…-- --…..… τοψη καί μέ σχιστπλιθική έπικάλυψη τής τετράριχτης ξύλινης στέγης. Σπάνια έχουν έ- ξωτερικά κάποια άπλή λιθανάγλυφη διακόσμηση. T6 τέμπλο τής έκκλησίας είναι άπλό ξύλι- νο. Θά πρέπει9 όµως, νά σηµειώσουμε έδδ πώς ή σημερινή έκκλησία χτίστηκε στά 1866, δη- 1006 σέ έποχή παρακµής τής παραδοσιακής ξυλογλυπτικής. Ξέρουμε, άπό πολλές άλλες περι- πτώσεις, πώς τό τέμπλο τής παλιάς έκκλησίας δέν ξαναστήνονταν στήν καινούργια, πολύ περισσότερο άν είχε φανερά σημάδια φοράς από τό χρόνο. Πολλές φορές συναντούμε, σέ νάρ- 0ηκες ή γυναικωνίτες, τµήµατα θαυμαστών ξυλόγλυπτων τέμπλων πού άντικαταστάΘηκαν άπό µέτρια νεότερα. 'Η γυναικεία φορεσιά, όπως φαίνεται άπό ςωτογραφίες τού τέλους τού 1θου αίόνα, άκολουΘεί σέ γενικές γραµμές τή φορεσιά τής περιοχής Κόνιτσας. Κατά τήν ϊ- δια έποχή στούς άντρες έχει έπικρατήσει ή εύρωπαίκή φορεσιά. Προσωπογραφία, όμως, έργο τού χιονιαδίτη Θωµά ΜαρινΞ, παριστάνει άντρα πού φορεί φαρδύ κόκκινο φέσι µέ µαύρη φούντα, άσπρο πουκάμισο, σκουρογάλαζο γελέκι, όμοιόχρωµο έπενδύτη καί ίσως φουστανέλ- λα/άπεικονίζεται δς τή µέση/.1Ξ 'Από τά στοιχεία πού έχουµε σχηµατίζουµε τήν τυπική είκόνα τής ζωής όλων τήν μι- κρόν δρεινδν χωριδν τής 'Ππείρου, χωρίς τή λάμψη µερικΞν ζαγοροχωριδν. Η ΕΠΑΓΓ?ΜϊΑΤΙΚΗ ΣΥΣΣΩΜΑΨΩΣΉ ΤΩΝ ΖΩΓΡΑΦ9Ή Γιά τήν έπαγγελµατική δργάνωση καί 16 διδασκαλία τής τέχνης στούς Χιονιάδες δέν ύπάρχουν παλιές γραπτές μαρτυρίες, πράγμα πού άφησε έλεύΘερο τό πεδίο σέ κάθε μορφής είκασίες, άπό τίς οποίες δέν ξέφυγε παλιότερα καί 8 όποφαινόµενος."Επαγγελματική δργά- νωση καί έκμάΘηση τής τέχνης είναι άλληλένδετες σέ μορφές χειροτεχνικδν συσσωµατώσεων κατά τήν Τουρκοκρατία. T6 έθιµικό τους δίκαιο καθόριζε όχι µόνο τούς όρους άσκησης τού έπεγγέλµατος άλλά καί τίς συνθήκες καί τά στάδια μαθητείας μέ τή βαθµιαία άνάληφη 31o καί µεγαλύτερων εύθυνΞν κατά τήν παραγωγική διαδικασία. 'Ο Εύριπίδης Σούρλας µιλάει χω- ρίς δισταγμό γιά 'Αγιογραφική Σχολή τήν Χιονιάδων.16 ‘0 δρος Γχολή έδδ είναι άβάσιμος είτε μέ τήν έννοια τού 'Εκπαιδευτήριου τήν πάρουµε είτε σά µιά "σχολή" τέχνης µέ πρωτό- τυπο καί ίδιαίτερο ύφος.'Ο ίδιος δέν τό ξεκαθαρίζει. Πιό προσεκτικός καί πλησιέστερος στά πράγματα 6 Γεώργιος Παίσιος µιλάει γιά "µακροχρόνια σειρά τής Οίκιακής 'Αγιογραφι- κής Σχολής τήν Χιονιάδων".1?Μέ τόν 600 "οίκιακής" άποκλείει τό ένιαίο έκπαιδευτήριο. Ούτε µέ τήν έννοια τής καλλιτεχνικής σχολής τόν χρησιμοποιεί γιατί 6 ίδιος μέ πολλή σε- μνότητα σηµειώνει στόν πρόλογο τού βιβλίου του: "Κατά τήν σύνταξιν τής παρούσης, ήμε"ις? µή έχοντες είδικότητα τινά περί τά τοιαύτα, δέν έπιχειρήσαµεν νά έπιφέρωµεν κρίσεις έπί τήν έργων τών Χιονιαδιτδν άγιογράφων. Τούτο είς άλλους έναπόκειται. "Οσα έγράψαµεν καί γράφοµεν σήµερον περί αύτδν, ταύτα άναφέρονται είς τό ίστορικ6ν τής 'Αγιογραφίας µέρος καί άποβλέπουν είς τήν έν µέρει πλήρωσιν ένός κενού, τό δποίον έδηµιουργήΘη άπό τής άρ- χής άκόµη τής έµφανίσεως τής τέχνης αύτής είς τό χωρίον τούτο". Είναι φανερό πώς µέ τόν 600 'Αγιογραφική Σχολή έννοεί τήν άγιογραφική παράδοση, πού πραγµατικά ύπάρχει στό χω- ριό του. ‘0 ίδιος σέ πολχά σημεία τού βιβλίου του άναφέρεται σέ διάφορες "Υ€νΞΞζ" ζω- … ΄γράφων. 'Βπίσης 6 Παγώνης, όταν τοιχογραφεί στά 1802 τήν 'Αγία Μαρίνα Κισοού, στό Πήλιο, , ! ι ? .---.-- 8 γράφει στά κιονόκρανα τής μεγάλης αύτής τρίκλιτης βασιλικής τό ίστορικό τής άγιογρά- | φησης καί δπογράφειι "Χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί χιωνιαδύτι Εκ φυλής πασχαλάδες". !!ιόφερτος άκόµα στό Πήλιο κρατάει τήν ήπειρύτικη προφορά τού δνόµατός του καί σηµει- ώνει τόν τόπο τής καταγωγής του. 'Αργότερα, όταν έγκατασταθεί μόνιµα στή Δράκια τού Πηλίου, θά όπογράφει ώς "δρακιώτης". Αύτό άλλωστε, τόν διευκολύνει καί έπαγγελµατικά γιατί στή Δράκια καί όχι στούς Χιονιάδες πρέπει νά τόν άναζητήσουν πιθανοί νέοι πελά- τες του. Είναι συνήθεια τόν συγχρόνων του νά σημειώνουν τόν τόπο καταγωγής των. 'H Ρα- λάτιστα, ή "Αρτα, τό Φορτόσι, τό Καπέσοβο, οί Μηλιές, τό Νεµπεγλέρ, τό Λινοτόπι καί πολλά άλλα µέρη έµφανίζονται σέ έπιγραφές άγιογραφιύν.0ί σαµαρινιύτες πολλές φορές βραχυγραφούν τόν τόπο τής καταψνγής των µόνο µέ τά σύµφωνα "σ.µ.ρ.ν.". Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι μέ πολλόυς τρόπους σηµειώνουν τήν καταγωγή τους : "Ex κόµης Χιονιάδες", "En Χιονιάδων", "άπό χωρίον Χιονιάδες", "Ex Χιονιάδες", "Χιονιαδίτου", " Χιονιαδίτη", "Χι- ονιάδες","άπό Χιονιάδες τής έπαρχίας τού 'Αγίου Βελάς". Στήν έπιγραφή τής 'Αγίας Μα- ρίνας Κισσού τό πιό Ενδιαφέρον σηµείο είναι 6 προσδιορισμός "Ex φυλής Πασχαλάδες". 'ο Χριστόφορος Περραιβός στήν "!Ιστορία τού Σουλίου καί Πάργας" πού τύπωσε στά 1857, γρά- φει στή σελίδα 17 "Είς τά τέσσαρα ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυλαί, φάραι κοινύς όνοµαζόµεναι". Σά άλλα σημεία τού βιβλίου του άναφέρεται στή "Φυλή τόν Εοτσαραίων", στή "φυλή τύν Ζερβαίων" κ.τ.λ. δηλαδή σέ γνωστές σουλιώτικες φάρες. 'Επίσης & Γεώρ- γιος Πα'ι'σιος σόκοΆ΄ά ΄;βι'α44ρΜ ε.…ψά-.ψκ………ω Υψ…άποσθέτει Μ" πλα στά όνοματεπώνυμά τους "Eu τής γενεάς Πασχαλάδων", "Eu τής γενεάς τόν Τσάτσαίων Πασχαλάδων", "Μαρινύς". 'Η έπιτόπια έρευνα, σέ συνδυασµό μέ τίς ένδείξεις τού Παγώνη καί τού Παϊσιου, ξεκαθάρισε τό θέµα. Οί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων δέν &κολούθησαν τή συντεχνιακή έπαγγελ- ματική δργάνωση άλλά συνέχισαν τό χωρισμό σέ φόσες, κοινωνικές όµάδες πού στηρίζον- ται στήν κοινότητα καταγωγής άπό τή σειρά τού πατέρα. 'Η "φυλή" τού Παγώνη καί ή "γε- νεό" τού Παίσιου είναι ή γνωστή φάρα µέ τήν έσωτερική της διάρθρωση καί ίεραρχία. Te- λικά άποδείχτηκε πώς οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ύς τό τέλος τού 180v αίύνα άνήκαν σέ δύο φάρες, στούς Πασχαλάδες καί τούς Μαρινάδες. Στίς άρχές τού 19ου αίύνα δηµιουργείται ένα παρακλάδι τών Πασχαλάδων, οί Τσατσαίοι ή Ψσατσαίοι Πασχαλάδες. Γενάρχης τύν Toa- τσαίων λογίζεται & "ίστοριογράφος" Μιχαήλ.18Τό "Τσατσαίοι" ξεκίνησε άπό σκωπτικό καί µέ δυσκολία έγινε αποδεκτό άπό τούς ίδιους. Βασικά οί φάρες τόν Χιονιάδων παραμένουν κτηνοτροφικές, μέρος µόνον άπό τούς άντρες τους έπιδίδεται στή ζωγραφική. Γύρω στά 1880 μέ 1900 οί ένήλικοι άντρες ύπολογίζονται γύρω στούς 140 καί οί ζωγράφοι τήν ί-. δια περίοδο είναι 11 ή 12, δηλαδή ποσοστό 8 στά εκατό τού ένεργού άντρικού Ηληθυσμού. Οί Πασχαλάδες κατοικούσαν στή συνοικία πού βρίσκεται βορειοδυτικά άπό τό κέντρο τού χωριού καί είχαν κοινό τους έργαστήριο, όπου γινότανε καί ή µαθητεία τόν νέων ζωγρά- φων, ένα ψηλό κτίριο πού οί ντόπ΄ιοι τό έλεγαν "ή κούλα τών Πασχαλάδων". 'Η πούλα τύν Πασχαλά5ων έπεσε τήν έποχή τού Μεσοπόλεμου καί στή θέση της έχτισε καινούργιο σπίτι …η fit-n ….. παραθερισμού δ συνταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος. ΐύζεται σέ έρείπια τό παρά- σπιτο τής κούλας. 'Από τά μέσα τού 19ου αίώνα πολλοί έργάζονται καί στά σπίτια τους. Σώζεται σέ καλ, κατάσταση τό σ.ι τι όπου έργάσθηκαν οί Παοχαλάδες Ζωγράφοι Γεώργιος, Πατθαίος, Ζήκος, 'Απόστολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος. Οί Μαρινάδες κατοικούσαν χα- µηλότερα καί σ ζεται, όχι σέ καλή κατάστ «an, τό κοινό τους έργαοτήριο, πολλοί παςρ- ,? ω . νσυν έπύνυμο τό έπαγγελµατικό τους Ζωγράφος. Στίς αρχές το' 900" αζωυ1 έχουµε σςγου- on μαρτυρία πές δ Σωκράτης Ζωγράφος διατηρούσε έργαστήριο καί στά Γιάννινα.19 Στά έβγαστήρια αυτό οί µικροί µαθητευόµενοι ξρχιζαν από βοηθητικές δουλειές, όπως τό τρί… φιμο τήν χρωµάτων πάνω στό µαρµάρινο "τριβίδι" καί τήν προετοιμασία τύν έπινανειύν. "Υστερα προχωρούσαν στό γέµισµα δροιόχρωµων έπιφανειύν Επάνω στό γενικό σχέδιο /ού- β Με, φορεσιές έδαφος..../ καί σταδιακά άναλαβαίναν περισσότερο'ύπεύουνες έργασίςς ύσπου, όριµοι πιά, νά φτάσουν στή σχεδίαση καί στό Γωγοάφισμα λεπτο µερει?υ /πρόσωπα, πτυχώσεις, κεντίδια..../. τό έπάγ ελμα έδινε στούς χιονιαδίτες ζωγράφους άνεση οίκονομιπή που τους έπέτοε… πε νά ζούν µέ κάποιαν άρχοντιά. Μεταφέρω έδύ περιγραφή τού 1947. "?τξ µετ.ςασή µας στούς Χιονιάδες έπισκευΘήκαμε καί τό 'Αρχοντικό τού Ζωγράφου. Σεργιανίσααε το "Αρχον- τικό αύτό, όπως βρισκότανε τήν έποχή έκείνη, τριγυρίσαμε τίς κάµαρες καί τούς όντά- - δες, περ …εργασθΞκ… τήν όµορφη αύλή του πού ήτανε στολισµένη µέ λογιωο λογιζ !! τρ…- - ανταουλλιές , περιεργασθήκαµε τούς ζωγραφικούς πίνακας πού ήτανε &γςµη …µςρ…πΟς &π6 Ω; αύτούς- κρεμασµένοι στούς τοίχους τού μεγάλου όντΞ μέ τά βαρει στρωσίδια καί τά μιν- ' , τέρια του, φάξαµε τις παληές σκαλιστές κασσ Μλ ς πού ήτανε φυλαγµένα δευτΞρια χα: αχ- λα προγονικά κειµήλια... καί σ'δλόκληρο τό χήρο τού σπιτιού περιχυµένη µιά έρχοντιά καί ένα ξεκούρασμα τού µατιού μέ τίς γλάστρες πού ήτανχε κρεµασμΞνες σέ όλα τά παράθυ- ρα τού δντ5, γεμάτες μέ βασ' …ι%Ο"ς πεί παππφΞδες…--" . mKaC στό σημαγ…ένο .- 9γαστήΏι τύν Παρινάδων βρήκαµε τό καλοκαίρι τού 1978 στοιχεία πού έπιτρέπουν τήν άνασύνθεση μιάς παρόμοιας είκόνας άρχοντιάς, τόν µεγάλον δντΞ µέ τά παράθυρα, τήν πλουνισµΞνη ! , * .,΄..΄ ξ»… ,? ,, , άι ! , |. η, προσελα και µεσα της µερικα από τ… κιιμη…ια που χρησιµοποιούνται σ…ήν εργασια µας πα- , τή. Μερικοί άπό α-!τούς εχουν τή δυνατότητα νά σπουδάσουν τά παιδιά τους, µ'όλο το; 21 έχουν πολυµε ,λείς οίκογένειε ς. ! , , Ο… , ; …,, .Οι… , Από τα μέσα τού 190υ αίωνα οι ζωγραφοι νε.αίνουν κοινωνικά και αρχιζουν να παίρνουν άξιώματα. "Ο άγιογράφος Μάνθος Ζωγράφος, "μεταξύ τών ίθυνόντων τού χωρίου", ' πρωτοστατεί στήν έκλογή τής τοποθεσίας όπου θά ΧΏιστεί τό καινούργιο σχολείο στά 1853. 'Ο Μιλτιάδης !. Ζωγράφος κατευθύνει, στά 1905,τήνκίνηση γιά τήν άνέγερση τού νέου διδακτήριου τού Δηµοτικού Σχολείου. "Αλλος δμότεχνός του, 6 Νικόλαος Παπακώστας, είναι ταµίας της 'Βπιτροπής γιά τήν άνέγερση Παρθεναγωγείου στά 1912. Ψωρα πρ έπει νά έξετάσουμε γιατί οί, άρχικά κτηνοτροφικές, "φυλές" τήν Xbovbééwv "|! ο Ο έξελίσσονται σέ µικτές, χειροτεχνικΞς και κτηνοτροφικ ..ς, χωρίς οι ζωγράφοι τους νά ι - " ll όργανωθούν σέ ίσνάφια, έπαγγελµατικές συσσωκατύσεις στίς δποίες κριτήρι.' ει:πετοχ1ς 10 είναι ή όσκηση όρισμ€νου έπαγγέλµατος καί όχι η κοινότητα καταγωγΞς άπό πατρική σει- pa, παρ'όλο πού "στό τέλος του 18ου αίόνα βρισκόµαστε µπροστά στό σαινόμενο= ι κτη- νοτροφική πατριό, ποό η συνείδησή της όταν σχεδόν όποκλειστικό δεσµευμένη άπό τό έν- στιχτο, τώρα κάτω άπό την έπιροη τόν όρεινΞν όστικδν κέντρων, ελευθερώνεται όπό την &στική ίδεολογία".22Είδαμε παραπάνω πώς οί ζωγράφοι &ποτελοόν μικρή μειοψηφία στό σύνολο τόν κατοίκων τοό χωριοδ. Προσθέτουµε τώρα πώς την ίδια µικρή μειοψηφία αποτε- λοΞν καί µέσα στη φάρα τους, &φοό στό συνολικό όριθμό ταν µελ3ν τους πρέπει νά περιλά- βουμε καί τίς γυναίκες ποό παίζουν Ξνεργό ρόλο στην παραγωγική διαδικασία. Δέν £626- βουν από τς φάρα γιατί οότε όλοι οί γιοί κτηνοτρόφων παραμένουν κτηνοτρόφοι -µερικοί τρέπονται πρός τό ζωγραφικη- οδτε όλοι οί γιοί τόν ζωγράφων παραµένουν ζωΥ0όφοι - µε- ρικοί ξαναγυρίζουν στήν κτηνοτροφία. Προφορικές µαρτυρίες γερόντων &ναφέρουν καί περι- πτώσεις ζωγράφων πού, σέ περιόδους αίχμΞς τόν κτηνοτροφικΞν έργασιδν, έγκαταλείπουν για κάποιο διάστηµα τή ζωγραφική.'ο θεσμός τίς φόρας, στεριωµ€νος άπό µακροχρόνια πα- ράδοση, αντέχει 01¢: άλλαγές τα… συν€ηκΞν, έστω κι δν δέν &νταποκρίνεται πιά στίς και- νούργιες άνάγκες. Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, δν καί προέρχονται άπό τρείς φόρες μΞ κοινότητα καταγω- γης από πατέρα, έχουν ποικιλία ξπώνυµων. Α6τό όφείλεται στίς συνηθισµένες την εποχή Εκείνη αλλαγές ξπόνυμου. Μιά μερίδα τους παίρνει τό Ξπόνυµο Ζωγράφος, όπως γίνεται σέ δλόκληρη την "Ελλάδα καί µ'Ξλλα ίπαγγέλματα : ΒαγενΞς, ΧαλκιΞς, Σαµαράς, Σαράφης, Ma— ραγχ6ς κ.τ.λ. "Αλλοι χρησιµοποιοπν τό πατρόνυµο, Κώνστας Θεοδόση, ΖΞκος Γεωργίου. Πολ- λοί Μαρινάδες όπογρόφουν μέ τό έπί8ετο Παπακώστας. Φόλος, Ελλοι κάνουν λόγιες "βελτι- ώσεις" τοδ Ξπόνυµου. 'Απο΄τήν οίκογένεια Καραγιάννη κατάγεται ό ζωγράφος Ήιγαήλ Καρα- γιαννίδης & δάσκαλος &δερφός του προγωρεί περισσότερο, κάνει τό Ξπώνυμο Βελανίδης | χαρΞς, µαπρος, µέλας|. 'Ο γιός τοΞ Παγώνη όπογρόφει γιά ενα διάστηµα Παγωνίδης, γιά νά τό &πλουστέψει &ργότερα σέ Παγώνης.23Ψό όνομα τ€ν'Τσατσαίων ξεκίνησε &πό παρατσού- κλι. 'Ιδιότυποι είναι οί μετασχηµατισμένοι χαίδευτικοί τόποι βαφτιστιεΞν όνουξτων : 'Α- ναστάσιος- Τάτσης, Γεώργιος - Τζότζος, Κωνσταντίνος … Ήτοόλας. Οί σχέσεις &ν5µεσα στίς φάρες δέν είναι ξχΘρικέξ, δν καί σηµειώνονται µερικές φο- ρές €παγγελµατικοί &νταγωνισµοί καί προστριβές.24 Συχνές είναι καί οί έπιγαµίες.25 'Η ιξωγαµςα, δηλαδή & γάµος &νάµεσα σέ ότοµα από διαφορετικές ίνόσεις αίματοσυγγένειας, ηταν σέ παγκόσµια κλίμακα επιθυµητή καί πολλές φορές έπιβεβληµένη γιό λόγους εόγονίας πού είχαν διαπιστωθεί έμπειριπό-26 'Έπάρχουν καί κοινές φιλικές οντογραφίες Μαρινάδων καί Πασχαλόδων, σόν «στη πού δημοσιεύεται στό βιβλίο τοδτο. Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΛ?ΤΠΡΙΟΨ?ΤΑΣ ΤΩΝ ΧΙουΙιΔΙΦΩπ ΖΩΓΡζΦΩΗ 'Από τό µικρό αδτό όρεινό χωριό ξεκινάει ένας µεγάλος &ριΘµός ζωγράφων. 'Ο Γεώργι- ος Παϊσιος &ναφέρει 31 δνόµατα καί 251 ίπιγραφ€ς. 'Από τότε & κατάλογος ε6ρόνεται µέ |, , , , " ,. η? τίς δηµοσιεύσεις καί Ελλων Ερευνητδν. Ετσι, προστιΘεται µια ίπιγραφη του 17:9,c µία … 3 ?: 11 28 u - ρ … " | , & 30 a (I του 1785, ουο του 1813,29μία του 1843 και δυο του 1852, χωρις ομως να προσθέσουν . καινούργιο ονομα ζωγράφου. Σήμερα, υστερα από πολλές προσωπικές Ξρευνες, µΞς είναι γνωστά 62 ον6µατα ζωγράφων,31χωρίς νά αποκλείεται να υπάρχουν καί αλλοι. 'Ξπίσης δε- κάδες αδηµοσίευτων έπιγραφδν. τό σπουδαιότερο οµως είναι πως, ξνδ οί χιουιαδίτες ανα- φέρονται παντοδ μόνο σαν άγιογράφοι, σήμερα γνωρίζουµε τό Έργο τους σέ π.πα πλατύτε- ρο φάσµα, τοπιογραφία, προσωπογραφία, νεκρή φυση, &ν80γραφία, διακοσµητική. Μόνο για τούς Παγώνηδες ξέραμε περισσότερα, κι αυτό επειδή δούλεψαν στο Πήλιο. Σε 101 χωριά xaf πολιτείες ξαπλώνεται τό έξαπριβωγΞνο Έργο των χιονιαδιτ6ν ζωγράφων. Κατά τήν &… ρίυµηση.τοδ χάρτη που δημοσιεύεται στο τέλος τοδ βιβλίου, φορητές εΐπ6ν€€ καί τοιχο… γραοίες ύϊάρχΟυν στά ξξΞς µέρη: 1.Αγία Παρασκευή, 1. "Αγία Τριάδα Παλαιοχωρίου, 3."Α- γιου υρος-Καρυξς, 4. 'Αγριά, 5.'Αετόπορτα, 6. ΄Αηδονοχώρι, 7. 'Ανήλιο Πηλίου, 8. "Α- νω Πεδινά ΖαγοριοΞ, 9. "Άργος "Ορεστικό, 10.'Δργυροχώρι Κόνιτσας, 11."Αριζα "Αλβανί- ας, 12."Αρτα, 13. 'Ασπράγγελοι, 14,'Αχερουσία, 15. Βασιλικό, 16. Βήσσανη, 17. Έίτσα, 18. Βλάστη, 19… Βόλος, 20. Βρυσοχώρι, 21.Βυθός Δυτ. Μακεδονίας, 22. Γκοντοβάσδα Κα- λαμπάκας, 23. Γοργοπόταµος Κόνιτσας. 24. Δαφν6φυτο, 25. Δελβινάκι, 26. Δεσποτιπ6, 27. Δίκορφο, 28. Δίλοφο Ζαγοριοδ, 29. Δράκια Πηλίου, 30. 'Βλάτη, 31. "Ελαοος, 32. 'Ελεύ- ιερο, 33. 'Ελεοσσα Πρεµετδς, 34. 'ΒξοΧή. 35. 'ΓΡσέΧα 'Αλ6ανΐ1ςν 36- Ζίτσα, 37: 'Ιωάν- νινα, 38. Καβαλάρι, 39. Καβάσιλα, 40. Κακ6λακπος, 41. Καλλιφώνι Καρδίτσας, 42. Κήπ0ι Ζαγορίου, 43. ιισσός Πηλίου, 44. Κλεισούρα Δυτ. Μακεδονίας, 45. Κόνιτσα, 46, Κουπλέ- on, 47. Κουποδλι Ζαγοριοδ, 48. Κουτοελιό, 49. κτίσματα, 50. Κυψέλη ΚΗπ96ροΞς 51. Λακ- κώματα, 52. ΑιγοψΞ, 53. Μαζαρδκι, 54. Μακρινίτσα. 55. Μελισσουργοί 56. "εοδπη/Κάτω/, . ή!) 57. Ηεταξοχώρι ΑγιΞς, ου. Μόλιστα, 59. Μοναστήρι Γιουγκοσλαβίας, 60. "ονοδξντρι πα- γοριοδ, 61. Ήπισδούνι, 62. Νεγάδες, 63. Νεοχώρι "Αρτας, 64. Νεοχώρι Πηλίου, 65. Πικέ- νωρ, 66. Έταµούχαρη 'Ανατ. Πηλίου, 67, 'Οξυά, 68. 'Οξύνεια, 69. ΠΞΆες, 70. Παλαι6µόο- "ως, 71. Παλαιοχώρι, 72. Παλιοσέλι, 73. Πάπιγκο Ζαγοριοδ, 74. Πεντάλοφος Δυτ. ΗαχεΞο- νίας, 75. Πεκλάρι, 76. Πολυγυρος Δωδώνης, 77. Πρέβεζα, Υβ.Πύργος, 79. fiwymvtavfi, 80. Σιάλεσι "Αλβανίας, 81. Σίδερη, 82. Σκαµνξλι Ζαγοριοδ, 83. Xxenanté, 84. ZnaeapaCOL Πάρ- γας, 85. Σταγιάδες Καλαµπάκας, 86. Σταυροσκιάδι Πωγωνίου, 8?.Ψσεπέλοβο Ζαγοριο8, 88. Τσουκαλάδες, 89. Φιλιππιάδα, 90. Χιονιάοες, 91. Ψαρράδες Πρέσπας, 92. Boéppntavna 93. Πληπάτι, 94. Νεστόριο, 95.Δεσαοτιπδ Πρέβεζας, 96. Πυρσογιαννη. 97.Καπέσοβο. 98.Μανα- υπ, 99.Πρεμετή '1λβανίας, 100. Τρίκαστρο Πρέβεζας, 101. Αυλώνα 'ΑλΒανίας.΄Π παράθεση τόσων ονοµάτων, δυο κουραστική κι "αν είναι, δίνει παραστατική είκ6να τής δραστηριό- τητας των χιονιαδιτΞν ζωγράφων. Θα παρατηρήσει, οµως δ αναγνώστης στο χάρτη πως τα µέ- ρη µέ εργα χιονιαδίτικης ζωγραφικής είναι πυκνά γύρω από τό χωριό των ζωγράφων, Βατε- ρα &ραιώνουν για να γίνουν σποραδικά στή Θεσσαλία καί τή Δυτική Μακεδονία. Μέσα στό αλλο κείµενο µπαίνουν µόνο τα ονόματα, οί τόποι καί οί χρονολογίες που χρειάζονται γιά να διατυπωΘοδν καί να τεκμηριωΘοσν οί απόψεις του συγγραφέα. Λεπτοµερέστερα στοι- - ! χεία, καθώς καί τή σχετική …σέ κάθε περίπτωση- βιβλιογραφία θά βρει o αναγνώστης στίς 12 παραποµπές. Πρόθεση τάς σημερινΞς Εργασίας είναι νά δόσει μιά συνοπτική είκόνα καί νά έρµηνε6σει τή χιονιαδίτικη ζωγραφική. σέ ομάδες, τά "μπουλούκια" τόν μαστόρων πού όναλάβαιναν μεγάλα χτίσματα είχαν τεχνίτες μέ ποικίλες είδικεύσεις. Καθένα άπό τά µαστοροχώρια όταν "ξξειδικευμένον είς τάς οίκοδοµικάς τέχνας' άλλο έβγαζε κτίστας, πασταδόρους/διακοσµητάς|, µαρµάρογλύφας, ! άλλο ξυλουργοός καί ξυλογλύπτας, άλλο ζωγράφους". 2'Ωστόσο, ένω οί άλλες είδικότητες άποτελοδσαν ένα συγκρότημα καί ξρΥαζότανε σχεδόν ταυτόχρονα, οί ζωγράφοι πήγαιναν συνήθως υστερα άπό λίγα 6 πολλά χρόνια γιά νά κάνουν τή γραπτή διακόσμηση. "Έτσι, ξνδ τό άρχοντικό τάς Πο6λκως στη Σιάτιστα χτίστηκε άπό μαστόρους τάς περιοχϊς Κόνιτσας στά 1752 µέ πρωτομάστορα τόν 'Ιωάννη Δημητρίου,33 6 ζωγραφικό του διακόσµηση γίνεται στά 1Τ59. Τό άρχοντικό Χατζηµιχαήλ /Κανατσοόλη/ χτίζεται στά 1757 καί τοιχογραφεζται δοτερα άπό 54 ολόκληρα χρόνια, στά 1811. T5 άοχοντικό Μανούση ένω είναι χτισµένο στά 1762 µνηµονεύει σέ τοιχογραφία του τήν έµφάνιση ξνός τεράστιου "όρνηου" πού έγινε στά 1787. Τό άρχοντικό τσιατσιαπά στήν Καστοριά έπισκευάζεται ριζικά στά 1754 άλλά & τοι- χογραφία µε τήν άποψη τάς Πόλης άπό τόν Κεράτειο κόλπο έχει χρονολογία 1798.34 Τά na- ραδείγµατα Θά µπορουσαν νά πολλαπλασιαστοδν. Ψό ίδιο γίνεται καί στίς έκκλησιές. Π.χ. ή 'Αγία Μαρίνα Κισσοδ ύπάρχει Ήδη στά 1741 κά είκονογραφείται άπό τόν Παγόνη στά 1802,3516 καθολικό τοδ μοναστηριοδ 'Αγίου Νικολάου Πάου, κοντά στήν 'Λργαλαστή Πηλίου, χτίζεται στά 1778 καί τοιχογραφείται στά 1792 µέ 1?94.3ΘΒίδικά στίς έκκλησίες, δέν εί- ναι σπάνιες οί περιπτώσεις νά γίνει & άγιογράφηση τµηματικά, κατά άραιά Χρονικά διαστή- ' ματα καί άπό διαφορετικούς ζωγράφους. 'Ακόµα καί όταν οί άγιογραφίες είναι υγεια, ταυ- τόχρονες μέ το χτίσιµο τής έκκλησίας δέ σημαίνει πως καί οί ζωγράφου άνΞκαν τό ίδιο συνεργείο. Αότ6 φαίνεται καί άπό γράµµα τοΠ 1893 πού άπευΘύνεται στό χιονιαδίτη ζωγρά- φο Θωµά Παπακώστα ίΜαρινάε "Φίλτατέ µοι κυρ Θωμά χαίρε. 'Ην πρώτοις μου άναγγέλω ύµάς ] άµα λάβητε τήν παροδσαν µου άµ€σως νά έλθΞται ένας Ex τα. δύο η εσύ % & άδελφός σας διότι σήµερον μέ Ξφώναξεν κάποιος Πέτρος Παπαδόπουλος τραπεζίτης έκ τοδ χωρίου K00086- 10a καί μέ έρώτησεν άπό ποίον μέρος είναι οί ζωγράφοι οί καλοί καί άν γνωρίζω κανέναν έγώ δέ ξσ6στησα 'Υμάς μετά τοδ άδελφοδ σας διά νά έλθητε διότι κάµαν Νέον 'Εκκλησίαν είς τό χωρι6ν τους καί χρειάζονται ζωγράφοι. άμΞσως άμα λάβεται τήν παροδσαν µου νά κινήσετε νά ΞλΘΞτε Ξνας χωρίς άλλο ένταδθα διά νά προβΞται είς συµφωνίας καί μήν άργο- πορείται διότι έτυχε νά άκούσω έσω ένας νά συσταίνει τόν Σαµαρινιώτην ζωγράφου. άλλά έγό άκούωντας α6τό τά λόγια Ξλαβα µέρος πρός δμΞς. σάς περιµένω ταχέως. µή έχων έτερον Διατελδ. ‘0 πρόθυµος φίλος σας Χαραλάµπης Χ. Π/απα/Δόπουλος, Ζαχαροπλάστης".3? T6 γράµ- μα δείχνει καί τόν επαγγελματικό συναγωνισµό άνάµεσα στοάς χιονιαδίτες καί σαµαρινιό… τες ζωγράφους. Οί τελευταίοι, μάλιστα, είχαν όργανώσει δίκτυο πληροφοριοδοτδν-προπαγαν- διστδν στήν περιοχή Ψρικάλων, όπως νά φανεί µέ πολλά στοιχεία όταν δλοκληρώσουμε καί δηµοσιεύσουµε, µέ τή βοήθεια πολύτιµου συνεργάτη, τήν έργασία γιά τούς ζωγράφους τΞς Σαµαρίνας. Αύτό λοιπόν πού σηµειώνει ή 'Αγγελική Χατζηµιχάλη πως "πολλοί άπό αυτούς 13 |τοός µαστόρους/, οί πρωτοµάστοροι, άναλαµβάνουν κατ'άποκοπήν καί τήν ξκτέλεση 105 ζωγραφικοϊ καί ξυλόγλυπτου διάκοσµου 106 0111100“385x51 μερική μόνον έφαρμογή, όπως 1.x. στό σπίτι τοΠ Γεωργίου Σβάρτς στ"Αµπελάκια, δπΟυ σέ έπιγραφή άναψέρεται πώς " Οότος 6 Πεντάγωνος καί περικαλλής Οίκος ξ0εµελιόθη παρά 106 'Ιωάννου Ζερμπήνου έν ότει 1787 Μαίου κ … έχρωµατίσθη παρ'αότο6 κοσμηθείς άλλως παρ'α='1τοΞ".39 Ηπορο5µε λοιπόν νά συµπεράνουµε πώς οί χιονιαδίτες ζωργάφοι ξεκινοΠσαν µέ τοός βοη- θούς τους κι όναλάβαιναν διάφορες τοιχογραφικΞς έργασίες. "Οταν οί βοηθοί ήταν προ- Χ χωρηµ€νοι στήν τέχνη, καί συνεπδς & συμβολή στό Ξργο σηµαντική, στήν έπιγραφή Εμπαι- ναν καί τά όνόµατά τους, µετά τό όνομα τοπ πρωτοµάστορα. Συχνά παρατηρο5με όνοµα πρό άναφέρεται δεύτερο ή τρίτο σ€ µιά ξπιγραφή, οί µεταγενέστερη νά παρουσιξζεται πρό- το, πού σηµαίνει πώς τελειοποιήθηκε πιά στήν τέχνη κι Έγινε πρωτοµάστορας οί δικό του συνεργείο. Πολλές φορές, βέβαια, Έχουµε ίσότιµη συνεργασία δύο όμπειρων ζωγρά- φων. Στήν &κκλησία τοσ 'Αγίου Νικολάου "ελισσουργδν πέντε άδέρφια χιονιαδίτες συνερ- γάζονται στήν τοιχογράφηση/1846/. Φαίνεται πώς µερικές φορές οί βοη€οί ?ηταν άτεχνοι καί αότό δυσκόλευε τό ζωγράφο. 'Ο Θωμάς Ηαρινάς γράφει από τό ρωσικό μοναστήρι τοδ 'Αγίου "Όρους, στίς 2 µαρτίου 1900, πρός τόν άδελφό του Χριστόδουλο: "€ά &ποβάλω καµ- π6σους δεν ήμπορδ νά διορρόνο τεσσάρων άν€ρώπον δργασία ρουχα καί πρόσωπα καί πληκτη- κήν έργασία έκουράσΘην ....Ξάν δέν δργασθδ ποίως Θά τά τελειώοη ό τήχος καί τ'ρα όπου ξγινες καλά νά ΞλΘης. διά τό "ίκο τοδ Γιώργη νά του κάμω τά Ξξωδα καί ρούχα διπλά νά ν ' u... ξχη..". ανας άπό τούς βοηθούς του είναι καί & δεκαοχτάχρονος Νικόλαος Παπακώστας, 106 σέ λίγο προηγούµενο γράµµα τοδ Θωµά πρός τόν όδελφ5 του Χριστόδουλο …23 Δεκεμβρί- I I a ! η l , ., ,… Δ.1 ου 1899-προσθετει με το οικο του γραφικό χαρακτηρα λιγες χαιρετιστηριες λεςεις. Μερικοί άπό τούς ζωγράφους, όταν Έβρισκαν συνθήκες κα Ες µόνιµης έργισίας σέ μιά περιοχή, µένουν ό…ιστικά ξκεί, παντρεύονται ντόπιες, κάνουν παιδιά καί Θεωρο3ν τόν , ? ι ξαυτό τους "πολιτογραφημΞνο" στήν καινούργια τους πατρίδα.Σπάνιες ειναι οί περιπτω- σεις συνεργασίας χιονιαδίτη ζωγράφου με συντεχνίτη του άπό άλλη περιοχή, όπως 105 Ξι- , χαήλ κού στό 1785 συνεργ1ζεται µέ τόν Δηµήτριο Μπορµπουτζιότη /"- άπό 16 'Επταχύρι ΚαστοριΞς/ στήν αγιογράφηση της Μονής "Αγίου 'λΘανασίου στό χωριό "Αγιος 'Ηλίας No- µοί Κοζάνης. "Αλλωστε, καί τά µπουλοόκια τόν χτιστάδων τής περιοχής, µ΄όλο πού οί κου- δαρέοι ήταν δργανωμένοι οί συντεχνίες, "αποτελοΞνταν συνήθως άπό Εδελφοξάδεροα το8 42 , , " Πρωτοµόστορα καί άν περισσευε Θέση έπαιρναν και κανέναν αλλον λίγο πιό ξένο". Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥΣ "Η 'Αγιογραφία. Γιά τίς'ρίζες τής ζωγραφικής τόν Χιονιόδων προτείνονται διάφο- ρες έκδοχές, 106 όμως δεν Ξχουν σίγουρα άντικειρενικά στηρίγµατα. Κατά µία παράδοςη, οί πρώτοι&γιογρόφοι τόν Χιονιάδων όπήρξαν µαθητές τοδ Πανσέληνου. Συγκινητικός πατριω- τισµός κάποιου συντοπίτη λόγιου πού πίστεψε πώς µέ τέτοιο πρόγονο ή &γιογραφία τοδ χω- άποχτοδσε τίτλους εύγ€νειας.'Ήκτός άπό τήν έλλειψη κάθε ίστορικοΞ στοιχείου, ιδια ή τέχνη των χιονιαδιτδν δέ µαρτυρεί τέτοια καταγωγή. "Αλλωστε καί μεταγενέ- 14 εροι ζωγράφοι µέ µαρτυρηµένη µακρόχρονη διαµονή στίς Καρυές δέν έπηρεάζονται καθόλου 6 τήν τέχνη τού µεγάλου τοιχογράφου τού Πρωτάτου."Λλλη παράδοση λέει πως ή τέχνη τους οΠλΘε άπό τήν 'Ιταλία. κτηνοτρόφοι άπό τό χωριό 'Αετοµηλίτσα έγκαταστάθηκαν στούς Χιο- άδες καί όταν κάποιο βαρύ χειμωνα έχασαν τά κοπάδια τους άπό τό κρύο, πήγαν στήν 'Ιτα- α καί έµαθαν τήν τέχνη. '0ρισμένα "φυσιοκρατικά" στοιχεία τής ζωγραφικής τους θά μπο- σαν νά ένισχύσουν µιά τέτοια έκδοχή, άν δέν ήταν κοινά χαρακτηριστικά τού ύφους δλδ- ηρης τής έλληνικής άγιογραφίας κατά τό 18ο καί 19ο αίύνα. Αύτός ό συνδυασµός βυζαντι- στοιχείων μέ φυσιοκρατικά άνταπσκρίνεται καί πρός τίς προτιμήσεις τής πελατείας.Ψ6 ινοτικό Συμβούλιο Καζακλάρ, όταν προσκαλεί ζωγράφους σέ διαγωνισµό γιά είκόνα τής Πα- γίας /1895/, άνάµεσα στούς "άπαραβάτους δρους" πού Θέτει είναι καί & έξής= "..δέον νά γραφίσωσι πάντες οί ένδιαοερόµ:νοι Ζωγράφοι έπί τό τελειότερον, &κολου8ούντες βυζαντι- v ρυθμόν µετά τού φυσικούλ. 'Ππίσης είναι συχνή ή προτίµηση πρός τήν έλαιογραφία ε"ιτε δρους συµφωνιών είτε σέ έπιστολές;"καί τές εζκόνες νά τές ζωγραφίσης καλά κατά τήν φωνίαν νά είναι τού λαδιού". Τέλος, κατά µιά τρίτη έκδοχή, οί χιονιαδίτες κατάγονται τό Βυζάντιο, μετά τήν "Άλωση πέρασαν στήν 'Ιταλία όπου καίξϊηΡεέστηκαν άπό τήν τέχ- τΞς 'Αναγέννησης. 'Αναζητωντας έργασία &ποβιβάστηκαν στήν παραλία τής 'Ππείρου, στήν ιφέρεια 'Πγουµενίτσας, κι άπό έκεί κτηνοτρόφοι τής 'Λετοµηλίτσας τούς µετέφεραν στό ιό τους, όπου ξεκαλοκαίριαζαν µέ τά πρόβατά τους. "Από έκεί of ζωγράφοι πέρασαν καί αταστάθηκαν στούς πιό πολιτισµένους καί έλληνόφωνους Χιονιάέες. Έήν όποψη αύτή ύπο- ,ριζαν καί οί παλιοί άγιογράφοι Σωκράτης Μ. Ζωγράφος, Ρικόλαος Ζωγράφος-Παπακώστας, 43 στόδουλος κας Θωμάς ΜαρινΞς καί & Πολύκαρπος Ζωγράφος. Σεβαστή καί ή΄παράδοση καί φορείς της, μέ δέν ύπάρχουν άντικειµενικά στοιχεία πού νά τή στηρίζουν. 'Έκείνο πού μέ σιγουριά μπορούµε νά δποστηρίξουµε είναι πώς ή περίπτωση τής χιονια- τικης ζωγραφικής έντάσσεται στό γενικότερο φαινόµενο τής έξειδίκευσης δρισµένων χωριδν κάποιον χειροτεχνικό τομέα άπόρροια τής φτώχειας άλλων πόρων. "Ρίγαγη καί λαγούς βγά- ι & τόπος µας" είπε χαρακτηριστικά παλιός χιονιαδίτης. 'Η οίκογενειακή διαδοχή στό έ- γγελµα έξηγεί, ως ένα βαθμό, τόν περιορισμό σέ μιά μορφή άπασχόλησης. Βασικό πρακτικό ς βοήθημα, τουλάχιστον γιά τό είκονογραφικό πρόγραμμα, ή "'?ρµηνεία τών Ζωγράφων" τού ονυσίου. Κυκλοφορεί σέ χειρόγραφα άντίγραφα άπό τά δποία µερικά είδε & Γεώργιος Πατσι- καί ένα ύπάρχει στό σπίτι τού χιονιαδίτη άκτινολ6γου γιατρού κ. Βασ. Χρήστου στήν 'A— 'α.44 'Βλάχιστες φραστικές διαφορές έχει άπό τήν έκδοση τού A. Παπαδόπουλου-ΚεραμΞως, ιΙ6 έγινε στά 1909,"νύν τό πρΞτον πλήρης κατά τό πρωτότυπον αύτής κείμενον".45 Φυσικά, τό κείµενο τού Διονύσιου δίνει τεχνικές όδηγίες, καθορίζει τό θεματολόγιο πολλές φορές µε σχολαστιπές λεπτομέρειες, άλλά έλάχιστα µπορεί νά έπηρεάσει'τό ζωγραφικό ύφος. ME βά- ση τήν ίδια περικοπή τής "'Ερμηνείας" τού Διονύσιου μπορούν νά γίνουν, καί έγιναν, έργα ίντελδς διαφορετικά. "Αλλωστε, όπως θά δούµε΄παρακάτω, ούτε στίς περιγραφές τού Διονύ- σιου έμειναν πιστοί. 86 πρέπει νά &ποκλείσουμε καί έφτανησιώτικη έπίδραση, µ'δλο πού τά 'Εφτάνησα γειτο- 15 ύουν µέ τήν "Ήπειρο καί είναι συχνή ή έπικοινωνία ανάµεσά τους. Στά *Εφτάνησα συντελεί- ι ολοκληρωτική άνατροπή τής βυζαντινής παράδοσης. Τό έργο τόν Δοξαράδων, τού Καντούνη, ύ Κουτούζη καί των άλλων έκπρόσωπων τής έφτανησιώτικης ζωγραφικής δέν έχει ούτε τήν άχιστη σχέση µέ τή βυζαντινή τέχνη. Σ΄αν κύριο έκφραστικό της μέσο έχει τό χρήµα, άντί- Εετα πρός τή γραµµικότητα τής βυζαντινής παράδοσης. Δραµατικές κινήσεις, τολµηρές έφαρ- µογές προοπτικής, θέματα άγνωστα στήν όρθόδοξη ζωγραφική παράδοση. 'Η χιονιαδίτικη άγιο- ιραφία συνδέεται κάπως με τό έργο τύν κρητικών ζωγράφων πού καταφεύγουν στά 'Ήφτάνησα στά τό 170 αίώνα, όπως & 'Ηλιού Μόσκος, & 'Ιωάννης Μόσκος καί ίδίως & Θεόδωρος Πουλά- Inc, τού όποίου επίδραση συναντούµε περισσότερο στούς σαµαρινιύτες &γιογράφους. 'Η λαϊκή γιογραφία τού 18ου καί τού 19ου αίύνα "εχει άρχίσει άσυνείδητα αύτό πού άπό τά μέσα τού 19ου αίώνα θά πάρει πιά τό χαρακτήρα προσπάθειας γιά "βελτίωση" τής βυζαντινής ζω- γραφικής, άρχικά στήν 'λΘήνα μέ τό Θείρσιο46κι άργότερα σ'όλόκληρη τήν 'Ελλάδα. Οί διά- φορες συγχωριανές όαάδες -χιονιαδίτες, καπεσοβίτες, σαµαρινιώτες κ.λ.π.… δέν εξέφραζαν όιαίτερες τάσεις, πέρα άπό µερικές µικροδιαφορξς. Τό ζωγραφικό ύφος τής ξλληνικής άγιο- γραφίας έπηρεάζεται άποφασιστικά άπό τά άγιογραφικά έργαστήρια τού 'Αγίου " Όρους. T6 cog τής άγιορείτικης &γιογραφίας καί πρίν άκόµα άποσαφηνιστεϊ καί κωδικοποιηθεί άπό τό Εργαστήριο τύν 'Ιωασαφαίων, έπηρεάζεται όλο καί βαθύτερα άπό τή νεορωσική &γιογραφική σχολή. "Εχει πιά ξεΘυμάνει καί στή μεγάλη αύτή όρθόδοξη χώρα ή παράδοση τήν μεγάλων &Υι- ωγράφων όπως & Ρουµπλιήφ47 καί & Θεοφάνης & "Ελληνας.48 'Η αύστηρή τέχνη πού έκρωσίζει τή μεγάλη βυζαντινή παράδοση δέν &ποτελεζ πιά πρότυπο των άγιογράφων τού 19ου αί6να. οί µορφές των άγίων, κάτω άπό δυτικοευρωπαϊκές επιδράσεις πού έντείνονται κατά τήν περίοδο τού Μεγάλου Πέτρου, άρχίζουν νά παίρνουν έγκόσμια φυσικότητα. Τήν αύστηρή χρωματική κλί- µακα διαδέχονται βαθµιαία γλυκύτερες συγχρωµίες, Κατά τό 19o αίόνα ή ρωσική αγιογραφία Επηρεάζεται άπό τή Σχολή των Ναζαριν5ν τής Πετρούπολης. 'Η Σχολή αύτή ίδρύθηκε άπό τό ζωγράφο "Αλεξάντρ 'Ιβάνωφ, παλιό στέλεχος τής "άδελφότητας τού Λουκά" τής Ρώµης. '0 Θείρ- σιος, πού τόν άναφέραµε παραπάνω, µαθήτευσε στό ναζαρηνό ζωγράφο 'Ιούλιο Σνόρφ φόν Κάρολ- φσεντ. Θά διαφηνήσουμε µέ τήν άποψη τού Δηµητρίου Παπαστάµου πώς ή ναζαρηνή ζωγραφική στήν 'Ελλάδα "παραμερίζει τή μεταβυζαντινή καί λαϊκή παράδοση καί άνοίγει καινούργιο δρό- µο στήν &γΘοφραφία"49 άφού, άπό άλλο δρόµο, ή-λαϊκή άγιογραφία έχει δεχτεί τίς ΐδιες &- πιδράσεις. 'Η επίδραση αύτή τής νεορωσικής ζωγραφικής έχει έπισηµανυε'ι έδύ καί πάνω &- πό 50 χρόνια."Ψό δραστηριότερον κέντρον άσκήσεως τής ζωγραφικής είναι τό πασίγνωστου των 'Ιωασαφαίων...άληθής μοναχική σχολή όγιογραφίας, τής όποίας at είκόνες κοσµούν έκ- λησίας τού "Αθωνος καί άλλων ελληνικών χωρών ...'Η άγιογραφική αύτη σχολή έλευθεριάζει διότι είς τά παλαιά βυζαντινά είκονογραφικά θέµατα έφήρμωσε τήν Εύρωπαϊκήν καί νεορωσσι- 50 κήν τεχνοτροπίαν". Είναι βεβαιωμένα πώς οί περισσότεροι χιονιαδίτες ζωγράφοι γιά τούς δποίους ύπάρχουν βιογραφικά στοιχεία, τελειοποιούνται στήν τέχνη µέ άσκηση στό "Αγιον "Ορος. Στή βιογραφική σύναξη τού Γεωργίου Παίσιου συχνά συναντούμε τίς φράσεις "µετέβη μετά τού άδελφού του είς "Αγιον "Ορος, "οπου είργάσθησαν άμφότεροι έπί µίαν σχεδόν εί- η 16 ; οσαετίαν", "ούτος άηότερον µετέβη καί είς "Αγιον "Ορος έργασΘείς έκεί έπί σειράν έτών", ετξβη καί ούτος είς "Αγιον " Ορος όπου παρέµεινε έργαζόµενος κατά διαστήματα έπί µίαν καετίαν", "άργότερον µετέβη καί ούτος όπου είργάσθη έπί έτη όλόκληρα", "έκμαθών τελεί- τήν άγιογραφίαν παρ'αύτού έν 'Αγίω uOch". 'Εκτός άπό τήν έπίδραση τών άγιογραφικών έργαστηρίων τού "Αγίου "Όρους, θά πρέπει σημειώσουµε καί τίς ρωσικές χαλκογραφίες, καί άργότερα Έγχρωµες λιθογραφίες, πού κυ- οφορούσαν εύρύτατ4στήν 'Ελλάδα. Στό ρηµαγµένο Εργαστήρι τών Μαρινάδων βρήκαµε τό μισό 8ς ρωσικής λιθογραφίας µέ τήν Παναγία Ραλακτοτροφούσα τού 1893 καί µία ρωσική χαλκο- φία τού 'Αγίου "Όρους. Στό µικρό έργαστήριο τού Θωµά Χρήστου στό χωριό 'Αγία Παρασκευή άρχει άχρονολόγητη ρωσική έκδοση μέ άγιογραφικά πρότυπα. Θά πρέπει νά προσθέσουμε καί ; χιλιάδες τών ρωσικών φορητών είκόνων πού βρίσκονται σέ πολλά µέρη τής 'Ελλάδας. 'Η έπίδραση τής νεορωσικής άγιογραφίας έξηγείται πρώτ'άπ'όλα άπό τή σημαντική της 'χγςου "Όρους. 'Η, τσαρική τότε, 1…-'-'ωσία σέ µιά προσπάθεια έπιβολής βολή στό χώρο τού στό "Αγιον "Ορος διοχετεύει ένα χείμαρρο άπό χρυσάφι, πολύτιμες πέτρες, είκόνες καί ΄βλια. Πρίν άπό τόν πρώτο παγκόσµιο πόλεµο ή ρωσική µοναστηριακή περιουσία τού "Ανω ολογίζεται σέ 125 έκατοµρύρια δραχµών τής έποχής. 'Ρκτός άπό αύτό, ή Ρωσία είναι ή µό- , µεγάλη όρΘόδοξη χωρα μέ τό ίδιο, σέ µεγάλο ποσοστό άγιολόγιο, άντί0ετα μέ τήν Καθολι- ' 'Ξκκλησία πού έχει τό δικό της. Μή καί σ'άλλες παραστάσεις πού Ξγουν σχέση μέ τό δόγ- ύπάρχουν διαφορές άνάμεσα στήν δρθόδοξη καί τήν καθολική άγιογραφία, όπως π.χ. στήν ράσταση τής 'Αγίας Τριάδας. ΤΞλος, κάποιος άπόηχος άπό τίς Ξλπίδες γιά τό "ξανθό γένος" ,ταίνει άκόμα τίς καρδιές τόν άλύτρωτων. " Ούτος |6 Ειχαήλ Κ. Ζωγράφος/ είς τό άκρον νικιστής καί σφόδρα άγαπών τήν Ρωσσίαν είς τήν δποίαν ήλπιζε τήν άπελευθόρωσιν τής ύ- 06λΟυ τότε πατρίδος Μα€"ο5?Όστ660 Ξ!!€686 %αί Έμµεσες έπιδράσεις έρχονται καί άπό τήν ταλία. Τό γενικό πνεύµα τής έποχής µέ τήν άνάπτυξη έµπορικών καί ναυτικών κέντρων, τό ' νοιγµα τού ύπόδουλου έλληνισµού πρός τήν Ρυρώπη καί τά Βαλκάνια, τά καινούργια ίδεολο- κά ρεύµατα καί τήν …λλαγή τής μορφής τής Θρησκευτικότητας, στρέφει τήν άγιογραφία πρός .. - ο , . _ φυσιοκρατική άπόοοση των µορφων.'Από τά πρωτα γνωστά εργα χιονιαδίτικης ζωγραφικής, ως είναι ή άνυπόγραφη είκόνα τού 'κγίου "Αθανασίου καί τά Έργα τού Κώστα Θεοδόση ώς , , ιό τοπία τού Παγώνη στήν "Αγία Μαρίνα Κισσού και τις τοιχογραφίες τού ίστοριογράφου Μι- χαήλ στήν 'Αγία ?ριάδα Βυ€ού µεσολαβεί µισός αίώνας στα€ερής άνόδου µέ μερικά στοιχεία "ξγκοσµιοπσίησης" τής άγιογραφίας. "Υστερα άπό άλλα πενήντα χρόνια οί τοιχογραφίες στό 8εΐζοχώρι "Αγιάς δέ-χνιτνν µιάν έλαφριά ι'πποχώρηση πρός τή γλυκερότητα. ]*ρισκόµαστε τώρα στά µέσα τού 19ου αίώνα. Στίς άρχές τού 2Οού, µέ χαρακτηριστικό παράδειγµα τίς τοιχογρα- φίες τού 'Αναστάσιου Μ. Ζωγράφου, ή άγιογραφία είναι πιά μιά ζωγραφική µέ θρησκευτικά δέματα.Στόν επόµενο µισόν αίώνα ή τάση αύτή έκφυλίζεται σέ γλυκερή πλαδαρότητσ, μέ μεριΐ . πές µικρής έκτασης άντιδράσεις, κυρίως άπό τούς άδελφούς Χριστόδουλο καί Θωµά Παπακώστα. Κοσµική ζωγραφική. Πολύ πλατύ είναι καί τό πεδίο δραστηριότητας τών χιονιαδιτών ζωγράφων στήν κοσµική ζωγραφική, µέ τοιχογραφίες στά Ζαγοροχώρια κυρίως καί στό Πήλιοτ τοπία, νε- 17 ρές φύσεις, προσωπογραφίες, ίστορικές σκηνές καί διακοσμητικές συνθέσεις. Πολλοί χιο- ιαδίτες είναι συγχρόνως καί &γιογράφσι καί διακοσµητές σπιτιών. Δυστυχώς ή ξρήµωση τών ρεινών χωριών, οί πολεµικές περιπέτειες καί ή άγνοια µας στέρησαν όπό τό µεγαλύτερο µέ- ς των δροσερών αύτών έργων. Σέ πολλά χωριά άκούει ό έρευνητής πώς ζωγραφιές στόλιζαν γκρεµισµένα σήμερα σπίτια ή πώς τοιχογραφίες καταστράφηκαν άστοργα σέ έπισκευές. "Αλλού τό έργα έχουν ότογραφές καί χρονολογίες κι άλλο" είναι άνυπόγραωα. 'Υπ0γραμΜένες είναι …! τοιχογραφίες στά σπίτια: Γκινόπουλου, Ήεγάδες /χείρ Νικολάου Πασχάλη 1836/, Εαδδέκη, καμνέλι /χείρ Γεωργίου K. 1857/, Tnénn, Σκαµνέλι/Λιάτσης 1863/, Γεννάδιου, Σκαυνέλι χείρ "Αλεξίου Π.Κ. 1878/, Πολυχρονιάδη, Μεγάόες / Μιχ. K. Καραγιαννίδης 1869/, Βακόλα, ίλοφο| χείρ 'Αδόµ καί 'Αναστασίου Βούρη 1885/. ME γνωστό άπό άλλες πηγές τόν τεχνίτη ίναι οί τοιχογραφίες στό παράσπιτο Τριανταφύλλου στή Δράκια/Παγώνης 1832/ καί στά απί- τια: µέσου, Ψσεπέλοβο /'Αναστάσιος Παπακώστας Μαρινάς µέσα 19ου αίώνα|, Σαραβάνη, Δράκια ηλίου / 'Α8ανάσιος Παγώνης γύρω στά 1870/, I. Φιλίδή, Καπέσοβο | 'Ιωάννης 1925/ καί ή ζωγραφική διακόσμηση στό τζάκι τού Μιχαήλ Λούρα στήν Πυρσόγιαννη | Θωμάς Χρήστου 1930/o έ βάση τεχνοτροπικά καί θεματολογικά στοιχεία, καθώς καί άπό πληροφορίες τών νοικοκυ- έων τους,.σέ χιονιαδίτες άποδίδουµε τίς τοιχογραφίες στά σπίτια! Γεωργίτση στό καπΞσο- ο, Π5γολου, Βάσω, Έζάνογλου, Κοντοηώτη καί Παπάζογλου στό …σεπέλοβο, Πλακίδα καί Κόκ- ορη στό Κουκούλι, Έαρζώκα στό Καπέσοβο, Στούπη καί Κοντούοη στά Κάτω Πεδινά. 'Λπό τά . κινητά Ξργα, αν καί &νυπόγραφα, µπορούµε µέ άπόλυτη σιγουριά νά αποδώσουμε στό Χριστό- δουλο Παπακώστα τίς δύο προσωπογραφίες, άντρική καί γυνακεία, πού βρίσκονται στό σπίτι . τού Γ. Παίσιου στά Γιάννινα, στό Θωµά Παπακώστα τήν προσωπογραφία τής 'τασινής Παπακώ- στα πού βρίσκεται στό σπίτι τού Στέφανου Ζωγράφου στούς λιονιάδες καί στό Θωµά Παπακώ- στα τήν προσωπογραφία τοϊ Γιαννούλη Παπαχρήστου πού βρίσκεται στό σπίτι τού 'Αντώνη Ρε- ράοη στό Γοργοπόταμο. Προσωπογραφικό Ξργο πρέπει νά Θεωρήσονμε καί τήν πρώτη αγιογραφία τού Πεομάρτυρσ Ρεωργίου, πού έγινε άπό τό χιονιαδίτη.ΖΒκσ Μ'>Θΐξ…ιόεκατρείς μόνο μέρες , : - .! … 520 ,: : ο , µετα τό µαρτυρικό θανατο του νεαρού ηπειρωτη ίπποκόυου. Η δπειπονιση ένος προσωπου που µόλις πρίν 5πό µερικές µέρες κυκλοφορούσε ζωντανό στά Γιάννινα είναι άσφαλώς προσωπο- γραφία.Τό θέµα θά γίνει αγιογραφία όταν ξξαπλωθεί από τή Ρούµελη ώς τή Φιλιππούπολη.53 -…. Στό ζωγράφο Σωκράτη Ζωγράφο άνήκει καί µιά ζωγραφιστή παρόλα στό σπίτι του ιτέφανου Ζω- γράφου, Χιονιάδες. ‘H έρευνα στα χωριά τής "Ηπείρου δ€ απορεί νά Θεωετθεί Ξξαντλητιπή γιατί πάµπολλα σπίτια είναι κλειστό, άλλα µισογκρεμισμένα καί σέ µερικά, γιά τά όποία ύπάρχουν πληροφορίες ότι είναι ζωγραφισµένα, δέ µάς ξφησαν νά µπούμε. 'Ωστόοο, τα έργα κού γνωρίζουµε δέν είναι ζνπελώς ανεπαρκή γιό vi σχηµατίσουμε τήν είκόνα τής χιονιαδί- τικής κοσµικής ζωγραφικής. Κάλύπτουν µιά περίοδο εκατό περίπου χρόνων, άπό τά 1836 ώς τά 1930, "Οπως θά πρόσεξε & αναγνώστης, τό µεγαλύτερο ποσοστό σπιτιών µέ ζωγραφική δια- κόσµηση βρίσκεται στά Ζαγοροχώρια. Είναι ή περίοδος πού οί κάτοικοί τους ξενητεύονται , στή Ρουµανία ή στή Νότια Ρωσία, πλουτίζουν ξκεί µά δεν ξεχνούν τήν όρεινή τους πατρίδα. ? _ ~ u * - ,. 'Εκεινο πού κάνει έντύπωση ειναι ή έπίδραση του εύρωπαικου µπαρόκ καί του ροκοκό υ 18 ή διακόσµηση σπιτιών καί ξκκλησιδν. T6 φαινόµενο δεν παρατηρείται µόνο στούς χιονια- ες ζωγράφους 0610 άποκλειστικά στή ζωγραφική. 'Λσφαλδς 16 πρότυπα είναι χαλκογραφί- . "Εχουµε !πισηµάνει τό εόρωπατκό χαρακτικό πρότυπο τοιχογραφίας 106 1844 σε σπίτι 16c z1101ac,54ptflc 6ysoypa0txfig σύνθεσης 106 πατέρα Παγόνη καί 660 προσωπογραφιδν 106 60- ση Παγώνη.55'Βπίσης, & Εµφάνιση τοπ ίδιου θεµατος σε άποµακρυσµΞνους μεταξύ των τόπους διαφορετικός χρονολογίες καί άπό πολλούς τεχνίτες, δείχνει πώς σίγουρα δπάρχουν χαρα- ά πρότυπα. τό Θέµα π.χ. 106 κοµ!νου καρπουζιοό µε τή ψ€τα καρφωµίνη Επάνω του τό αντο6µε στό Πήλιο, στη Σιάτιστα, στ"Λμπελάκια, στήν ΄00ρυ καί 016 Ζαγοροχώρια. T6 ίδιο - συμβαίνει καί µ! όρισµίνη άποψη τΞς πόλης πού τή βρίσκουµε στό σπίτι 106 Γεωργίου .ρτς 1798, 106 Δηµητρίου Σβάρτς 1811, 106 Κοίλη Κοµνενόκη στό Νόλυβο Μυτιλήνης 1838, -6 πιτς" στην Καστοριά, της Ποίλκως στή Σιάτιστα. Στό βιβλίο 10610 δηµοσιεύονται πα- λαγίς, άπό χιονιαδίτες ζωγράφους, Ενός άνΘοδοχείου πού µπαίνει άπό κάτω µέσα σε κυ- ό σχήμα Ενώ δεξιά καί άριστερά ξεπετάγονται άνήσυχα µπαρόκ διακοσµητικά. 'Η £06600- ποθ μπαρόκ Εκτείνεται σ'όλόκληρη τή λαϊκή μας ζωγραφικό, Εκτός άπό μετρηυΕνες ξξαιρέ- , µπαίνει στό χώρο τΕς ξκκλησιαστικπς ζωγραφικής διακόσµησης, στόν Εκκλησιαστική ξυ- ΄ υπτικ6,56 στούς φεγγίτες, στά φευτοπαράΘυρα καί στό κ!ντηµα. ΣΕ όλους τούς τομείς τίχνης παρατηροδνται παράλληλα οαινόµενα. πΕσα στό γενικό πολιτιστικό κλίµα όναπτόσ- ' & τό δραστηριότητά τους καί οί χιονιαδίτες ζωγράφοι. ' : 'H δπαρζη χαρακτικΞν προτύπων άπό τό εύρωπατκό µπαρόκ συνδέεται μέ τήν Εμφάνιση καί δοση όρισµξνων µοτίβων, άλλά δίν ΕξηΥεί τό φαινόµενο. 'Λσψαλδς, τουλάχιστο κατά 16 ' ι…αίόνα, δεν Ηταν άπρόσιτα καί άλλα πρότυπα, κυρίως νεοκλασσικά με την πρόσθετη 611L- άζλία τής "!πίσημης" τίχνης 106 νίου Ελληνικο6 Κράτους. 'Ο νεοκλασσικισµός, µ'ΕΒο ποθ χεται κατά την όΘωνική περίοδο άπό τή ΒαυΈία, παρουσιάζει μιάν Επίφαση δντοπιότητας βαδίζει παράλληλα µέ τόν καθαρευουσιανισμό. "Ας σηµειωθεί 868 πώς τήν ίδιαν Εποχή … δηµιουργοσνται µερικό άπό τά ώραιότερα δηµοτικά µας τραγοόδια, όλοι οί λαϊκοί ζωγρ&- : Επιγράοουν καί δπογράσουν στόν καθαρεύουσα. Νοµίχω πώς τό ψαινόµενο συνδέεται 111113 ;;..ρ. µε τόν Επίδραση 106 λογιοτατισµοσ καί περισσότερο με τή βυζαντινή-ξκκλησιατική "ίσα, άφοσ οί γνωστοί διακοσµητ€ς σπιτιδν είναι καί &γιογράφοι. Χαρακτηριστικό είναι .ς…σΕ σπίτια διακοσμημξνα άπό χιονιαδίτες ύπάρχουν δπογραφξς στόν τόπο "χείρ...", όπως αµε παραπάνω καί µόνο στή νεοκλασσική ζωγραφική 106 σπιτιο8 106 Γιάγκόυ Μπ€ζη στην π 00600, 6 ντόπιος ζωγράφος όπογράφει " Ηικόλαος Παπαγιάννης Εποίει" σε τοιχογραφίες ΐ…παταστράφηκαν κατά τή µετατροπή 106 σπιτιού σε ξενοδοχείο. v000 κι άν τό πρότυπο είναι ξενόφερτο, 6 Επιλογή του άλλά καί η συµπεριφορά 0'06- έξαψη"… άπό ίθαγενείς παράγοντες. Συνεπδς αδτό πού Εχει σηµασία είναι 6 λόγος 'ς προτίμησης µπαρόκ ξ ροκοκό διακοσµητικδν Θεμάτων καί δεύτερο & συμπεριφορά σ'αότά, αδή ό τρόπος µε τόν όποίο 16 χειρίζονται καί ποιες θεληµατικΕς ξ άθίλητες άλλαγξς 'Ερουν σ'αυτά. Τελος, νά Ερμηνευ0εί η συμπεριφορά αδτή. " , , Η & πιστεύω πώς στήν ξπιλογή 106 θέµατος τόν κύριο λόγο Εχει & πελάτης και γιά τόν τρο- 19 το άπόδοσής του την εόθόνη Έχει & ζωγράφος. Οί νοικοκυρέοι τόν ζωγραφισµξνων όπό χιονια- 'ίτες όρχοντικδν είναι, κατά κανόνα, μετανάστες στη Ρουμανία καί στό νότια Ρωσία.Πολλξς είναι οί μαρτυρίες γιό Ζαγορίσιους πρό φεύγουν όπό Eva κοινωνικό περιβάλλον με κλειστό κτηνοτροφική οίκονοµία, έργόζονται, µορφώνονται καί πλουτίζουν στίς 'Ηγεμονίες. Οί τσε- τελοβίτες 'Αναστόσιος Τσολάκης καί "Αναστάσιος Τσοόφλης πλουτίζουν στό Κισνόβι καί άφί- 57 . . . .'Από τό Κουκουλι "οί Πλακιδαιοι ταξιδεύ- ονταν στό Εεσσαραβία, όπου πλοότισαν καί όπόχτησαν τεράστια κτηματική περιουσία"…58 Ρε- νουν σηµαντικό ποσά για έκπαιδευτικοός σκοπούς. νικά δε ζοόν τόν περιθωριακό βίο τοδ μετανάστη. 'Ηπειρότες συμµετέχουν στήν όναγΕννηση ' τξς ρουµανικός λογοτεχνίας. 'Ο µεγάλος πρόδρομός της, & 'Ιωάννης 'Ηλιόδης-Ραντουλ€σκου, γιός έλληνίδας καί έλληνοµαθής, μεταφράζει τό λυρικό ποόµατα το!! ήπειρότη "Αθανάσιου Χρι- στόπουλου.59'Ιδρυτ6ς τοό ρουμανικοό 'ΕΘνικοό Θεάτρου είναι & "Ελληνας Κ. 'Αριστίας. 'Ο Ξσκαλος τοδ.Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, άπό τό Δολιανά, μορφόνεται στό ξακουστό ξλληνικό |1ολείο τού Βουκουρεστίου, τήν περίφηµη "ΑόΘεντικ6 Σχολή" πού είχε σχολάρχη τό ζαγορίσιο είσπρο Φωτιάδη. Στό Γαλάτσι καταφεύγει, στό χρόνια τού ΑλΞ Hana & οίκογένεια τού Κων- ττιντίνου Ρόδου, δωδεκόχρονου τότε. 'Ο µικρός φυγάδας µπΞκε στό σχολείο τΞς πόλης αότΞς 'γιά νά συνεχίσει & ληνικές σπουδές".6ο Ήνηµονεύουµε έδδ καί τό γεγονότα στό 'Ιάσιο καί τό Δραγατσάνι στά 1821. 'Εννοείται πώς στό ζαγοροχώρια, από τίς άρχΕς τοδ 1Βου αίόνα .] !τ3ρχαν σχολεία καί βγΞκαν σηµαντικοί λόγιοι. 'ΥπΞρξε, μάλιστα, όπόφαση καί προσπάθειες -' πιό τήν ίδρυση στό 1815 Πανεπιστήμιου στό μοναστήρι τοδ Ρόγκοβου, κοντό στό Έσεπ€λοβο.61 ' "Ολα τό παραπάνω ποΧό άπΕχουν άπό τό να δώσουν υιόν ξστω καί άχνό είκόνα τϊε ζω6ς . Ιτό ζαγοροχώρια. 'ΑπλΞς ξεχωρίζουν µερικό στοιχεία πού && µΞς βοηθήσουν νά πλησιάσουμε τόν πρΞτο παράγοντα, τόν πελάτη καί τίς…προτιµ6σεις του. εύγει &πό τό χωριό του νέος, Ξιι χωρία κάποια παιδεία, από ενα περιβάλλον µέ άργή Ξξξλιξη, συντηρητικό καί όπρόΘυµο ττήν &φοµοίωση ξένων πολιτιστικών στοιχείων. Στά όστικά κέντρα τΞς Ρουμανίας καί τίς νό- τιες.Ρωσίας τό γο6στο που διαµορφώνεται άπό ίνα καθυστερηµένα "περιφερειακό" εόρωπαϊκό :παρόπ. λδτό μεταφέρει καί στόν τόπο του. Είναι καί Ένα στοιχείο κοινωνακΞς διάκρισης. ι!ν είναι &πλΞς ό εόπορος πού διακοσµεί πλούσια τό σπίτι του, είναι 6 ταξιδεµένος µε τό λεπτό "εδρωπαϊκό" γοόότο. Ζτό συνολιπό πολιτιστικό πλαίσιο δπόρχουν, βέβαια, τό ίδιαίτερα στρωµατικό στοιχεία,… όπΙρχουν όμως καί τό κοινά, τό όποδεκτά άπό όλα τά στρώµατα, όπως είναι οδ.ΧΏρΟί καί τό τοαγοόδια, τό σπίτι καί οί κατασκευαστικές του µέθοδοι, δρισμ€να Έθιμα, φυσικά η γλώσσα καί η θρησκεία, παράγοντες ΞΘνικΞς συνοΧΞς σφυρηλατηµξνοι άπό τό χρόνο καί ίόιαίτερα είσ8ητοί σ€ συνθήκες Τουρκοκρατίας. Τά κοινό αότό διαστρωµατικό στοιχεία λειτουργοόν μέ τό δύναµη τής παράδοσης καί συνυπάρχουν µε τά &πείσακτα. "Ετσι, & µπαρόκ διακοσµητική ίσιρµόζεται σέ παραδοσιακός άρχιτεκτονικΞς σπίτια, στολισµένα µε ντόπια όφαντά καί άλλα ταραδοσιακά.στοιχεία.Από ξδδ καί πέρα όρχίζει & ρόλος τοό δεύτερου παράγοντα, τοδ ζω- τσόσου. 'Η σωστή Ενταξη τόν διακοσµητικών Θεµάτων στό συγκεκριµµΞνο χδρο καί ό κάποιος *. Έγπλιματισµός τους τό κάνει νά µήν.ξνοχλοδν σΞν ξένα σώµατα, µ'"ολο πρό δέν ξχει όλοκλη… ll εί άκ6μα η άφοµοιωτική διεργασία πού συντελείται βραδύρυθµα στά Θέµατα πού είσάγον- l | στή λαϊκή μας τέχνη. 'Η εύκινησία τών µπαρόκ καί ροκοκό διακοσμητικΞν συγκρατείται , … μετριάζεται άπό μιά παραδοσιακή λαϊκή άντίληΦη. Ψά χρώματα τού φόντου είναι κάπως ι., &. ά, συνήθως σκούρο λουλακί % άχρα. Δέν πρόκειται γιά άνοιχτό καί διάφανο.γαλάςιο πού Γι' .νακαλούσε στη µνήµη τήν άπεραντοσύνη τού ούρανού. αίν όπορακρύνει δπτικά τά χρωµα- | Ενη &πιφάνεια διευρύνοντας τό χώρο, μά τήν…κρατάιι στά Θέση της μ! κάποια βαρειά καί …… ς πρωτόγονη αίσθηση. οί χειροτΕχνες ζωγράφοι ξπηρεάζονται άπό τό πολιτιστικό κλίµα τάς κοινωνίας μξσα . όποία έργάΓονται, γι'αύτό καί τά θέματά τους Εχουν άλλη μεταχείριση στά 3αγσροχό- . 'καί άλλη στά υεγάλα …άστικά …ύ ηµιαστικά κέντρα µε µεταποιητική καί μεταπραττικη δρα- ΄ ριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα τό τοπίο. Στά άρχοντικά τάς Τιάτιστας, της Καστο- ' Αµπελακίων, τού Μόλυβρυ καί τού Πηλίου συναντούµε τη συγκεκριμµ€νη πολιτεία , τσν "πανοραµική άποψη. Είναι η Πόλη, η Βενετιά, & Φραγκφούρτη, η 'Λταλάντη κ.λ.π. νά τοπία ά άποτελούν αύτοτελείς άνότητες μ!σα στην όλη διακόσµηση,.άνδ παράλληλα ύπάρχουν καί &? .. ρά άνωνυμα η φανταστικά τοπία πού άπασχολουν ρόµβους, ελλείψεις, κύκλους η διαχωρι- χει ταινίες, σχήματα ίνταγµίνα σε κάποια διακοσµητικη σύνθεση. 'Λντίθετα, στά Ζαγο- 'ώρια ύπάρχει μόνο τό άποσπασματικό φανταστικό τοπίο, συνήθως λίγα δέντρα, ίνα κάστρο, . σπίτι, σε μιά τυπική άπόδοση βασισµξνη κατά κανόνα οί τρείς όριζόντιες χρωµατικξς … ίες, πού περιβάλλονται άπό πλαισίωση. T6 τοπίο ύφίσταται µόνο σάν τµΞµα συνόλου, σε i τουργεί µόνο του. Θυµίζει τά φανταστικά τοπία των εύρωπαϊκόν διακοσµητικόν πιάτων, : . ? ' ίσως δεν είναι &σχετο μ'αδτάι ΄ … … ΄ τα άνθοδοχεία, θεµα τόσο συνηθισµένο στή λαϊκή μας τέχνη.-€νύ στή ζωγραφικά τού - … ίου, της Σιάτιστας καί τάς…Καστόριάς είτε άκουµπάει σχεδόν στην κάτω Επιφάνεια τού ναίοιου είτε στηρίζεται σέ κάποιο βαρύ Έπιπλο, στά Ζαγοροχώρια στέκεται µετξωρο Η &" -υµπάει σε κάποιο άνάλαφρο διακοσμητικό γυτικό θέµα. "οπωςετό τοπίο, Ετσι καίττό άν- . ' '? " οδοχείο. στά άστικά καί ήµιαστικά κόντρα & όργάνωση της διακοσµηµίνης όπιφάνειατ εί- ' ία ι περισσότερο λογικη καί µε συγκεκριµµ€νες… άναφορξς. Τό τοπίο Εχει τάύτότπτα. τίς πι- # σσότερες φορ€…ς… είναι… ενα… …άπό τά λιμάν…ια τάς ναυτικός καί Εµπορικός δραστηριότητας |1… &…: (,…ι-΄… - 'Ελληνων. αντιθετα, …στά Ζαγοροχώρια η όλη …σύνρεση βασίζεται οί διακοσμητικά -δ…ιά- "ί "…'… . ετσι νά πληροφορησει -η νά όπενθυμίσει,µ€… Θέµατα πού λειτουργούν Ρ.ι εση πού δέν… ίνδιαφξσ ο.;μ.Ι ι΄ικ' . - ' στολίδια, όχι σάν ταρ,...σ..ς. ,'λπουαιάζουν οί χαριτωυ€νεε καί εύλύγιστεε πλαισιώ- κ,…»(λ η,|,…'. .εις …µέ…τό παχγνίδι τξν κοιλόκυρτων γραμμων)που,δινουν κίνηση καί…… Ελααρ…άδμ……ψά πλα΄ίσια Ο! ων χιονιαδιτων ειναι τετράγωνα, κύκλοι, ίλλείψεις …καί ρόµβοι - σπανιότερα αύτοί. Πρό- θεση κοµψότητας φανερωνουν τά ζωγραφισµένα πάνινα παραπετάσματα, τραβηγρ€να… γσρι' άπό την πλαισιωση, π…ού τά συγκρατούν κορδόνια νδ φούντες στην άκρη, 'θξµα πού …τό'σνναντούµε -' "Η' ' καί …σε αλλες …βαλκανικίς χωρες,62 Κι ξ-δω η άπόδοση εχει κάποια δυσκαμψία, µάλιστα πιό ίσθητη δπειδη μαντεύεται προσπάθεια χάρης. '0 χειροτεχνης ζωγράφος, πού ερχεται άπό τό- -ρεινό κτηνοτροφικό χωριό του, δίνει τη δικη'του Ερμηνεία στό ξενόφερτο διακοσμητικό ,η Καί πρέπει νάγπαραδεχτούµε πώς η άντινοµία αύτη Ξχει άρκετη γοητεία. Είναι άξιο- ωτο πές νωρίτερα, κατά τά τελη τού 18ου καί τίς άρχξς τού 19ου αίύνα, χιονιαόίτες …ιοι, καί κυρίως & Μιχαήλ Μιχάλη Επιχειρούν µπαρόκ πλαισιύσεις σξ…ξπιγραφίς Εκκλη- ΄ οπως στόν "Αγιο 'Λχίλλειο Πεντάλοοου,177/4; [ καί στό µοναστήρι τύν Σταγιόδων, "Αργότερα & ίδιος στην 'Αγία τριάδα ΒυΘού, 1802, άποδυναµύνει τη µπαρόκ πλαισίω- ς |π5Υ9αφης περιβάλλοντάς την µε σ!0νρσκόκκινη παραλληλόγραµµη 1211 δεύτερη πλαισί- ] 'λργότερα 6 26:31 Ρικζ6λ δπιχειρεί μπαρόκ πλαισίωση Επιγραψύν στόν "Αγιο Γεώργιο " -χωριού, 1843, καί στήν Αγία Παρασκευή τού ίδιου Χωριού, 1852, άλλό µξ…βιαστικ!ς - µας πινελιίς. :α προσωπογραφία έχει κάποια δόση στήν Ελληνική λαϊκή ζωγραφική, κυρίως ο! τούς ΄ρες η δωρητές Ξκκλησιύν. Στήν κοσµικό λαϊκή ζωγραφική σπάνια Ξχουµε όπζεύθείας …πογραψίες. 'Από.όεύτερο χέρι είναι ο! µορφές τού Ρήγα καί τού Σουλτάνου…στή σύνθε- ' Παναγιώτη Ζωγράφου…" Πτύσις τής Κωνσταντινου|όλεως" η1838- καί τού ίδιου τά πορ- τού τσάρου Νικόλαου, τύς αύτοκρότειρας Βικτωρίας καί τού βασιλιά τός Γαλλίας Φί- στη σύνδεση "'Η δικαία άπόψασις τού Θεού διά την…άπελευθ€ρωσιν της 'Εχλάδος", &- .ίόια σύνθεση.ό "Όθωνας καί η…'Λμαλία µπορεί ν; Εγινανόπό τό φυσικό.,'Επίσης άπό . 'εο,χ[ρι είναι λ σκηνή τύν γάµων τού ΝαπολΕοντα, στό σπίτι τού Ράδου…στό…!σεπ€λοβο, δν Ξ.!ΐ!ίύΞ!ΞΙ Παπακώστα. 6; Τό ίδιο ίσχύει γιά τίς µορφός τού Ρήγα καί…τού 'Υφη- - …άπό τό Θανάση παγόνη στό σπίτι του στό Δρόκια.'Λντί0ετα, οί προσωπογραφίες πού . ; α "8" ' - s . … …ονται στό σπίτι τού Κανατσούλη -Σιότιστα 1811; είναι όπωσδηποτε άπό τό φυσικό, εί- ,- … ιστικ€ς καί σανορόνουν όξιόλογη δεξιότητα. … 'Η.προσωπογραφία, άκό τά Ξργα τουλάχιστο πού μάς είναι προσιτά σηυερα. όρχίζει νά . …ρχείται…άπό τούς χιονιαόίτες ζωγράφους γύρω στά 1900. Είναι συνολικά τ!σσερες καί την.ξπό…δύο στούς συνεργαζόµενους άδελαούς ζωγράοους Χριστόδουλο καί Θωμά Παπακύστα, &, , λ' δες. Πρόκειται…γιά πολύ άζιόλογα εργ. πού είναι χαρακτηριστικά {fig στρξφύς τύν - …Άιτύν αύτύν πρός ύφος περισσότερο "λόγιο", "όπως συμβαίνει την ίδιον Εποχή καί :ρσωπογραφίες χαιροτεχνύν ζωγράφωνιάπό άλλες περιοχές, όπως τού Ήρωα τύςµ!!ηλιορεί-- '|πανόστασης τού 3818 Νικολάου Ραντςοπούλου, πού βριίσκεται στά γρασεία,τύς Κοινό- τΙακρινίτσας, έργο άγνωστου πηλιορείτη ζωγράφου, πιθανότατα τού Νικόλαου !. 'Λνα- - "τη, καθός καί τού Οίκονόµου άπό…τά ?λµπελάκια Κισσόβου, ίδιοκτησίας οίκργόνειας "'η… . :. '… ' '… -‘ ι …. - ΄.Ωί δύο προσωπογραξίες τού…Σριστόξουλου Παπακ'ωστα παριστάνουν δύο γεροντικά πρό- . , . …ξντρικό καί γυναικείο, σε κροτσρή…καί, κατά τό σηµερινό-ίδιοκτητη τους παριστάν 3…τοός γονιούς τού…ρωγράσου 7αναστάσιο καί Χρύσω. T6 ότι οί δύο ζωγραοι!ς άκοαελούν , µι όποδεικνύεται καί όπό τίς ίόίας άκριβύς διαστάσεις τους, 53 Σ 37΄ξκατ. τού µ!- …τό όµοιόµοργσ ξλλειψοει6Ες καστανόχρωµο σχηµα µεσα στό όποίο τοκόιετσ8νται οί ΧΙ! ; καί τό γαλάζιο 3ρύµα πού σκίκξξει την δπόποιπη Επιφάνεια τού πίνακα. [οί τά δύο . ΐτόνονται κατά πρόσωπο µ! μιάν'ξλαφρότατη στροφή τού άντρικού πρός τά δεξιά καί τού ,η &, . ι ι . ' | | .; Ώ J PI . I ! ' & J ο I " . .Ψ' «' ι ι I | ι . ' . ι .. ο ( ,... ΙΧ… : " » : | " & . . . η . ι ο . ι I s . …κι . | ' : . . ι . .» | . J ι . | ; ο 4 ι : . &» ! κ » ι | ».. ο & ! J ! 3 " ι ο …. & . J ι ο ι ! & Ψ ! ι & ο ι ' " | α : & .l u I ι! & . α…. ι ! . ' ι ο Η . » ι .! Ώ . Ν . ι ! . ,. : ! ι κ ; ι ! ο | ι ! &… ι ι π * ' J J 22 '€ν'*' γυναικείου πρός τ'&ριστερό, Ετσι δατε, δπως 06 είναι κρεμασµένα τό ενα δίπλα ελλ., τα βλέματα να συγκλίνουν καί να'δημιουργείται ενα δέσιμο οίκειότητας αναµεσα δυό ζωγραψιΕς. * τό ίδιο ελλειψοειδές σχήµα περιβάλλει καί τίς δυό, ανεξάρτητες µεταξύ των, προσωπο- …ες τοπ αλλου αδελψοδ, τοό ΘωμΞ Παπακώστα. Είναι στίς ίδιες περίπου διαστάσεις µε τά τοό Χριστόδουλου, 55 Χ 45 ή προσωπογραφία τής Στασινής Παπακώστα καί 59 X 49 του ινοδλη Παπαχρήστου. 'Εδδ οί µορφίς είναι εντελώς κατά πρόσωπο καί τα δύο χρώµατα τοό αν είναι διαφορετικά. 'Η δργ6νωση τής ζωγραφικής Επιφανειας με μιαν ελλειψη πρό εγ- ' ται μέσα σε παραλληλόγραµμο δεν είναι αγνωστη στήν Ελληνική παράδοση. Χαρακτηριστι- ιραδείγµατα τό έργα " T6 προπατορικόν αµάρτηµα" καί " 'Η Ξζωσις από τόν Παράδεισο" Γ. Καστροαύλακα στόν "Αγιο ΉηνΞ τοπ 'Ηρακλείου, µέσα 1Βου αί., τό σχεδιο "έ. Φεραίοςΐ Ηικ. "οσχοβόκη, µέσα 19ου at. καί πολλά χαρακτικά, όπως ή "Παναγία Θεοτόκος "Ελευθ- 106 ξερομόναχου Γαβριήλ από τή Σκόπελο-1819, καί "Τόν ΄Δγίων Πάντων ό Θειότατος Χο- . τοσ Παναγιώτη Μυτιληναίου -1858, καθώς καί µια ανώνυµη παραλλαγή τής χαλκογραφίας …, πρό βρίσκεται στήν "Εθνική Πινακοθήκη.64 'Ωστόσο µεγάλη διάδοση παίρνει κατά «& τοπ 19ου αί6να µε τίς χαρτονένιες πλαισιόσεις φωτογραφικών πορτραίτων, ποθ ερχονται ες από τη Δυτική Εύρώπη' πολλ!ς Εχουν σήµατα παριζιόνικων Οίκων. "Η σόγκριση των ποτραίτων α6τδν µε &γιογραφικό εργα τόν ίδιων ζωγράφων δείχνει πώς 'εδΘείας !παψή μ! τό ζωντανό πρότυπο τοός όδηγεϊ ο! ρεαλιστικότερη απόδοση. 96 χρδµα χασει τή γλυκερότητα των &γιογραφιδν τους καί γίνεται αόστηρότερο, αποδίδονται µε λεια οί ρυτίδες του προσώπου, οί τενοντες τοπ λαιµοό, οί λεπτοµ€ρειες τής φορεσι8ςι .τηριστική τής "λόγιας" επίδρασης είναι καί ή προσπάθεια φυχογραοίας µε τό σφιχτό -α τής Χρόσως Παπακώστα, ή κουρασμ€νη !κφραση του 'Λναστόσιου Παπακώστα, τό δφος …εποίθησης 106 Γιαννούλη Παπαχρήστου καί ή συγκρατηµένη αδταρ€σκεια τής Στασινής Πα- τα. Οι δύο χιονιαδίτες προσωπογράφοι δεν φαίνεται νδ όγνοοόν τελείως τό Εργο τόν ,οων τής 'λθήνας. Σαφείς λόγιες Επιδράσεις εχει καί ό 'Δναστάσιος Μιχαήλ Ζωγράφος πού στα 1902 τοι- φεί τό πρόστωο τής εκκλησίας "Κοίμηση τής Θεοτόκου" στό χωριό ΠΞδες. 'Η Quota 106 κ από τόν πατέρα του, ή "πλ&σις" τοδ 'Δδάμ καί τής Έδας, τό προπατορικό αµάρτημα, - ση από τόν Παράδεισο καί οί συνεπειξς της διαδραµατίζονται σε λιτά τριδιόστατα 1o- τα γυμνό κορμιά εχουν ξεφύγει &πό τήν παραδοσιακή σχηματοπο(ηση, οί πτυχώσεις τόν ότων είναι µαλακές καί πέφτουν µ! φυσικότητα, & ουρανός πίσω από τόν 'Λβραόμ µε τα ωτά ώχροκόκκινα σύννεφα Έχει δραματικ6τητα. ΄ H χιονιαδίτικη ζωγραφική ξεκινάει από Ένα καθαρό λαϊκό δφος µε Έντονες βυζαντινές 'αεις, περνάει βαθµιαία στό "βυζαντινοαναγεννησιαπ6", όπως το χαρακτήρισε νεότερος ι€ίτης ζωγράφος, πιό σωστα σε ενα κρόµα,παραδοσιακδν με νεορωσικό καί δυτικοευρι - Γστοιχεία για νό καταλήξει σε µια προσπαθεια "λογιωοόνης" πρό κραταει, όµως, όρκε… .σιε καί αλήθεια. Παραλληλη είναι & πορέ€α΄δλδκληρης σχεδόν τής ανεπίσηµπς έλλπνι- ' . '. ο! λ' .. ,?!) ζωγραφιµΞς. > .- … 'Απ6 τήν τρίτη δεκαετία τού 2005 αίόνα &ραιώνουν ραγδαία Οί χιονιαδίτες ζωγράφοι σ , . αί ή τέχνηχξόσξ€ήόός µιόν εύκολη και πλαδαρή &ραιοφόνεια. Λύτή ή γλυκερότητα ύπηρχε :… . - ' -1 α' J …Ξ J 3 " σέ παλιότερες γενιές σε πολύ µικρότερο βαθμό. "Αν δέν ύπήρχε τό όργο τύν νεότερων, . J .." L. g! λ ="… : Γ " ' ο '" 3? μεγιστοποίησε καί Εκανε &ναήρομικά αίσθητ€ς τίς &ουναμίες αύτΞς, ή γενική είκόνα…τής :" ΄ ' -"4 " " ιαδίτικης ζωγραφικής θά ήταν καλλίτερη καί δεν θά ξπΞσυρε τίς αύοτηρξς κρίσεις τού .ΐλ… ?" & Κόντογλου πού, σέ γράµµα του πρός τόν Rani-“atone τούς διαγράφει όλουςιΨ οί συγχω- ”of σου δεν ήξεραν να α»γραφίςουν". ϊήµερα πού γνωρίζουµε καί τίς παλιότερες οάσεις χιονιαδίτικης όγιογραφίας καί τίς &ξιόΝογες διακοσμήσεις σπιτιύν καί τό Ξργο τδν κισυίνων ξκπρόσωπων τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής µπορούμε νά κρίνουμε πιό δίκαια Η! & |. J . νά πούμε στό σεβαστό γέροντα τύν Χιρνιόδων "οί συγχωριανοί σου ήξεραν νά ζωγραφίζουν". ΦΕΓΡ-??Σ κανατπΡΙ…πΜ ΠΕΡΙΠΝ?… ' *Η δλλοτε πρόσκαιρη κι Ξλλοτε μόνιύή Εγκατάσταση των χιονιαδιτδν ζωγράφων οί µεγέ- ταση τού !λλαδικοσ χώρου είναι ξπόµενο νά Επίδρασε τόσο στό ζωγραφικό τους ύφος αί οτί θέµατά τους. "Οπως σηµειόσαµε, τό μικρό όρεινό χωριό τους &ποτελούσε τό όσ- ριο άπό τό όποίο, ύστερα΄&πό μιά περίοδο µαθητείας, ξεκινούσαν γιό τήν όσκηση τής ς τους. T6 πολιτιστικό κλίµα τής περιοχής πού εργαζονται, τό Ξθνικ8 καί κοινωνικα ροβλήματα. Η θέση και ή ίδεολθγια τής πελατείσς διαµορςωνουν τα εργο τους. Θα στα- . «aunt σέ τρία χαρακτηριστικα Έργα χιονιαδιτων ζωγραφων : στόν "' Αγιο Γεωργιο εξ 'Ιω- . νων τού…ζψ1838, στούς "Γάμους τού ΠαπολΞοντα" τού 'Λναστ. Παπακώστα γύρω ,- 1850, στό "Ψοπίο τού θεσσαλικού κάµπου" τού 'λθαν Παγωνη περίπου στα 1870, χα( σε σχέδιο.0ί τίτλοι των "Γέρων" καί τού "τοπίου" δεν ανήκουν στούς ζωγραφους, τούς δω- µε βάση τό θέµα. ϊτό 1838 Εχει συντελεσθεί ή δηµιουργία τού µικρού ξλληνιτού Κράτους, & πρδτος του ρνήτης είναι πιό ξήύ καί &φτό χρόνια νεκρός ζπό τό δολοφονικξ χέρια τύν &ντιπξλων. ή πρωτεύουσα Ξχει μεταφερθεί &πό τό παύπλιο στήν 'Λθήνα καί ό "Όθων µέ τούς Βαυα- , διοικούν τήν 'Ελλόξα. "Ωστόσο ή Θεσσαλία, ή "Ηπειρος, ή Μακεδονία καί πολλά νησιά .υν κάτω όπό τήν τουρκική κατοχή. Έρισκόµαστε στό Γιόννινα, τήν πρωτεύουσα τής 'Ηπεί- Have 16 χρόνια από τό θάνατο τού "Αλή Hana, τού -Ξστω καί &πό πολιτική σκοπιμότη- 8νεξίθοησκου. Υδρα "ού ύπ&ρχει τό ελληνικό Κράτος οί τούρκοι επιχειρούν νά €κτουρκί- όλους τούς ύπηκόους των γιό νδ µήν ύπόρχουν !λληνικ€ς διεκδικήσεις στό Ξδόαη πού χουν. "Η παλιό πληγή τού ήπειρωτικού Ελληνισµού, ό ξξισλαµισµός, παρουσιάζει Έντονα τάµατα ξαναζωνταν€µατος. 'Αποδίδει ή δοκιμασµένη µ!θοδος, ό συνδυασµός πιξσεων καί χΒν. "Τό θρησκευτικόν καί Εθνικόν αίσθημα λίαν ήσθενΞς συνεκρότουν τούς χριστιανούς τής πατρίους πε:εοιθήσεις, καί at figmuéaaug ξγξνοντο σωρηδόν. Είς τούτο δέ, τα μεγι- συν!τεινεν καί ή µεγαλη &µ&θεια κλήρου καί λαού, ή γενική ξλεεινή οίκονοµική κατα- ις τόν χριστιανδν καί ή πολλαπλδς όλική όνακούοισης των ξξωμούντων". "Οσο κι αν … 31) µτ΄ . ε . ι . : J & . . . . . , & . . ! . . . . .. . , .! . . ι . . …' : & . . . Ώ . - >…- . . . . - . | J J γ . . Ώ . . ' ' 3:κ . Ν | - . . . . 1 . . : ' . 5 . . . . Ν . . .! Ώ . ' - Με»; µια… , . & . . . . & . . & . ' . ., . ι … . J ε - . . '! | χο… … . . & I ι . - . . . ' Ι ο ι . . . ι . . . | | Β . . , . ι . . . . ς, . | , 24 , ο Dc , ΄ - ' 4 αι ό Εξωυ6της νπτοχριοτιανύν" -&οφαλδς ύπήρξαν καί τέτοιες περιπτωσεις κανόνας ειν ρ … : Ο , … & ' σικό και ή &ντίδραση, διάχυτη μ γίνεται σκληρό όργανο τού κατακτητή. Υπάρχει, αν , 16 6 Υ ξνη ΏΏως Οζ κάθε &ντίδραση πρός τήν 'Βξουσία, Έτσι κι &δΒ, δηµιουργειται Β' P. ανωµ . τ" 90 . Ψ ' . . υ !!- E τό &πό τόν Κοριό τ6ν'λίτωλ6, οί ΝεομΞρτυρες Κωνσταντινος από τήν Υδρα, ι κ ς , | ο . , , . - μ." 'λγιο Ααυρίντιο τού Πηλιου, Νικολαος…&π6 10 Μξ . " , . , . , . 1 6 | . > . Ο -νιαδίτης ζωγρόοος Ζήκος Μιχαήλ δεκατρείς µέρες μετ&'τό θάνατο τού Γεωργίου καί 2005- .νια πρίν τον ανακηρύξει ή 'Εκκλησία "Άγιο, τόν ζωγραφίζει με αωτοστξφανσ κα στ" ; ,αίρος τής είκόνας γράψει τό πρδτο σύντοµο Συναξάρι με τολµηρές ξκορξσεις,…:πωζδ , Ε- ίος κηρίτι τόν Χριστόν Θεόν &ληθινόν, καί δι'αύτό καταδικάζετε διό θάνατον . τα…µ … & ιου…είναι µι! υρκική πολιτική τού Εξισλαµισμού. 'Η ζωγραφιά αύτή.τοδ νεοµ&ρτυρα Ρε ργ ιραλΕα πολιτική πράξη τόσο τού ζωγρ&οιυ 600 καί 105 ΧρύσαυΞου Λαϊν8 πού τή, παρ:;γιιΐΞ;' τα &π6 αύτό, 16 εργο κατέχει σηµαντική θέση στήν ίστορία της λαϊκής µας ζω;ρ;φιταΞ Ζου είσαγει τή οουστιν!λλα στήν &γιογραοία. Βέβαια, & Ζήκος Μιχαήλ δεν τίνος. ρωκ ταν- . ν&ει τή φουστανΕλλα στό χωρο τής ξκκλησιαοτικής ζωγραφικής. Προηγείται Έσποο ζνσ νος &πδ 16 Φορτόσι τής… Ηπείρου, πού στά 1788 ζωγραφίζει "στανικως" τό λήσταρχοοσι:π6- τη Σκότουλα µ!σα'στήν…!κκλησία τής Κοίµησης τής θεο;όκζυ στό:χωριΐ ι:Ξζ;χ:;;ι; ξ;ήν :? 65 ,αύτό Ζμεινε &γνωστο στό β&Φος μι ς κκλησ ας ο | , ;:Ξ;έ ΛΞΞ.!;Ζ;λΐΐωΐΛντί8ετα, τό Εργα τοσ…χ,,νια6ίτη ζωγράφου γνωρίζει τεράστιζ"ΞιαΞοζ- ο! χιλιαδες χαλκογρεοίες καί ζωγραφικές Επαναλήψεις.'ιπανωτξς οι Εκδόσειε;χ:ι6λγ:τΞ ν σχεδόν πανοµοιότυπες με 16 Έργο τού Ζήκου, &πό τό οποίο προέρχονται: ζου ακων "τε "38, τού Κύριλλου µοναχού στά 1845, του Παναγιώτου Κ. στό 1859, τού ';ω ννουε κα; ή ,- 65. 'Bla10v1661g οί τοιχογραφίες καί οίοορητΕς είκόνες. ΚαΩιΞρόνεται ρισζι;δν τόπο κα- ορική &να4ρίβεια "& Εξ 'Ιωαννίνων" Ενω όλοι οί νεοµάρτυρες αναφερονται µ…έ… & ασ" αγωγής των καί όχι τού μαρτυρίου των. Στήν είκ6να & 'Αγιος καρουσι&ζεται ο κήτ εσ:ηπε- -υστανΕλλα καί κόκκινο οίσι. T6 φόντο είναι γαλαζοπρ&σινο καί διακόπτεται, στ Ι:ανν(- που του .υΦρυς τής είκόνας, &κ6 οριζόντια ςωνη µε σχηµατική παρίστασταση τΕν τ τνποπόί- ί τήν περίπτωση τού 1εωρχιου παρατηρείται 16 γενικότερο φαινόμενο ή…ς ι'Κ. Ο Ιανό καί ρεα- ξς Επαναλήψε.ις τό αρχικ&"&ιν ' ετων. !!! τίς διαδοχικ "του &γιογρι'ικων θεα "# ζ I "Κική ΈβδτΌΉ΄ & Χ""6 ιταλ. , "" . , "Π , ιδια &µιτ&βλητος &γιογριοικός- ξκαναλαµβαν6μενος τύπος. ……, ' Β' 5 ) ' ϊς» ? …) αν:νι Ξ)? ΄ η » . … ξ . να 3 ' ι93- * ι ι.- , . . !, α . . ;, η :. … ο". 'ν' ο, 00- 3 ο & ν|1γο,'1/| κι' ιοΙνι' ςιδιΞ If. Οι" σπ 1! ΄…ΐδ΄΄ '» ' ο, : … 25 ΝαπολΕσντα, !ργο τοσ Χιονιαδίτη :Αναστάσιου Παπακώστα-μαρινΞ, γύρω στό 1850. Κατέχει δεσπόζουσα Θέση στόν όλη διακόσμηση. T6 Θέμα προξρχεται σίγουρα όπό χαρακτικό πρότυπο πρό δέν βρέθηκε μεχρι σήµερα. 'Η σύνθεση είναι µ€σα σε ηµικύκλιο πού περιβάλλεται &π6 τό συνηθισµένο στούς χιονιαδίτες µοτίβο τΞς τραβηγμΕνης µε κορδόνια κουρτίνας καί πλαι- σιώνεται άπό πολύχρωμο σχηματοποιηµΕνο οδράνιο τόξο. '3 010106000 αδτ6 χρησιμοποιείται κυρίως στίς ξκκλησίες γιό νά περιβόλλει τόν Παντοκράτορα καί συνεπδς φανερώνει µεγάλο θαυµασμό πρός τό Ναπολέοντα. Είναι γνωστό πώς πρίν Ξπό την "Επανάσταση τοπ 1821 οί "Βλ- ληνες καρτερο6σαν τό Ναπολέοντα ώς Ελευθερωτή, 300 αίτός ξξ€ψραζτ τό πνε8µα της Γαλλικ5ς 'Βπανδστασηςι 'Ο Χριστόφορος Περραιβδς τυπώνει στην Κέρκυρα -1798- & -Υμνο εγκωµιαστ…χ6 πρός 16 "novanap1t", & Κοραής όποβάλλει 6πόµνηµα πρός τό µεγάλο Κορσικανό καί ζητάει "τήν ΕλπιζοµΕνην 6π'αδτοσ απελευθέρωσιν της 'Ελλόδος". Στό Παρίσι, όπως σηµειώνει ό ?"- σας,"µυστικη Εταιρεία συνεστη, όδεία καί !µπνεόσει 106 ΝαπολΕοντος, µονοµερ5…σκοπόν Excu— σα την &πελευο€ρωσιν της 'Ελλόδος". 'Ο 9. Κολοκοτρώνης αφηγείται πώς όταν οί…Γόλλοι κατέ- λαβαν τά 'Βπτίνησα "&πεφαρίσαμεν νά δπόγωµε είς τό Παρίσι διό νδ εδρωµε τόν Βοναπάρτε". ΄Μακρός µπορεί νδ γίνει & κατάλογος τόν ξλληνικόν ένεργειδν καί Ελπίδων μ! κξντρο 16 Na. πολξοντα.'Υπόρχσυν, όµως, καί οί &νοιχτοµότηδες πού καταλαβαίνουν πόσο µάταιες καί απο- ξπροσανατολιστικΕς είναι τετοιες Ελπίδεςα 'Ο 'Λνόνυµος "Ελληνας στήν "ΦΕλληνιχή Νοµαρχία" έτου βροντολαλείι" Τήν είσθε, Ξδελφοί µου; τόσον είκολόπιστοι....'Ιδετε καί τό τωρινό πα- ;ραδείγµατα όπου & πολυποίκιλος στροφή 13€ γαλλικης…στόσςως µες παραστΕνει. '0 δυνάσςης των μ! ταξίµατα µεγάλα καί μέ τοιαστα µ€σα &πόκτησεν όσα κατά τό παρόν ε,.τ-ζ66 'Η ζωγραφιά τοπ τσεπ€λοβου γίνεται 20 μΕ 30 χρόνια µετά τό θάνατο 106 Ναπολέοντα. Πρίν πεθάνει είχε διαφε6σει τίς Ελπίδες πού καί & γαλλικός λαός καί Ελλοη σκλαβωµΕνοι εί- χαν στηρίξει σ'αδτόν. Γιατί λοιπόν συναντοσµε στό Τσεπέλοβο αδτη τήν καθυστερηµένη εκφρα- ;ση λατρείας πρός τό Ναπολέοντα; , 'ο Κωνσταντίνος Ράδος γεννήθηκε στό ΤσεπΞλοβο στό 1875 καί Εµαθε τό πρδτα γράµµατα εστό περίφημο σχολείο του. ΐΛπό ξκεί ουνΕχισε στό Γιάννινα τίς σπουδ€ς.του, μό στά 1787 &,Εξ: ξναγκόζεται νδ φύγει γιό τό Γαλάτσι τ6ς Ρουμανίας Επειδη ό καποδς-του Βασ. Ρξδος πιάστηκε γκαί σκοτώθηκε &πό τόν 'ιλη ΠασΞ, τοδ όποίου τόν τυρρανική διοίκηση κατίκρινε καί 0010006- σε. Χτό Γαλάτσι συνεχισε τίς ξλληνικΕς σπονδξς του καί παράλληλα μάθαινε ίταλικό καί γαλ- λικ&. 'Λπό !κεί, μετά τό θάνατο τοδ πατίρα.του, πηγαίνει στην ϊίζα της 'Ιταλίας κι Εκεί &νακατεόεται στό λαϊκό Επαναστατικό κίνημα τόν καρμπονόρων. Κατά τό Ραλλορωσικό πόλεµο &- κολουθεί τίς δημοκρατικξς στρατιές τόν Γ&λλυν. Είναι & πρώτος ποθ συνίλαβε την ίδία µυστι- κής !παναστατικης όργόνωσης για την &πελευΘξρωση της 'Ελλ86ας καί τη ρίχνει στό ΣκουφΞ πού "πρώτη σορό στη !!όσχα, στό 1812, κάποιο βράδυ σ'Έναν κύκλο 'Ελληνων, όκούει τόν Κων- [" σταντίνο Ρόδο νδ µιλάει γιό Εθνικόν &γ6να".υ' 'Ο σπόρος γιό τή Φιλική 'Εταιρεία είχε πέσει. Αραστήριο μέλος της καί ό Ρόδος. Μετά την κήρυξη της 'Επανάοτασης &ναλαμβόνει συµφιλιωτι- ! Ες πρωτοβουλίες μεταξύ τδν όπλαρΧηνδν καί διορίζεται ΐπαρχος στην "Άνδρο καί την Τρίπολη. ετό την δπελευθ€ρωση γίνεται προσωρινός Διοικητής Ναυπλίας καί δύο φορές ώηφίζεται πληρες- ι ' … » Υ v | & & ο Z -‘ : γ .? : ο . ." ΄ι ! … : .νΡ' .. ι ! . ι 4* | - ' Ώ ι Ρ . | . . :: Ο'! ν ζ.»! . »; . . ; δ .. ο. ' Ψ J ι… . » " ] Ψό΄ …! 5 3 . πι ια .Ι ; .I s . " 6 "Ο ο & J -ψ . χ &. Ο .. . : : ο '- 'Ο ", ξ … ι » I- , Ψ & | 3 . : - ο . , ,! - . Δι. ι ο: . ., ς ι . ο ι . α ! v ‘r J 1 ;! …,» ! χ . | Q \ J ( ] |» , . Ώ . 3΄ .… ι ι l‘ … 26 .! Άι .ιος στή Συνέλευση τού "Άργους. nag λοιπόν Ξνας δημοκράτης σάν τό Ράδο ζωγραφίζει στό σπίτι του τή µορφή ξνός όπο- Ώ ' . τη τύν δημοκρατικδν ίδεδν; Δυστυχός ή γενική ξκτροπή τού 'Λγύνα άπό τή λαϊκή δηµο- τική του κοίτη καί οί Εξελίξεις τού.νξου ξλληνικού Κράτους παρασύρουν καί τό Ρόδο, γίνεται άντισυνταγµατικός καί μετά τό Θάνατο τού Καποδίστρια άναγκάζεται νά παραι- τ ο ,; & …ι γιατί "οί νίοι κυβερνήτες ήταν συνταγµατικών άρχδν"."8΄Ηί τ!τοια ίδεολογική Eat- Εν , _ ; ήταν φυσικό νά µήν &πογοητευθεΐ άπό τό Ναπολξοντα, τόν άνθρωπο πού θαύµαζε στά νιά- Ο". ν . , ο… . … …Ψό έργο είναι άπό τά ώραιότερα δείγµατα τής λαϊκής ζωγραφικής τού 19ου αίύνα. Στίς .? Ώ " . . ληλες όµόκεντρες ήµικυκλικίς ζωνες που.περιβάλλουν τό θεµα Εναλλάσσονται, σε διάφο- 'ι ' …" ' ' . , … . τόνους' το ώχροκοκκινο καί το γαλαζοπράσινο. Μέσα ο! ούδ!τερο γκριζοπράσινο φόντο : . | , | . " " . ! =άλλουν εντονα οί µορφές τού Βαπολ€οντα καί της 'Ιωσηφίνας, στίς όποίςς πυριαρχεζ & & σπρο τού φορέµατος εκείνης καί τού παντελονιού Εκείνον. Οί φιγούρες είναι σχετικά πές, πιάνουν τό µισό περίπου τού όσους τύς ζωγραφιάς καί τό όγδοο τού πλάτους τηςι 'Ξχουµε ξδδ τήν Εξαρση, μέ τό µεγεθος, τον κύριων προσώπων τής σύνδεσης. Οί λαϊκοί εωγράφοι, όταν τό Ξργο τους δεν Εχει άλλα στοιχεία ή πρόσωπα γιά νά φανεί ή διαφορά 'ξκας άκό τούς ήρωες, τότε τούς ξξαίρουν σχεδιάζοντάς τους µεγάλους σχετικά µξ τίς .τάσεις τού Έργου, Ετσι πού τά πόδια νά άκουμπούν στήν κάτω πλαισίωση καί τό κεφάλι λησιξζει τήν !πάνω. Κάποιαν άμΌΧανία.προκάλεσε ή Ξνταξη τού, άσφαλδς παραλληλόγραμ- &, >" : ! χαρακτικού πρότυπου στό ήµικυκλικό σχήµα τού δπανω µίσους της άΦίδας στό σπίτι τού -….,Προσο€τει δεξιά καί άριστερά δύο άσαφή καί μονόρωαα άρχιτεκτονικά µέλη, Ετσι πού 4…ύριο θεμα παραρίνει σχεδόν τετράγωνο. 'Η ξκτΕλεση είναι ξπιµελημ!νη καί µε άξιόλογη ΄μτική εύαισδησία. 'Ο λόγος τού κεφαλιού τού Πα ολΕοντα πρός τό κορµί δέν ξεπερνάει 1 πρός 5. ΄ 'ο 'ΛΘανάσιος Παγώνης, στά 1870 περίπου, διακοσµεί τό πατρικό του σπίτι στή Δράκια. δωμάτιο όποδοχής, τόν "καλόν όντά", ζωγραφίζει διάφορα µπαρόκ διακοσμητικά , τίς ωπογρ1φίες τού Ρήγα καί τού 'Υψηλάντη καί µερικά τοπία τού Θεσσαλικού κάμπου. Ψό ο…καταστράφηκε άπό τούς σεισμούς τού 1955, όταν πιά τό σπίτι ήταν ίδιοκτησία Σαραβά- . εκτός άπό µερικά τµήµατα πού διασώθηκαν καί βρίσκονται στή συλλογή Μακρή στό Βόλο. :Ξς άπασχολήσουν 865 τά τοπία τού θεσσαλικού κάµπου. Τόν ήξερε καλά ό ζωγράφος τόν το αύτό γιατί κάθε καλοκαίρι τριγύριζε στά καμποχώρια καί πουλούσε φορητίε είκόνες …τίς Ετοίμαζε τό χειμώνα. Πήγαινε µετά τόν άλωνισμό, τότε πού οί χωρικοί είχαν χρή- I, 'Ώϊως Εγραφα παλιότερα παρουσιάζοντας τήν τοιχογραφία αύτή, "ό ΄λθανάσιος Παγώνης ,…µ€ κοφτερό μάτι τό καμπίσιο τοπίο. Τά χαμηλά σπίτια τόν κολίγων µισοσκςπάζονται &- …ούς µαλκ€ύς κυματισµούς τού !δάφους. 'Η ταπεινότητά τους τονίζεται καί κ! τήν άντί- Ή…πρός τά φηλά δέντρα καί τόν πύργο τού τσιολικΞ, πού ύαώνεται άλαζονικός στήν άκρη ;…χωριού". 'Ο ζωγράφος μας Έκανε καί τίς τοιχογραφίες στό µοναστήρι της Φανερωµένης ς…χωριό Καλλιφόνι στόν κάµπο της Καρδίτσας. Οί τοιχογραφίες αύτ€ς Εχουν σχεδόν κατα- - -.' …κι- - - . ισπ.". Δ-|-,.Μ' -'ν…'.Π1ψτ*|-,-"Ψ"ιπ'γ΄ι'-ψ"…µ'"-ρ ε…! 27 -φεί άπό νεότερες οίκοδοµικές έργασίες στό καθολικό τού µοναστηριού. Είναι φυσι έζησε κάµποσον καιρό έκεί καί νά συνέλαβε τό ύφος τού τοπίου ώστε νά µπορεί νά 1 ώσει. 'Ο Κωνστ. Παπαδημητρίου, µιλόντας γιά τόν παλιό Δήµο Καλλιφωνίου γράφει επ τό 1881 µόνον ή κατοικία τού µπέη /τό Κονάκι/, διεκρίνετο άπό µακράν ώς λαμπρό )'όµηµα μετά τύν έντός τού περιβόλου άποθηκύν".69 Οί μακρινές άλλά συγκεκρξμµένες "πολιτείες τού θρύλου" στά άρχοντικά τύν βορειο- δίτικων άρχοντικύνΐίΞΞλΞίό;ΐξύξϊνές πολιτείες καί τά γνώριμα τοπία τού 19ου στό ιο, οί φανταστικές διακοσµητικές µικροτοπιογραφίες των σπιτιύν τού Ζαγοριού, έχφρά- τό πολιτιστικό κλίμα κάθε τόπου καί έποχής. 'Ο "Αθανάσιος Παγώνης ζωγραφίζει τό το- 0616 γύρω στά 1870, όταν ή νέα πόλη τού Βόλου μέ τή ζωηρή έμπορική καί βιοτεχνική κίνηση δίνει τόν τόνο τής ζωής σέ όλη τήν περιοχή. 'Η λαϊκή τέχνη τού Πηλίου είχε ίσει τή θαυμαστή άνθισή της µέ Eva πνεύµα αίσιόδοξης στροφής πρός τό οίκείο καί τό …μερινό. Τό συγκεκριµµένο, τό άπτό, τό άπευθείας γνόριµο άντικαθοστά τό µακρινό, τό ΄ δεύτερο χέρι. Στά πρωτοπόρα σχολεία τού Πηλίου έδύ καί δεκαετίες έχουν έδραιωθεί πρατήρηση καί τό πείραμα. 'Ο 'Αθ. Παγώνης παρατηρεί καί καταγράφει, όχι βέβαια µέ φυχρή ματιά τού έπιστήµονα, περιγράφει χωρίς πρόθεση μετάδοσης γνώσεων. Τό έργο του έχει µόνον άλήθεια, έχει ζωντάνια, κέφι, µέθεξη. Δέν καταγίνεται σέ λεπτομερειακές γραφές. Τά σπίτια του άποδίδονται περιληπτικά, τά ζύα του είναι µονόχρωµες σκια- ίες, τά δέντρα κρατούν µόνο τά καίρια χαρακτηριστικά τους. Βλέπει τό θεσσαλικό το- µέ κάποια είρωνική διάθεση, αγαθή όµως καί καλωσυνάτη. Μ'ύλο πού πολλά άπό τά έκ- .τικά του µέσα τά κληρονοµεί άπό τόν πατέρα του, πού ύπήρξε καί & δάσκαλός του στή ραφική, δηµιουργεί ένα άνανεωµένο ύφος. "Από τά τοπιογραφικά έργα τού πατέρα του, ς άρχές τού 19ου αίώνα, "ως τίς δικές του τοιχογραφίες µεσολαβούν άρκετές δεκαετί- "ο,τι στίς πρύτες δεκαετίες τού αίόνα άρχισε νά σχηµατίζεται, στίς τελευταίες εί- πιά µορφοποιημένο καί σταθερό. Στούς Χιονιάδες, μέσα στό ρηµαγµένο έργαστήριο τών Μαρινάδων βρέθηκε πρόσφατα, &- εσα σέ πολλά άλλα στοιχεία, καί ένα σχέδιο σέ χαρτί, διαστάσεων 33 Χ 44 έκατ. µέ παράσταση τής γέννησης τής Θεοτόκου. Κάτω άπό άπανωτά στρώµατα µολυβοκόντυλου ύπάρ- λεπτόγραμµη χαλκογραφηµένη σχεδίαση, άπόδειξη πώς ή σύνθεση άντιγράφονταν µηχανικά ς ίδιες διαστάσεις γιά φορητές είκ6νες. Τό σχέδιο δέν έχει φωτοσκιάσεις, φωτοστέφα= καί λεπτομέρειες σέ φορέματα καί σκεύη. 'Η τεχνική τής έποχής νά γεµίζονται µέ &- όχρωµη µπογιά πρύτα οί μεγάλες σχετικά έπιφάνειες καί ύστερα νά ζωγραφίζονται οί τομέρειες καί τά "φύτα", καθιστούσε Εκρηστη, άν όχι άρνητική, τήν άρχική σχεδίαση τομερειύν καί φωτοσκιάσεων. Τό χρυσό τού φωτοστέφανου έµπαινε στήν τελευταία φάση , Εργασίας μέ φύλλο καθαρού χρυσού καί τό κυκλικό του περίγραµµα σχηµατίζονταν µέ αίχρηρό διαβήτη, τό "κομπάσο". Μέ βάση τό σχέδιο αύτό έγινε ή φορητή είκόνα "Γεν- *ιον τής Θεοτόκου" πού βρίσκεται στό παρεκκλήσιο τού 'Αγίου Παντελεήμονα στή Βούρ- ανη, στίς ίδιες άκριβύς διαστάσεις καί μέ τήν έπιγραφή "1822 Χιονιάδες". Είναι σχε- ll ΛΨΛι-ι,Γ-'11πΓι|ιπι -ι ιιι ι -ιιΛΡ Ρ. ιιιιιΠιι 28 σίγουρο πώς τό σχέδιο χρησιμοποιήθηκε όχι µόνον άπό μιά γενιά ζωγράφων. '0 χειρο .ς Χαρακτήρας τής χιονιαδίτικης ζωγραφικύς έπιτρέπει τη µηχανική &ντιγραφή τού ίδι …τ0ς άπό πολλούς ζωγράφους. Δ€ µπορέσαµε νά βρούµε άλλο άντίγραφο γιά νά φανεί ή πγ ική συµβολή τού κάθε εκτελεστή στήν ποιότητα τού χρώµατος, στή σχεδίαση τών λεπτοµε , στή φωτοσκίαση καί στήν άπόδοση τού βάθους …τό σχέδιο προδίδει τρισδιάστατη άντί . "Αλλωστε καί ή σύνθεση χωρίζεται σέ τρία έπίπεδα βάθους αντίστοιχα µέ τρείς, i06- ες σχεδόν, ξπάλληλες ζώνες τΞς έπιφάνειας.Πρώτο πλΞνο…κάτω ζώνη: ή σκηνή τού λουτρού µικρής Μαρίας. Δεύτερο πλάνο-µεσαία ζώνη: ή αγία "Αννα µισοξαπλωµένη, δίπλα της 6 κείµ, τό τραπέζι καί δύο κοπέλλες. Τρίτο πλάνοοέπάνω ζώνη: ή µισανοιγμένη πολυτελής ή καί τα κτίρια. 'Ο Διονύσιος έκ ΦουρνΞ περιγράφει Ξτσι τή σύνθεση "Σπίτια καί ή &- "Αννα κειµένη έπί κλίνης μέσα είς παπλώματα, ακουµβίζουσα είς προσκεφάλαιον' καί δύο ΄τζια όπισθεν βαστάζουσιν αύτήν, καί Ξυπροσθέν της άλλο κορίτζι ριπίζον αύτήν µετά δίου΄ καί άλλα πάλιν κορίτζια έβγαίνουν άπό πύλας βαστάζοντα σαγητό, καί ύλλα πάλιν ότωθεν αύτύς καθήμενα πλύνουσι τό παιδίον είς λεκάνην' καί ύλλον πάλιν κουνεί τό ίδιον έν ώ εστί τό παιδίον". Τό σχέδιο δέ συµφωνεί µέ τήν περιγραφή, κι ές Έχουν οί νάδες στό έργαστήρι τους τήν "'Βρµηνεία" τού Διονύσιου, ήντιγραµµένη΄μέ τό χέρι ξ- &πό αύτούς. Στην περιγραφή δέν αναφέρεται ή παρουσία τού 'Ιωακείμ, ένώ στό σχέδιο 'χει. 'Αντίθετα, άπό τό σχέδιο λείπουν τά δύο κορίτσια πού κρατούν τήν "Αννα, καθώς έκείνο µέ 16 "ριπίδιον". Τέλος, & Διονύσιος µιλάει μόνο γιά σπίτια ένώ στό σχέδιο χει καί κωνική σκηνή. Ε Π Α O Γ Ο Σ " Γιά νά μπορέσουµε νά σχηµατίσουµε γενική είκόνα τύς έλληνικύς λαϊκής ζωγραφικής ι άπαραίτητο νά προηγηθούν Ξρευνες σέ όλα τά κέντρα της καί νά δηµοσιευθούν οί σχε- ς μελέτες, πού κι αύτές αργότερα µπορεί νά αναθεωρηθούν μέ βάση τή γενική είκόνα ή ιγενέστερες µονογραφίες. 'Εκείνο πού δέν πρέπει νά φοβόμαστε είναι & απόριψη & µερι- ίναθεώρηση, όπό µας τούς ίδιους € από Ξλλους, παλιότερων απόψεών µας. Στήν "Ελλάδα, ., Ψάχνουμς 01E τυφλά καί άβοήθητοι, τά ξεστρατίσµατα είναι πιθανότερα άπό άλλες χώ- ……µέ συγκροτηµένη πολιτιστική ζωή. Τώρα πού τελείωσε ή μικρή αύτή έργασία βλέπω πώς ερικές λεπτομέρειες ύπάρχει διαφορά µέ προηγούµενες θέσεις µου. Τό µόνο πού ζητώ ι τόν άναγνώστη είναι νά µού εύχηθεί ν'άξιωθώ νά &ναθεωρήσω καί τή σηµερινή έργασία. Η Α Ρ Ά Η Ο Π Π E Σ ικτωρία Ηικήτα-Σκαρτάδου, 'Ο γλύπτης Μίλιος στόν τόπο του.'Ανάτυπο άπό τό περιοδι- . "'Αρµολόι", "Οκτώβριος-Δεκέµβριος 1977 Ιϊτσος 'Α. Μακρύςν ΞΞέΞξλος."Βκδοση " "Ελληνες ζωγράφοι", έκδ. οίκου ΝΕΛΙΓ"Α, 'Αθή- να 1974, σελ. 440 Γεώργιος Παίσιος, ίερεύς, 'Αγιογραφία καί αγιογράφοι τών ξιονιάδων.'Ιωάννινα 1962 |," Ι "ΓΙ,Ι-Ι΄ΠΓΙ'ΙΙΙΙ -ι|ιιιι--ΙΠ- Ι-ΙΙΙΙ'ΙΠ" .πιτελικ6ν Γραφεΐον 'Υπουργείου των Στρατιωτικδν, 'οδΟιπορικά 'Ηπείρου καί Θεσσα ….'ΑΘήνσ, 1880, σελ. το; κογενειάρχες υποκείμενοι σε φορολογία κατά τό τελευταίο τέταρτο του 19ου αίόνα: μήτριος Ησνδρίδης, Γιώργαινα Μανδρίδη, Ζήσης Τολη, Νικόλαινα Τζουβάπα, Δημήτρης Ρ, .-ος, 'Οδυσσεύς Τζουβάπας, Θεόδωρος Σίμου, Ν. Παπαϊωάννου, "Αναστάσιος K. Ζωγράφος, εώΜ…ς Φίλος, ϊ>…6λαος Φίλος, Λάµπρος Φίλος, Ζήσης I. Μάτσα, 'Ιω6.υνης Η. Μάτσας, Ιωάννης Η. Ματσος, πιπ6λαος Δ. Ρούρης, Λημήτριος Ροδρης, Ήικδλαος Γ. "έτος, 'Ιωάν- ης Γ. Εσόρης, 'Αδάµος Δ. Έο6ρης, Δημητρης Α. Ήο6ρης, Γεώργιος Α. Ρούρης, Θανάσης K. οδλας, 'ΑγγελΞς Ι. Φίλης, Δημήτριος δίλης, !!ιχαήλ Ζωγράφος, ΘωµΞς Ήτούλας, Δημήτρης σχαλης, 'Αποστολος Ντούλας, Γεώργης Πασχάλης, Νικόλαινα Πασχάλη, Νικόλαος Δ. Διά- «ης, Γεώργης ΤζΞφος, 'Αποστολος Τζξφσς, Νικ5λας ΤζΞφος, Κώστας Θανάση, Γεώργης Η. του, Δημήτρης Η. Χρήστου, Γρηγόριος !!. Χρήστου, Νικόλας Η. Χρήστου, Δηµήτρης Άστον, '4ναστάσιος Δ. Χρήστου, 'Αποστολος π. Ζωγράφος, Υιλτιάδης Κ. Ζωγράφος, Δηµ€… ης Τόλη, '4ριστοτξλης Τόλη, 'Αποστολος Θεοδοσίου, Κώστας Παπακώστας, Χριστόδουλος νακώστας, Διονύσιος ΕξαγΞλου, Γεώργιος Βλάχος, Δηµ€τρης Σαπούλης, Κώστας Θεολ6γης, ι6τριος Η. Παϊσίου, Νικόλας N. Παπακώστας, 'Ιωάννης Παϊσίου, Κώστας Κυρζίδης, Χρι- έδουλος Κυρζίδης, Μήτσαινο Καραγιάννη, Κώσταινα ΚαραγιΞννη, Χριστόδουλος Τόλη, Σταδ- , Οίκονδυου, 'Αλ€ξιος Λξντζος, Ευάγγελος "Ξωάννου, 'ΛρσΞνιος Χριστοδούλου, Ρεύργιος . Δεντζος, Όε6ργιος Θανάση, Κώστας Τόλη, Δημήτρης Π. πόνος, Τόλης Καραγιάννης, Λη- ,ριος 'Εξ&ρχου, 'ϊωΞννης Ρ. Σπουρτης, Χαράλαµπος Ρ. Σποδρτης, Γεώργιος "Α. Δηµητρι- …ς, Δέσπω Χρήστου, πένθος πόνος, Ευθύμιος "Αργύρη, Γεωργιος Κώτας, Ξενοφών Διδασκά- υ, Θεολόγος 'Αργύρη. Κώστας Έσδλας, Τόλης Ψζέφος, Χρηστος Ρ. Κορµάζος,τ|ςΡμώ τιξ>.; µε Θεσπρωτοδ … 'ΑΘανασίου Ψαλίδα, Γεωγραφία 'Αλβανίας καί 'Επείρου."Έκδοση ΄Ετσι- ας 'Ηπειρωτικδν ΗελετΞν, 'Ιωάννινα 1964, χάρτης έκτ6ς κειµένου. …υ παραπάνω, σελ. 9 pi Θεοπρωτοσ, σελ. ??α καί 22β χειρογράφου του. … Τουρξτσογλου, Γραπτή Λµαζών ξπ "υµφαίου.΄Αρχακλογικά 'Ανάλεπτα ΄Αθηνδν, 1968/3/, ντοπίζεται το πρότυπο -'Αµαζδνα ΖΑΤΤΉΙ- τοιχογραφίας στο αρχοντικό "ιχαήλ Ν. …. -υ ρλη.- Ήικ. Φίστα,Τ6 τέλος ένος βιβλίου.Θεσσαλονίπη 1971, οπου επαναλαµβάνονται οί "τηρήσεις του 'Ι. ΤουρΞτοογλου, χωρίς αναφορά της πηγης, καί προστίθενται περισσό- -ες πληροφορίες γιέ τή ζωγραφική των αρχοντικων τού Νυµφαίου. - Ευδοκίας "Ιωάννου, Παπαγιάννης, & κλεισοΞριωτης ζωγράφος τοΞ Νυµφαίου. Περ. "Μακεδονική Ζωή", Μάϊος ΄8, τεξΧΟζ 132, σελ. 45 . οιοδιπδ " '1ρµολδι" ΛεκΞµβριος 1976, σελ. 28-30 ριοδικ6 " 'Αρµολ6ι" Δεκέµβριος 1976, σελ. 9. 'Αποστ6λου Βακαλοπούλου, 'Ιστορία του Νέου 'Ελληνισµοσ. Β΄Τουρκοκρατία 1453-1669. αλονίκη 1964, σελ. 311 γίου Παϊσίου, ίερΞως, τα σχολεία των Χιονιάδων επί Τουρκοκρατίας. ΧΆΙΙΙΙΠΣζΨµΜΏγ ΙΙΠτΠΓΙ΄ΓΙΙΠΓΙ "ΙΙΙ -ι΄ιιι--ΠΙ- Ι-ΙΙΙΙΙΠΙ| 30 Ιωάννινα 1966, σελ. 7 -. ΄Ιωάννου Λαµπρίδου, Περί τόν εν 'Ηπείρω 'Αγαθοεργηµάτων.1880, σελ. 191 …. 'Ανήκει στον κ. 'Αντώνιο Γεράση, Γοργοπ6ταµο, παλιά Φούρνοβο. -. Ευριπίδου Σούρλα, 'Η 'Αγιογραφική Σχολή τδν Χιουιάδων, 'Ξπαρχίαε Κονίτσης.Περιοδι- κό "'Ηπειρωτική 'Ηστία", 'Οκτώβριος 1954, τεδχος 30, σελ. 929-933 .. | " . …. … '. Γεωργίου Παισίου, ίερέως, 'Αγιογραφία καί Αγιογράφοι των λιονιάδων, 'ιω&ννινα, 1962, σελ. 8 !. όπου παραπάνω, σελ. 20 , '. Ηαγνητοφωνημξνη συνέντευξη µέ τον τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, Α5… γουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή, Βόλος '. Ευριπίδου Σούρλα, οπου παραπάνω, σελ. 931 1. Παράδειγµα & πατέρας τοσ δάσκαλου Στέφανου Ζωγράφου. ΓεννήΘηκε στίς 13 Φεβρουαρίου 1876, παντρεύθηκε στίς 26 "Ιουλίου 1898, στίς 5 'Ιουνίου 1901 άποχτάει τήν πρώτη του κόρη 'Αγλαία, στίς 23 Δεκεµβρίου 1903 τή Μογδαλινή, στίς 14 Αύγουστου 1005 τήν 'Αρετή, στίς 30 Νοεµβρίου 1906 τό Στέφανο, τήν 1 Δεκεµβρίου 1910 τήν "Όλγα. . Χριστ. ΠερραιβοΠ, :ΞΞΞΣΞΞ:Πρ6λογος Πίκου ΒΞη, 'Επιµέλεια-σχ6λια Η.Ή.Παπαϊωάννου. 'Αθήνα 1956, σελ. 83 , . +. Κίτσου Α. Μακρή, 'Η λαϊκή τέχνη τοδ Πηλίου. 'ΑΘήνα 1976, σελ. 209 4. Μαγνητοφωνηµένη συνέντευξη μέ τον τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, 18- γουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή, Βόλος . Κίτσου 'Α. Μακρή, Οί "φυλές" τΞν Χιονιάδων καί ή ήπειρώτικη χειροτεχνική ζωγραφι- κή.'Εφηµ. T0 ΒΗΜΑ ,15 Μαίου 1977. 'Αναδημοσίευση στο περ. "΄Αρµολ6ι", άριΘ. 4-5. Αυγουστος - Σεπτέµβριος 1977 '-. Φρειδ. "Ένγκελς, 'Η καταγωγή τής οίκογένειας, τής ατομικής ίδιοκτησίας καί το!! Κράτους.'Αθήνα 1966, σελ. 100, 103, κ. a. "?. Κίτσου 'Α. Μακρή, Γλυκειά ζωή στή Γκοντοβάσδα, 'Εφηµ. TC ΒΗΜΑ, 28 ,Ιουνίου 1979 . Δημ. Μακρή, 'ΗπειρΞτες &γιογράφοι. Περ. "Μακεδονική Ζωή", τεδχος 93, 1974, σελ. 52 .. Δημ. Μακρή, Δύο Θαυµάσια εκκλησιαστικά μνημεία τής Κλεισούρας. Περ. "παχε&ονιπή Ζωή", τε6χος 138, Ποξμβριος 1977, σελ. 34 . Δηµ. Κ. 'λγραφιώτη, ‘0 χιονιαδίτης άγιογράφος Ειχαήλ Ζήκος καί ή συντροφιά του στό Μεταξοχώρι 'Αγιάς.Περ. "'Βπειρωτική "Εστία" τεδχος 303…304, 'Ιούλιος=Λδγουστσς 1977, σελ. 507 - 521 .1. Κατάλογος χιονιαδιτΠν ζωγράφων με µία ενδεικτική χρονολογία. Κώνστας Θεοδόσι,1Τ47 - Κωνσταντίνος,1760 - Κωνσταντίνος Ήιχαήλ,1764 … 'Ιωάννης 'Α- θανασίου,1793 - 'Αναστάσιος 'Αναγνώστη,1793 - Παγώνης Κωσταντή,1801- Ήιχαήλ Κων- σταντίνου, 1802 - Μιχαήλ 'Ιωάννου,1805 - Γεώργιος Μιχαήλ,1812 … Γεώργιος,1813 - Ζήκος, 1822 - Γεώργιος Ζήκου,1828 - Γιώργις δάσκαλος Μιχαήλ,1824 - Ζήκος Ζωγράφος, -Ζξχος Γεωργίου,1828 - 'Ιωάννης Πασχάλης - Νικόλαος Πασχάλης, 1838 - Ματθαίος Γε- |' " Tn τ'ι1ι-ιι πΓ1"|ιιι -- επι . "-..Πι- ". nun-unnu- 31 Γεωργίου,1838 - Χριστόδουλος Γ. Δ. ,1846 - Κωνσταντίνος Γεωργίου, 1846 - 'Ιωάννης κου, 1857 ~ πικολαος Γεωργίου, 1847 - Ξ;;;ξλΞέη=ου, 1852 - Γεώργιος Κ.,1857 - Μιλτιξ 6ης Δ.Ε.,1857 - Αναστάσιος Κ. Παπακώστας,1856 - Νικόλαος Γ. Πασχάλης,1861 - Λιάτι 1863 - Μιχαήλ Κωνστ.Ζωγράφος,1867 - Μιχαήλ Καραγιαννίδης,1869 - 'Δναστάσιος Μιχ. Ζ. γράφος,1863 … 'Αποστολος 11ατθ. Ζωγρξφος,1872 - 'ΑΘανάσιος Κωνστ. Ζωγράφος,187Ο - Κω σταντίνος Κωνστ. Ζωγράφος - Δημήτριος "ικ. Πασχάλης,1877 - Ματθαίος Γεωργίου,1878 - 'Αναστισιος Κ. Ζωγράφος,1878 - "Αδάµ Βούρης, 1885 … Ζήσης Δηµ. Βούρης,1885 - 'Αναστά- οιος !!. Ζωγράφος,1872 - Παντελής Π. Ζωγράφος,1872 - Στέφανος Η. Ζωγράφος,1871 … ’A- στάσιος Κωνσταντίνου,1882 - Χριστόδουλος 'Αναστ. %ωγράφος,1885 -'Αθανάσιος Παγώνης, 1885 - ΠαΌλος ’I. Γιοδατάπουλος - Σωκράτης Η. &Δγράφος,1875 - 'Αλξξιος Ν.Κ.,1878 - Κωνσταντίνος ΄Ααοστ. Ζωγράφος,1892 … Νικόλαος 'Ι. Παπακώστας,1906 - Πολύκαρπος 'Αν. Ζωγράφος,1895€ξ Θωµάς 'Αν. Ζωγράφος,1923 - 'Ιωάννης,1925 - Σωκράτης Χιονιαδίτης,1926 -"ε&ργιος Η. "Έξαρχος,1932 - Θωµάς Εδαγγ. Χρήστου,1966, 'Αθανάσιος Διάτσης,1966. ϊερικΞς φορές στον κατάλογο εµφανίζεται το ίδιο 6νοµα δυό φορές καί σε κοντινές χρο- νολογίες. Στίς περιπτώσεις αύτές τό ονοµα µπήκε γιά δεύτερη φορά μόνον στον ήταν σί- γουρο πάς πρόκειται γιά δυο συνονόματους ζωγράφους. Π.χ. & Κώνστας,1747 καί & Κων- σταντίνος,1760 δέν είναι το ίδιο πρόσωπο, οπως υποθέτει & Γεώργιος Παϊσιος, γιατί τά Εργα τους Ξχουν σηµαντικές τεχνοτροπικξς διαφορές. 'Βπίσης & Γεώργιος,1813 δεν είναι & ίδιος µε το Γεώργιο Εήκου,1824 γιατί στο µοναστήρι τδν Γενεσίων τής Θεοτόκου δια- 'µάζουμε τήν επιγραφή "διά χειρός ζωγράφων Γεωργίου καί Γεωργίου ξκ Χιονιάδων τής έ- παρχίας τοπ 'λγίου Βελλάς εν Ξτει σωτηρίω 1813" καί σέ φορητή είκ6να το6 ίδιου µονα- στηριοΕ=" Δξησις τον δούλον του Θεοδ Μιχαήλ ίστοριογράφου. 'Ιστορήθη δέ διά χειρός Γεωργίου καί Γεωργίου τδν αύτοδ Ηα8ητάδων εκ Χιονιάδων". 'Ο Παδλος Γιοδατόπουλος κα- τάγεται άπό τό γειτονικό χωριό ΄Ασηµοχώρι, άλλά υπήρξε µαθητής χιονιαδίτικου εργαστή- ριου. Γεωργίου !!€γα, Σιάτιστα." Αθήνα 1963, σελ. 11 Γεωργίου Μέγα, όπου παραπάνω, σελ. 10 Βικ. Κ. "ουτσ6πουλου, Καστοριά, Τά 'Αρχοντικά.'ΑΘήνα 1962, χωρίς σελιδαρίΘμηση.οδλ- ασ 20β Κίτσου "Α. Μακρή, Δύο λαϊκοί ζωγράφοι..Β5λος 1952 -, σελ. 19 καί υποσηυεί.ωση 28 Χαρ. Χαρίτου, 'Η µονή ΄Αγίου Νικολάου Πάου 'ΑργΞλαστήε. Βόλος 1972,σελ. 61-62 Γεωργίου Παϊσίου ίερ€ως, "Αγιογραφία καί 'Αγιογράφοι των Χιονιάδων. ΄Ιωάννινα 1962, σελ. 105 'Αγγελικής Χατζηµιχάλη, Λαϊκή 'Αρχιτεκτονική καί Τέχνη.Περίληψη οµιλίας στον "Κυ- ιλο Τεχνικών" τήν 29-5-42, δημοσιευµένη στό Δελτίο του Κύκλου αήτοδ άριΘ. 28 'Αγήοορώ- ίτσονριάδη,αΈδησπί6λοςου Σβάρτς στ 'Αμπελάκια. 'ΑΘήνα 1928, σελ. 17 Αρχείο Κίτσου Α. Μακρή, Βόλος II Λ1"λΨΙ|Ι-!ΙΛΨ'ΤΠΙ| -ιιιιι-ι-Λ'- ΡΠΙΙ|Ι|Λ.| …. ΧΧ 32 fl L Άρχε ο Κίτσου '4. ΝακρΞ, Βόλος . Γιάννη Μαυρομάτη, τό ξεκίνηµα των µαστόρων της Πυρσόγιαννης ΆονΕτσης.Περιοδικ6 "' πειρωτική 'Κστία", Μαϊος…'Ιούνιος 1978, σελ.341 3. Γράμµα τοδ απογόνου τους Βασιλείου Κ. Χρήστου, γιατροδ, 1? 'Ξανουαρίου 1978. 'Δργει Κίτσου "Α. 'ακρ5 . Χάρτινος δερµατόδετος κώδικας σέ μέτρια κατάσταση, διαστάσεων 19,5 I 14 εκατ. Τελίδε 356 καί τρείς μέ μεταγενέστερα συµπληρώματα. ‘0 αριθμός των σελίδων µονος γιατί & σε- λίδα 351 είναι δυο φορές. "'Εγράφη διά χειρος Χριστοδούλου Γ.Δ. 18Δ6 απριλίου 25". "Έχει μικρές διαφορές μέ τό δηµοσιευµένο τις τον Ηαπαδ6κουλο…ΚεραρΞα κείµενο. Π ν ο,. ο , "Πίνεξ της παρούσης βίβλου" γίνεται ατ6 Χριστόδουλο "Πιναξ ακριβής της βίβλσυ". Παρα- , & , η…. α , , | ._ ,… … : " |]? , ι Ο .. . λειπει την .φιεςωεη 1η τεστοκςκαι αειπαρΘινω Lap α . …πισης παραλειπει το Πασι τοίς των ζωγράφων παισί Προγυµνασία καί Παιδαγωγία". 'Απλοποιεί καί τή γλωσσα. Γράφει κ ο ν τ & άντί π λ η ο ί ο ν, Ξ ξ ω αντί ? Γ ω & ε 9, δ ε ί ν ν 0 n ν &νςζ & ε ι- , [Κ , ι ' : , . : , κ ν υ ο υ ν, β ο 8 ι α αντι β 0 α ς, κ & µ ε αντι ποι η ο ο ν, φ α λ α κ ρ ό ς αντί ' . φ α ρ α κ λ ό ς κ.λ.π. Στην περιγραφή του Αγίου Βασιλείου παραλειπει τ6ν, &σφαλδς ακατανόητο σ'αδτόν, χαρακτηρισμό "µιξαιπ6λιος". "?χει καί µερικές προσΘΞκες π.χ. δν- ΄ " ο " λα 1 ΄ ο 5 τα" ν ΄…ι ο δν λα π ' καί τολυτελ" woof v " " 'Ο "Α τι φ ρων …μ|ρα φ ρ.µα ι …ραγε Lap ρ… ……μ ρα . … | η … ….μςτα , : ,γιος ΘεαγΞνης έν Θαλασρει ρισΘείς τελειοδται" γράφει " 'Ο αγιος Θεαγένης Ξν βάθει Θαλάσσης ' ριφΘείς τελειοσται". οι " … | ΄,ς Τέχνης, καί αι κύριαι αυτης | » n . Διονυσίου της εκ ΦουρνΞ, :Ερμηνεία τΞς Ζωγραφικ πηγα , εκδιδομΞνη µετά προλόγου νυν τό πρδτον πλΞρης κατά τό πρωτότυπον αυτΞς κείμενσν, στο τοδ 'Α. Παπαδοπούλου-ΚεραμΞως. 'Εν Πετρουπ6λει 1909 Νίνα - Μαρία 'Αθανασογλου, 'Ο ζωγράφος Γικηφ6ρος Λύτρας.'Αδηνα 1936, σελ. 10 Ι.Ν. Λαζάρεφ, 'Αντρέϊ ΡουμπλιΞΞ.ϊδσχα 1960 /ρωοικα/ ΗΙδξΕΣΞΧΧΆΧ1ΈΧΧΆΜ13 Ε.Ν. Δαζ5ρεφ, Θεοφάνης & "Ελληνας.Μ6σχα 1961 /ρωσικά/ Alum-“1".- Δημήτριος Παπαστάρος, 'Η επίδραση της Ναζαρινης σκέψης στη νεοελληνική έκκλησιαστι… . κή ζωγραφική. Αθηνα 1977, σελ. 19 . . Η , Ν . Γεγάλη 'Ξλιηνική 'Έγκυκλοπαίδεια "Πυρσου", λήµµα ΑΘΩΣ, Αθήνα 192? - ι . , . - ή . Γεωργίου Παισιου ίερ€ως, (αγιογραφία καί Αγιογράφοι των λιονιάδων. Ιωάννινα 1962, σε). . 26 , , , ο! -. l I | ,. . Δηµητριου Σ. Σαλαααγκα, ' Ηεοµάρτυς Άγιος Γεωργιος ΙωΞννίνων. Αθήνα 1924. ωτο- γραφία τοδ Ξργου στη σελ. ?, περιγραφή του στη σελ. 160 Κίτσου 'Α. ΠακρΉ, ΟΗΑΈΟΟΠΡΑΡΠΙΞΘ ΠΓΒΟΩΠΞΞ ΔΕΚ PAYS ΕΛΣΚΑΠΙΠΠΈς ΡΈΈΏλΕΨ LE XIX SIECLE. Ανακοίνωση στό Βαλκανικό Συνέδριο της Έάρνας. Θεσσαλονίκη 1976 . Κίτσου 'Α. Μακρή, "Ενα ευρωΈαϊκ6 πρότυπο βορειοελλαδίτικης τοιχογραφίας. '?φηµερίδα ' ΒΗΜΑ, 'ΑΘήνα 25 'Ιουνίου 1978 . 'πιπικπςΧεπκκκκηεΧππκκΧκκκκεκει Κίτσου ' . κακρΞ, 'Η λαϊκή τέχνη του Πηλίου. 'Αθήνα 1976, σελ. 146, 147,270 IIATAFI/F‘IflrTnll -ι an: . ι-ιιΛ- Ι.. ΙΙ ΙΙΙΛΙ| 33 "Ελλαδος, Επιµξλεια Στέλιου Παπαδόπουλου,? 1εοελλ. ,νικη Χε "(. "Έθνικηε Τρ" απεζης τις τεχνία. Κεφάλαιο "Ev λογλυπ κη Κώστα Η. Λαζαρίδη, 'Ο εθνικός ΣΙΧΧΕΧΕζΣΧΣΕΧ3ΧΣΙπξ "αγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος , . , καί οί ξ6νικοι ευεργέτες από τό Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ. 34 καί AS "| " του Κίτσου gA. Maxpfi. 'Αθήνα 1969, σελ. 62 , , | . , » Κόστα Π. Λαζαρίδη, 'Η οιαΘήκη τοπ Ευγενίου Πλακίδα κα τό Κουκούλι - Ζαγοοιου. Γι νινα 1969, σελ. 1O Δημητρίου Έ. Οίκονοµίδου, Περί ταν πρωτεργατ1ν της ρουμανικΞς λογοτεχνίας.ΐΑθηνα Κώστα !!. Λαζαρίδη, 'Ο Ξθνικός αγωνιστής ..ωνσταντινος Ραό ος καί οί εθνικοί ε6εργξ- τες από το Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ. 9 , . Πληροφορίες για την πνευµατικη ζωή στα Ζαγόρια1 Κ.Π.Λαζαρίδη, Φδ πνευματικό Ζαγόρι. ΄ . . … | Γιάννινα 1969. 'Βπίσης:"ανΘου Οίκονόμου, "εγξ#ςς. Αθήνα 1977 ΞλΞπε Ε χρωμες όναπαραγωγΞς στό βιβλίο ΑΤΑΥΟΞ ΓΟΞΟ!!Ο?, ΓΙ? 9ΓζνζΡΙΈ ) "ΓΟΙΚ" ΨΠΝΞΤ, Δυτική Γερµανία 1972, σελ. 265, 269. 'Επίσης ΨΌΏΥ Α"? Τ" ΓΓ"ΑΓΙλ, Βουκουρέστι 1955, .- . ".- .... .- ". ι…- .... -ι:- ..…- .. .… .... - . .. I ι . . είκόνα σΞ γυαλί &π6 την Γρανσυλβ ανία, 190ς αιώνας. Πινακας εκτός πειµξνου χωρίς &- ριτ…ο . …ιηση . Κίτσου 'Λ. ΚακρΞ, "Οταν οί "Ε.λληνες περίµεναν τό Μα ολεΟντα &. ελευθερωτ΄. 'Έφημ. το κυρα, 14 'Iovxcou 1963 . ΐτξλιου Λυδάκη, "Η ίστορία τΞξνεοελληνικΞς ζωγραφικΞΞ."Έπδοπη ΚΠΕλισπα", "Αθήνα ,» 1976, σελ. 4.29 . Κίτσου 'λ. Τακρη, 'Εζωγραφίσθη στανικδς. 'Ρφηµ. ΤΟ Τ""Λ 11 "ε …ττ Μι ΡρίΜ υ 1966 . "Ανωνύµου το!! "Ελληνας, Ελλη ικη Νοµαρχία. ?ν 'Ξταλία 1806. Ε΄"Γ ΠπΕοπη 'ΑΘήνα 1948, σελ. 165-166 . Γ. Λααπρινοδ, 'ορφές του Ει …ο ιένα. 'Αθηνα 19Δ5, σελ. 22 … - ο ο . Κώστα Π. Λαζαρίδη, O εθνικό Μ&γωνισ ης Κωνσταντινος Ράδος καί οί εθνικοί εεργΞ- τες αν 55 τό Τσεπελορο. Γιαννινα 1971, σελ. 1? , τ' , _ | | . Κωνστ. Παπαδημητριου, 'Γπαρ ία Καρδίτσης. "Θεσσαλι,κα Χρονι:15", εκνακτη εκδοση. Α- θηνα 1955, σε,. 219 II λΨλΨΙ/Ι-!ΙλΨΤΠΙΙ -ι III - ——Ilf\— Ι.. ΙΙ|Ι|Λ'|

ως… Μ Νέφη… Μψι-ψ…ζ … κο… … Εά……………Μ'…[ τ==9.=.ι…. 25 (Μ…… 2’ ΠρσΠ΄Γσζ 2& &… (τα… κεραία. πι7=ε.…>΄΄άΗ " !'(΄Ρ…΄6'Ψ' … "Θέα" Μόνο "Η… Ένα Μ'ηύν ωΝΧΛιµ…η… ()6…ΐγΜη, 1ω γήΜόυζ΄ΡιΜπ ι/ …. 1ω Ν60λ%ι'ιι'ΓΨι Η . . ,2………- , ψω- εγω……" Λώ'…΄ ίιε-=ε:., ένα Με» αυτό αρ…ωσςη … …να-"> … 4Φ…€-4…΄)…α Η… φάτε! …' υ βανάδιο ω…φυωμη ωςΠς%υ. ίν.… πρ|ομσπϊέ…' ζ… ξανά…)- σδψΝ΄6ι νοημα… κ…έμ΄'ες…- κ; "Μιμή δω ©"… Με… ΄ΐι'κόΨΥα… ζ" τ"€"σ': "θα"… " 6ν37:νζ Ρ(ήαΜναΨςνη &…) Μ 1… Μωβ-' … Γιν'Γ1 ΐΜ'ι'΄")0Ήα'ώ Lev) M &€ι, l _ . …; Βλανπγο Μέ'Ψ(1ώ?ΜΛ"00 ΉΌτ'…Ά ΠΜ " "…" Γ'"ο(""7" " α"α"ω…΄- Η α…ι'ιίιι΄ω…ώ' » μτλοψ…α) ». μ'Μγλ…ι-.…, µ Χιοι'1/λ…υµµ΄ …… αν…» …και, ως…»… .… βάψει ΘΥΜα1Μ…6Μ,…Ψ … νφ…'……' … µ…Χλ…κν… … αν… ""… I να ηςς…€ηόρχ… ΕΔΑ.; ς… ςιω…ΜοΉΜαΠ4| && λφα να" Λ6ΝΉ(βώ 0ΨυΞ[ίτ'ο από "ο l Ά"; πι…) !… &… φωτα-ω… να εΛκ€μαώω θα)"; σε… &…. βσ'|΄Ια(΄ &… Μ Η" ("#9 , Μ 6Μ0.'οια…… &… όΜ…α … Μ|τ… λυση σαν…"… '΄"='ί'1"Κ'΄ή ""ένα?" 1260 δω Μέλι". (360 …… ζω λη…μιΩ .ΩΨ Οι Σίλ1ζ€υ.έΉιΜΚθ'΄ Χζη ΐή'ΐ'7 an Obvf‘fivm (him; …,ιψ'ιΜ|΄ιιν… €κς'.΄ | όχι… 434 “Valli-«H44 “W "'…Θθ-%Ν &, Mic-MW» Ccu>~whm mad-W «Μα…… (κ: Ν…… να …' αν… Μ?" "& "…" 'Χ …' 9 . . . , . & , αμ εντ-Μα σργ:…ε-Λ…… :! µϊμµω«η &" δελτίον»… "Η" .ξ… Λ'Μ1Μ" … Ρινι'+ΛΥ0νιΜ υπ… Μ……" Ρόδο 60046 Μαι … '"€"'…΄ Β…". Μα … " (Μ " βο' ζα,ψΜνη΄ ΏΙϊνη Ακ.€(έκΑ Λάγ-Λ…%α 0……Υ""΄ Μάζα"… Μ6 Μια" όΜψ!΄" '" Ω…'Υνια΄μ ψ "Μία? ΓΜί'1ιΔ 641!έΐώ΄ίιν ΕΜ …μ"'…΄ λα:Ι"1Μ- Idyvu ”Caeaui'A‘;\6\ ο+[Πσ€άίΣΆ αινίηι/>:ζ14|ςμ€ΐΜ Μ ε+α'η τις… 6144 Γι…ίιΛΡΝίΜ "ΙΛΙΟΝ! Φαν-109")!!! |!4ΝΜνώ #ιιιΧιι΄τ, …,…νΜ" θα hangar; Hem να γι'… "ως." ΑΝ…"… σ…Ν4"ν…ί'α €Μ΄α+6 & νε…άΓά6Τη 19% . ν… ΌΜΐ.…;Ά…ι &… ανν-Μ… Μαφία"… οι …) «|… ανάψω … ιΜλ'ς"΄΄'΄""ν …" ,… !) το Νϊυ ζ΄λΝΏΏµς' ιης.€όι 1… ο( η" … 10 €Ψά΄ινηθ … . . | ' ΄ & _ .… ,, .. ,΄……΄- ) 2 Β…θ€σ'ςν, …… Νεο-«Μέε…ωΓω &… Β'Ψν……' Λαξ-'… Ζ…οψ…'… 96ΐ6΄ώΝ…Η "(43€ - ,,,-,, … γ'. , , &… πω…… ωρα Λ… Η Μ'"ΚΜΡ'…' "&…- α=ΜΝι΄ Ό… ϊ""Υ'Θ & . , | δρ"… ς) σΡΘο΄%Γω εΝΧμνια|. .ν'΄λµξ)ΌίβΠ πω .…ι… ΡΑΝ &… αλφα"… µας… αψαΜε'α Πψ1πΐω 14 (Χι/664»! & ΟΡΜαυ'ι'ιι |3… αυτό; |… 'γύιιιηα' &… παλιΠιρο Π€%ιή(ςτης3. να …μρλµΜ µπεζ… … &… που» αν"! … αιτχα'η … ήή-νι+, ηΛΘαΗ΄|6ω από 1-4 μήν-ντ'…- αν»… ια… µετά υφάλων… 66" ωω…'αυ3 θα µπο- ?ώια?ς να ς;Ρχι6ςψς … … δ?ηΜα…… 'μένα… Με.» & Λι:ειςε…'ιαε (Mug-’14“; {rug (ύπουλο: , να" µ » βαση, το Κι?" Λ0Χε-ειιιιω ανάψει. Η… Ina—«nun! …' ι.", ιι044ιιΜινωΔ… ΑΛ." , άΨναι , ω & έ…ψώαω µι... … Έλβις) ΑΝ σπιν… >.… 1… χΘ|6νεγώ ΄άΛ|6΄΄1ωη … 11»… Μες!»- 0401… αργΜιΛα…αι ; νι νωέΜ.'1α να… …; ….) Μ γρ)…» χι…είΧ ώΜ%νσ "Μία"… aw «Ισλαµικό Mot/«:14: μ…; ν κ+αΜµΕ γςιΐ-ι|λδ ω…….: (ς Μαξ 1ι=θι'ιΜξ ;φςΠυηιι.,4 5-6- 1Νωη:…΄ (πάψω ("θα…-ς… κατά"? ι… ναών μι "µαμα "+,µ€Μ,… Χσι Μακ… ιςωξχτη µ,. " Ά:ιΗαΉ…»,Μ θίν1κ(…ω ; εκ. , … …… θα αρα!" )|θ('-αΘι/)ν€4… Ο" Nina» QU- Λ:. (,";1΄-6ιι-΄σωβι Η… 62" Ο"…ιδυν|Μ , , …, α…τωα " καρµµ; οΘο'΄Μ4α | …αω…;σογώ΄ Νένα] ωχ…ω| "(Θωμά, βιιαγόαΉ,7Μτ- » ή" 00" 61… (εκανε-Γ (Με." "η, χατλι , λΏψ4'΄Μ µπαµ-Τ…, ντα Γε€11…') κς'τ».Μι΄| ,Ψν …κμ….'΄ µάσκα … , … 6Ψ΄1α)| Μ…"ΥΔθ'΄ .ν'ιύµα΄λΩη7.. ) . … 76… Με:μ.………= σπιτι.π«' Πολη… εφο)φΏ(1αμαΐύ;Ξ . Δ | φ"ι&3ψ …71(ι' Ή Ρο], ΛΩΥΜΠ) 6ηηΛθΨ0! λούνα… να": θα …€σΜ…ηαι π3ΡΛι0..) ι… (|… ΝΟς'λωΛ1|… & να - … . r , , … …. η" :… , , . "*. (Αλαν… 'κψ ηςλ€…ς1ι…1΄ οψυει, €ΜΜ» Πωλ8νι πµ αµα "µας… …. filmy)“ ξ |Χϊ"αρχµ| μια…" … ; +ΜάΩ|/) & & . & & ΔΟΥ-79 &" "" (…ή-Οιψ…Ρε "να … ……ια4 ή"… "φακό… Η… "ΑΝ" ΜΜΜ δ … Ά"ψ & "(τόξα-ά ' Μω΄Μνιη(… ΆΨνΠι; …… …. µας.….) µια"… αλ… εαν :… ϊν….'σ, , … περι…'ξ αν! καλεί τη εγώ !) Ασεπ… ο) c, αν…"… «& id) of €."… (., …και "για … Λοιπά… mama“; . . Ε " , - αγςκέ)ιΓ1ζ|| "ν|λνπνέ)' ΑΙΜ… µηύ.,ςχ "664 G M9 léh'uo (v1(n_~a ΜΕ… (& την. "ι.-η …… … …>ςΟΜεψΜ΄κ (rammed, toka'fl‘, εε'&φ-'ιέςι, 1.561) µηακραΜ; µπθκε)6(ν| Χ | Χ … Μ……) γινω…) ("αγαπώ, &αγέ… ,,,. ) αν ο… -…ςωηή …. αγ…". &… ς.... ' #8 … µμ… , ν…"… …. ….Ψαη…ω(ν1ένψι, "'γω… . εντ-Ν'» άΞι 3"'΄ίΐαί 1/5 ν'- & γιέ." & κω.='…… Μά΄΄Μ …' »… " ' Ρ -……;γ%. &» ?). ΓθΗ "& ΐ…,η'ω ΐ Χ€|6'ι1€…'ι … »… Μα…… |4? κε…Λ,Ή'( …η θ'… Add»? 4441, Ce}.‘f‘ifi‘ "»." Raw”) ΜΜΜ «φ… .… Αι εηω Λ&/ΜΜν Έξι). άςΐ- »… … …. 49; &……" Η… €α€Μ;… Manage (Η /!΄ι+ Μνςα€Μ…. Οι…] 46101: 624.21, 44… Μ ΧΑ 'ιλιζ…' τω…". προσπάθεια νά Σίκα->α€ι€αψΣ Μ|Ώΐί…α. … €'Νψ».> "…κι."ο(…΄ ΜΧλΛρτ 1. μν1ιιγι…ξ/ % ….) &: “(gamma/34 {am ο)"Μς έξι… λ='ένειν&ο:… 0634 φ…… να µιλαµε. για meow/“(u µανα ί…-…ωµµ1μ…ν γώ… με," αν. «,»… ηφακάΓαιηι µ' άζβα ξανα Μ…Γ…ω "& μ ονμµσ……'6αφί … ω… … να κ……Μ, &, αν… Μ……) Καμίγ … (mum Τα! … 0… -Δ µε:-τσ να… ογμρρςσΩ1 %ω(… αρένα , Μίνι» αν... … «πχ, … Η ζεί-Λη θα Πηιοθιοπ4΄ Με, 1?" «α. 4% (και; με. δω υγιή… Ηρώο για»; 4 μια… ι &" …να " |…" . Δ ΐ0)Γ#ν…κ Η)" 674 ΜΜΜ Β)φ…«΄ … νά ή…& %… Ψ΄Ή ι δΧ4Γά'" " (η ……η "| _ ' ψ '…Ψο1Λα€ά. κά…… Μ Έθνικ," . Π »… …… η (κατα. * "… 6…)΄'άω ΛΧ(%1 ΄"… ξ? ('463Η30)) ! ' " Ψ χεΐααΜι - Άπω 4… απλη… σα…-τ'… ι… έξι/011… …… %… ΑΠΘ… , '… κάµω άρα… πµ Η…" . ") ρέει Με "τη αυ:ληα"τ=… 61%6'άρΘΡιτξ[ΝΜ) ανοίγω chum να 1… ιο…ιζς')…ε, . | ΜασΣαΗ, επ…»… … Μπαρ… αµα/ω) .φΛ?…ι… ο… |… &… ……. Μα … … Ντάνι … (364“)..th µ…… …: Μι… …ΜΑόπ µας… ς;Μ…'ς για … … &) (:-αξια) [& »… Βιζ'Μ??. 1Μα |1?" επ' … Μάρω-'» αμ; μπλα… … βί7θ;θ ευαγή-ι…" μια "(|)/΄Μ…' ότι,… &… θΜΝι'ΞΗ. Το"; ρ &: Οί /|#Μ # | "#0 α,… ΠΜ… 74/5" 8741 6 ρ, &" ΜΜΜ)" αι "διά …. ,- Η …7"ψ΄ "" |)… αν …" μας… " (45? (Hun/Arum. (We: JED-11'“? Ila,- όθΌ…σθ no]; zen) qu-(~q o/lww m ε.φ.?) αµ…΄ω.:ιη "αν… [Με |…4,Χψ- 14€ …Χλιιο θα 7ιι6>ά)2η4… .ΐ)ινίυ Η αΆαγώ 86" αν… 6…Γ……αή & να. α…>κ΄νΜ … "&… ότι 66(ΜςΌωζν "10 ι…νΜ'ιω΄1 … Ήτανε» qu—n— … ιπ:.>…… …).Ια… (. . που αμ παρ'ξαη θα…… &… νήσων….) ω:Δυ,΄ ί…΄6ωΓµ ρυιακ…ω- …" μόνοι "Μ :… "7 . , . ". . να να ωηφχ…οι να κάψα… κιι΄ΧΝ1ιχ…ι…… (uneven-1 "γ…-ΜΜΜ Μι, …. &»; 1.χ'χη ηλ."; … 6ιηυνιΓ…2 … Μ΄]ιΉωμι Μι-π4ο µ... ,τ.Ω…. χ(;ω… ι.... ήΨΆ=νκ…Μ ως»… ΨςΓ.φα χα. Γιωλσ…ΐδΝ1 ». Χορό. ελα-ι να: ίρι.Γ%νη ,…Ε΄εωφιέ,ζ((ω'Μ,αψαωσξ οι… 9x);- r—“"' 3) πα…-…;… Δ, μ…χ…->……- β,μω«ψ4 (να… πω…. Μακ! … Η…!)"'""΄ µ...,2ι-; Θα'αΜώ… 4431) ω=,Χ22έ… 8. Ν. ζ,Πι€ψΘ & ήκΛόΘ!0 …… ΘΘζέώΜ:"Μ η» ΙΗ΄ 04% Η διιςα.ψικη'ΔψΜ΄ … β/λη……ώα Χιθ-ι.! αν! Με»… …; δδ…ωω3 Ι%ιξγκ/α1.Α/€ΔΥ( |??? Η)… 41 . . 7] να…… ζωή.-.»: &… Ωω…» &… %……"3 |…" … "> 535 τα'.))΄!Ο ,… τα" «500΄ΐΓΩΜ || . " |)ΨΏ€1 ένας/Η ωηιΜψΜω΄ ν…;κυ(6 ΄υω/ ΜΜΜ… δω./μ.… &… κ?…1……. (Εξω… 37" "ή " Χαμ…" "" … "(Μάη επ…/&» "ως" ,! ι=τ4κ..»… ΧψιΉ:θΜ…΄ & ω…Μ7€> όΐ;Μ "ιν |λ?(έ « … Μ…." &… " ένο/…η Ροζ" "β0ιζ-'έ ,;,|ΜΕ)΄ήΖ,, φψα; ((εξ/γαβ%Μ) |?φ&|γ'φώ7|φωΡ010… [: Ia/ !ΧζΥΡώίΜΏ&/ Ice. )ας."6Έ€εμ ΡΜ'ιι΄Άιυ, 5Ν;7έ8ν9 βάω?ψ"µ΄΄ : άξιζε"? |ΏΜ΄ ΡΜ, Η: Διέα|νμβιώ, Βαν ψ") σΓουΗΗώ| |…" |ζά?Γ"δ"'"4/| …ψ(λζ;ώ΄ Μό.ιΡ0&Ζ|- 6,'ά/, flax/43446144 IIAQ'I'Y’Luv’ |Θήασ ΜΞΨΙ νο|΄-:|΄ι9|τν [& "αυτό) Οίσυ3ηΤ,γζ/ ζαρ…π…ψ |… …φ€άωΘω ιΜμ…΄%ι…| Ώ…" &…"… Ψ"'΄7΄Ή 6 "Μ' λαών) εν%πΆ7'ψι=ω1 [Θέα σκάλας…) Σων", κυ|ί4 έ??κ'΄7…΄ ά€'Ρ=ν| "΄Μΐά"ΟΨδθΡώζ Μη Πί'ν"΄)ά β|'ό"8|α…,.,΄|/ & έλη/9: δΐΧον'Μ |"ω;%=)α%??ψα΄ 79" ΄Ζιτ'άΜ και"΄"'΄'Ω'| θ'ΣλΨΏ# ’Io loll/“~02 ή… Μ΄ΚΝ%Ψ"΄2" …! "" ΄Υ"΄΄"??ν΄ή &… ανά για:-7604", "Άλτα- «Μάϊο; )… ω: λαών… "'χω να Μαγιό"… … αΨ%… "ν|66''ΐ€ω " να"! "&" Μ΄) |τψώ'λι&) "Μ'/µ.… ,ό/|ώ :, &: ε….1µ>7α .'Ψ""Ά΄ΓΜ7 …΄'"΄΄ … |… 116%"- Ά.… . Το (86 επ…? . για λε… Μ…» 06 "Ο…" ("& Ψάαψ> Ογα/06#φ6ΐ… netball/M . " "(΄΄/'" θ'ω:ντ#…… και /:ι47,'Ήε'1.…' ανά:) Μ΄"! σε…, Θίλζ!3&- Α…,,λ,7΄ 0+ka- ζΠά΄ …η" ;ζ0ψ"……ή δω… /'ι1€ά……- |" "&, ιωχ=κΜΛ … …φΚω-ΉΗµύ άι… και"… Δ…- β:Ρθη ΐ'Ά(Μς… & 165"! "" "?"΄'α;%" ;;Μ""ΜΜ΄Γω Πέμ/ασ [&& Μ ς΄ΥΚΜν"'… Χ"?Ώ. & 0Γ'ΛφίΦ|»4 ΜΜιΆ΄΄',Μ Γ΄(ΠΙΗΙΜ΄Ηί΄7 |/γ4,),… ", ”lama-(oug- (Nd/”ch. µία… &… Η "ή", ή… η…», &"… ο.….(σΚ.…|-σ ήίγαήεΝΨ,, ς'κα /ι1-ι%γο..7… » …αΘ??"ψΜ(Η Χωλ να "ζΐθβΜ4…Ρΐ ω 6-,-ψσωιιω μας» &… να)… Θεάς". όυθ?ς΄-7 1… νύφ€θην-4:µ ΡΜκΡάι',άΜΜ Μα 6'ΤΜΨ΄""7΄ό " "΄΄'άλ΄ "6104114 απ΄ Mafia/01 ammvrf'wm (αν. ΄…ει…΄ΐ'΄Μ-"Ώ'"-΄ 044%" Μα %ΜΉχΥ… έκλαψα-.…) (Ράιν-ν “Fawn.“ |α-1 landing/Luca fail?” ("κ΄ &… |Ζο'Ώ|ια… "" Δαµ…' άρα/|4. ΐά'|;άψψ ι . ια » ΄ .… . . (’75“”‘ “(I [& "εξ' «΄….(ΓΡΜ…-νωΜµα, [΄Νν1--η:=;,|μ… &'΄4:&Γ΄α……., [Σω]… ελέαΝ-/,ΩΡΓΐ (0. ,για η|τ'αηιγµ 66). 33! ]! , Δ …. τ 6 ύΐϊο|όΟ ; Γ Η µια,, ("ϊ αλά Μ Έλι.) θάόΜ'>1ϊή ψΘι'ιιά …, lav Plo- υ€ά μάτια β(/7ή «Μ… ωχΖΘ… Μ ΜΜΜ … & το µ)"? 06? Μ.β.Γ.Δε.κµ.Θ,ι…κ.ΛΜ. %? p ; ;ή, αν. *. *,-34.134 …: | κατά ηλψη0ει'α Και \ "Έχουν. »'ΓΧΦ.Χ.Ψ,ε Α. |3Χ.Δ.Ε.Ζ- Η.Θ.Σ,Κ…Λ…Μ… Ν.Ξ.ο.ΧΝχ.Ρ.Σ Τ.Υ.Φ.χ.φ,& Α.Β.Γ.Δ.Ε»Ζ. Η.Θ.:.ΚΛ, Μ. Ν',=.ο.π. 9% γ. φάμε Α…Β…ς,Δ,;ε.Ζψω.κ.Λ……Μ , ! Κ|16ψΆ. "αφή , Α4 Μ': 28%»… Μ…. 0424 Μπα. ! Ή …. .… µ΄… &…" Μύρο τα"! … …αν & "να…" …… να νυν ' ζ:…φψώυ Ravi/(ll H'flllibu ξανά Μ., τη Με?) πΌΛν;ψ9' ;, ,ή,Ν.… :.». σαι-0017 t1- ‘yffC’J .»>,………φ πψ'π+ιΜ ενά "(το ΄΄ ζω; µισά"; Θ',.) ""Μας"… ΄€?ιµννιΜ/3 , π,, ,, , ) …'Μι" : 'Η» 2"! U ”VIZ Η &: Ρ"/υά/ "η: ……,πω…;4 "η. τικ-ι Οι θκγ #! Μινγκ" "να " ΄ "τ'???" 1" ' να… & "' ……Μψ winch-b n ' alcgmij … "«θα ,, ;ρνηυ…ίιψ ," ρη…υωοφ ' οψη Οι Θ.…|…,Ο µια…» Σ΄ ‘14me M m km L/I Μ "€… ", 7Όγ .η|΄ ,, ( &), …" 46 Χ!? )λ !ψ|… ", 30179! ων …" "[«/11, >"… Μ ,»… ι, ;µρμι…;ω… /'"ΗΜΔ ω,… πριν ' 94 Η?" :…-Ηψψ 7" …! ν ν ινΑ4;α ι ' , ντι. Μ-ΡΥΌ(| ι.,|μι;Λτ; ι… ψκ.-= ,, ς7ΐυ;ψ|…οαππ Η," µυµµ :.] "Μ…-πρ 31434" να ,/ΐ13|)λΓ"ν"Μ """)? ."%Μ19 "|, Ψ,')υΜπΧΜ ,Ηη!)7υ=|! (μι; υ|λ,οµηο|( ' (µια… 4,5) μακό.) "Μανέ/γ "» νΜυχυ; Μπανκ μιν… …η… α…&αψ) αν γ:τ,;…ΐ.,ν …!… ΄(γ.:µ;…4 ψ.…,;,… 9Μνν»α ' ν…… #8] Με. "(ο; οι» flu? Μ Ψ |Ά…'7/7ζ ΄ " … ΜΜΜ "νικά-σι Μη4ρπ…| ιν ,"Λι ("από"); ΄…"ι(.φ47| ΄%"λ7ΜΜ ΄ι:Λυ;η/ ,…'Μνιζ01] "…με…- …; βαν µήν ων;>γω …; "νίκη; »ψαυψορ 'να για) & ίΌ…;΄…,φρή…σ =.>-…/Μν,/ 02 49% Μαέ…" \ η?» Αψ4ν|ι … …για; ΄Μ4( ΄… "Μι? €…» …,..,ωΜ » Φα…),#" ,"Μ, …, ,", ' ΡΜ"… phi/>520 ΝΑ…… ?, ι; …;4.|νω ΜΑΗ; 4Λιιω&", , …. πως, ,… ;ρ.;…ζ ", ?,Υ επ…", ..", ,οι/…) ??" ' "ΑΧ"… |"… '?/τ΄""" :) ,… νηµά- 4ως ΜτΜη;€ ,; ηµς…ηι.: µια ' ιν" Μ.,? &, ' "μέ μου… "πω/040 Π(σνιρ…φθ;α ,΄;,ι…Μθο »… …ι:%οων …)4 "π Από να"? µου," υΜ;ρ.# ." νέο/ψ νι΄ρ &; 'Μ|,ψγµ4.; να" …αΜ…άο&€ Μι .+πΜωω ιο … Μι;ιφω υ:Λρ4Μ΄ΧΜη ι.: ο……» … i ο-.Μυζον Μλ=Υ3'>νψ>θν a.) ο… #9 αν? "η? Ο)ψ>…σ 1).71, Όΐ/"ν …ι,3,…,;ι3 "ουχ: Μ'…» :.;),1.»…θ ",… επ…"… » : η…?) Ι .Ο…) , …'ι,΄-!ι.' "" 'ο| 331, πι… ') ) …,.….,%ό … Μ…=υο ω-…:Χρ…ς 3-94"… Όλι-19… γ!;ε.ννΗΝΐ(ι "Με ουκ) π,Μίιοα ι;………΄:?? !'7'ι""(Ρ (ο ,…" "»΄,!…ιά…# ,)»; # Η? η], . | ως καί/: |% ya} naggljrv-vm «a U4 ?ι|)λ' θα &&: γ,.) "η, |…" …" Λη ' (aver/1.741,...) ,," πμ.-Ν… |,»π,:1 4.2,.1Θι1 |9 : |" Μ…" ΄ Μη οί? … 6460 ;ή (,;Μ 47) το ν ί»1;,υρυ(ρ ΄΄ Μ.€|μ'/9 …? Αν,/ε, »; ;|η|σ "Η, µιΜΛ…/0 "Ο . |2…,ΐι!7/ |- ,- >|Μ…άχ0%Ρ >…) «..-9 )?.1…)η% "Η€,ξρρ./θ Μ :»… ώιµ--η/;ρΌμέαµ »;ρ.'νγ: 4: ωΒ]ΡΚ "…" ]µ;µημπλυν up“ ου (η ωµ.ιογ…αωκ ω…Χ,φµπ ,-…µ> &" 2.149" ως» >??? ……9,ρτ….7ό' Α'") ως» 4, Α "η δΜ/'"Ώ "19 :'7θζ%'"ΐ/ &&"… 97ΛΞ»ΜψυΝ "2 4014179117 |"?! ν-2Α72νι/ " ΄Μ'τ.π ,? η/Λ,λ ":" οΜ;…"…Π 4,4, …ι/ι΄'"…'ψρ /΄"΄"'΄ ι…ΜΜιω ι,-…9'΄………=-.… *…(Μ1 Μου ΜάψΜ…έ . …» "0 η &… ΜΜΜ") & … µα όλφ1ιγρ, δ…α…ς "(Ο Μ ΄ 6e …… η άγΝ '. - )όγΜ Μ&Ψδω …… α"0ν;) :) , & θφω…α ψοώ' α aaur- µωρο: … Μ/ "» ΄Θφ9… && … ΜΜΜ ΄"-"΄΄'?ξ. …ή… .; ,λΜω …' Μ-Μ Μ|Ωωϊλ 66 &"); προ(ς' % "τον…" ν λέγαν … … … Μανέ… Μ ω.….… … ΡΜΈ;σά ! όπλων ΄ ΄ ΄΄ " ΜυωΜ΄……. (? ", , &… η; σ.,.Ζ, ,… θα). ωµεν4,… :… Ματ η κατά… ι|+,' :… λιµένα.) αν » Μή 2 . f. .; . "αν... |αέϊς.; ως… &: ιοειγυµωιΨ; 1ΜκιΨ…Μ …|?€΄#"Θ |Μ"Μι Δ'6)"'ΏθΨ.ι |Η»! "Η. αν!" α…' & αχ…" µε. Μάικ" εν: ναι…… λΗκ' Μµµ1ώ( ΜαγΠθΉη οι"µιοδσηη ' Μ- α…" ως» "και . 06 τη…… Μχολ'ιη.ν, … Η ζ…Μ.λ' «44: " ως…" ωρών-ω… %μ…1ώ… ι….- ια την"; "ο…" πω Μέρα:-α Μ 14 ψώνια το άΜ…ψ% & …"Μµ7 … Μα) µ.. I‘d/19914 "Η… "…"/Μ χ… οι… … Ζάρα-… ,. τα' "|" … μην…… ,"… τα πιο Μ..."… …' Η… µια 34τν"|ΜΜ'|α . . 1€΄' . τα "' πώ…Μ'Ψι "αφού… …' αν "και; Μ…… "να… Το .Πο "µας. …… Ώς το Μδ1αιΓό )ωλωάω-ΦεΜ 06 Μπό- 3Μ΄0 … για ΛοΨ-΄άΨ (Mr-ma: "λη Ν » ψήφω- EM“ (Π…"ν……Τ "Η?" χ………χ & δ %? 11 |; ' ψ . ,… , . επτά." τω…… …' έΨνκ(-&… µαλάκα… Μ.Λυ-1οώΜ. Ό Ώ . . …… 461?- ">… :… , χ …' ξ , . : Λ ξ . Ηθη ο Λαική") απ' τα! Η)": 10 |?" ("ή "ψ"… ," Όχι.-: "(εδώ." & € € . & Ά . |ωρΙίΨΜνι'ιΜ"7 ή" ιί(εΜ#.'Ω /'γο Μέσα… από :… παλι, "|, &-ααπυυΠα,,που " ,; , …' ι … --- : ξ … . Κοπφ, Με…) να πια…"… :; ολα; ω. ετών?" " 4ϊ"1Ώ3 (""΄"ϊΐ ξ ,… ,… € .ζι αλλά? ζι΄ψΆΜ &…" Κιν "… ' '- , ." "|"… &&… ΄ # dry/h '… … άι? Gnu-$9 €") "Η &" "ή :… non/l &… θνΜαγγγ … #θ6ξα|η, θα. (? Η, &… " δηλ ". #6)" (ctr-1104““ &… µου… "|! … » "και… ι|+ι΄ &… Άρεως… #… &… Μα Μάρι-κ ψέµα; ως… &: "πιγσ)(ωΓ0 1Μαέσ…Μ ω|€4΄Μ4Μω ΜΜΜ: ΕιθΗΗι'(η …' Λίλη . . … . : 'Η- … "ως ,… »; αχ". "+. ["|-ια" (,"… #…Μ,… Λόικ" "ιαµµ/α: ( ΉΠνι)ίΉη …:…μ.Λαη., .? _ " ι…΄ Με "ΜΜΜ 00 τη…"! Μχά'/ηιΉ, " ή Η IA ζΨΜι% «(win (4‘ wéara Μ0Μα…, ι?(αΛ1ρ1… α…. :: τέτοια"; ΛΩΜµ" … βοεµό| … "να madam Μ &"…΄γ% &… Μή……'ω| τα," πάνω, 2.4.. [tr/la (gin/1 . 7a.: ΠΔ-/).-'ω΄… … Χ… "ια …… Μ...»… …' Μ… μια παω%4…'|ε.. η ,"… [τ΄ Adm/w "Θωθ… ιζ…'΄ … "µια." Μιλ…" Πχ.-κ' Το ΄.δ΄Σε "μάς. …… Ώς, ρ,… ,… &…,ω …… To" άρια … ινηΜ,'6κι , αν…" το ονδΙαψό »ω)ωό1…-φε… Η "από… εδώ…]? και για ΛοΧλ=…'άΨ Ούρα]… "Η", γνήσιες»… επ…… flower-“maul ‘A, , c) ( , ( #2? ' ν 'β€Μ 74 ΤΟ…/89" & µια. έ Ψγµ ("& |…εχωα;ι;η Η. |Η; 70υ(3Μ… Μέγ.: 46 & ι , 1191: Κι), ΔΗ]; , και 43; & Χ Ψ &. . με)" :; "Μαρί; αλ; τη αν…" …. |4; &…" ειι/…&ωιµε, … εχω; Δίκαια!) "+, & ξ α. κ Ά |ω"αΜ""…Θ [Ε΄ Με=Μα΄:Ω |!!! Μέσα… από &… ρίξε, && ζ>Ωιινι2ιωΠµ7|ηουι- ς _ µέ, % [felt-191 κανει, να ηαρ|κψη… 44 ολη Μ 6ΐ6>οιΛα "& "Υ6΄Λ€)") ί…"…Μ+ζξ΄ = με… Μη… με») (σε ?… |1φφς &… &εψηω εη|φ,ψ µε… β'"εΡόδωιΐΚΜΘι€ άπω ?… &6>(6εν) "λα", && εψαχνα ,Μ4Μ Πρώτες JAG να Γ΄,/70… ("Ι" Μ Ε! - & ») ;"" ζωικά &… &Ξων|χ…γ…η Λ……" και/ρ, "με; "φ…… Ρ'ί/"&ς λογω ώ… γ΄ | Δ: :… αστέρια ,|ωη:φ ΄()(,ηψ|.42Υη μας ιωνΡμ…χ "23 Για… &", μμ Από" ;) € . &" ξ &… "… |3€24Μ,ηαΜί#γ… &: µαυκΩψ€ι "6 "ενώ" … Ντη"? ("Μ΄-1 Λ.&-Μ…, &: ξ "Μ…… ώ"΄Μ … α΄#ψίι'η … ιδή-α'… αν, Μάσκα (: &… ίζωψ33.%΄ :… Μώ…η, Δίψα/|7 € € ' & . Ζζθ. . , ., τ .- … 6>'(ΐίή », Σ…")… " εγραψα… "τα [6ώΜφγωηώΉ &; &," Μ,,χιτΜ#΄9 Φ α(καν74…ν … "τα… (Νότη ι… .… Μαµά…" & &)… "Η'-β… έξω," µε τα &? άξ& , Ό 44" ιζ.|΄ Ι", &'|όι1(Λτη ΖΨ)ΙΚ'Ψ6Μ Δν4 |ςΖ/ , α,,- ;6' …λ ; Μ : . & 5…- φ…µεα…ι άγια… Ε--# Μ … & ξ … ., & Ν. Μ…ιΜΜΜ, ΙζιΓ/1ψ|4'.… μχ;Μ…4 I ’IJ‘k‘W' (“f/(=2 ,(1‘1 ’5" ξ; ); σό…Μιω Αετιά… Κ-/; Η… 68. ή 3 &! ( . " | … Ν Ξ (& Λ .. &.» ω.#Μ. … ω…"|Ψαν… ΜΗ"- Μ- 13.431; λ.τ. |616ιΉπα "αίµα, "7ΜΨΜω ": γ." ". Δψί. "ιζ !…, Μ- ,?" ίωΜ…ια 1786, δω. 34 Λρ|Μ- ΆΝ?|β# Ετέακ:« ωµά. 6ίι7ιη v 05 872"? «& ΜψΐΘΜ.ν| *… *-1 ""…… ΐ'΄Μ'"Υ;θ '" ΄'"Ψ 4% ! . [Σ΄ " "μβΜ…1 Μ Θ-ΜΛμ ΑΡΗ"… |Η!) U » . &. Σάξ) (ΐ7|ΡΜ0 {do Οζ Π(€ι'φϊυ 63, ώ(Μ Μαμά…) Ναυή 6Ό6Μ4ΓιΟΜΗΜ (3436614 &… ι'ιυ€|ί?α΄?ΛΝν από των" ι,ωτ€Χμ»α …& να» &… ζωα… ψ >?!" &? [23,17 7ν»ιΜρΥώ… Aw Ανω ο)…» & αν)… Pal-61]" άχ4 …, …;- … ω,… (,… (ζουµ. 30] μ… ΐ'ζλ6…ξ για, Μα…… 84664 Μ … 6%ωι€ι0Ρ… ά…,ΏΨ τΨίά&» ΜΜΜ ΜτΨ……α'Μΐ 4"… Χ…€4ά Μαι=Μ…' #ίΜΜΠΉ 4ΡΜά,κπψ από … άν4γ…ά«΄θ) "Μ …'Μ΄1 …ΐ"'΄ Γ&΄΄'0υΜ ψρθψά" ……α …μάθω &… Ευα…» …? Οάδάό(Θ … ω & Λ€ΜΨ?ά…Ν( 1» µ' "θα"… Μ πω Μ!θψα4 µπάλα 0… µια… µα .΄ΐ'#Ψθι … "ΜΜΜ…" Για …θο€π, Ά Ψ'έΜ "από… αΠοβυΜκγΜΜ & ΐΧά , e & αφ. υπ,υτ…Γά'ό…ά φησι µας... μία…» Μ…Μ1ςΛ…ώ' «Μ΄ ("Ματς µια €910(Α(ιφ(νΗ άυ…ωΜ;ΐ%4… ««Θα; η…" & "… ΛΗιθν€Μ Ρα Η… "ΜΜΑ. όταν", &Ναη να. ΜΜψα%ν γάρ… ιζ (Μένω πω &… τη»… .… &… από… θα ΜΠ"αω &… αΕι4.ά."όγ !… .- µα Μ…… ΜάΆΜύ5 ι΄ψι)οΜ64Μ… /ξΚ| &…- φ…….…;α ς… φα ψ; ανιε0=(6 " ΜΜΜ… Θα χ…:ψ……ω!4 ϊδ…ιεπ μ#4ΨαΜ πω 141%… … βι(Ψ"μ ί… Ιί1ιρψ-΄µ…1; 04 κ΄…Λ|γΛ.ζα … …ν()υ μια» ζςΔΨο€ωµζΔ' &) Θίι'Ψ>υ η. «"Μα! Μεν. α)Υ…έη Cut-(AW) 4W'&« (“M Μ …Η&λ . &… ο…) &" ωφψ…%. Μ mew? ΜΜΜ… &… αθηνα ; ζω» µ…… », άι>υψ ναι…. ων ρ…ά%αΜ &… ; ΜΨ…ο .΄ΤΚΚιΓι-ψΛ …..) . ΑΝ…… « ζω… …… "άλµα?! ……Ρο+…ε α'ΞΔ€…κ, Λι μη! ί'ι.ψ'>ιι,2χ ΓλΧλΜ, ΜΜΜ, |… Μαξ Ou m PVC, Hfgauopzséfiwhm 'UVuin twig); (ως "ν… anomaly} (µου και.) «Μάη Μ έξαψη . Από 10" ΜΜΑ Για; Μ -ι)Υι ΐΝθΜ" και» έξω" "Η…" "ωΜ"'κ …" Μ0ΉΔ+Να ω …Μ΄>…ά…'.'Μ %… … &"… Μάι… ά…. & …" Μ»ΝνΏ «: ΜΜΜ ΜΆΦ& 6…Δ «& «.»… Μ! … Ψν€λ θΜ7΄ > "ΚΝΣ aura? 'WGQ‘MM (επάνω από µε" βαµµ- rev «©… μπες/Μ΄ & πα…… ψ'ΧΌ Πα,/(κ' %…ψ" να Ν,(%ι,=ς…Ν/ΈΚ/΄αέψ… … Μ'… …. ΜΜΉ("Μ)%χ 602107- &? η… έ;… Νμ να ….» & πηγα. €,"… βω- Δό; ΓΛ'+"% "" Ω… |%,» να & . να Γι'-(40… … &"… .δΝ Για μ4α1Μ… … χαζά … …… αν… αν…:1ν. 1.412! ι… θα?!» Μ?ώ aw Luv ovum ,… «µια…, Aw (θα! …µχ΄μψμ να! νεώς:(;+ρ ΜΜΜ-…η έιν??Υ'/Ο Ο"… |… Φέι/άνθη που Μενά- 4ε«ω'|Μ …) …τ'(«ζνο χ…; 1… Ό»! Ώ… ωµ……',ωµω… α Alla/.174“. "να"; |. µ αν: .… θαλ…,Μ & Γ" Λαού αργά" " 6… Μ γω.;… ία"! …' ""Μη/ά |… δώμα-ν… ά…» …… 6ΜΜ%ας '6Υ1 %…Μ…| θα…/ν… ΠωΜτ΄…. βίλα-΄ ολά»ζμΓαα Χ) ωςγο. Ώψ%η, ΜψΠ…Ώ7> Μΐά?Φ,΄Λ . f} (|! ζό1'%όνΉΠ΄ έΚΥ"τ… Μθµαδπ 'θ|ιισ> !… µωΠψ΄' λΈΥιηιΜιέΜί, ίΟΉςυ ,.Ά'€ίνι λ4 ("ναί . 006€" (α'"… (fin-IF“). αν …. έχω …! … » Μ»…ωφωο ι… γαι… ρω …… θα…… ΧΑ…" ΏΥΨ΄:ω, Ή%νΜ ν΄ (Λη. …» ΜΜΜ; Β')-α΄ 4% αν… (η νέα…… πω…… µε. ωΜό'ΜνΜοωων Η &…ωω …αν) Μ' ω…αχΆψ…. … ,α""Γν ,… " µάς?" …… … πψΜώω… να?! Μεγ.… &; πωκ0Μ%…4 σαν…,» Να,…ω;ψ'…. όλη θα [ψιψη … Η… "Μα χα; Μ Μ…… …… εώΜ……ψ«( θ? νΜΜ.60…ά …ί'Μι…Χπ6Μ… &&!" "Μ' [|ΜΗ)'€χ υπ' παρ/νυν να; Μ…… ("66% &… …… ςµ0΄ύ…ι||ξ δ]ΛλΛ΄ &…" "τ΄/'α2[άζ (έξι-µ Υγ…Μ4Γ΄, Π…… 06… "ΜΜΜ, ("ν' ανέΜ… &(:… µαµά α΄νΆ| πόθο µυ…Όι… αν… … 66αΐθ 'ξΜ5 (ή…ψι…ω "αγά! «& νομού" ως; …κώω»ννδ7µ… Μ…… via my; &… "΄"… '" ""ΡΜ΄Ψζ ΜΑ)… ,…»χ…Μ||φρΜ … αν… δ΄Υ3τδ . ΡΜ" ' Ψ I l Ο . …' β'Μ ) - Το δ1|ψ|ψφ( ………αΜ… δίψ/Μβ. αιµα. Γρ Σ…… ΜΜΥΩΉ« Υ.,ά' …… …' β… . | Μ6Μ'0 ά1',(Μγυν ή… ζ.ηαςκ … "α'/Μαώ 6.ιζζω΄χ, ζιδγ… "α: ως…» Ο 014794» Μάνες… & σεως…» …… χ……ώ … Ο") φα Λ… ά.»… …. …Λ| πάψω… «&»… "…να άνω… Θω…… ΛθγνΜΉ…ΜιΉώ,ύώΜ- υπο % ζΨώψ … & άν… . | &: ΜΜΜ… .α Μα…… τα … ( 86407 … , να… ιψΜο ε' (whim θ'γμωμ:α1 (…΄ΜΜ αν; νυιΜ)Ν Η) …υ87Μ΄ 0251149, Η υ ,? Ω1ι…'ν.…'Ψ ?…" Μ'ιβυ.|Λ ΄ πω…? 0 "Η"… 1? Μάκη) Καπ"! Α?" "! 'ΐ"ΨΔ"ΆΨψ 21Ά…ίίψιψ=Μ|Μ7 79%)…" ΧΑ Νίν' "|"; ."Μ('Μων …… σης ως?) Μ …ωΜ.…,ΜΜ ο;Ή;.φ9… οι…" "χ……κ«. Μ…; ω…;…Ν … |7α' &… "ενω? … Μ…… &??? ΜΜΜ & ΜΜΜ…" "% …φ…Μ …… αΜν.77?…΄ Ρήγα µνρ)ς.Γ…ψ ν "|… )…γ,)ών 43 94%»; :ψς1,Ή νι &… Μπεκ? η…) μ,)…ων +147… ψ µμ) Ολγα/τ; τη… "". CHEW ι….) ΡΕ… "?1…τ2-λ:…ς7νΝ7 & ών η… "ή"? 77 ""ΜΌΌ Ω % Σόφη, η… ειψψψ> :… -7……Ιΐ … "Μέτσο …]? υΜΧχΝ&?Μ ΐιΉΜρ. Η" , ΑΜ| Μαη,ν'.ργ «η 1…(&)7ν. ρ…ηΉηΞΧ Γ…ννωθχι… αι Χ…νρθ%…σ Κ'!/ιι&Ψ"Έ :: :… :……ι0……… Μ … 'ΜΜψ…ρν; "ω…;υγρψν4-ο >"… & &……" βψ…γΌ…Μ να 1/7… ψ…;ιω .; ωΧΜ4 να… 3ςΏ,) !; χαµό m f; νι3»"΄)…γ…η Ναι; γ;ι»…ι…ξ'ΩΛ…) …… (των των"… και ψ…Μ.ο 304.0 (Kg '-<=34_(.m}4 |"… I. ”W ΄ ?"?!" &"! 3% νψ…λ ,… Μξρ&ν µ.)-τµ και. ??… φαν-ψ αγιΜσΘ :" Φιλ µΝιΦ ψ… ΜΜώ |…» η… . … … ε. 8 , ? ή :… 14η," οΜ "ΆΛβγ ΓθΉΛΔ'1ή…7π '"?ζ "αδαής?! ", Μχ'ΚΛζΜΜ |… εξήλθαν-Φήμη σιγα-ι Μ. ,"… Μ;3ν ???") Ο". "" ΨιΡ.Ν… Μι &.….01…-…; |… …… ά…Μ΄ … ).«,Μ)να…Λ% (…ή ΜΜΜ '…5ΜΜνΑ 9%) ν………… Μ ΠΝ " ιρλψλρ :… …… '.ηΆΛ!ψψλ ψδ( απ…. Μ…; ψ…,χ0λς γι ("#9 μπι 9…ΝΉΡσ)Ο#9α &Μ%…+πξ …ι…,α…ψΜ)ν …αν οι; Μ…… γ%ξφ' τ.κ ! Ή!λΚςι ν……ζνΧ ,….…ΝΌ ΦΑ Μαν.; |…,2 »… ιη,(|ι(1,η7]ζ… παρ-& Ο"? "& τη?) Η); τηλΘ…Μ€…9 ΨώΚ :ρ'Ό πρ" ΄η1' (ΜΑΡΉ να Μ΄? να! αν… "»" ήν…7??! '-ΌΜ'ΐΜ Ν-1%)( τΆ..%ΗΨ ΧΉΜυη …η; '…Μν.π νων γώ ν…?" γ…'Μ…0 «(Η "Μ" φλ/%-"Μ? »… "7349 …… ο…"; Μ" "9160043411" & '7Μ…30Ν ……ΉιΉ9 ία"… … …'…ΡΜν "ΡΜ? '»")Ά…ΡΨ Βύι "ΜΜΜ, …… …,,Μ1…… »… Μ…"… ηµων »… ,»??? ΜΜΑ»… "Μαασάι: ο… ψ;ρΜν ):… >-ΉΜυ-χΡ «σέ-ρ …? ,"'))΄'ν& … ψ…ρΏΔ (Νψγο&Μ%ΝΝ :οΜΜ9λ 0 Ένα…"- «µου νυ…Μ) …,.ψψυ 0… ψ…,Α 'Μ…Μλ| Μ' 1…) …ψ'ργθ4 … σ…,Μνέ….' big-OX mow ων» ξ… ης»… κΜΜ΄ …ΜΜ4…Μκγ … ΜΜΨ…% Ι.… … ουχ …; ' γΛΜ4+ο … %).… θα: …ή… .ν…Μιλ …οι.νμ»>> (ιν-ΜΗ Μ., "µε "Ψ" ""Όν=ΡΡΒ'3 Μ3'2 "ΜΗΝ?! δοληην 11 ‘l Αν "ΞΏΟ"?! "& ίΜ Ουζ ("& …ιζί| Μαέ Ωί;|4 I the cot-074%! ;… µι… εκοι- ψσ%ιη ως"… γραψε. ρω , πιο ψαξω πα…,ρ.(ω…;µ…, ’4‘“. … ,1Μ…μ… %, ω»ψ' (""-"υ ,ω bur-“49% τα έθνη η… fad; …6α… &… …. [ως …… 444… γένια θα, γε Ω…ρφω;ψ. ΔωίΜ νι βάδισε», στα παντα … (πάω, … Μ "αν… … Μ€ξ)ωλουδα 'πα; Μάη»… Με… 1ωρζ'.πν,Μ ύψη/« να &… 1… €…Ρπ'ω6΄μ/ &… να ω "& αΤΛ,……νμζγΌ Ο] Γ΄Άαι4ν/Λ4Υσ; "& ": &ηνλζή-ωΜ0νν' ξ"… ο"… … #ΜΨ… τ0ΓΜις'ξ ..΄/61ζθΜιω'ζ(----… (|,ά'φιΡη βρώ, µη [ε…/παν%νωηεΌ…, ολ'… nah} {fa-44:5,, ΠΜ(ρ//-' Τ4+|δ7 &… ζΨ4'Μ Η… β΄ δα)… τα … "ΜΜΑ , /. "Μ|ξ.γ… ; η… … να"… τω («΄΄-(4η ,οι…" … Nina—q " µη…: βάθρων! από 1.... "άι. "η …- "…ο)…" , ης.) "&" Ρέα… "αν"; νς "ή"… "΄ναι… ές 6% τα στα… &… ,"- Εξ] |?! &" Ρήγιο, … αυτό… "Λι… και Η":|:΄/ω)σ'χ… «… … 2ε?4α1,υ κλαπ "& ναγ|(, µιά: ιζ… |» "Με", (ι; &&, ιν & … π,υιηη,||Άα… "*"? ,": απ…… Με) Νιάτα 'Ρ(Μ-Λ-η "…. … «Μ…, Μαώ-ν , "ΙΜ-

AIM/"71’3”“ ΑΚΑόΗΜΑ"…οΞ ΡεΑ…ΣκοΣ Μι ΕΜΜ.Ν,ιια4 "Μ΄-€- ΖςκνΛαι19ψ-… 7.ψαωωµ Λαλιό1:Μ η"; ) 4484300…" (… 79184… ,…» -»4?.'… ...-Μ' ξ.Ο-03, … &Γ.9-νο υ.α>σ>… ζζΝυ %… "ια ψµηΑ% ΜΉπ-…-… ρωτάς κα… επιχεψ΄ψ0 τα… Μα… 71.Λ(Μ4 τα τά, ν: .…ΆΚ€σ>υψ ΜΜ€&(6' (Ντ. Η ρ)-ς-΄!!Θ΄ έ)ά…ζ)…0…ίΜ…… … A's/rt: cQNan-qc. (naanmca, … 616Ψ&Μ Μ.,/106 ©484- | φό€Μ ΄Υθ … Μ Λ.|ό…&6"Ρ!,6ϊ1?Α "φ(ΛωθΉ [awe/'- ανυ΄ώωγ0 φωΥΉνΟ ΛαζαΜΜ% ό Άµαν-η να" να'»… Μ…-…… µου? 0…΄ Μ|"€'6 &&". ψι -… η"€΄…Ζ…1Ά …; …" '"θΡµν… ψΗνάη| ,πµ%ν, Μαρία", (] ΄ Με…) ον να; χρ…νιήα ΜνηνΛο-ι76ιΨΜ Πζ€Μ'" &… ω (?? ΜΑ…, θά ncfcmaoa —érv ”C(cittdd’h" M?\W“44 ”v ”‘4. H Wk;€my‘ η… σπαλψηα; Ρΐ&λ|εΐ-Δ5 ΟΓώυ|-Λαη αν κ'Ψκχµη' Μακ… ρ . …-#-θΞΔ€…… …,)κµΜι…….6'ιΘ & ια… … 401:... …'», «δεν. …. &ω…»ω… …………………… & …Μ 6--Λ 'λιχν'΄,)ε> Μη έχω ΡθΟ … ??/€…Ωκ…' …΄.,ω1%Κ θά Η…" Ι ' ' I fly}, ' ' ' αν?! zit/hater» lhéc'cew … άλας. "κάψω… α……%ω "002 ΡΜ. Μα……"…Θ ΛΌ€αι'Ήη-…' … ή… …ε…Μ… Ο"… Ο χρ(σω…α, Λ'ΐ΄Μ'-…ω Μω'…Ι3 !… & ΜηλλΜ+. &… … δυο …ά(…ΉΛ41 ΙΔ'-ΠΜ (% "" "Ψ΄ΨΜΟι""΄"… αν" ' uni/”‘44.? aJWL-A'I a να "ει… ( , θα , ,… &… αφ… l m W—ll—g‘r.4. .., - . 7. ' Λ . w. KC“: Μ cum-1M ' ΄ , τκΧλν, . , ως … 6Χα ζ&ψΛ:' …]"η« καφε... '… Ημς 1…) Μ%Υςη Δω,Νάο& …! …. Μαηα.΄,-τη' Ψ.; &." "(«στη "- &... (,? ?()΄//ΙιΐΨΐίη "… β+ι«νιιι] ΌιΡ(…΄ νμΓΛ|ι΄ - , .… 5. Μ ΟΕ Ξ:'Δ.|΄%Ψ'ΐΨ "μή ….ν|…χ ι,…ψμ.4ιή… … τη Μαρά". άνω-μι ; Ναό.. ιζ] ιΧ ' ξ Άπω Μ… οι… 1.» Ν'-'γ-ιν12€Γ. ".?" ά.?ίί'ν- ΑΝ……" 1" "ή"; "αμα"- "u . .Q W ΡΜκαρΑ' ΑΜ 6…ια!λ' Μ (: “(claw w &&." '1-χνΨ6;,7ε΄?ι/Ζθα ας .Χ1 .. "αεαάιΛ΄| η…΄7:…7α ΗΕ ΓΔΜ "…' Η"… :… "3513! MW“ ”7‘9"“‘7 »… Δ΄ ………΄ σε…/01% ΄… &…?) …4ιτ.νΜ' Μ. µ' …? ' :… Μα…-Ξ, .… τη Ζω… τα" ., κατά κανέναν Μψα'…Δζ&Μ ….) &&…) φωνα ΧάόΉ τα; .ίθ0ώα΄ «; Μα&Α6Μ) "" Μ"Φ µ…Ή"10+Μ ΚΨΜή'΄ 1"…΄΄…'"44"7 ανω/π… αν " ΐι)'…7ψ…ωΨ λάβα/Μ; ψ)9 "& … Ρ…"; ολα»; Μόσχα/ι… [αν 044 των ο)"; οποία "»… )…. ω΄µ|ι…ς |" Μ ΜααΉω΄, απ)…" … /4Με:ψψα' "μή … Μα…-Μ 'Ψά»"Ψ ", 406€ "Έ"Μ'… ! I ' _ I | µία "6-9 ο χφ;… |ιψ…,…ι?α> LcJ &»… Η… |3?ΐΣ… «χα, αΥχΜ> Λι.;ΧΗΥ-. "fu- WIWYJ’I’ ,Μ Μ1υψν,ά ((vld7"ls’174f’COL/l µΥ|θ|οή ινΜω& (ωωΜΩ( ς7…Λ?ν…|υΗΜ ] 3194 ;-|θ[|…ωΌ Μ, μι," νΜω,φ΄ι "' '΄΄"΄΄ζ΄Ό"΄θ"'"??%Ρ…" ,µε; (/'7'-'&Ρ " "2Ώψ μι…ς.7) Η όλα :, %… θΧ…;οΜ ".…" παρ…; ανυυ;ι&α |.ωυ;ι;σ(ψΞυµ γη; ."! ,?ψ(/Νήβ "όψη/7, |" ή" Μ;|ω;=έν "+1 …ρΐ%..µΛρ 94 αρ Μ] σλ;-/Μ…πω»3 Μ µ?31,Μ«4;2 ,…" …, Μ…χ…ί Όουιώ…Ρ ;;;/.; υψ?.σιΜ …κι Η," Ή,…άΟώ Rpm-014°“? (Οι ιΔΟ4άψ (% "ΠΜ/ι ΄ | 49/80)… μοι και …ΜΜΜ Θωηω,Λυρ «ως .; .; ΄;΄….,,|ψ Θ,…ΜΜ"1 ?; ", l ώ΄7"|"΄Ψ "Αϊ…" |"-'2'Λ'"Όι'θ 9! "΄?(/(…9&%.7 Μπορ |ειωώα &" '΄.Μ/ 02- Η Θ" φ,. ΌµΌ ΄ ??" %,,Γ7…)Ο) 049,9 1,14 ΘΑ?" Ό-4 4…!λ-7Μ «|»! «: 64-40! "αι ("170 … ς7,λ/ µας; θα… ΄΄ Δ,;ώ…ψ/ δ…-,…τ>4-α,ν … """-Κυ "(7 /7λΝ ο να) "ΜΜΜ, 'ΛΜιΏ] ωμ»1.,».| …] &&…9Λ/ :» …: .΄σ'?Ό-Α7/ ιών; ή, "µ .,,|..,…,,ψ7 ,Μ %Μ;…/΄Μ [|% ' !? …΄΄7ΐ7 ."΄|'η/χ "? " ? "">" .?) ;-»#…»γΑ ψ:Μ,>/Ψ/γζ,)ν τίς-ι μ…! Η,]? ":?? "ή!" ." .Μ-ι|-|, " ΄΄΄΄Μ'"/΄'Ψ 771," "." "& ψΖ?? …'1 Happy/q? "MP7”: µωρε"; layman Ό14|; -3΄| ΜΜΜ??? ωι…,;…| «πρ/1.0 ρ /7#θΖρ2.7/ ν2ζ|Υ,,Ζ ψ νι: »: αρ); . ?, &") ρα; |'#νζ,…/ιΨ ' ,"… Μ…… γ -Μρψ΄ ΄…ζ ως: ΚΨΜ? ["|/νι»)! για…" ιδ.-Θ- ψ." - '(΄οζ Μρ.|(΄..7ΜυΌ … γ;π;/#…|µ%Χ ω,,,Μ…1 94 ">! … (4,νσμλ|Μ 99! …αφω;4ψ &&. "|. Ιµπν Ψ…,Ρ ,,,) ρ!;!Υ [.] . '|"ιΆψ ζ- «ΨιΓ'|7ΐ, Mull-ox NJ‘M/ ι…νζ;Μη κι;.ιΜµ; ι,;ψζ…[;Υρ ΗΜ&)Η "?"?" ["702Χ ("Ήτα % αυριανή & Δυβ…ζ,ρνψωζ βξά|] & τω………υ|Γμ % (,,ψς|ρχψ "* " |"… ΄Κ?Μ-Υ|ψ Φά΄%θΏ/ … .…»φ…… /…… / Μ? (.ν):,οΜ/0 ("| .ωΜωΜ …4ψΛ…… Με; ;ή; ωωΛΓ/,& 49λΡ"ψ 147 /'ά'9.1ό| . & ?"" ΄θΨ,…ΌΜΡ/ι/ ,"… 0/θη|Ν ψ .ι-΄ΧΠ ……) > ©Μ(μ ΄9:ξμλνγι (4. | Μ΄" "΄ΜΌλ"……Γ "2 ??? ΜΘώώυ|γ΄#υρ& ,…" ΄γ….ψ/>ψ … (% … ,οι/( Έ Ή=--ΉΝ» -Ψ'……µ-Λ | . /|"&;(]νΗ' …… "| €31:θ «πως ……ο4υη7 "(π?,7 ,ω|ζ|/+τµρν…#Λ "νται? # …" ---. . '."ΐ…ξ΄…]…Μ,Ν &………ξ … …9 ΄΄ ΄΄ " ' Μ 9/2 6 '(ννη.τ;Ξ7 μηΜ.>ΘΞ [νι Μ…» % (41?ΡΚ0γ"΄δ Ψ "& νά 117 +5 ,… 95 µ……" (Η… Μ…", -/ο)ψ…΄| ω…υ…Μ :… να :……2 ""Μ0&'ψ >…ψτνΜΜ ν΄!/…Η |? |5…&86| Μι..µη,ψΜΘ - &" νεα νά . ηλ=.η ……??Υ …ιΜΐψα+… γα… γ«…υΝ*Μ Υ"Μ3 'Η" να). __ ΄- "j? …. &]??? υ…

...;=…… Μ|ΜΝ':ΐΗ τί! ΛΛ"ι…'-ν Din/Hump finch/cw U“ &ετ2ώ] …. Μ…… ,. αν…… µ»… " ΜΜΜ… ι… "»… ι… …' ……- rm Με… ΜΜΜ | | (")(ιΓΓιΔ Η…) €Χ€« (,>κ…Ρώ…ρ Χ(1;(« πανιά-1,- w Η άίΜ:ι΄…ι| ΣΧ6Νί΄ " """-"΄'Ή6΄"Ώ… ι΄ξ|ζ'6Μ>ΧυΝξηΗ( ν'; "Μίκα κ΄7ζ€ί'΄)ΨίΉ' (Λου ()ξχ'('Έ( να 7" |΄'Ψ16€1 68414 1"|' »442)€6 (( (:…) ΙΑ΄? ΣλΝ4……4ι άτιψχ(α| Π:», και… ο… ΣΜι…,Μη Μάης; µιαν")… να (€""6Η6ΟΨ να ικαν:ι-'.4…β;…, …… να term calm“: &…». eddy—Mm: ΟΛΟ "η; Μεντόσα-τα… ΡΜ . µ,νΧ…|ιτλσκ% &! ΜώΠ(η1-ο… ' τν… % ειγΜωνμ+…ο υ)…δ .. Γαλ…/…. 66…Λι.76έΉΠ'1 …. η…;π«ε….΄ Γι'-031.4 6".:νχρ…ις έθαψε: :";…βεκβιµπ… ως; αν ςΉ',ςιι.ιΗ ανΉ.ςμ-…χ.(Γη…ςΥ (Μ'0π… elven-NH“ W _ … . ρ…:. Όι-,|' .… … … Act-24506.11 :……;'/… "ών-390 νεα-α κα ΛθυΜ…Θί "ή" n ' . M" \ .. - , . ' ε……ω.… " … . γ6.λω; & λανέ βγω… ι…'ν.:=ν-«ινΜη' χώµα… …η… 21… "μη-«'η τω. Μ…ν…8 κά…-Μ … α… άκαµπτα "…… ανά/44004… Η"… 64… ('7''-(΄νΒ΄"…ς " ς"'΄'"΄"΄" χω αν… µ, ”mum-4 d!m2£14‘m~:t\; …µε" Μίλι…Μ… Ώ€:΄ξι#'1 Τω- ?,ηΝ-τι Νά «τα' (ΜΝι;ξι=ιιε= τα… ατα) µου ένα… …" !/.ί:΄…ι?'Γ:./'΄-'…"-'""ξ "ν'"Υ΄"""6"! … ΄"΄΄΄Μ"€ , κάνω… &! ξ?(6-#ν΄|όΧ6ζΟΨ Ολ) ν""'?ΐδ … Ουζ "' |1(ι6Λα …α-Ψ4Ήκν1ς ξΘΠ΄4Μ« ως" [;»ξ…Η,- βΠεΜζ,ω…Μω…ισβί, ς..…:ι……µ…'…ς €ι'αΜεβςί)… πω να |"… έλα-. Ξ: ΜιαςηΜμ…θ 31ml aw'w(=’.c.anW (' Κάποια ΧΗν|νΗ …ο-»ίι'ΡιαΜ β1-ΐιΑ#, "" μ.,; 6-4 ιιΣ1α4ιΈξόμυω… ζ'….» &; ΜΜΕ… να µία». ως. ΄ζ6ιι:.'χ,-ι-, δώµα. σα…-επ', ο… γ.ΝιΥ-0. ('"Ψ΄ΜςΞ΄΄(Μ4'ιΟ τε…» /ιθς56 &ΦΝ.ν4, Κ… &… 6ψ'ιγΗ α.Ν1€ιν.υωµ ιτ:ροΝ4΄ …η ζ(»;φφ…Μ …κ-…Μωρω(… "Ή… σποάνγψξ- … Τω πως γ΄»Υ…ό ,… &… "ανν ξς…άςΔ€0 όρο …ς……………. |…" οίΜΜΩωκέ , γ… '…"- υ'€α, CW ΝΜ»ι'ψυ δ……- 1Λ;|Ήνινζ && Απ΄ 6 Μωβ" ΠΜ 0! € ΧαΨ "& λά-ι"& ςΗ…ά ί'ι"-τέ,Ι. ΄,',σ΄Υ'Ψ " «θα… λ…ι1 &; &…) Ανάν… …… Δν'6ν|.6…αδωγΜ…αν ναι?… και… ("ζ-€"… ζ"ώέΠ'1 … Με" ί"'6'1 &! Μιίΐ'ΝΜ (εισαι-Μ΄ »1ζΗ΄θδΌ, Χι. Μ;"΄Ψ|…, η… "& "'…" 6'Χ"Ψ΄ '΄'"Γ"7 ιι+; |…" €223.04] η… &" Πω… οιαιτ-.ό΄ι…ιίνη α…νΗι'ι'΄α,ίνψψ»ηςη άν… µια όνομά "& Ξ ! - …' … . ΄ ? ένα"! "& && [ .… ανα γ : ν.…ι…Μ Πω ("«Πάµε πει ο…ι%η & Μ (.... Λ%…ω…… ; .... "Ν; ['€Υ«…τ ο…; τα …!. …7ιλιωει…Ή ή…; µ…" "6ΝΔ4ίλ… σήµα-Μι? να… ς…Γ.ωοµ( τα) πω…"… Μιµή άγαλμα … Μ…"… …αχ.π…ν…Η'ι ώµψγ.ψή Με & . … «Η" και; … pug-«2.1; it») λό με «ΜΜΜ "# ν6Μι'…, "(ψώνια, Σένα &… συ…… 6ι…4π…ς | υι1Γ. & ι,(τ ‘- υ . , !! Ξ s Δάρα/α .ηύ€&δΘοΜ …… "% πώ ΐ…-΄| νι… (Άλαν-Μ' Μίλωνα - Χολ…Μ|ΨΉ, Ο ΜΜΜ… λ'00κέψ'ζ …: άΜ - από &.» Μν;'εΦψµΜ ελεγα . …:1φά;, Η αν…… ΄ ,… Μάντι! ϊΜ4ίΜηώ ώΉΜμ'0( δεν Πε€ως.ς8α … … … ώς ζωα ( &…» ("& «,.» . ν΄'7ΜΛ΄ΝΝΝ πω"'…'ί' ' &" """" 0υωΜΉ άΥ…ΥΨ| όΧκΜαπ άι+Μι-Μω Με… ,) ωψωπω Gad ωαα2- αι|λ|ή΄ (κιλών "άβΜΝι γλν'σέι1 . "| 'η&ΥάΜ.ρψ6 "… : λΩ.;΄« …. I τ΄… "…" 84146 Γ'6 … &;ΜΩ'4 …- έ2κεΜ'… " Η… "ή min-M... μπαµ… & ϊ . . - … ι. λψ' να +6->ψν€ίΥΗ. .΄>?ι, µακ; Πεν {Mam/L4, r-l v.0 '…«Αι.ρ,,=ψ|ν…, &χγ… ςΟ(…ιμ.……,. '; '… .… ………… =" .Οι :Ρνι4,΄Ι'Μ.' "& .΄4΄έθ|";δΨΐ1, μή ζα;:ς'ζτ ο"… ό]絴 μ΄, ""Μα…" γΝ'ί,&9 . … h)‘. ‘Tfl“‘\4‘" Γ( &. ». ," "µ.! η &" 144 . Μι…" "ΜΜΕ; n6..- wanHfi-n‘ μ…… ζωδια; Σ|.,,΄Ρψτ Η…χ (Inf)-.- "απ…… "ά.)./…' "ψηλή Αν'ψ&- "απ…..-+…αΉ7α , " :……'π… … τα ”'Hf’“; Jaw/1r η… .'7΄%Ψιζτ Μη; αγά, ΜΜΜ ξ ξ6ΐΧίΜ & ζ ι χ , (&… Μιλ… |(ι€ιιπ …… Υς.'…+ω.Χ ΨΚΜζ- υ; 6.1: µας ΤΑ»… ζ…;….…,ι %.:…κ,…'π,ν ,…-,,,,,,Μ,,….%΄/| | '/ --Ψ #" ΄ χ, /΄4 ΄ ' . Χ & ς οι:. &"… ν & Η Ν' & ίΜζΝα 'χω &…,γ… 6χ'΄ 649% !" ? να & 7 4006 «. "ή ύ…" & Μ…:΄#λιν l Λη \ . , ιι:Ά Χ ρ ι…" …λ'Π΄ΐπ' &… …" ζ΄…" δ΄»΄:'΄" ς… " Φ.'Μ….'ζ…΄% … : ως… … 6;ψ'ο..'Θω.(,δΆΧ- . -… . '-'Λ'"?'΄ "Η" \ λ ' ' … . ΄, . . . Ο» Η #7" |||-)… Χζ1ΠιΗΓα4η… … Μι (»?|4… θα! &. … . Η [ΧωΓιΜ|'η|η|'η , " ζ΄… "& Η'ζζω χ , . . \ OF (Μπλε δ'./'|τ(|".α ,… (="+ε(Υη΄ να πο ΜΜΜ ψ,µΧξ …) µ.,-Ή… 61..ιλι…… …… (;;-311311, … Ινστ'(.4δο…-ζ) n "δική Με… >΄΄ΠΜµν|Η 'ΉΐιψΡ"|ΦΚ '-41κ.΄ ,Μ€,,7 ζώα/'; δρυ :) &. . Πω; εώς…" 4 …. ( …΄Δ ζ" "magma“ 6’ n .W {Mm-,4 Aux/.10 ”‘0 Μ……" ώ"'Μ"…"Ήπ ό'Η…€"…α/ζ ύψος Μ΄€…ώ=4α… ζ,»€Πωα'ι αλα '.Ξιλ&΄, δ'…. …αν… ριπ…Μι:-π..ω1…ε, τµ, ε&Χ….χ…… Μ…»… &!Γιζ€γκζΝ,… Π:€4ψ…… \ ' : ΕΜ & &… α'"΄'΄ΐ'*'Μ "Ψ"1Ν6 "Μ. ΕΜΜ…. άν… , η… Crux/1419mm, aw ϊδέ…'ψΉτψ και!!! "ή" "" ΐηωΏ:1 η… :" &… Ν " -' 9-ΜΨ|'ι΄… ΜΗ Μάι … …κι: Η.… Μ»… χχ'|ω;:η …; ε;-Λ|.»κ'η' τι,, ' . . Χ ΄ . . . Ο Όθων» ΝέΟ€ΨΠ) 1Ν)., o Γ9.Γζ! κ.α-,… ο χοπ μίνι-8η "&… |…ΥΧιιΜ.ωαΝ!η|χ1ιν>… ως; & ι.η!Χ6|Ρν;οΨ γι… .6α(Λζ€ΐ! φ…ΜλΏ1% ιζ… :χς Ντ'] ;.1% … & "η? (:=; (µΧ (ιν ι» "; µας V νων… βόΌά|΄ μ)"; 04, "…'-Χ 660 ΄) ']φ"1"4.Ξ"΄' ΜΜΜ ..ζΠΠΚΔ…»1 ,"! ζ΄-ν'ε΄ΡΗ401ιΗί, χ)ζ΄Υ€1΄… 19" χ βία 16 Νάπα 316ψ…6Η 66 ποια Μ ΠψιΝ,1«η µε" &… &. η;…ψ.ωωΝ- µας… στη . , "Φιν | .… ισΥνεπ που ιεαα Λσγς΄ιΜη Μ… µηκών-|6…" αλλά και 66 um ……1,χψ…,' !…Μω Μ . Λ ιΠδ(( & χψψ ".… 6ις΄('Μ \I aflfi'n-«dtfau'lq 1a, Μ;ψ0Μηω ,; 46νι4#ιιηι:(µυ:ύυ΄ …νν…-' Η "Θ'… Γή, … ϊαπΜ …… βλΜ;η… έλη … &… θα, &… ψ- … , | ι-€ι1-Λ… |")… " λ'ΐ'ίµ1'Ή Ωµ… να Exec-Jr‘s AW) μια… από Μ |Αω1φΛηπ…) "η . "χαφ. Μ…", προ ΟΡ|)Π1Μ για. 'Η) …τωθςι,;λ Δ., … 'Η" .ν€ Μ διάχυτο… Q‘Wl’bv "04 ως \ ίΛ"Α "…" "ΜΟΥ……" ""Η… "΄΄…" 6…" … 'ΝΝτΜ……',ω 'νΨΈνΨ, ω αν… για Μλζι1θλ χυ'8€Μ; Όό δθίΜΗξ7 (ένα… ,; 1ιχγιΉ-', …" Μι αΜ] Με," % ιΑ|ΨΗ επ."- “a" "…" … "΄ &&…" Μπιν/ω]… Μ…… … Μ…… … … … ντηιηιυμ|η… …"ξ.ό "Υκλ… …; ι4΄Μι,«α1΄Γαπ "9 &! "µετά" ΐ9Ν"ΧΓ… «(90125 €6- -ν" ΙΧ" …… ΄ Χ Ώνα"… & ., … Μ΄»: ηφ…ρ:….τ 964% μ,ξΘνκ .Η». .. Π€η'4΄- ||| "" - Ψ «» … … & ' λ.… )…σ.…ι…ι….ι…: & &…… …αν)… τα "+"… & ΜΜΜ"Μτ . ι . . | ' … …' …; | . … ΄ Πέ [ψίχα-…γς λα1Η…'4 &"; Δ:Μ-εµ--λ(Μ-.Ήψ… .. I - ) Μ |, Α war-f ‘r I‘,-.7..P!¢.u μας l Μ. [?4ΐΙ ,ς-΄-…ζζ έξω!?- Δ'΄0ί| 'Μ-ΜΗ ιΡςΔ; Μ …,µ|, ?Λ :… … - ,… …… . . ?#Μ?ΐΞΠ ":" .-΄Χν'ν1ιαΜ.' " ("αλλη )ινγγινν . "γι-||" ;… &? κυρ "η &" "|4? ιών , οωµηω χιλ- 1ι((΄14ιΛ4'ν ΄ " - ν.(Μιι Ρά&ΉιΡ1ίΉΜµΡ, [(Ε-1 ιάΙ…… &&"… ::ν.;ψι.…µ, ,! άι'΄Μ΄ ΄|σΞιι' … σ: 654" ι'χη΄Μ . Ρς,ββύ/ '.',2|…,,ρ ,7ί΄΄ςµ….ρ…… βί/Ι%γ, "ι'…. α' [δΌ (,βνι)εΜ7Μ ' 147… rick/(30:94; . . ! … ι ' . δέ Λωω1ΛΜ ψίη-.ω1ς ό'76ν. 6µ΄-αγαη6 βαλω.…!7ίΜ/α Η.26;11κ.Η και ω 9.45.19; θέµα. 66 |% νυν. "Μ…", 44» τ;,ι΄)εΓ., σχ…µΓαΜ)ι]& αι… Μιλά Ώψβέ… άψυχα…» νω|υ. « I'M/74y“ LCAwJ‘Y/A-JV ,." 6.)(=#/-Μθ#Μ9/ψ ικα, ί-'Μνι,|ψ14, 22 If“) Μάνα …. (ή; 2;-.ι/ I ….νΗψΜ" . … ψίγΉ….νι . άΜ,ΟΧ"ή Μ Β΄:-΄ 9:17… ΧΡψ(Μί… Ψσ΄0ά)…ι ,ιΔ1& ε'΄14.ι…',ρ4π:, &… It)“, πάρω Με?!) ω|α'-΄--|"|4 "το clonal—4149 ι!ιι….||-κ,…, βίωµα… µεινω] |)»; ώρ- λο;υ'ι; ”Ia-791W“ '… …µμ…,-…'-…. να :;π;-!,;χ,;,β|: µµ": ό.….1/| πςχ,ωΜίς τω…… έ|ψ|ω|4'αΙ=1& Ωµ… Ε…"… Μωρά… ,//ταιθ;η΄4 , ' - I @fivf-QHHH' µ΄Δ'7ι΄ ΐ7µ"ρ…)ιΠα :… &: "7(χαι'] οι"… .…) Μιµης Εηι1||ηο, Πη|ίςό|ς… ρ»? …:ε…;',κ… , ένα», 62… αΆ.,)…ς),µ…,..΄… &… >|θο)λ…1……' |,ε..,,…| µε; ε'»... 7ς,.|χαη'ιηµ', ,Ε-α4 "174 θνΈ'/7ι|γο μή &… "νων-΄ µε. Χιλ/΄ &-ιφρ6ρ; τα… ένμΉ…… γάμω|7…. "άν"… ":: (Ζάο. "έλα: 4/0 χα… ό; χω; &… σκι,/ινα 6% µιν/4; α…- . II …… με)…» & Η &… …… [αίµα, κ… ark-7‘46 µε; μας; Μ "νικά :… …σΜι-[76|΄-η… /|γ-Μ "ί€'"Ο…/|-| 9444 & kWh—(4M aw fin μας…"… ότι»… (41 &) (216 'ψ')"-νΗ? και… Με pm ΜαΗ…Μ'. 4ηΜΜΖγ… με δω,-αι… "Αψ;ΗΠύ όλ'! (παω » (άκρα; μ,… και ) |…βφ…'… µένω," ΝΔ Ltd/w“, αν…" κ»)… "α' αλλαξω Μελη-=… "να… &"… ΝΜωΑ=. :… Υηψαω, ,]φ.ωµ|… " ΠιΡ4ά&ρμ΄ "4.΄ώ€"΄"??ω Μή?" Καινή] €έ ι.…)έ|-ε=1:; µε… 579266… -Οι… δΓώ΄%Μ ?.»χνι,, µάς» "ι'.. .:΄)ά αφ"…- …:.Χλ/)[";>α|-….µ,, , |7φ|ά|ηών… , &: καναλι», ,…έέΔΉδΙ%| 6133 I I ”KL-lama να ω€ν%Γα- !… Μ':% Για…" πµ,-,) τα; σπ'Μ'τΑ……")'΄'€ τα… Με: |-α|…… Καµπά Μακράς… &… γην κε Με, &… ναυτια"… … »… ι'…ψµπ……' ΜΐΘΜ΄ίι΄# ων…" αν! && η… &? ΜΜΜ λάιμ, αν'ιψΚάα'ω) χάπι :… "Μ…-04»… (ch/2mg =… και. … "μας, οςέ|1,ι...7ω Μάι… .. &… µια εκ: µλ6[άρύ κΜ1…α χρ&-ΗΌµ . I , - ΄ . Η… αλωβ:.λ… νί?/Ω, χ…," με. …µε… ρς|?…ν, ο… θα, /"(βη 'α)α'µΜ &… v] άιιιήολι||7 Η φΡ&6άη η… gun/2.29. "α,ώ…ς…ηα.χ…;Μ &"… ηψφΩφώ κα7ώα Πέ-'Νι"?µψ… ("ι-)"… αγ:-απ… &; (hum-q a'SAuy 4νιι;κ, , " Μι , άτομα, 574! ΠΜΞ΄ν'υερβαή λ6'|6΄η ωαΖα|…σ α΄ρθθ:'…| εινοΓ/η-… Μπ..'ο'΄Ηη η…χκ,.α΄ Μαώ, ιΠδ6ι…='…; & (κών-΄ Ξ.…-Μλ…Μικ-'.| αν, [ζ΄ρΔ&Μαν….,΄ "… φω>ων "ψιλή απο .… & &… χι"; Μ; ύψη/7… θ6ζζ:Ά|07 ηω ΄)οΛήωζ2, μη,»… /1'-νσ΄)4|Μ 'Ώ7΄"ύ .! ,. , …; 4,;- «.; κά.???» 44΄4-#/ιψ… …… ("γι"). πω;" , /…,,|:φι.μ αν /'ρ.…τφκ &" ΜρΑΏ,|%(, ένας "76 Γίήΐ) , … || ("4 )ζΓ'.0 /1άΐθΐΜµ'.'- ά|α1΄ .Ο " ψΩ&6 ψ] | &» "μι, 34715, να |.|ω- | σε "|": [& ...… "πια…… «.… δι'-|%"… "όπλα…" ;…Μψψ( ως… :… έ):ηι|ω…φκ &; λ,.9κ.-γ=γλΨψα# τα ένα 4-ωφαή που |-ψΛΛψ; "& 1… (Μµα' Ή΄΄Ψ,υιω &" …,Μ", Μ'υ| ΜΜγλυτ-ή ζωή "(,-2? \ X Η…) &&." " Χξ΄ΐ'# ή. ΧψίθΜ τµ., έΡ'& &"; (flea “"4 . ζ & &) Μα???" … "ζ""΄ΑΘ ' & ;.βά Μακ-6 "" :… "να… ΜΜΜ "Η'" [ l “AK“! k‘ … 6131688, 4% έλα-΄ & (”Wind άθλο , &… & "φ…," ,,, - ?'…|… . ""… /'/4)'%΄ … "Ρέα… Με»- &… λιω…,α…,α "Μαώ"… |"! … nah-090 Mo '…|-ψ' θέλω …' ΐς00'Μθ"4 "… 6Μ,Ρ'|………" , : ,; λ & θ|],1χΠτ1. 16 ΜΜΜ! 70) , »Γ΄ , _ fl 1 ή; . ",µε. θα…" ", "(β΄ -η "π.,-, ή ", "ή? …µε, ., ."'71η " (|?! # 4 " 2 ("Να ι" '. ύ΄΄3 (ΚΑ… τα . . 4 ,. οχι-Μιθ. €/Μλς; ι… µαϊν΄)λ (% σώµα |(ρ..΄ €4'Λ:>, (92… Μ/Ω| :)"; (fa-um; = … Δ ξ Πω αΜρχω &… &»! φαξ… Πχ…. )4' %. λί &; Μ.&ρέ…Λα ,." Μαξ , άλα aura-u Ξ ενικό» 2…, …' ΄'ειι;ι,, "µε από." :; άις;|…α΄ µε… &… που… (: ΜΗ έψαξαν: ξ Μ… Με,» ξΘΧου΄2ω :?. ά1κωρ|4 …… .λ6|θ , όψιν έΟηι|=4/α; &; λ6|-, ψχίµψς. € "Η ό-ΐάήιϊ&6α ,η… .:; ΕβλωΜΜω σια΄ι'ωηε cam/«210‘ Μα Αφ')… ω΄΄ΗΡυ. Ν Ά . - - | ι ' & 6υΜ|+7 να Luv «'ς.…ς&'& , 6?" µια" .αφ"ι'α:': ένα αφ΄ τω ("| "& αν" .: . . Η …(;/Θξίή µε το [τα 1060 &… αν πρι-4 μια: ζωα"… μια" "+, χ'ΜµΜέ|- Σ . , . & επ η…) λ…πρσ/αα, αι :… «α…/ια Με «&. νι|-Γνθ (my Act—(a; |,.-…, "Η". ΑΜ… αι.-… &. … . :… o λδ)Θ &… µαµλωιέγαΜ4, …… .Λ.νήΟι.η… (; ν……,γ,-εω, % …:φ;χ| µια, 1… ",ο ι"ΨΡ"΄Ή"ί ΄΄"??? µ, "6Ρ|4|45. ||"'ζ"ΐ' η6ΡέίΓά)µωί, |Η…» (Για…) ΄µ:ιαΜω (? (Περσε- να… 0. &ΐΨαξ?……α+7 … θ/ψ'«'ιλω [:|??4'/ €.ιΜ …;… ,,,,,(,.µ)ψ…7 α…: … | Μακ-γιέ, ο fl)“; //.:'¢‘1va'(1‘") &"… λ;./:…,λ.µμ )… Μα,… //?;;!,| άπλα-,,,, έχων… "Μ΄ Η… α΄ψ:λω), ο" ”puma/1m ffw’na) rt [gm/um vrc'v’l'1~~/V/??(/ .? ΨΙΛΗ :… any” ,7Μ ."ψ4΄Μ7ηµΛ… βγα2ι.Ιιχ ("& θές… 2ο. ΐΨό'|ΜιΠΜ ρωω% 16886140 鵴ί"ι-ί ανάξια. |"; (Ηψ'ΐ2ώεΉζΛ. &! Μάι-Κιµ" Ο… 074— κλ:|΄Μ| ΜΗ &… τ. . , ΄ , - . I I . . Αλαίν| Έα,… ,|νΑ0…;7ι; Η…» 411; ιΏθ…φ…νιφινα΄άως ;3.γΜ|Υ>ςΐθ…, ό……" |"… " (Ρ'ΨΨ4η ζωάκια… &λι… ": «Μωρίς-α…, όπως %.,' & ί,,ψΜ΄ζ…,ψ ι΄'΄ι…|7ω Με! Με… …' αι.)/μα η……- (: ι΄:+ψς/ ΚΜς';…ς;7 ,… "Μ…"; (Κε-ρ… " θώσϊ.λω,ΖΝν Ψ"λ΄α""…π' 0144644 €6Ψ€ε a Θα (Mam ? ι;ν:..…'υ1.> Με: ".; | & ΜοΜιΙ1ψ… Μψ…έ…ΜΘ… να? ιζ ς.,,Γ.ώδ 4,Μ΄'Ν|3χ2Άξ'( '"΄Γ΄΄7…'"4' |"'Ψ0 ?… θα"… "΄/ΥγεΜ΄… (Η… "4- ,…" Έ"""46'%…α …… 2… ζ(α76Χν.'4ω & ,΄νψ.… #:… …:…α'ς'« |" ζω ΝχΛν4' …." Κίνα".- ν&. (5 κυλά)… θ'ψιΏνγα… Κω ν΄7ά/.,…|(Π0) άσο µ1ψω,ω ωκα-ιν«'ι=…ω|, ?ε "Με.» 6%… 6'Ηψμ'11 Μη :ε…ά΄|>ιπω ι… ΠΜ)…" &… ι-…πι)…΄) Gian/ma lava. and χ. έχ.[>,σ ενώ, ωωω…ψ,κ,…) "… |…" … ι.;,…Άι,…ι:μ κάν "" Γης… «brag/4 55% Με; άι'ωχλµ€… Λ:… Μ…; : *! λ… , ,,… "6 -01ψι'(έ:'|(|.'"β "…κι/µέν; |΄4' | )ψυ [για [ν&… γ"΄΄20 ,|ι.'µ΄&16'6β|α ."," (6 |'φ'΄96 rid-r1” ινα"… ζ΄… Για… Μν?ί"΄θ (, Η")"7΄'6 , "Με" ένα ("Η " ΄'€'ΧΗ€- 20] λες.", … Μα…+|πι "Η , |; …. , . . , " . III . . I . . .—; ":!!!" κα. λόι7 µ;µΜ… ,γα:,μΓ, µ.μ µ., “worn-79 Οζ/|14",΄ &… "ή Ο… la ρί([ι-4α' Χψαιψ1ιι|…ί %; λθ.ξίΉέ (LP/“(1441. ηφ;΄ζ)ρψα |",θ΄ί…ρ΄70)Ή) έ…ΏΞ' #(Λι-ν!) οι…ψι!>σν1.>άώ …" βολτ-41407… ,η άνω !:ω.,,.. ,, …:ηρ.«).|;υσ;ι; "? …,, Hymn,” Γ | | ' '… I '" ". .…5'ή"΄ "% να: :…; ;;;-η; …… , Θ'.Φ τόΜ,μ , δι .Η#΄,ώ "|; Ψ)| τ.Μψν4 (Ava/4199791411 W 99/ "να *… φωνα οι, ΜΜΜ/Μ να 10" . 61… υΌ !" Θ΄./α΄ *,," "Η…" " Μ 1 !""… "…""? 918% Μ (σανΥνάδα ," ι; 'Ηε΄ "σί- .'?Ν "9: …Α-2ΆΛζ πν#…« ": "& " -," Μ…γ:µύη , |…" " '" ' κτΑ…΄…ζΉς ΄ , … . . . ΄,΄ … ΄ " ' , I — " ΄ ' ΄ ,. . I . §-.—... 4 ‘72K9i7 Μ |,,,'ς, Γ;ι7,'; "Θι'ηψ>…σύ -Μ%7"φ)γψν …»ρΜί Μι ψ'"'ά Μ΄, : ' θα ! ": ,… ? να (. 94€ΠΜι-; Οι "1-3 €#.ΧΩ|Λ) "η Α.,…" "µ,? # ρω; & Λι?" ΜΑ)" Ράιαν Μ (ιταλικά" πως "& ,… (αργ#βΐΨθ. "6161,- ψ (of-M4 Μ' πετάς… εν6'΄γ7Ν…-.΄ν ϊωΑψ;2&, … " αρχ…: απ' … Havana L’hVO "άς-701. Μ α!Νκ…΄ .€)/"ΟΜχ1'4 . "Μ"…16µ… .4ωα1.΄λΜΜ Με: αν Ά4|ηιτ-ης . dud WW PVWM … οΛΛθ)'ηέ "και?!" , |" Η , (θ΄ "γω, 4811649" |"΄Μ"ώ | ΄ωλ6' ως" "1η…΄'Ι ' I w “WY“ σαι) 044844 %; «από .,-1-υ |ΐα ζΜ4.. [Ευχές Ζαχιγε…ε/6 … (ck/W24 … …,)… ("…]τι΄ω.-ή &: « ? (Με? " & (Μ'-ώ ( άσ'ν'ι::, "τ…-4) …|70ω"1…αι, 4 ν. |ωέΙ(0 |)… η.… άνω:] , (€" Με -.ιΡη|ω'2η.΄ & & Με]… (θα; δω"…- It" 2... HIM/“44) ma; α λέµν7θµ, βλ6΄…ι;54/ αν?" ψεματα… &… .…) Μψ0?ε). , ' | & 3 , Γρ , φρ:…;α .ρτε…ιΜι;…4 αη;;Μηή Θερμών αν, … "ψαρά. ψωµιού, (µια &» .-Ξ. (.:/71η & (( Εξάντα] |, Σω …ΐ| θν,,ώ |ζφιΡένςχω ά΄΄10Μςφ&… Δ (:… [Ψ4!ζ΄Ψ (,?Ζς/ )./ξζ…Γ; µη; ς Μ|,0'βνΜ"" ξ αιμα"… σε Χέι" μι4ι)#ά«,, &" ,/|;'-λι.…ιµ, ;|.,'.μµ:,΄ :=: θα)…» )… . "αν… 7)ιΑικ)ι«) .. ' , . ") ----τα …Δ…Μ1Ρφα. &." ΜΜ#-ς-χ.1-ν'…… 1%? να… αφ… τα 14.11 'Ώ&'--.Μρ|΄Μη …… 4041… &. ,… .: . … ξ ..--|(6ΐ να Α΄ µ... &? ά|-"7ξεα,. .. .Ιω la. ,]µάα.;1μ…ξ- ψύξη", Κε: |: “a; "Δ.Ε lie—nu. ".: Ξδν, '? ξ 6ι/Ι…' (7'ρρ(4|µιιω »"; (ΛΑ/;… & µµ η… _ ;. - η… & &, . , . !…4…… Μ 424 , ΜΜΜ"? 0093616 άν… ή…) …. ΄ « . ---… ϊ # ω, , 4 ? - . , , '? "…!"?! , απ… & … " Μια… "αμάν: τα …κι… η… …,.......-- &" " και… ν αι αν -ι .- . " «θΌ>Μ ?… Αδάµ,-;. ' ΄… . . ' , , . ~ .? Η- E 2615 ...4& Η ώρα…!" (το Ό.(|:-4- &". µη (fa/ho”) …, "µ..,- Ξι/Γ. υπάτων Ψάµ…]Ν.,… - η, … . . . , … . …. '|#/΄,ή τ', 140,9… ||; πλ.? "& µια." 111/,41-‘55qn Μ1'ψε-ά η , ο]… ιι-ωι µας…» ?: Νά? .."'-.'μ4- …- &… µ-,ς&α9-- &. η; 3.7 (…,-25… .... ι;-Μ '… -~_ Δ: 1.14. µ- 1904… κ…. …να», α...-… , ,- . fl” , . -..-.-.…-.&Έ ,: Η? " %΄-Μ0ψω΄-- και άψί,',4,-Μ- -&ι.1-4 ,. ζ΄; δφ-Λ΄ι..; . ΥΜΠ.… - ......... - ί… - .» -…..…-.-.-.-….-..--;ΝΔ .- -…, ---,-. ". ..- ' . >... , - '.Ν-',- ," . . "...-. .. .. -. ....--.-.-- ... : |- …µήω -(Δ φαΐ-η :"… χµλιω--29 κενά/(4 τ.µ.,, Χε- &. -- . ΨάΗθ&ς… 32,0 βάρη/6617 & ' µε? ΡΜ µ.Χ, αι" έ-΄-'1,,…Ώ κλ1Ώ.- -. -..ή»- .0 - τα. (0 AW µΧ & , σας", Μα 4 υμίν/…… η… 1ζΜκψ?Με.΄ "θά ράπερ, ,…" Δ΄.-…η, «&, ξένα. …ζτΜ - --- …; πάς . '…-4:;-ά9ω Λι.-ψ µενω"... ι…. 41% .. -- ., Μ…! ι)λ"Φ. η &: γ παπί-"Με , 341€ W‘err we: ;…ίΩ&;,- _ . . , ι "&… "Ιβ… ίνν:…'-… ?΄-%»ζέ ψ+| [… &"; |(ι…;ς ΄,:)ς "& λέω ":… Mafia-Ag ι΄!Μ ι (;.Χ:.'4'|ι.' ".… )α΄3σι . --.ή…ι…-3Μ .- -,...--- … ,χ....., .. "αν! & Ιµπν …." &… ("ενώ θα" το ("φλόγα ">… "**-204, (αν… χ,,…Φ.ο. Ά» 7ηΐ0'φµ΄ αώΧ(ώ ΡΜ… (ιο (ΜΜΜ ,τα "άλλα… |Δ|΄µοψ .?ς7γµ. {gay/51¢ (η… ξαναπω…" ως, ??ιΐΠιθέ Κψι&µρ+ ?… Γψβσγω' ν6.…ικ:…ω µνημη Echo apc’a- λινκ; Πω η… ινα/Λα Λαξ χψιυ|ω…' 747./α΄γα., χαρη εµ… |νΧς)φκμ… τω (Μιά… Μ Α "& ΧλΙ7:κνιως ”Wang-Vine. … Γεντί." ":… |8??… Εν; υ Ωµ … Mam/44’1“: 7oycirwv πω…" η"… »! .σαμη……; "Όπλα,… "& µµνό Μα……" αφ΄-γ' ή… "Κω…. … "8404 ή… flaw-«11?. Α'… =… αψ/Μ΄ |" & παΌι'7ψι'να.') µήΜω'» Με. η…φε.γώ τα ΄΄απ;ηρ…φ…,… α+α'ς ι… , &? α…,-ι:Μ;.κκ Κηφέα»; µέ; :… 'όη|:κΜ)ν. πως (",,,ι,;;. "εμ"… λα '70?θ΄-7 , λ©'.'ΜΔ),πω ι"… Ι""! 1… μανα-'γω |ΜΜη- δη;μ4.…΄… 24 .'.Μ-'-βα/Μ κιΜιω΄ι4/|-4 Μ)ωµ…π…1… να: arr/F4141 €ΦΜΚιι.?ι'α-. ιζ Μωβ", αν»:- κα|τ-ν "ΜΜΜ. 70 νωπά… Λόπεζ: τα |ΐν'5 "( :.….. lit/14W; L4';+o(“¢u'hna µε. με θ΄…'΄|ι|ί4€Μ ί: Μ΄ λάδι-ερ- …-1ΜΤι he. || µιά/η, 70 Ψ"Λ'7µνΗ |Η :… Μάρ )ΤΓ w'. ήτα (΄ |'ι?(ωκ)'΄:η |Μ…?:ΉΜ:) | …. 4αϊης… χµ… .,ψ:νέν%΄ώ α΄ -: '» απ'-να Ήτα"… &, γ.; …/ ("Νά χ:ι΄-νλ&, || [lo/”0 µία Ζ'Μί,!έωδ… Μα (α, "αν 4.176. ;… ('/6,γ|-.υ, 76. & κ'΄-'ζ'.' :… : Χ'Η΄. &… :" ,! 034 Η???" &Υ΄('Νς&.… Μα ν (1 "Η & τάς-χα, & Χ.'΄:ύλ! και…-Ή? παρ/|? Υ.": µια)… ιρ- ν εμ: "ή,-;… |… να). "&: & ένα… … καπως. ",… νυχια: μ…ε?….€κσ:α __ . … ||. . , , & |4ω,,- η… Κα.-ι &, ι… ark/.4 W |1 ως» ο («με το: ν & β…" Λικ… ιόν …. & , … | (. Α΄" " ήρ[ιη (Λ, ;, #, ιη(ν (χυ-΄)/4'1ζ' I |'7ι' ["| (γ' β6'-Ι & //΄('μβψ. , |! όΥί)Ν/Μ &… …µε»… Μά7,>µ:7ι7& και (… Μία &… &)… ιπολ|ίωΖ|…ά΄ [Mann c Hun/J). :3." Zur'oé/(i & /'4-?ς,.--,'-.&' επτ"'.ν"Ό,7ια-.Ζτω µμ.; "Μίλο- , . Έ , κό … &…) … ένα"… απ…»). "αν"… Μ……" " Άρτεµι/…' "&" Μαϊ-γ να" [θαυµα/41 µια α΄'υ(|κ:3' ιω (θα lax-Y"), /|&14.|'τη ΕΑΜ.» ΄ΐ'- "Ο?!" '|'&'/΄΄'-8' Ρβ/.: :… (if-«'19 &", 1/76/Ή|-!υ (Via/1:117“: m/u ξερω.; "& Τεν) ,΄,"1;η ) ο) ,?) ν γ . , … .… … η ιΜ)4# Με: ω!χ%µρψ=… Με" … όή€ίχ:|η/ψ και |)σΏ-(µ",, […»/&! ("κ.γ. .|ζ6.νέ/ΓΜν|Α €'η|φ?;ναω ι&χι«' µέ"!!! θα?" θ-ο7|4:#αι'ν:έ αραιΡ/΄|έ'74…- αμα… … … πωμ,';,-… ν.; …τ-…αΓ)κ την… "µαζι-φ; κάτα , μενα «τηλ. 0. 6140" & , ,)ο…|=,ν… η."! ,΄΄',΄΄ ((ας ?? δε…/#8], &64ΗΡφι-'σ&|… 614! γΛ…χζ!Μ…α,, Φα)… 7η /.Γ>=/β-…Ω| ;… ("1244 . να…… ,"ΡΌΓΜ;/1η|η … 0ψ'αψαΓ2… ,ί7ιιχι,΄η ,. µόνιΜμπ)κ…|… ε',σ#νι3… η"; η two ! | & "093140?" "4 Η Μ?" 11- ΜΜΜ…"- aging µίλι-… -, .… " " Μα"… µία". '… #4ξι…ΜψΜµμ | ι & ΄ ' … . Μ……ψΩν€ νία-; »- 67 €/|:.΄κα4 . |,|.|νκτΡ | σοι ι …λ)νΜι', ί)Ιθζ.-ν1'Μιψ,΄ |η΄ω & "…ή … 40%…4 , . than: ‘\ I έργα 61(Ηλ (την… επ…- κ…-΄ιη",α ί... Με" χφ…ς.…"ζ,…… ή€ΐχ-ά4??€ά &… (ώς 18: ("30 µην ΑΩ." |'΄;6 Οξ/΄Ω το 51.6 ΨΑονι,΄ «7 34…» & θα')" &," 704 |1Ρ(/6ΉΧι' ? ζή- [6.19 7!; d Β Ο α.… Λίν΄ι΄ω…#Αη€/ψκ… Ora—1 62... fun; ,7d+;r/p~,._, " …,», µε… µη……μ.… …" % day/(I'D: .Jcan ε…… αν… .ζ.ιφ-|Ιαι.& μ.; α|µµχηο… :…". ,η… |1ζ/,,/,…ΉΓ….7 ώς"… ΡΟΚ". " Θ΄"λ; ΜΜ&ηε"ατΓ«, ΜΒ" " Ψ"Δ'-΄ΐώΜ "για"… και |΄=&'Ώ΄%-µ#ι" ί-δ…ΩΐΉ", …. Υ: " ;;;. 1 € ντ'-… "η Α' ψ"λ')΄Ρίν , λ…." ίΜ 60/1 Ψ"? ή=΄'μ4 Anni-310. Ψ ε'Μ1εκ…………|7Ψιι/|:7α…µ4 και ο ι'…-µα'ν'οΈ (…. Αµορ,,,;1… " βαρος %… ι,Π…΄σγ΄€… µου νφν"…ν. Ώ΄(νε6 Μ' Μίμης-ατέ- & "…" """'…΄΄' " αν"… & "Μ"'Γ'"7'… "ψ … κβα- α…' 6ή4κζ/ι΄7 …. ΣΜΚ…ηΜ…|Μ :… λι|)ιφµ4 τω,6Λω " |||/Ηροίνν ΡΨ0νΙ# ένα… … :… µ..… άρ΄Φ΄…,ψε, (&… Λφ;.α)µ#… cm; «a; 5764474"… 10 έχω,-4 ::.» Χψω, το Jay—um ref-144.9119": Μ΄… :… (&ο%"Ν%ω #0 Με…) "Μα.) αν. (tour/c; Ωω /||||7/|Μι, ;Ω ζζ,"γ…;,,4/, /αυω &?" |79/6ι-…, Ή,0ς- "μα. ,.ζΨά…ΐ1&… Μ.,,ί'ί. |"ΐ΄ΐΐ)/.βΜ, (η.-,Κζ-χ) . ω ι3,'ζ,'α,'|Μ…η| Α΄Έ΄γ)' η; …. /να..΄ο' ι'κι.π΄ι……;, κάµψει. &: ..ΞηβιΜ, 1… (ruins, ,΄Ζε|εΛκω.ιΛω ./Δ-,=ςι4…/ ρω µ…]… ν 4!νζ,- …΄ Ή η|;&.καμ…θ ιςΡ,|ω'χι;ι:ξ,…αΉ;, 309 χ(.ψαΜ…. &«…'Αα…«'7ωτ ε'»…φεηα. τα απ…/μ΄ !,'νζ "ένα, ο" µπεν", 3,ς,,,ιιέη.α', "ως [Jam/e ./ψ6?ι:,> &ζκ:α14…+, η……" //|..ωµχ;.…:-, ---΄τ&΄ι"'0- #00"… Ε ΥΜ.ί΄ι'>) ,," '΄'/ΡΗ)ω Ψ "Με; "Η-' ΜΡ[Ρ|"|"ς Η» ">. >… και… τ"|΄'Μ "΄΄"; " …. "" Μ΄?ΗΨΆ΄ "Μ" "#4"… :… "…αν-«' … πια…"; αν…- 1; Μπι"… 116.32- κ.΄7ιφ|' ,… Έιχν|ι-τ "Χ "|! "μΧ"! |!ίϊ:4/ιψβαή Με. σα, (ς€ϊήψ΄ ά,Αν ή; (20… . µας?! λε] ,; &: θα'-η θα; αυτ)…" J r—"l'f-vcp-ja'u 7… αν"… "των θα"; ένα Μ)µΉι';η:η… ;"" Μ …ΜΜΜ|'4 4… ηΜη:…-, '…- "-…|=ν τω χα… ίει';".ψ) /(=',η έι7ει.:, &" "μας;- . … (“Yd/“1 #16",- " :τ'ς΄ί…ί|κ| & ΄:7α…-.7(ρΗ(΄/ ΜΑ Λ:΄(:ς ;',|6|,'άν [44 Κ(ι'βθ.τ ?(…΄, αι.; µε" 61η """-446€ "" '-'"6΄Μο &" "& 67" /Ρ'#πκΜ… .α…ιΜκΜ,':άυ &: (…κι;- ΄ . . | , _ ένα… ένα ΜΑΗ… "αν"; …ηω.,άΓΜ τα ψωµιά dirk/191'. /‘(v ", …-.,..,,ι,….…Ψ &; [Mn/.73., &: ,ΠΡ;έι'-0Ρ7&|, "+? ΛαμιΔα΄σι'η; &…" µί.γΑ:|ωαι κανω- a. tad) [Hat as: fillé’i'il'flq όψιν… -, ." ή"… ( ψ….)φ;ψψ :"… Malia-i ΔΑωψο ;… .; χ','.-…!;:Γ'… &…" (40… Με….ΧΧ:3.:………-,ΐ &; «επαφή ". - ή . , . νδ » Με… '7'ι……'ιέΜρφ ζ"… ρεα,µμνηώΗια … . 675. »…" ρκόε,ιαµωπ,, … ,.-')…|,……|…-, #6…" . ΦΥ???) 1442 ,Ρ6|τ:λα… .Η!" |?!Ν'΄(Π'΄'1/ι-"'|Μ (µ'|΄-.;;…Μα & '|Ξ {4,34 ζ"…;,μζ,:. &" |5 Εξ'/"ά έ?Μ ά΄΄ϊ , Χ .΄ ύ)ΐ;/ ιν 7-"= ζ] πγζ:ψψΐ dLC &ζΜ;νθ7 ,. ΄-΄-4 .?" #:… ι';./) κγΝς,' " Έ,: Χ…», "? ζ΄; ' , αν], …µψ , "η τη… σ'ΐ« , …… |… …… ,…" ,)? "Ρ'ΥΨ"β΄Ψ δ΄»… &… ά΄η΄'η'π(,'| ”WV/”9"! . ελλώνι' ένα :.νι;».τω/ι&(ψ α…" Η - β"" Μ'" ψνωη>ι1- "Ν""-" κα.. 3471" "των "αν… " ("έ αλα; …… 1.- χνι-να΄ Μάσα ως: Ρα" " %? Ή " ΄΄΄?Λ&ζ'΄|βύϊθ" … " ?Μ4(Ή ; darn/1H4!” ψό"ιρψραµ/|η ο?! ενώ; u. Graze“ Χ...… "Γ"ί'ΜΜ΄' " (θα…'Ρ""6 ώΚ-'"΄΄0 ί; Μ"δι'Ά/) & .7µμ(ν.μ…' άναψε-, όρχσ…'΄ω nay—14‘ 103.--ίψ. Μ…, ΐωι'ι΄=΄Μ ο… Ν φαξ/Μ Η», 41/14… &… ΑΝ……" , να 1… αν Ham/Josh.- (”w -, …ι'/|ψ(α/7 ΄ί,ψ & ι.… Ν! ι«»…,'… βΛ&ώ9Μ; , ΄& "' ΄ ' . | ( ρω…) .- Πέμ :…; .» Η; μας... , καυγάς; ,)(ην1…γ …/΄(ζιλρΜ"ω!" ,λεμι.,=|τ…ν,2ω, "΄΄-ψ. ., ,ωγ…ω - .ιινάΔν0ν.ΐ -.κυΜ…ίι::κς "|; εψω, ……- /Ι Μι. χ"µ….…., Όσιρι… "ε4-ρ!|)€'ΐ, Θ',΄:ω,4]…. !'κ..4. ω……,,…ς,Μά…| ?… ό|-…4:/| να! (mp/461w , όψη ε…… … ,. λαθη; 20ψω…έέω …' .… κώµα ΄-.-΄€ , !! ξά "( ΐΜ΄40΄7ι5νΠ δεη ως '6΄6άΓ)φω πας… .…&ζ2 ΄΄ύ€'ΒΓζιήιαΗµ-ζ|ώ έ); &. &, "&; Νιμ" ΧθΨ?΄Ρω71€άΉ.΄ ζω ε'+Κθ-΄ι; Μ…'ψ%ΩΩ; # "Ζωα; ,/Μ..- ι΄ι.€ρι)& |ψιϊω%,ωπ 2… Μ:.ά΄Μρ(λά. και. Μ…… ,'2ω Κωσψ&) ,(…ρ€άΖννιχμ κπωχωκ-1 Η λεµ- -.»ς...- µα…-04… #Λω>εµ»… Άννα… & χορών 11… από"… , έβαλα …- ίχ.;| ω ;, …. ϊ,,…µ…τ;;ε., . Χυ…ρω… ς…- | (Έλις/ι "…να/Ω. %":Μ 66 &; Μ΄"΄Ρ4,'Α/?#ο ζψαΨι '-"Μ'π΄εσ…. 7» ">" ήρωά-&, ΣΖι;,,.,ά΄ΓχΡαψς ό΄)άρ%Ψθ κή µ.ΐατ 8ΜΨΡς-|έ]ζ,, …Κι .7:ΖΩ΄ λες2ζ…#…χ. ξη7αω…αααΜ ΄ " " ν΄":Μη:ιν"η… !…… .." 01844… ,…#Μ…μΩ.…… 147% 364,3 60" .… έ'4/ΐΡα,Μ (,ξί|1η να ήθΐ!;τ [» ..-΄Γ-έ , /"|ης'ι "ιζ; 02-φ%..β|µ γ-άςΘ άι1Γ.'ά)Μ΄ έρρθ κΓ/ή,-' , J Ψ ϊ ? δ | ' "& Πόδ'΄2(π,΄Ω. ./6ΐ " Νλ|1.'ξό-|ύ; I ! , Ψ &'-""|-4',(΄( Δ!΄ς% -, θα΄./Μκ… ένα . 440 ,, . & .΄Άρ 'ίΧι;€ι 20 µη .30 Ω.1ζ+µ,,' Χ … /)/΄Γ'ίΜ#…Νυ΄ … σΜνΐΜ6 …'οΧαΜα…εψΜ… - …Α,ΏΜ:ψΛ1;… …. ρ'«ς-ι ;υψ'ι=… ...-..-...…..ΓΜ-7"Λ από .."… ., Με… "Αννα ζ'ΜΜη?έΐ.&. -|7ι? "αν…" …'.χο/µωσ…; τύµπανα , | ! | , α=/υΡΙψαΜ ,. news/oaks 'nwm'fir’v-fk: TN Ν ] | ζ΄΄- Γυθΐ΄'όΐ ΐβψ4ν/|[)… β? ινν"υΜ ΓΚ ;… ΟµΛω'ι1.κ€5σ,μηΞΨι που: /'-.΄Ζ-.'|-΄Ζ-1... ζω, Μα…… ,θα Με … όΐ!4ι΄αμ 'Ξ΄'ί«4"υΜ……ν ι-΄|'΄λ…-' αν… Ρ" " " "(Η 7… χΓ' ΕΓΩ; ιο δν 16ης? ))!…ι,|…||),ως΄ (-9ζ΄/ήα… Μ,,Ν…,' βράχων; '…ψρα;ι>΄η να, &; Μ μοι-; Μ΄ " ._ 4 -&Δ,,… ,ς,2Χ'αΜμαω΄ τω "Για α΄δ|4α7«;? .-/1ς;,- β4…-…!!µ, 38 Κα…… ω ϊ… ηφ…ω69…ς ανψ|…ρχς%…6ε ¢,(-’c-r;¢,\q»,- .,._,->a-,,;u Ζω; & Μαµά… εξω…." :!Δ, ρ,1,'.Γν;… Ζ,: )ό|ε»…αΜ .… .--66-.,΄Ψ-…όθ,ζ1.ΘΐΨ,,…,Οθ'|:α, "(τα ί6ι'/΄Ψι΄ ""Ο-τι a α-15-ΞΙΞ;-έ-.β,- .ΔΩβωκΔ1Μ… Με" G L;/ .".ι?1;;γιβΜβα:» "(θα Άικ |ί(.'1.χη΄ ')ω Χθχ6€.ί7 »… φχζ,η,ρ,Μ, …… χµ, Ρ…,τΜ… Ρ…. 17… Λόγω… &… (Arab; "θλι΄ω΄ (την …. πώ… "τ.μ.. |΄Ζ- (µ…-α. Εμ.-:, Δ…),.. " ξΜΜ αΥά΄ Π/θίΡΧΐήά1 0/76 &?!" όψη , ,'7.(ξ=|Μςψ'Μ΄ , 66… …|…'α ΓριηΔ Ώωεηι")4 . …αλλά/); ,, , ": αν |Ή#ψιί…Σι+ ".… ,Ν…-,,ραι'η… …κΚ.…μ- Πέππας 'χω-, [|4 «Αϊ… η…. |? (έι(=΄όό|(β.9 I , … Αι…χ…φ…ωµΜα -δΒΜ10…ν-…-… ,7 … - ζ.. ;.ιι,-,Μ α…, "mam, &; ΔλΝά Μπαµπά. α.Γ-ι>.ς4)ωµ-…Μω ΔΕ!ΝώΜ% ,-.. …- ών …θα-Μ, …. … … ---Μ-…ωλ- Με… ; Μι…ψ #1 Μαι.… - … &…ι……ι…'. …;…. ΜΑ 19 δω…… '΄'-Μ µε Μπ€Λ…,,|4,΄;Διξ.ιΜ. , "&… π.. θ,? . »? .…Μμέ ,ψ|)46' " |.Γι΄….-, ΄υ αν ι'. | ( . . . -' Δ΄ - :". 4: . ι . . 9… , I “ (Ο. …Μ&… . Δεν "µε… καµία… &… … …… -…… -µι.Μ-… ΘΜ.ιε&ψ ψ…ψιµΜ .,,ψΩΔψιΜΔά4=ΜΔ…Μ . - .…--.ψ δω./ι… &»… αρα-|,ώ| ές; (3ικο(>|α"' ζήν, …' Α βΆ-Γ-Α'8Α"Γ'. ένίηίΦζΜά µη ΖΑΝ fir/um)”: 7N ροή-τά … Ό,τι µφς,… "6634 %! [74-ΡΘ'ϊ…. |'΄Πΐ4|"-Ή'14-"4 , …' | #7ίλσιι.Ψ. Ο? ψαρά?" ΄?!" [αΏό Για. "ως "Η; #λ47θ> :… υφ0'υίη ΠάβΜ|Ω)Μ 10 ριό|-:) |4 'βΑ'ΠΠ name &… …; (agate-{7:14. με 6150 (Dacia- pruat.’ &" :…χ8ώφ . 62… ammo, fur "π; :!'ρ εχει/10 6; &… Μα did/awe. κραµ- | #)ά΄΄)ά Κ… 'Η???" ("10.1 &]… ,τ=µ|Ρη κά…." dim 7C7sz‘e έξω "? !΄΄΄ι-)(Ρ€, ( I ! . … … , πως, στον… |ω…ί'΄., Μαρ χψ| &, &) ψε?,Μ.… .ι'χςι… (=,,α.,λοΓ|…"βωυ ως . απλα {half/c µαµα; ,/|ω θΓ…ω (:…, Γκάια 744… ω7πάΜιηα, αν, '… αθώα, 614 flag», ”km E «πάµε;. … i , &… ψ?" "ο" Αι η…» µά%α με… αν "Όψη" Μη '. /.ει7/γ4… Η ί"€/.1 » …ή… Ωήε…λΗ|ν, %…7ό)α. (η; µµ; Μαµά; |»… ΑΜ: / . η Walla (Log/o w άα|…ε(',, €6 3% έ «% θα! βγαλω φα… ,μ…,.ι....-/|…µ:. "Η 1.‘ IL." 1:1",- | . |, "&… :? Ι'; "Μ 'πα Μα ΄ Η…" ". πρωι. …,………,-ωαωμ 66 κ….41…Γφ'/τ;κνω, ο…; …; 7η;.:ψ…' ΜΗ"… ΄΄ ? ΄ Ιαν: &"; huh) Δ…; µ…… &, Μ…?-'ν[Ρ;ψ…νΐΧ κ'…'ρ|μ|/ε,=µ……ν µη β.). )1Μ, & …"." =-ιςτΝ-΄ 5… … Ο?" " 'να-#14 Ψ"… Ρήµα) Χ"…" τα, "ίδια,-32… θγ/Τ-Μ (, /"νλω Μια/α΄ ’1"?- ιω- m). .; . …κ…""…4 66, ολη/λ…" άκρα/ϊ µε… "4 {Va/144w '(Μτ© ι.…ΐ6Αοίαάώ βάζα #/…//«'θ «Μια… | Ρ Ι… αν; Έξι/Γ" ωμ4φω Ν66?Άι:ΜΝ …. /…ρ'-Μψ/τ΄>, τα ν΄;6'θαΓα ψ,|-, /)αγ0;ιι!-Ρ7 Χ Λήψη… ανά; , φ)… …. γλιπ1… Μ,)". Ζευη(…Μ…ώς>… /΄|9ΌΣ), '/ιΛβΉ(6 Φορτ: &… [|% Ρ|'Ψ)΄" 6Μφµω a! Μλχ…η ζΐΐ)« €… 4… ΜΜΜ-τ, \ |΄-0΄'701α:,Οι/σ; ενη-Φε ("Για…- :… Με»; ,2'«κ-, ως"… Ψ Μ/ Μαώ… Πως"; ςΠ΄-?.ψα.| ζάΠςτσ (Πέρθ ρ…βΡ.ω;) 1/1 α]',Ή/ , η… ψµιχω(6 ζώ'. :, λα" ):-ι΄ "τω- ρ,7ή , Ψΐ'λ.'"Π=ι, - & 1% ωφΜ εναν-«ω. πως άρµα-…' υπ runway-"4., έ…… … ε'Ώφθ>, ?… "… Με» . - Χ | "& "& "Ι=-(| τέλη/|" |΄.Πφθ#6 . (#6 Μάϊ-Μα ζ>µ-.-ύ(4 να τα χΡυι Μ:ά΄|Χ µ)Ρι4 Για , Η \ %??? κα.. παω µαι-ί σκ: |?έΐ & ών αρ|γ;αΜή ά…… άΧΝ4ω Υ/ι'ανάς σΧ66Ψ/ΐ7 , ΡΜ 970 6004; " Μύάώ…… ".… XV”) 74.9. £"’)€"1n ‘U €€)ό («η (χμ-…αν Σόµωΐνψ.| ΐΥέιΜ) /ζ"-.…ΐ6ίΉ ", α.…" …,' ζ΄ι;-&«:ι΄θ,)|-όΜ; "… Δρα?" , µ96΄ΐΘ - 1!; 017.014 a... 6 our" aw, ‘h/‘Icvwfi “5,5,0 {baht «&; ΓιόΜ«΄µ΄ι. Χψϊ…Ρί…"έ % ω…-……… ;… ΄.-.…& η… &… tag-L. αν… µ..ω«ι… )… enigma/5, η… πονγκ… #72 Η…" αν"; :; «να το άγ4'ιάλ!Ψά/||… EMA, ΚΥΜ-€ ως. » (Χέι/ιο ΜΜτ ΄ Με… (=: =… «ηχο, . |!" 1… . "ΦΙΛ- … κατά. Ώνα-.Πεψωάσλ΄Μ 139 "νικά- Πθα΄:-ΉηΘ ΄-'΄.ι'΄ζΦΩΜµ΄8 . Ο… & ή.'ςς|Υι'Μ;. ανά τις… γ???) Φ!|ΥΗ΄ Λάζαρ/ω, ??ια,΄, Ο…" 61 ο ΄4η & [& η.» ρωτάς (…'… ηΐ;;…χ,….φ;, …… άντρα 20',- Halli/1.4]. |Η…" &… αλα-ε (τω…, «µας… ": Ω…µ"η πµ. :?" χ…'… … & (ως; (να, Λάρισας/7 ,, το δώρο 66 &……|,6, (wanna: φ,;(/ / . ένα 1 άΓ…, [έν/|% ι.»- ζζυ΄€|ο>΄ φωνα… &? (ΑΦΜ/'Ο )ξ/Ώ…€ό (…,',;,…-.ψθ »… "*"… -.Δ.ΜΜγ' Jul _ o , 0 can Μ Μάκι… yak... e!-¢vcr) €σΙψµα Ιώ; , 2-1 '. Δ -4ά΄'Γ'!Ψι /6σ|Υ0- Τα [> "& ζ ΄1ά(:ΧΗΐ ύ6ΔΜδ νά Arc-19>“- &; Ό… Μαέ), … 44% Μ ένν- ]:«(;΄ιι. ζι4(χ,ά εµας; % ν ΛΧµΑ | ως … χ…,€ό … 20 μαμά… και, &… Μ … μενω ...#ψΜ77ω6Ν΄ α…: λη | _ Μ' η,ΜµηυΜ6, ο… μήπως… (:=; &… 47΄ι'χν…; & χψµ…|άι…μ /ιφ|Μ'µνέϊι4 .ΐ3Η 12924066 …2& µιλώ": 611€: (ν)|΄€:+ήρ Δρ .6ς,γ…)ψργέ|…… ενα… &ι+ &?" φχ(:γΗ να άι)ιτίω θα; "19 χιψι'6ω )/Μ…΄ ο (κίίίη ιό., αλ Μ.… :%=Μ .. Γιρ(΄ρκΔΞΛΙ,… / ΄" ν ΄΄ | (: ενώ; … µισό .?!" » όγν…ωυ.'…(σ ?" %')Υ?φωο yak/ad. AND #0" 616 :νγχ;…α χιπ)…" "σα...; η η…λ|:…'΄ magma-nah: …η…" οι. … Μειλ.'΄΄ Lit—“4,1,4 arm'xwvzg µιά. [Lax/74%;, "φας… '…" #14 [έξω!-…' - ΄. .. .ι':ι'ια :? .\"‘~ #… Έκαναν» &; 13146 Η.» ά"Ρ!#'4 "&… Λεία. τη: … 224164: … /-΄='Ά…-+4€Ώσ Δ - ....--..Ω… / . . . | . . - . ν…-»ρχ;, μ,… Ήρωας. 71. 7(.- Για"… |4=γ'Ββα . H ένω/6…- "+ Με… 6ι'#/+Υ…=' ""από Ε' |. Μαη-6,901 τα," µάκ.1…Μ 'ζ-νµΉ[ν.'Μη΄ «&: "…. ένα του "Λ…-μηνα …… ω “(y-24:0 . 20 να": (canon-3 ντέρµπι/114€ µΡερ|!ά «να 81.,ι.'|-ς Η." ,΄ώ«νς Η)… 504/4“) & ΕΧλ.…,η,.,Δ µε…… ave/up; να εγραψα… >…'΄(ω >… |΄Μ|ιζ΄5ΧΜ;:, ΜΜΑ, χρωρίη΄ ο…ι…!σµ…,λ ;;,….Α,.΄νε',€΄ ο/|/ό ι΄||;γµ "… 7ώ|π(ν7ό΄νΜ| Αλεκα. ,Λ(=%…Μσ'έ' 6? .ό.λ…ο τα βαΜ΄ε; "+; Γεώ-χω, σ…΄|ρσ΄ι,… ας,… έλη . και, αΛΏ΄έθΚ &χ:ε|/Μ|-άθ . & | ad) awn)“, Mk‘ έι΄ια΄ιΜ|1΄) ! ' θα?» αι.. #3" α!, τα…) ι., βαττ (ιρµ.|φω… [4:07 αιωνα… … ί…" :)" Άγκα] µι ω λά΄΄|΄Μέ |…α, η6Ντ|:ρ.& ' Μα,." [µέλι α…", (΄! σ…… Γ! #1 6" ΜΜΕ Ώ|-€:€ ια!- | new |… να! ω (Ώς, ;?,|# :…, ,σε; να μ, & σαλέ/ι'. ,… τα] ή" σε" ,: "Μ' σ"ΜίΕ€: νο» 74 , .. "Wing-4 . |6α'Μά; |… Ιένα-έ; ""| ά"ΐΨ4| Γκυ 644 ψκ'ι7|Υβθ µε ("Έθνος Μ- ΄Ψ|Χ41α) &»; αΜ΄ ' ,΄ Δρ…Μ . .!" για Πι …€' 14… & ("|Ο ΄(%ί/Ζ % & , 6ώ)Μη4α ,Τω1:'α |)… …|?ιιψ€ …… && ί΄Λε.µ να θα?! Μή …4λ4#νιΜΜψ , … . Μάη-4 λ&ηηω| ΐ(ω(6νιημν η"… ' Μ ρΚ;α ν|6νιο … 47α'όλ'6η ["ό(4/-*; /ζ΄(:'λ4 "&" αγ… άι; Μ΄ , αν"… (ναι Ω,… … «φαΐ-ψ," και … 6Χ%/ι=ΜΥη΄ περι…; επ' τ…. . . ή … . . 63€: . , . 4όσ,Ρ;… … η» (;…)7ψ , ","; αν κέικ/…ο &… ΜΗ… έ…ψβµ, επηέ|ν|ωα, Μεν»: %, "IN/PIC»; a’ficzspc‘ …." |4ος->«/…ρμ|ηάο αγά", µάννα (vac-mud pawn-5 Xm'dboit ‘W (=>-ά (ηα1… )((:ωΓ… … ΚΚ" ή "&! άΉΟ) ΡΜ it'd/Cup.» Με… [αι έ??%)Μ |4! ως; Ε.Ε-΄ αν υ ΝνιΛφ6ω΄σ, &… "αµα" /Υ:΄||κκηα( ,…Πρ€Κώ &. ;Δζ,η…΄ έ"Ρ,.Μ| "… (Πα…… :…… χλ0(ρσ# \ #, &")… Τα; θψ… ΚΜΕ/σ -€Χνι|΄-&1)Μ ,ι'φαε&,. ,Θ,,ςΜσ%… …, |"… %αγωΜ µια να "(Ρα/472% Ή,χ…µωµ 2'ω…οΐονω΄,?&…ψΜ,µν…ό,,φωή- , ,,,,,-61µΔια΄, Με, ε»ά'όεξ! ,.Μ!,υ' &!7βθάζδΘΗ,Ή- "παµε"… ο… ,€.ψν,!ω » 4764, ή") Η … Wyn-‘61 'νΝν΄Μ ,,,, …-,,Ξν, !!…Ωβ|,>6»...- Μίκα '" Μ…,1ω'&- 6ω-"…:ιη.' ,σιν... ζδι/.΄΄,,εν,΄.-€Μ Βίκ-υ. ,['τ…'λο αν… … ,… να , [",-…; «Μ…, ψ,τΘ- ζ!" , & ,, τ…Μ:η,,τη,,ζ1ω,ςω,ρμ……. με" >… ,… ,,-δ,ΔΜ.Μ ίσα, ,2.ο €ό΄6ψ .Μ,Μ'…π…,&ι , µα ,και …φ;π-΄;σ,αµ%--Μ, fade-Ms, ,,,-…, µ……άρψω…,.ψµρ:µα Η… ΜΜ&α…:«-Ρρο|, &ω…γ. 0629 1]…--,|:΄Ψ,ΐζΆ,,-… ζωα: …,-.…-,ζζΔ€('Δ....δ.€ιιπψ., ΟΞ΄νμ;ή,,,,,.,, , , ,- ,…, …,, , & , 7 ; 1 , _ ι …,, «τον, . πµ,/16:84; , 1460449… , , … ψ,1Μ;Δ%,,.Μ«. -ιι.' ι-&…2;-ίΔς,…: αµιψ,2Β,2ωτέκ;Μφηα, & ,,, ,--Μ, χ&Θά-:ΏΕ-;Μψ ,ο…" ,49,κα&ια,- ,… ι !! _ ΚΔ ". Το Υ60'-,Μ,Υ.|Δ.&, ,ι'Π:.ρ:ι ιιι……Μ πω…… ΜΗ? . ,,,… 9) .. Η Με…" …… νιυµΜιΩ…µ ,,,-"323… …1………, &&… µας; 3! - ΕΨΜνιη …ΧΧΉκνικζ παρα…" …. ψ χι,….,ι……ν. λούνα |?" ή ,… βηµα, Λ…- ΜΗ "& 31 4--ι θ€6ώΝ… 11,4…" ;'Μά, ιζ! '#,… , ' & …, G », , .…,-…… , ___ 1- … " Μίνωα- ζωή…, …και)… »… … µ).-ΠΛΗ Ήδιι-.…Ζύ- |ςςς΄ &?) "&. _ & … ,, Ο ,Μ,εε:… Θεώ)… Μια Λα»… θα… (εώς, ΜΑ…, Η, …,…5 η Η (Mirna—- …. «ψιλά… &… 61ϊΝ….; λζ,ζή-ι' (/ψέει-ς |96'/ω…Κ.ζα ?? . ,_.‘9. … ς"Ν-νκ' "ή"… …… Μίνωας; &………η…κλ4…..% _ Μ; (41% "….1. | Γ:|-- 41 - ", λώ…: 1.΄χΥΗ … ΠΏ1ψ. - ,0»:qu "462.11, &…, ι (2 '; ΑΜ" ΙΝ#ιλ΄ αν αρχή…"… …. µ,,Μ,ό,4ψιΉ… ΟΛ... (5:111- (3,14 ,. (ένα γρ'|αρ4ΛιΜν; [ch/Lo. : ,Μ………|…λ…,ΐ,ςςθ , … ΄ 14 κ……,…θΔθ…ΘΔξ (Μίµη 811078… ',1,ιΔ,ν3Δ…Ψζ&%…, ,…, Ή) » Ρ……" ' /ί,Ψ€…ι 491€ &» 33,1… (6 γ … ,,,-, ν ! 219 , ,,…,…… \ δ ,,,,, ,…

,-- »--'. ."… . .- . .……----»««κχ- κ το 2π1τι Με τα 22ΓΡΑΦΕ-Σ : "Ολες τί! έ.ηοΧές "τα! χρόνια: έχει 3 'ΆνωΒ&σς …… ένα"… του να' & …;, ΚΒΣ" µ πιο paused w Jim αν… "61€ & ανετα α…ξ.ά… ε; λιΐΛω΄8(-ς…ΥπΝ… Η, από"… …αψχι'µς &…»… παντος: ενώ µια… ων &"… που Tammy—um ξε- µον8ηζσπΜ ", τό Χ6βΜα΄µκΝ να"), στα 6φπε1α΄ιώ Θάνου… ότι») Θα'µ…υς, «&, "ναί…" «καμία» δάνειο … woo Μγ…τυ σε… λε) …' ένα των"… πουλια; άθωο' να' & υψώσω δέ … 8…Μ""… '"6…- Ο' 990…" ένα µιά κεφα- τι…α΄ 60ΡΥωνι'α σέ "930 &". να»… πράσινωοω σινεµά Ά»… να ρωιε……' αν"… …με… Κόκ…γα…ΧΡνΜ?ώ ξΙ""" ". "Μ"'όΨομ" "&", ξ"?" χάνω 0630… … οΏΨ6νω φωνα"… …' …' 6…ΡΨ€ & 9% … Η Μάι ", Κ6Έ…% ""Μα. η…?!" 96€ το'… "Ρ…… Μέσα 61ι΄)Ή'Ρέ| "Κανε! ""… "Η…" θα? ΧθΡ"θ…"Υ Θ&λ€ΥΘζ "& κάποιο, ξανά!… soweé'euef Το" κόµικ-Νο "Μάνιαειο Τα". … ("Άνιση να" να" &… ένα ζ΄υ.……ότρο τόνο (πό Μία) . να… ψχΨ%€ αγά τό …… Εξ'… ξανθά; Η άνκηοµ'ζωμε τό "Μ…… τα) “Au-«den?! &"… Ηµισκ- α΄ι6 τήν &"?"86""Ή )ιµογάξα ("3 "ξενο… "'κΐώ' µια &…" τα' χτυπάει Νέο & "Α…; από Ξεψ…ωύε ?4γκΜα΄ ά…"… &", Καν >"… δω…/624 Η… θα… ("ενια απ' τό …αλό.«Θ'ανΘο€οω ,ΜΥ€, Τα χµ.,- γατα τα? ξανα-ς… 0" ""θα… "???…" ΉΘ Μια &… ή… ΜΜΜ… ……µαξ,η Δ€' δ' «Home να' To δ!Μω…Β. Νήμα"! &… έχουµε το αν?" τς, Γιάννη Κα- …; ":, …… µε … ξανά!?! Τα! ψσνωωεΜ Θεόφιλου. πα…… …;, “Mfg- τα ώ)… … 6ωεηά6µ€Μ με ΨλαΉ41… Τά μια: Με κηράωα Αλς…€'α 6… 33… €"… …,, θα (καθά/ξενο Μένω?!" Με… Ον!"0- Η…" "σφι… Λέκκα… 6ηαλα Ή"! Ψ"… .… µε "µας πάτωμα …Ολα έχουν ώ "ιδιο δρυ; τα) mm αρχογη3| &)… ….» …… οΏΘόω1ά &! καλδωαρδκι φα0ξς΄νΜ5-΄Αοό " ζεστό "«Ένα τα! περί…! …ή "…η κ…ωγα5 & ω γωτε«νο' χαμόγελο …') κοπέλα! πώ Μάθε… 616 6ρΝλδΦκαλο. µ…; … εµ… σκιά… Μπα… ών ιό 46κ€Ψπέα &… ψ……, Μ? WWW-1 W; gnaw Θωµά …… Με)…" µέ … Ξψψέι … & Θεόφιλος- Από ών για… µονά βλέπουμε nah ειδικα ψθα0Μαμε-.ω' Μ;…ώ,…ψέ- … 4…" τα "»." πράμα, "Μ……" &… …' "Νησίδα «…' …' Μ'…" τώνχ€ω- Ή4Μ … .ι:16)6τή "εμέ… Θι*άναε[ σα," …να? ΩΡοΘ€Μιαν-.&λωδρ δ Θεόφιλο] 1-6 Μωβ"… τα: κάψα Πέ"; …" "" ΧΡ…" &"; "" "ω & ""αν" ς"΄΄Ρ0΄ ρω… τό …""… Το, …' "ή"… του πλακα τω … έπιασε sun-we! m err-wan”; . . ,. 2. . … 2έ')ήχώον) Όθω ""Ο…" " Ν??€ι'2…α Το"… "ε' ή" ξυπνάνε… τα: ανώδυνα) ως πώ γέµισε τα ΜΜΜ… …… στη ζψφε)= ως: "φάω?" μέ "&"? ε………, πιά: Μάυρη, πουλιά)ψάµα) δνρωυ'|… τ.! θέμα……" τα: …… η.,|.,ξ'… &; ΝωΚΏΐή % χαΜσΜψ΄6| ,έλώ%€4 άγηµα" ,1άηωωώι… ,τα… τοιχοκαςιων ια Βαµαθοσ «», "ΡΒ 6…" ηρωύλ…α τα: Μονάχου. Δ€' Μ ωα5οι7µε µηρού"? του; μέ τό ψυχρό, µάτι τα? "…σε. "εχουμε ών "&; "&"… τ…: ώ09ώηον no) Θέλει νά να…)… τα χαρά :… Με… αγωνα… µέ … Χαμπλ… του) «…' των "Η…" Του&.Ο Θεόφιλο) ένα &… '€ΥΐΝ ο…" .… …- μία ά…).ώνα1α| 671» έΆιφ&ΨΘΙέ| ΤΘ ζ…θ. »κα0ψ ηΜ΄ χηω…….χ?ωµ……Ή "ιδια nuo'au‘a χαρά fevwe‘w …' 613 δ€αώ.Ο θ€όφιλο) με?! ξανακάνει παιδιά |…" Μ» Siva pm; My" ώρα "' δυ…τό…… 14 26κέόουμ6 ών ;"…" "…." µας Η" τα: 2040…" ών "40€……4' "…' χώμα.… 80#6Η"µιτ. ΑΦΜ & Σάξ…» & πωαψέ…, ; "awe-yo”; Μάη-)… για?? "906%… τα χαρά ,…' ψ……,…»…??…'…«ω… :" λ,;β… "θα! τα: …. έχουν…) u Chev δ Mommas. Nu‘, &…, που & φ……) Θ…ωµΑ. ; ξηρά…» γώ 300861 3.24 αλλά) και?) τον δέν «άπχΣ.Α6'6) a "Μονό; …' ή". “gm-)1; …µεαβέτο| "Χίου &… ύγοιχτο΄ κάψω λξβένΜκο … ηΛχ…ψ,… & Μ- …, & Ρήγα), & Κουκογώ…ς µε… Άλι ήαΜ-ιάεΜ)Ξαγι…&νσω Τα?) Ξύλου) του; μόνο άπω να") "τού" 6…1…7-#Χ'Ή΄κ#4 " θα' ηψω…Φω & ψυχρώ Ματέι. "&"… Τό α'γυ'κάγο ψ"… "ω." "0η", …" δέν "" ζωκ' ξοό & 6ε61Μο,…5το Ere. δικά που δ Θεώ") Η"… Μ…" Μα… «α…»… 3… αν &… :… ζκναΛλάΟΘ,Τα΄ "αλΗ"… ": 24 ΨθΡ… &" ρωβαγκαµ' βινκρνω' Η»… τον) …; ζανβγον… ζ(6ήξ & Η) 640463 u τα? έ»ΗνΜοΨλίΜ… Τα" &… … αν… … &": τω ια) (& & ξέρουμε τα' "και"… τον») τα' γωώδ.…ω ήταν…" των &… ,… &»… αωΝφ6'μω δε…: τα! hoe-redial: τα: Γιάννη µπω πίνω δώ έξοδό …,των τα:… …') ΠητΜιΞ5 «…' … 86"9…'ωΜ. βράκα τα' ακούμε "Μωρά µαθω…" ότι: δυο … το"… '… "&"… &&…- ρο τό δ……) Η€ώ"'Μι…… "αν…" σ΄…" &" πριν… εεψι…Μό µε»… τα' Θέµατα, … … Ν0,Η& 68 ς…"" &")… λ0Ψ &"! δόνολο &&»! 1369 614 θώρ- … "&… «…' 613 κρίµα ΕΧΩ… ιέ'ωιιω ένότΗ1κ θα; "άµα µόνο … ).'µ0.ας€ & µιωωιψέΜ αίµα…. Τά &?" το"… &… ή…" "& … δεν… αεόΉπα.Μ 3… ί;ν ΐΜ0 να' "" έχουµε εάΥ"68".υ ΓΨώΡβΚ Η"? ένα τα' Ωρίωνα) ?α΄ (fun-Jum— » . ,, "σε" "Με "…""; "…." ΤΜ "…" ""… Άμα"… &… τα' «ή»… :": «Mum's-rm ένα- Μ""" Υ… "; "… 44€ "" ΐωΉ"Ψ逴|.Ή Ό"… και" η" τέκνα ,σ…΄ για…" 100… … Μι…» %Χ1 ένα! δυό άγΉ'Λ…χ… ". **"Ή**ω'…. αν… δνό άδ€'Ρ4… :… µας… καου…αωα' χαθώ (αποβάνουΉε ών τόξα… σκάλα εκανα)?! «Με …ή Μ "' …για…" ";… ή"… ταφεί ζωα". . … , … . .Ώα … , . … Μα δέν Τα ξακ'βμηψ€. 0 Χ" "…' Η… ά)" οι". έλα Μ΄ 0Νωλψ τα πω……" τοπίο &… τολυψε΄… µε? Η"αόιάδο ,… "ένα ΉΜ". "43.3 εινα…» ' |…" " "|…" φιλια "& "ελ"ς'Μ& "ά…… … ", µ"Μ'Μ *… 164. Νά ξανκτι'υω. …. of keg-5m Μ' 1-0 έγνοιες κ'…' τα' Χορτά… &"… ΚΠΣοΞ. Η . "Άκκρα:

…… ψ µΧ & & Η ΜΑΤ; Α…"… ΐΛΑβΡΐ"Ξ . ΠΑ Tm; &… ΜΜΜ & Ά'"!΄!= Η Χρον&] 6 δΆ&=?ιψΟ δέν ζψ"ν'"ό Χω€Ο . & ΗνΜ τααω ός/ ς?ΠΌυ 1. Ε I Χ Α Γ Ω Γ Η 'H λαϊκή τέχνη είναι έκφραση τών παραδοσιακών κοινωνικών µορφών, δηλαδή έ- κείνων στίς δποίες ή πείρα τού παρελΘόντος, ή λογοτεχνία καί οί άντιλήψεις γιά τα βασικά Θέµατα τής ζωής μεταδίδονται από γενιά σέ γενιά µέ.τή στοµατική παρά- δοαη. Λύτό βέβαια δέ σηµαίνει πώς, σέ περιορισμένη κλίµακα, δέν ύπάρχει καί ό γραπτός λόγος. Είναι κι αύτή τέχνη παραδοσιακή πού, αντίθετα άπ'8τι πιστεύεται, ούτε &νεξέλικτη µένει, ούτε αύτοεπαναλαμβάνρται, µόνο πού ή έξέλιξή της ακολου- 0εΞ τό ρυθµό καί τίς διαδικασίες τού παραδοσιακού πολιτισµού. Στό θεµατολόγισ, στά ύλικά καί στίς τεχνικές μεθόδους έχει μιά συνεχή αλλαγή, άλλοτε,άργή καί άλ- λοτε γρήγορη, αντίστοιχη μέ τίς γενικότερες κοινωνικές, οίκονοµικές καί πολιτισ- ΄αζΞεξ αλλαγές; Δέχεται, έπίσης, έπιδράσεις από τίς τέχνες άλλων λαών, έπειδή ό- µως είναι βαθιά ριζωµένη στόν τόπο της, &φοµοιώνει τα στοιχεία πού δέχεται καί τά κάνει δικά της, όπως καί ή γλώσσα παίρνει ξένες λέξεις µά τίς προσαρμόζει στό" δικό της τυπικό, τίς κλίνει, τίς πλέκει σέ σύνθετες λέξεις... Μιά από τίς πιό διαδεδομένες πλάνες είναι καί τό ότι ή λαίκή τέχνη καθηλώ… νεται σέ χαµηλό τεχνικό έπίπεδο καί είναι, περίπου, τέχνη αύτοδίδακτων. Ούτε τό ένα,ούτε τό άλλο είναι σωστά. 'Η λαϊκή τέχνη στόν τομέα τής τεχνικής παρουσιά- ζει πλήρη έπάρκεια, αντίστοιχη µέ τούς στόχους της. Τά θαυμαστά έπιτεύγµατά της στήν άργυρο-χρυσοχοία, στήν κεντητική, στήν ξυλογλυπτική, τήν ύφαντική καί τούς άλλους τοµείς της φανερώνουν ύφηλό έπίπεδο τεχνικής. Δέν ύπάρχει, ασφαλώς, φοί- τηση σέ είδικές καλλιτεχνικές σχολές, ύπάρχει όµως ή πολύχρονη µαθητεία δίπλα , στόν έµπειρο τεχνίτη, πού είναι φορέας μακροχρόνιας παράδοσης. 'Η΄µαθητεία αύτη ι&κολουθεΐ σταθερά στάδια, αντίστοιχα µέ τό ποσοστό εύθύνης πού ανατίθεται στό μαθητευόµενο, καθώς αύτός ώριµάζει μέ τήν καθημερινή άσκηση. 'Λπό τσιράκι γίνε- ται µαστορόπουλο, ύστερα µάστορας, κάλφας καί, τέλος, & πιό προικισµένος, άρχι- µάστορςς. Μακροχρόνια είναι καί ή µαθητεία στήν οίκοτεχνία, όπου ή γιαγιά, ή µη- τέρα κι ακόµα ή άξια γειτόνισσα μεταδίδουν τήν πολύτιµη πείρα τους στήν ύφαντι- κή, τό κέντηµα, τήν πλεκτικά, ΞξΕλξογρΞΞΞΞ.'Βθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος. "Επιμέλεια Στέλιου Παπαδόπουλου: N ε 0 € λ λ η ν ι κ ή Χ ε ι ρ ο τ ε χ ν ί α, 'Αθήνα 1969 . 'Αγγελικής Χατζημι- χάλη= 'Η λ λ η ν ι κ ή Λ α ι κ ή Φε χ ν η, 'Α0ήνα- 1955 . STILPON KYRIAKIDRS: mmcnmcmscm VOLKSKUT-TDE, Θεσσαλονίκη 1936. ΄ 2. ΠΗΓΕΣ KAI ΕΠΙΛΡΑΣΞΤΣ Κύρια πηγή τής έλληνικής λαϊκής τέχνης είναι ή βυζαντινή τέχνη, φορέας κι I a u υ … αν . αυτη τόσο των παλιότερων…έλληνικων τ€Χνων οσο και ανατολικών στοιχείων. Αύτό 2 … (:»!!! &φορΞ µόνον τήν δρΟόδ()ζη δγιογραφία &λλά καί όλες τίς άλλες µορφές. ." μακρόχρο… νη, όµως, δποταγή τής 'Ελλάδας στούς Τούρκους ήταν ϊπόμενο νά πλουτίσει µέ µου… σουλμανικά στοιχεία τή λαϊκή της τέχνη. "Από τά μέσα τού 170v αίώνα, καί κυρίως κατά τόν 180, ή ανάπτυξη έμπορικδν συναλλαγών μέ τήν Κεντρική καί Δυτική Πύρώπη, οί δραστήριες παροικίες τών "Ελλήνων τής διασποράς, ή άνθιση τής ναυτιλίας, φέρ… νουν τούς "Ελληνες σέ γόνιµη Επικοινωνία μέ τόν προηγµένο εύρωπαϊκό χώρο. 'Απο- τέλεσµα αύτής τής έπαφής είναι καί ή εύσαγωγή νέων τεχνικών µεθόδων καί τεχνο- ," , * ~ Λ , Τ , . τροπιων καθως και διακοσµητικων θεµατων. Σημαντική ειναι ή έπιδραση του µπαρόκ, , Ψ : … ΄ , , ( ε & ς | (' που ανταποκρινιται στις καινουργιες ελληνικ ς κφραστικες αναγκες. παλιότε… Ωω Φρεΐς είναι οί κυριότερες πηγές θεµάτων τής λαϊκής µας τέχνηςτ'τ Η» ρα έργα, οί γκραβούρες καί τά µνηµεία τού λόγου. Τά παλιότερα έργα, μ τό πρόσ… θετο πλεονέκτημα τού σεβασμού στό πατροπαράδοτο, παίζουν ανασχετικό ρόλο στίς γρήγορες καί ριζοσπαστικές μεταβολές. Μεγάλη διάδοση είχαν οί εύρωπαϊκές χαλκο- γραφίες καί μεταφύτεψαν ένα μεγάλο πλούτο θεμάτων. Φυσικά, τά θέματα αύτά ύφί… σταντα μιά ούσιαστική κατεργασία προσαρμογής τους, πού θά τήν έξετάσουμε σέ έπόμενες δμιλίες µας. Πολλά θέµατα προέρχονται άπό άφηγήσεις, είκόνες, µεταφο… ρές καί παροµοιώσεις παρµένες άπό τήν "Αγία Γραφή, τά Συναξάρια, τήν έκκλησια- στική ύµνολογία, τίς λαϊκές παραδόσεις, τά δημοτικά τραγούδια, καθώς καί άπό λόγια κείμενα. Βιβλιογραφία.Πόπης Ζάρα: 'Η Γοργ ό ν α ε ί ς τ ή ν "Η λ λ η ν ι κ ή ν Λ α … ϊ κ ή ν T έ χ'ν η ν, "Αθήνα 1960. Κίτσου "Α. Μακρήι Π η λ ι ο ρ ε ί τ ι κ ή Π Α α'ϊ κ ή T έ χ ν η - Η η γ έ ς κ α ί '» π ι δ ρ ά σ ει ς, 'Αθήνα 1948. Μα… , ' νώλη Χατζηδάκη: 'Η …Κ ρ η τυι κ ή Ζ ω γ ρ α φ ι κ ή κ α ι η ΄Ι τ α λ ι κ ή Λ α λ κ 0 γ ρ α φ ί α , ΄Ηράκλειον Κρήτης, 19476 3,1…ιοΡΦοΛοΓΙΑ. , I a ‘0 χαρακτήρας τής τέχνης είναι πρόσθετος στά λαϊκα ανικειµενα, πού κατα- σκευάζονται γιά νά καλύψουν πρακτικές ή θρησκευτικές άνάγκες. "Ετσι, ή πρώτη άρετή ένός &ντικείμενου είναι ή λ ε ι τ 0 U ρ γ ι κ 6 τ η τ α, ή ίκανότητα νά έξυπηρετεί τίς πρακτικές άνάγκες γιά τίς δποίες δηµιουργήθηκε. Τό μεγάλο µυστι… κό τής λαϊκής τέχνης είναι ότι φιλοκαλεί ύπηρετό"ντας τή χρεία. 'Η καλαισθητι… κή φροντίδα δέν έκδηλώνεται μόνο μέ τή διακόσµηση αλλά καί μέ τό όλο σχήμα, πρό δν καί καθορίζεται από τή χρήση του, έχει άνεση καί αρµονία."Υπάρχουν περιπτό… σεις όπου ή διακόσµηση κάνει πιό εύχρηστα τά σκεύη. Σηµαντικός παράγων πού έπιδρά στή διαμόρφωση τού σχήµατος καί τών διακοσ… μητικδν θεµάτων είναι οί δυνατότητες πού παρέχει τό ύλικό άπό τό δποζο είναι κατασκευασμένο. 'Η άξιοποίηση τόν τεχνικ5ν καί αίσ0ητικδν δυνατοτήτων κάθε ύ- . τι) '! «λ' (« αν ο… 6703) ο"… ,… και. I ύτψα 6?δ…τ«ρε τα 1 δια Κάθι; έΧζναγο:',… στο… *΄ ςε;τω που… οι… ,. χ 'Φξθ!τ!οτϊσ… ΡΜ7ι5Μ ή€λ'ΤκΓ(| «κ΄ 514 Π -Χ. δ…ΦΟέΕΓ|κό αηαδ.΄ςε τα. '" Θ΄ΐΨ ΧθΝς'=Υά, αν "ένα… αχ?ορµπζ… 3 λης είναι τό κύριο προσόν τού καλού τεχνίτη. "Ετσι, βλέπουµε πώς τό ίδιο δια- κοσµητικό θέμα αλλάζει διατύπωση άπό ύλη σέ ύλη. Ψό κυπαρίσι, π.χ., άλλοιδς έπ- φανίζεται στήν ξυλογλυπτική, τή λιθογλυπτική, τό κέντηµα, τήν ύφαντική, τή δαν… τέλλα, τή χαλκουργία, τό βοτσαλωτό δάπεδο, τήν ένθετική κ.λ.π. "Ακόµα καί ή 6… πτική γωνία από τήν οποία φαίνεται συνήθως τό έργο έπηρεάζει τό σχέδιο τόν µο… τίβων του. 'Υπολογίζονται οί βραχύνσεις τής προοπτικής,|1ά Μαζι;τεµνιωέ ιτσό" 'Η όλη διεργασία ένός θέματος γιά νά µεταβληθεί άπό παράσταση σέ κόσμημα γίνεται µέσω µιάς Ενιαίας διαδικασίας πού, γιά λόγους καθαρά µεθοδολογικούς, µπορούμε νά τή χωρίσουµε στά τρία βασικά της χαρακτηριστικά, στή σ χ η µ α τ ο… π 0 ί η ο η, δηλαδή στήν µερική ή δλική άναγωγή τής µορφής σέ άπλά σχήµατα, στήν φ α ι ρ r α η, δηλασή στήν ήποβολή δευτερευόντων χαρακτηριστικών τής µορωής | , ρ- , και στην ε ξ α ρ ο η των χαρακτηριστικών λεπτοµερειών. Μερικές φορές ή διεργα… I ll , , , , : u p | . τη φθανει ως την αποπαραστατικοποίηση, ετσι που το αρχικο θέμα νά µήν &… ,. σία α ναγνωρίζεται πιά καί νά έχει γίνει ένα παιγνίδι χρωµάτων καί σχημάρων. Αύτό πα- ρατηρείται κυρίως σέ θέματα πού δέν έπιδέχονται πύκνωση ή πού είναι ξένα πρός τίς δπτικές συνήθειες καί τή µορφική άντίληψη τού λαού. Οί δύσκολες συνθήκες κάτω άπό τίς δποίες άσκήθηκε ή τέχνη κατά τούς χρόνους τής Τουρκοκρατίας δημιούργησε καί τήν έ π ί φ α σ η π o λ υ τ έ λ ε ι α ς, δη- λαδή τήν άποµίμηση δυσεύρετων καί δαπανηρύν ύλικύν άπό άλλα προσιτά καί φθηνά. …ΞιΕλιογραηία.Κίτσου 'Α. Μακρή: Π ο ρ φ ή κ α ί T ε χ ν ι κ ή, "Χρονικό ?1 " , "" "Η , Ο , Αθηνα . του ιδιουε Νέες τεχνικές και µορφες στη χειροτεΧνξα µας, έφημ. " T O B'H M A " 17 Νοεμβρίου 1963. :ΐξι,Π0ΛΕΟΛΟΜΙΛ - APXI‘PEKTONIKH chad n ".! ).. … «4χςε ό ν ξ"? ?… εάν (Τα (τη µ λληνικά χωριά µπορούμε νά τά χωρίσουµε σέ τρείς βασικούς τύπους, πού Ρο δ καθένας τους έχει πολλές παραλλαγές, στόν & π λ ό, στό ο ύ ν θ ε το καί στόν π α ρ ά λ ι ο. '0 πρώτος άποτελείται άπό ένα κύτταρο µέ κεντρικό πυρήνα τήν πλατεία "οπου συγκεντρώνεται ή κοινωνική ζωή τού χωριού, θρησκευτική, έμπορική " καί ψυχαγωγική. 'Ο δεύτερος, 6 σ ύ ν θ ε τ ο ς &ποτελείται άπό δύο, τρία η τέσ… σερα, όχι έντελύς άποκολληµένα κύτταρα, µέ ίδιαίτερο τό καθένα τους πυρήνα. Πάν… τως ένα είναι τό κέντρο τού χωριού. 'Ο παρ ά λ ι ο ς άναπτύσσεται κατά μήκος τής παραλίας καί σέ µικρό βάθος. "Ολα τά κτήρια-έχουν τήν πρόσοψη πρός τή θάλασσα. 7 " ΄΄ Ν ., Δύο ειναι οί βασικοί τοµεις της άρχιτεκτονικης κατα τήν τουρκοκρατία, ή έκκλησι… στική άρχιτεκτονική καί τό σπίτι3 µαζί τους καί οί άλλες κατασκευές, οί βρύσες, τά γεφύρια.... 'Εκκλησιαστική άρχιτεκτονική. Οί έκκλησίες τής Τουρκοκρατίας έφαρµδζουν όλους σχε ".-.. ...""… δόν τούς τύπους τής βυζαντινής άρχιτεκτονικής, σέ µικρότερες διαστάσεις καί µέ , εύτελέστερη κατασκευή.'Επικρατούν, όμως όί τρίκλιτες ή µονόκλιτες βασιλικές, ξυλόστεγες ή θολωτές σέ ποικίλες παραλλαγές. Στά νησιά καί στούς βενετοκρατού… , , , , Ν |, , | µενους τόπους µπαινουν και µερικα φραγκικα στοιχεια, όπως τα δξυκόρυφα τόξα, η έπιµεληµένη ίσοδοµική τοιχοποιία µέ σκαλισµένες πέτρες καί τά έταλίζοντα άνάγλυ- . .. .. ι , ί , ." φα, Ετζ καθολικά των µοναστηριων συνηθιζειαι δ λεγόµενος αθωνικός τυπος µε πλα… !, γινούς "χορούς" ήμικυκλικούς. ! Σπίτια.Δύο βασικοί τύποι σπιτιών έπισημαίνονται, δ βαρειοελλαδίτικος καί o αί- γαιοπελαγίτικος. ‘0 χωρισμός είναι άρκετά συµβατικός. Τά σπίτια, οί λεγόμενοι "πύργοι"…τής Μυτιλήνης δέν άνήκουν στόν αίγαιοπελαγίτικο άλλά στό βορειοελλαδί… τικο τύπο σπιτιού. c0 βορειοελλαδίτικος ως πρός τή γενική του µοτφή καί τή διά- ταξη των χώρων παρουσιάζει τόν τύπο Εκείνο τού φρουριακού πολυόροφου σπιτιού πού έφαρμόστηκε παλιότερα από τούς Ήυζαντινούς καί έπικράτησε κατά τήν Τουρκοκρατία σ'δλόκληρη τήν ήπειρωτική 'Ελλάδα καί σέ µερικά νησιά, σοπως σηµειώνουν οί είδι… MOE µελετητές. 'Ο αίγαιοπελαγίτικος παρουσιάζει πολλές αντιστοιχίες μέ τόν τύπο πού έπικρατεί στήν κεντρική µεσόγειο. : ξιβλιογραοία.΄Λγ. 'Αστεριάδη= Ψ 6 σ π ί τ ι τ o Ο Σ β ά ρ τ ς ο τ' 'A u π ε- λ ά κ ι α , ΄Αθήνα 1928. Δ. Βασιλειάδη: Η ί σ α γ ω γ ή.σ τ ή ν & ζ γ α ι σ.π ε; λ α γ ί τ ι κ η 'Λ ρ χ ι τ ε κ 1 o ν ι κ ή, 'Λθήνα 1955.Κ.Π.'Φωκά-Κοσµετάτου : Κ ε» φ α λ λ η ν ι α κ ά, Β΄"Α ρ χ ι τ ε κ τ c ν ι κ ή, 'Αθήνα 1962. 'Ιωάννου Κουμα- νούδηι Π α ρ α τ η ρ,ή σ ε ι ς έ π ί τ ή ς "Λ ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή ς κ α ί τ ή ς Κ α τ α ο κ ε υ ή ς τ ι ν & ν Η ε τ α 8 ν ξ α ν τ ι ν δν N a G ν, 'Λθή- να 1968. ’I. Λυγίζου: N η σ ι ώ τ ι κ η '4 ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή, 'Αθήνα 1943. 4Γεωργίου Hiya; Θ ε σ ο α λ ι κ α ί O ί κ ή σ ε ι ς,'Λθήνα 1946° τού ίδιου: 'Η 'Η λ λ η ν ι κ ή Ο ί κ ί α, 'Λθήνα 1949. τού ίδιου: "Η Δ α ϊ κ ή Κ α τ ο ι κ ί… ΄ α τ ή σ Λ ω δ ε κ α ν η σ ο υ, 'Αθήνα 1949. Νικ. Μουτσόπουλουι T 6 "Α ρ χ ο ν… ΄ … '! τ ι"κ ό τ 0 ύ Σ ι 6 ρ Η α ν ω λ α κ η ο τ ή Β έ ρ ο ι α, "Αθήνα 1960. του µ… διου: Κ α σ τ o p L ά, T & "Λ ρ χ ο ν τ ι κ ά, 'Λθήνα 1962. τού ίδιου: 'Η Α α …- (": κ ή "Α ρ χ ι τε…κ τ ο ν ι κ ή. 1 ή ς B έ ρ ο ι α ς, 'Λθήνα…1967. τού ίδιου: Μ :! π ί τ ι α τ ή ς Χ α λ κ ι δ ι κ ς, 'Αθήνα 1968. Πάνου-Νικολή Τζελέπη: Λ α… , κ η ‘E λ λ η ν ι κ ή 'Α ρ χ ι τ ε κ τ o ν ι κ ή, ΄Λθήνα 1971. ΄Λγγελικής Χατζή… Η , ,- , ,. . . , . ,) | | . µιΞαλη8 LA MAISON ΟΠΕΟδύΒ, ΄Αθηνα 1949. ΛΡ)"Μ ΐ1(ηπ;νω?Η…Οιιωροιιπ… Ξ(χΠξω70χ|ηά ων…ικζω 6τΜν ογτκ…ϊ ΓΘ€ΤΌτΐά βουνά (445, εδ. ΛΙΘΟΓΛΥΠΤΙΚΗ … ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΠ. J 'Η έλληνική λαϊκή λιθογλυπτική τού 180υ καί τού 19ου αίώνα περιορίζεται σέ χαµηλά άνάγλυφα πού είτε κοσµούν λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη είτε έντοιχίζονται σέ διάφορα σημεία τής τοιχοποιΐας. Οί λιθογλύφοι, οί "πελεκάνοι" όπως τούς έλα… γαν τότε, άνήκουν συνήθως στίς κοµπανίες τύν χτιστάδων µάζί µέ άλλες είδικότη… τες άπό χειρώνακτες. "Αν καί ή τεχνική τους ξεκινάει άπό ίσλαµικά πρότυπα, δέν … : ,. , ,! , ο να ,οι παραλειπουν να αποδωσουν και ανθρωπινες µορφες, κανουν ακοµα και αποπειρες προ… ' , Υ ,, , σωπογραφίας. Τά βασικά θεµατα ειναι τό άνθοδοχεισ, το κυπαρίσι, ή σχηµατοποιη… μένη έκκλησία, µορφές άγίων, πουλιά, ζύα, φίδια, σταυροί, ήλιοι, δικέφαλοι άε… τού καί κλιµατίδες. " Ενα ένδιαφέρον είδος λιθανάγλυφου είναι οί κτητορικές…ξπι… γραφές σ'ξκκλησίες καί σπίτια, μέ έσώγλυφα καί έξώγλυφα γράµµατα καί λογής δια… ,Όςν |, 'Γ || η, !, κοσμητικα. …ε εντονο αναγλυφο ειναι καµωµένας οι αινιγματικξς ανθρωπινες µασκες πού προβάλλουν σέ τοίχους σπιτιών καί έκκλησιύν, γιά τίς δποίες δίνονται διάφο… ΄ρες, µή όχι σίγουρες, ξρµηνείες. 'Η ίκνλησιηστική Γυλογλππτική ήΠχΠλήηηκε μέ τήν κατασκευή τίµπλ…ν, δεσπο… … , : ,. ,, … …' , . * Ο . τινων "υπνων και ιζηονσπτησι…ν. 1ο ψηΧο ξυλόγλυπιο ιπμπλο ίµφσνιζττηι στην Ελ… λάδα κατά τόν 16ο σίώνα καί πιθανόν πρσίρχετσι δυό τή Ρωσία. Ψύ παλιότερο γνω- στό χρονυΧσγηµίυω [ηλόγλυπτσ τίµπλο βρίσκεται στήν ήνπλησία ιού 'Λγί0υ Νικολά… ,, . ,; Τ' , ου στο 1ελβενδό Κοζάνης κι Εγινε στά 1591. Τά πρωτα τέμπλα ειναι τά λεγομενα … Ν | | , "στρωτά" στά όποια κυριαρχούν συµβολικά μοτίβα σέ χαμηλό ανάγλυφο. Αργότερα, ρ r I n t t ΄, και κυρίως από τα µισά του 180v αίώνα ή τεχνικη γινεται τολµηροτερη, τό άνάγλυ- φο έντονο μέ διαµπερή κενά άνάμεσα στίς παραστάσεις καί τό θεματολόγιο πλουτί- ' ζεται µέ σκηνές άπω τήν 'Λγία Γραφή,τά Συναξάρια καί λαϊκές παραδόσεις. "Επί… σης pf δύναμη καί παλµό άποδίνονται είκόνες άπό τή φύση καί τήν καθηµερινή ζωή. Πέ µερικίς περιπτώσεις τό άνάγλυφο συµπληρώνεται µέ χρώµατα. Σέ όλη αύτή τή φάση είναι φανερή ή έπίδραση τού εύρωπαϊκού µπαρόκ. 'Η άστική ξυλογλυπτική παρουσιάζεται κυρίως στά δραστήρια ήμιαστικά έµπο- ρικά καί βιοτεχνικά κέντρα τής Βόρειας 'Ελλάδας καί τών νησιών. Στολίζει, μέ , φυτικά κυρίως µοτίβα, τόσο τά σταθερά στοιχεία τού σπιτιού -ταβάνια, πόρτες, μεσάντρες, κάγκελα… "000 καί τά λιγοστά έπιπλα πού χρησιµοποιούσαν τότε -σκα… µνάκια, κασσέλες, σοφράδες.ι.. 'Η ποιµενική ξυλογλυπτική είναι κυρίως τέχνη τών βοσκών πού γεµίζουν τίς µακριές ώρες τής άναγκαστικής τους µοναξιάς"οκαλίζοντας µικροαντικείμενα. Γκλί- τσες, ρόκες, κουτάλια, πιρούνια, σφραγιστερά, πίπες, βελονοθήκες, σφοντύλια, χαράζονται µέ πολύ άπλά έργαλεία, συνήθως Εναν σουγιά, άλλά τό άποτέλεσμα εί- ναι άξιόλογο. 'Η ναυτική ξυλογλυπτική άνθησε στά μεγάλα ναυπηγικά κέντρα τής 'Ελλάδας. "Εργα…της είναι κυρίως άκρόπρωρα σέ μορφή γυναίκας, άνάγλυφες έπιγραφές πλοί- ων καί τά σκαριά, πικρΟγραφίες πλοίων. """-ι.- π λ α & ν K ε φ α λ η η ν ί ς, Πα "»: Βιβλιογραφία. Νικ. Φωκά Κοσμετάτου: T a T ummn--—.c—~ 1972. Δημ. Σταπέλλου: T 6 T έ μ π λ o 1 o 6 "Α η N ι κ 6 λ α σ τ 6 Γ a- λ α ξ ε ί δ ι κ α ί & T ε χ ν ί τ η ς τ 0 U ,΄Αθήνα 1973. ΄Λγγελικής Χατζη- µιχάλη: … SCULPTURE sun τοτε, 'Λθήνα 1950. Κίτσου 'Λ. Μακρή: "π Ξι'υ…':λ σ …. γ λ υ π τ ι κ ή τ ο ύ Η η λ ί ο υ, Βόλος 1958. τού ίδιου: 'E λ λ η ν ι κ ά Λ α ϊ κ ά κ α ί Η ε τ α β υ ζ α ν τ ι ν ά Ξ υ λ 6 γ λ υ π τΒα, 'Αθήνα 1962. "Επίσης στήν έκδοση τής ΄Εθνικής Τραπέζης τής ΄Ελλάδος " Ν ε 0 ε λ λ η νι κ ή Χ ε ι ρ ο τ ε χ ν ί α" τα άρθρα "Λιθογλυπτική" τής Πόπης Ζάρα καί "Ευθογλυπτι- κή" τού Κίτσου Μακρήο ζζ7.Ω1ΡπσΙκΗ. ΄ , ι , , ΄ , ,, , ." & γ ι Ο Υ ρ α φ , α , συντηρητική από τη φυση ιης, συνεχιζει τη βυζαν… ΄ , ' " ΄ ' Υ .! ΄ , -… τινή παράδοση σε χειροτεχνικο έπιπεδο. υΟπως πολυ σωστα παρατήρησε ο Ήανωλης λαή ., , | ( ΄ , … ( . , ,, … ζ » , "| . ., .… . , ,. | ,- τςνδακμ:. Οι αγιογραςου του 160v και του 1)ου αιωνα ειναι χωρικοι. ιτις µπιγραΨις .. - … … ' €.' . ' - τ;… α΄ . ,. . των εκΕληΠιων συναντουµς &γιΟγραφΟυς χωριΧους απο τους λιονια;ις, τη ΙαλαιιΌία, . , ΄ , " , , II γ . Η , ," Δ u " τή µ…µ…ρξνα, το Πορτοσι, τη Δρακια και αλλα Χωριά . ωυσικα και από ιό Αγιον Ο… . , … , … ' ρ…ς… χ; µικρες Ομάδες περιτρέχουν τόν έλληνικο χωρο και τοιχογραφουν εκκλησιες | ,... : … ,, | , , !1;Υ",' Λ " , χωριων και µοναστηριων. Πολλοι απο αυτους το χειµωνα ιραςοαια. στα χωρια τους " , , … & 9 ' καί ετοιµάζουν φορητές είκονες που τίς πουλουν κατ΄ τίς περιιδειες τους. Επιδρα" an I ξ , Ν . ! σεις από τή δυτικοευρωπαικη ζωγραφικη συγκερασµΕνες µε βυζαντινα στοιχεια και » : » ,, , ,… | - ," ρ.? µια λαϊκη διακοσμητικη αντίληψη χαρακτηριζουν την αγιογραφια της εποχης. ινδια… .- & , | . φέρουσες είναι οί οκηνες μέ διδακτικό-ηΘικολογικο περιεχόµενο, καθως και οι σκλη- ρές τιμωρίες των αμαρτωλων στούς νάρθηκες καί πιό σπάνια στούς γυναικωνίτες. Ζω… I I I … , , , . … .ΐ . , - , , ,: , : ηρη φαντασια και εκφραστικη τόλµη δινουν µιαν ιδιαιτερη δυναµη στα ιργα αυτα. .. ' Η ~ , , "Από τά µέσα του 180υ αίωνα καί πέρα εχουμε Ενα πληθος απο ζωγραφικές δια" κοσµζσεις σκιιιζν στή Σιάτιστα, την Καστοριά, τ΄΄Λµπελάκια, τό Πηλιο, τό Πόλυ… ,ο τΐκ "ντιλΐντς κ;λιπ. Είναι κυ ίω( απεικονίσεις ιε όλων λιµανιών τίς Μεσα εί… ). ) |. , , ]… Υ ου "Κι νιντινο€…οΧη, Πενετία, Χαλκίδα … Η αλλων πόλεων …Έιξννη, Φταγκφούρτη … & (& .…1 : , |… : . … χ , | I ., Ο, " |. | ," II N που τα……νονιαι σε μια ζωγραφικη φριζα ψηλα στους τοιχους το καλου όντα η µου… , ς , , , . .. , ο ,… .. ., : … |; I µ », (αγαπη… συ…", …η).α……, του χωμα: "τον. "γης. |.1…νι….!ρντ ι.γ(1υµε πολι|1ι.……ς σκηνες η , , ΄ I ρ , Υ I | : ιν I I προσωπογρσφιες ηρωων. Πολυ συνηΠισμενο Θεμα ειναι τα ανΌ οδοχεια, σε ποικιλες I I H t I … : παραλλαγες, που τά ουναντουαε επισης στίς ποδιές των τέµπλων. Τό περισσοτερα &… ρ , | , | , I I πο τα Θεµατα προέρχονται από χαλκογραφικα πρότυπα… I , ,. | I I . I I I I M Πινακεε ζω ασικ ( Η ου1ε σι ουρα απο τ ν τριτη και τεταρτ δεκαετια του : | , 1- ? | | , , 19ου αίωνα…Οί πιό γνωστές ειναι οι ιστορικές σκην€ς που ζωγραφισε δ αγωνιστής … ΄΄ . . ΄ I n ,, ." | | , του ει Παναγιώτης Ζωγραφος μς τα παιδιά του για να συνοδευσουν τά Αποµνημονευ… πατα τσδ ΣτρατηγοΞ Μακρυγιάννηι Πίνακες σέ πανί, χαρτόνι, τενεκΞ κ.λ.π. Έκανε καί ό Θεόφιλος, γιά τόν όποϊο && μιλήσουµε ίδιαι΄τεραΦ 'Λπό τά µέσα τοδ 1900, µυ… " l D |; , I I ρις αιωνα εμφανιζεται & πλοιογραφια, μέ παραγγελιες των καραβοκυρςων… ΄Ενδιαφξροντες είναι οί συνδυασµοί ζωγραφικής καί λιθογλυπτικης Η ξυλογλυ… Βιβλιογραφία. Σπύρου Βασιλείου: Γ α λ α ξ ε ι δ ι ώ τ ι κ α Κ α ρ & β ι α ,'Α… ...-…… …,.--…-,.,. .Ν - Θήνα 1954. Βασ. Λαούρδα2 "Η ν α ς Λ α ϊ κ ός Z ω γ ρ ά φ o ς τ ο Ο Η α κ ε… 6 ο ν…ι κ ο U ΄Α γ & ν ο ς, ΄ΛΘήνα 1962o Γ. Μελετόπουλου= Ε ί κ ο ν o γ ρ α φ ί… α.… α τ ο υ 2 1, 'ΛΘήνα 1971o Γεωργίου Παϊσίου= ‘A γ ι 0 γ ρ α φ ί α κ α ί 'Α… γ ι 0 γ ρ ά φ o ι τ & ν Χ ι ο ν ι & δ ω ν, 'Ιωάννινα 1962o Λγγελου Προκοπί… ου; T 6 E ( κ o σ ι έ ν α σ τ ή Λ α ι κ ή Z ω γ ρ α φ ι κ ή τ ου, 'Αθήνα 19490 Γιώργου Σαματοόρα= Λ & & ε κ α Λ α ϊ…κ ο ί Z ω γ ρ & φ ο ι; ΄Αδήνα 1974. KOP. Σταλίδη: "Ε δ ε σ σ α ξ ο ι Z ω Y 0 & φ ο ι κ α τ & τ΄η Δ ι & ρ κ ε ι α - τ η ς T o υ ρ κ ο κ ρ α τ ί α ς, "Έδεσσα 1973, Κίτσου 'Α. Μακρή: "Ο Z ω γ ρ ά… φ ο ς Θ ε 6 φ ι λ ο ς ο τ 6 Η ή λ ι ο, Βόλος 1939. 106 ίδιουε Λ α ϊ κ έ ς '.- 0 υ "Α η Α α υ ρ έ ν τ η, 36… & | Z ω γ ρ α … ι έ ς σ τ 6 Μ 0 ν α σ τ ή ρ ι λος 1947. τοΠ ίδιου= ΕΞΠΧ Δ 6 o Λ α ϊ κ o ί Ζ ω γ ρ ά φ o ι, Βόλος 1952ψ'ϊσιµυ1 , ο , 1 ',-| ' ί, . κ . . . , & n A Γ Ω Η Η Α Η Στοπ … Ώ"΄.'ΜΉ>ζ.… " Η"… ,-'΄7υ>:…=…6!;=! ΞΦψΜν…ψ…ιΜτ ΟΞΜϊ#….; Ζ΄- "…- . .... ......-…-.,… …,"... ... ο". .. :; .… ,… …-- -- ..?…ι..…-'.΄ιξ3...'-ΐ,.Ν ) ,΄ΐ|Οι,1΄χη ]ι΄-Ι ???, .1- - .. ." …..,., …' . ζ, . «. ,,,… ,. ,. . ΄. . . " &. - ΄ ΄΄΄΄-΄΄ >"… '΄΄ ΄… (΄΄λΧ΄΄΄΄ " ": ΄' ζ΄ λ &΄ζ'΄"""" ι/.α…ι΄ … c,» H} ! ι χ|'1() …. ) ΄)'»'ι.΄1"ΐη:) σι,ήΐ0|;ξ,-…-1Η… 5116340; ΄ ΄ ' ΄΄"'"' ΄ "΄΄-΄ 7 ' ::.. ,.-, …' ΄ Ώς ϊ'Μ'; όΐ"%δ""' τεχνη µ&σ '"'Ψ'Η"4 " "α'Μ!4 ;1ν «Μάι στν Πν:γι« …! ιδιαωιτ σ] ι΄ . ΄'΄ \ . 4 ΄ ΄ Ψ ΄΄΄ ΄ ΄ : . 1 ΄ ΄ ΄ ΄ ΄ ΄΄ ΄΄ ' ΄ ΄΄ "΄" ' "χ…; Κόκος? Τ.'-΄,' ϊ; 46: "και 'κ'ι)/'(υ ιτ/…..΄ 64 0703 > 4416 από .- «,η ].'ΐ7'.΄ζ ,'γ-.'…» ύκ'ζ ς.,:.'…΄ν,).,…… . ,… ι .… Η»… ί .… .… ,- I Ρ … … ‘ ‘ …' ΄ τελσυν χαρακτηριστικές ίδιοµορφίες του.Σέ δυο διαφορετικες εποχές ζβ1άζπιαται οι ιΡιιι , 4 I I I ( ΄.- t , ." ΄.ι . Δ " ζωγρςωοι που €€ μελετησουμει Οί δ>ο πρωτοι, οι Παγώνηδες, καλυκτουν τις ςΛ-8 τελευται… .- ,. . I ? &». …΄α …!. ες όεκαετίς της Τουρκοκρατίας στο Πήλιο, δ τρίτος, ό ΘεοφιλΟς, εµφανιςεται Οι" Πηλιο ' , , , . .! . Η , ! δεκαπξντε χρόνια µετα την απελευθέρωση τουο 'Ο πατέρτς Παγωνης ερχεται ι , .« ι | νπι το ήπειρω… ,"- "* :… ,… , ΄ ΄΄Ν| , .΄'ι΄ .-.'* τικο χωριο αιονιαδες καί τοιχοχραφει πρωτη τήν εκκλησια τΨυ… ΑΥιΟυ ΆΠµΟιΡν0υ ΌΐΟ ΝΕΟ" . , , , , ' ..' … ΄, ……" >;'΄… 1 Η…" το… μέ τ., ουρά ι…. ….-.…ο(;…ΐ;Μι µέ τ…χ0π=αφίες την Α"… Μαρια… Μο…… 9, | .: I Ξ , . ρ , : .. , ΄ … . , , . .. στό 1802s την 6Αγία τριάδα Άνηλιου οτε 1894, τήν Παναγίτσα Λράκιας στα 1805)s , , - v . τόν "Αγιο Γεώργιο Αράκιας στά 48159 τόν Αγιο Αθανάσιο Δρόκιας στα 182Ο.ι τόν ' .… σ , , " & Δ .… .- , , άγιο "εόργ'υ κοντά στο… κιοσό στα ι834, την Αγια Τριαδα Μακρινίτσας στα 1856 τ καί τόν "Αγιο Σπυρίδωνα Λρ€κιας στα 1838. 'Ηπίσης διακοσµεΐ τό σπίτί τοσ Μπαλντού… µη στα 1810 καί τοΞ Τριαντασίλλσυ στά 1832… . , ." ( , ! ,. l' ‘0 Παγωνης στις αγιογραφίες του δέν διαφερει πολύ από τούς µέτριους λαικους & | : , - µ΄": Ε.… -. :" .- . Ό Ώ - ΄ ,, ό, ΐ ,… ΄ …γι γραφους της ικοχης του. Ιδιαιτερα)στις μονοκρ σωπες αγιογραφιες του τις σου… , I (΄- III … , , λεόει ακεφα σχεδόν ολα -ά πρόσωπα µοιάζουν µεταςυ τους, έκτός από τε τυπικα χα… & I I.- ΄ . . . I r - I I v ρακτηριοτικέ φόλου, ηλικίας και ίδιστητας. Στις πολυπροσωπες συνθέσεις, όπου τα .., r | , β . _ ι.: I ΄ ,… ,. προσωπα ενιασσονται σε συγκεκριµµΞνο χωρο καί ξεφευγουν από την αποµόνωση καί την &κιν " ζ Π "' δ ' 0" έ & ΄0 ΄ ΄ ' ' " " ΄ ΄- . ησια, ι .αγωνης οι ευει µ ιανεση και φαντασια. Εκει, όμως, που βρισκει ΄΄ ; I τόν ξαυτό του ειναι οιητοπιογραφίες καί οί νεκρές φυσεις µέ λουλούδια καί καρπούς, ί ' ι |: O γιος του Αθανάσιος, πού περνει δστερα από ταλαντευσεις τό βαφτιστικό ο… ! νοµα του πατέρα του για έπί8ετο, συνεχίζει τό Ξργο του ως τα 1886n Λίγες οί τοι… I χσγραφίες του, καί απο αυτές οί περισσότερες καταστραμμΞν€ς σήμερα… Περισσότερο ξπιδίδεται στην παραγωγή µικρόν φορητών είκόνων. T6 πιό ένδιαφίρσν τοιχογραφικό "Ι΄ . … … :; του σύνολο ειναι τό τοπία του θεσσαλικσυ κάµπου καί οί προσωπογραφίες του Λα "Υ… , ψηλάντη καί τοδ ΡΠγα Φεραίου στό πατρικό του σπίτι στΞ Λρ6κια, 18?Οι Από τό έργο | , , αυτο μόνο μερικά κοµµάτια υπαρχουν οί ίδιωτική συλλογήο Βιβλιογραφία. Κίτσου 'Α, Μακρή: "Η Δ α ϊ κ ή T έ χ ν η τ ο 6 Η η λ ί ο υ, 'Λ… .............-.....-…-ι- ,-,. θήνα 1976, σελι 209…221… 'Ημερσλόγιο 'Βταιρείας Παπαστράτου 1973ι ;( It ο 4 ,, ή ' ,! r …;- , …… .. , 0 γνωστότερος, καί ιξω από τα συνορα της 'Ελλάδας, λαικ6ς ζωγραφος εζναι &… σφαλδς & Θεόφιλος Γ… Χατζηµιχαήλι Γεννήθηκε γύρω στά 1870 στη Βαρειά Μυτιλήνης … "ή 7 ., ρ " | . I . .…- ΄ Υ u . , ,, . Ν & αωηβος ακομα εφυγε για τη Σμυρνη, που ειχε εντονο ελληνικο χρωµα, κι εκει Κανει 9 -» , ο … , , ν … , εκαΥΥελµξ του τη ζωγραφικη… Δε οωζονται εργα του αυτης της περιοδου γιατί µεσολά… # . . | »: , |. , ,. |: ..1 ,. .; , βΠΟΕ η ΥΨΨΟτΠ καταστροςη του Με")," ΐ;ό :Ξ)( ερχεται στην €πλλαδα, εθελοντης στόν ! & .… :: πόλεμο εκεινης της χρόνιας, Μένει στό Βόλο καί τό Πήλιο ώς τα 192? κσζ ζωγραφίζει …' ΄ ." - . " ' , . ,, |… & & » , |… …' : µι ακουραστη οραστηριοτητα ιοιχους ακο µικροµαγαζα και σπιτια, καθως και πιναχςς σε χαρτονια3 πανιά? τενεκέδες καί σανίδια. Φτωχός καί καταφρονεµμΞνος, ζεΐ σέ υπ… ΄' » , ' | κ' ' ,, » …' . γ' , | , . ., Yak“ αζλιΑΐΓτ"; λι/ :)εζ ςευγε' για την κατριδα του ιυτιληνη. συνεχιζει κι εκει τα "(. ( *.'θ΄ 618 . , ”<- ..… Ο" , , ΄, . ,, , εργο Von και… ακι µις ιοιες ουσκ0λες συννηκες και στις 21 Μαριιου tog 1934 fieOaL~ l ΄ , 1- . » , | ." , : " νει απο τροφικη δηλητηριαση. Λίγα χρόνια πριν απο το Θανατο του γνωριζει τό εργο του ό) γ.'ι.ι.'.'-ι'«ΐς τ'; χιπη…ιΐτπς "τρότης ']'Σλευξ]! Γι.(ΐδγ……Τ-Έι΄ζ|ξΤ|1…ζ και: άπό τότε &ρ),ζ;;…΄ & Ν ' ; . , - .. Ν …. I .. ι," , αναγν6ριΠη της αξιΠ( του φουσταν€λλα αυτου ι…γρηφου. ΛιακρΓπεια ΠΧληνςς και εξ… | r r‘ ΄΄ & ‘ x v νο., τεχνοκριτες ι…) αφιΕρων0ιΝ ί'ι'ξ|Ου(1ια(ΙτιΛ((ΐ (1χ(΄)λι.(ι…, (…'ιργα…,΄ινυνται ξ)(ΌεΠε|,ς έργων . " ΐ-'- "- ,. ΐι- , .. :' | "" " | … του στην µλλαόα και τό ιςωιιρικ6 καί τον αυγουστο του |965 έγκαινιαζεται στή Ήα… , γ(Δ " . ΄ . ( Γ " , . , . , .! κ΄... . .€ " '.΄ , ρεια το µουσειο Θεοφιλου… Επηρξαν, ομως, και ΌφΟδµ0ι επικριτις του εργου τουι , || … , ‘l . p . » Τα εργα του Θεοφιλου ειναι τοπιογραφιες, µυθολογικές παραστασεις, σκηνές ' " ' - - : " 04 . …' : | . " από την µπανασταση του 18κι, ρωποχραφικα ειμαια, µερικες κροσωκογραφιες και λίγες αγιογραφίες. Πρότυπα του λαϊκές λιθογραφίες, καρτ…ποστάλ, είκονογραφησεις .. ,. ΄ … : Γ. : , ΄… |…" ! , - λαικων έκδοσεων, ιωτογραφιες κ.λ…πι εεκινώντας από τοσο ταπιινη αφετηρία δηµι… , ,. - u | | Δ ' » ΄ .: | » ω .… ουργησε ενα θαυµαστό ιργο οπου "κοιταζιι τον κοσμο µέ την αγνοτητα των γαλανων … . | ι , |! ..'΄ . µατιων του". Με μια µοναδική χρωµατική ευαισθησια αποδίδει τους απιστουα τονους του έλληνικοσ τοπίου. | .- Ο. .. , r . .. . … | , ν Μιβλιογραφΐα. Οδυσσέα ΄Ελυτη: 'Ο Δ ω !! ρ & φ ο ς Θ ε 6 φ ι λ o ς, Αθηνα ι9Ι3ι 'Ωµκορικης Τραπέζης της ΄Ελλάδος, επιµέλεια Γιάννη Τσαρούχη= Θ ε 6 φ ι λ ο ς; | : , Οι , ι , Αθηνα ι966ο Η. Λαυπζρη: 'Ο & ω γ ρ ά φ o ς Θ ε 0 φ ι λ o ς ο τ ή Σ µ ο ρ… I a . CV, …: , …' … , , -… . ., , . .… II ‘ νη, Αθηνα 1973ο οπίσης στο Λ΄τευχος της σειρας "ΜΛΛΜΝ;Δ 7ΩΡ;ΛφΟ1" του οικου ΤΙ "Μέλισσα" τα αρθρα= Κίτσου 'Λ= Μακρή " Θεόφιλος" καί "Αγάπης Καρακατσάνηε " " Ζωγραφική τοδ Θεόφιλου"… ΄Λθηνα 1974.ο ί… "Παππά… …. Κ]'΄,΄…?-Ξ'ι"1΄ΠΤ; . Τό ύςςντό συνοδεύει τον ανθρωπο σέ όλη του τη ζωή 316 ζ] γΞννηση "ως πό ? ' ΄ΐ ΄ Α' I , Ν | Θάνατο. Γι αυτό ειναι καί ή πιο δοαδεδοµ€νη τέχνη, με τη µορφή της οικοτεχνί… ας των γυναικών., Κατά την Φουρκοκρατία δεν υπηρχε σπίτι στην €Ήλλαδα που να r v I; I ! ΄ι' :.. Η ». μην έχει ενα % περισσοτερους αργαλειους.Τεσοερες ειναι οί πρωτες υλες της έλ… : ι ", ! ν΄? ΗΡ .-- ΄ » 91 . ": "Μ,.ι »: , . ΄΄ ληνικης α' ν«. ης, το ……λχι9 το βαµ.ακ…, το µεισξι και το λινάρι… Τρεις οί ΄ τυ… ! ποι του αργαλειο6, & όρθιος, & πλαγιαοτός καί του λάκου. 'Ο δεύτερος εχει τη Ν . ΄ µεγαλύτερη διάδοσηι 96 προϊόντα της υφαντικης, ως προς τη χρήση τους, µπορουν ν΄ "l Ο "Όρη. ! " -'΄ “fix I .—’» (], λ.|.)γ [.Ο«, …') Οι; ιριις …κα.υΐ]Οµί-ιζ οι ' , Ν , …. στά υφασµατα φορεσιας -µΞσα στα όποια περι… , | , : ο , χ . I I … … . λαρβανονιαι καί οι "καπες" απο τραγοραλλο… στα υφαντα της οίκΟσκευης … κιλιµια, Ρ , … , ο ( I σεντονια, καρπξτες, µπουχαροσκουτια τι……π…… καί στα επαγγελµατικα υφαντά "για | … |! , - I" f … σουρωµα του γαλατος, λιοπανα, καραβΟπανα. 'Από την καλαισΘητική αποψη περισσότερο ένδιαφέρον παρουσιάζουν τα µάλλι… | , , …. , , | . I ",. 3 , Α . . ,: : να υφαντα οικοσκευης, με την ποικιλια και την ιμΟρψια της χρωµατικης και σχε… Ν I I N | , διακης τους διακοσµησηςι Τα ρ ι γ ω τ & αποτελουνται από αλλεπάλληλες χρωµα… τικίς ζώνες, παράλληλες προς τη φορά του όςαδιοδ.5, που δημιουργοΠνται µέ την I , ΄ , , Ν , Ν ( ,. u ( . , εναλλαγη9 κατα διαστηµαταδτου χρωµατος του υωαοιουι Η εναλλαγή αύτη ακολου… [) . ' , : . ι ; δεί ώρισµξνο κανε φορά ρυθμοι Στά π ε ν τ η τ α ο τ 6 ν & ρ γ α λ ε ι o ύφαντά δηµιουργούνται διάφορα µοτίβα μέ την καλοµετρηµένη εναλλαγή του χρώμαώ. , ,. ( …. u o , | 7' , I τος του υφαδιου στην ιδια σειρα. τα μοτίβα α ουτα ειναι γεωµετρικα η πολύ σχη… I . α' I ι- I µατοποιηµΞνα παραστατικα… κάθε περιοχη τ1ς €Ελλάδας εχει τό δικο της ύφος υ… φαντικης, που χαρακτηρίζεται συνήθως µέ τό όνοµα του πιό γνωστου κέντρου υφαν… ,… .. … | ' ' τικης της περιοχης: µετσοβίτικαι αραχωβιτικα, αμπελακιώτικα κολ.π… "|4 ΠΟ "[ Αν Η). ί,ι.=(αςξ' Έιτς! ΠΜ |… ιζ] (5161 .";'ι-)7Η…( ΠΑΝ λ':(ν; |"? γ | '… ών" ζ(…'.:ι ,ζ,΄-.΄ |ι(….΄ Τα… Σ,… "6011" . τωαο|ι&ιάταν.ΠΡ0?&ν…νί΄ι"€…ψ>δΤψ… νρ7άπΛυ…τη ει… """ΜτκΜψ'57…΄ειμ…ώ; | ,µ.-…… . ‘ ί;"ΐ€735ιΕ, ""Γ&ΐ'5ΥΟ»λανζΐ:'1ιω;ι"'µ"> ια. δ';'α;…ΚζΨΖΗ7α΄674» οιψκ)Ψιο π:λί:67ό, )ςαλι«δοοικ»ρικς)."[πιαιγ|ώ)ιυ)ιµλπ[Άοτέ… :! " . ’ . ' ΄.' ' ' . . .. . . Τό παλλίγαπδ την κουρά των προβάτων ως τό ετοιμο υφαντο3υφιοταται οταδια… ΄ ' ' ΄"' ί "΄ " "" λ' " '΄ ύ ουν τ΄ 'ΐυα"α καί κη επεξεργασια που αρχιιιι µ. το πρωιο π υσιµο για να φ γ .α χ……ιι … ' ν΄ , . , ,… . ": Ι Ν . Ο οί λιπαρΞς Ουσίες? ΛκολουΘει το "λανάρισµα"…τακτοποίηση των ινων του-,η βα… , , ' ,! . . ' " " φη, που γίνεται σε τρία στάδια στην π ρ & σ τ υ φ η, προετοιµασια του µαλλιου ." ο . ξ , να δεχθεί τή βαφική ουσία7 στό βάψιµο, που άλλοτε γίνονταν µε φυτικις βαφες, … … I . κ , U ΄ , έ ω " η, στην εξασφάλιση του ανεξίτηλου των χρωµάτων. Υστε… 0 ν , . ς ' ο ρα γίνεται τό γ ν ε ο ι μ 0:, ή νηµατοποίηση, πού µερικις φορες γινειαι και # | ! . , ,… πρίν από τη Βαφή… Τελικό σταδιο & υ φ α ν ο η. ΣΕ ειδικές περιπτωσεις επακο… , |" ΄ ". : ,- … , . . & Ξ λς;υθζΐ τό ν τ ρ L (s τ ε λ ι α 6 µ α, το )ζ1΄. ιπηµ.α του υφο'…Ψι0υ σε νεροτριβις… Τό κέντημα F ναι περισσοτερο 8ύΧάριστη ασχολία των γυναικών… γιαύτδ δη… ….....…-..…. . | … … . …'. - : | ,, ο , ., , … µοτι…ό τραγουδι το λζ€Ό γλενιισμα ενω %ήν υφανση τή ΧαρακτηΡιζει "σκλαβιά των κοριτσιΜνι" … » & …. … » κ » στη μορφη. Θα µπορουσαν νά χωρισΘουν σε δυο μεγαλες Υπαρχο υν πολλ Στ ,.ζ τιχι , , ο & 'ιπες κεντηµατος5 που !! ς … , , επιδρούν αποφασιστικα , & - κατηγοριες , στα ξιε τ ρ η…; ," , µ…΄ …. Ψ.. ...! . . . …. .? (" . " . " ΄ … τα κενιηµαιαΘ οπου το διακοσµητικα Θεµατα δημιουργούνται µε το µετρημα των ;… | ' Η" , : η * ,, , Η"… » ...,"- . , , ΡολΟνιων και στα 0 χ ε 6 ι α ο ι ας οπου το αλλα;δ Θέµα σχεδιάζεται πανω στο " , … υφΠΠΜν ναΓ εκτελει ται µέ πιο ελεύθερες βελονιξπο , ακαι Κ ο ο ." α 1 |). ή ρ α 1, α τ "η ς '? λ λ η ν [ κ η ς ) o p 6 ο ι a ς, ΔΘήνα 1966. Μουσείου Μπενάκη: Κ ε ν τ ή… μ α τ o "Η π ο ι ρ ο υ κ α ι ="Η π τ α ν ή σ ο υ9 'Λδήνα 1965. τού ϊδιουξ Κ ε ν τ π ρ α τ α Σ κ 6 ρ ο υ,"ΛΘηνα 9656 "Άλκης Νέστοροςε ? & ‘Y φ α'ν … τ 6' 1 ρ ς Η α κ ε δ ο ν ί α ς κ α 6 τ τ ς Θ ρ α κ η ς, ΄ΔΘήνα 1965Θ ΧωΞ …΄)΄«. ΐ"΄ι΄)ί'Τ 11?!" δΌΠΠΞΤΌΝ;Ξ. Ο L Η Η )'ζ Ι L A N D Έ ?? Ή ]? ξ΄ν Έ Έ Ή Υ Λονδξνσς Λημι Λουκύπουλουε Π ύ-ς 6 ο α ί ν ο υ ν κ α ί ν τ ύ ν ον… τ α L ο έ λ ζ τ ω λ ο 6? ?ΛΘηνα ι927ο Κίτσου 'Α… Μακρή: "Υ ο α ν τ o Θ ε ο… ζΩ;ΏώΞ & ΖξΩΩνη έζΐξχ Τζέι... Μ.-Η(.)Έΐ΄ΐΈΐΞΞ….…-.ΐζΐΐζ--… 'ΐΐ "Ψ…" Τό µέταλλο δουλεύτηκε όρκετσ κατα τά χρόνια τϊς Σιουρκοκρστίσες καί ύργδτερσ… Kai «τα µικρότερο χα.ρι6 ακοµα ύπΐρχεε νΓοτν ιο ύν οχι κατα… σκευϊς,΄ & ,! χρησης. Κυρίως εγινε σκευή έξσρτηµύταν οικοδοµξν (σιδεριξς παραθύρων, /χ :) ζ -… … Έ) ι?) . | ες |ζ.΄ιι':'ι ) , ΞΩΚΥ1Χιξ καί ύλλωνι οι χρΞ΄ΐ υ…ι., τουλάχιστον επισκευ,ς και συντύρησις η ιοΌ .. |: - ρ, τινΞς>ιπ, τ τσ,ςες σιδ€ρου λΞγοντσν ! σιδηρ ου κσι. τού 3143 …λπι) κσρ Ν Ρ λιου γιέ τΌν κ κλειδαριές, σιδερύδες % γύφτοι , αντικειµένων ΜΟθΌµΓΡΌνΞς Μα Ο ο…" µεντεσξ… 'ίιζν, ι'!/"ι.μ.α, " οχι τεχνίτες τού »! Α' . .. ΄ (, µόνο γιατί πολλού γύφτοι Ξςσοκουσσν τύ επ; ύγγελµσ , αλλά και κατι ολοι παίρνουν µαύρη ύψη άπό τούς καπνούς τού κοµινιοΌ. 96 χαλκό τόν δούλευαν οι "χαλκιόδες" % "κσλσντζΈδες" πού κατσσκεύ αζσν σκέυη µαγειρικΞς (ταφιύ, μπρίκισι.) ME ορείχαλκο , χυτό , κατα… σκευύζοντσν ύντικείµενσ έκκλησισστικϊς καί οίκισκΞς χρήσεως. Κέντρα … … ΄ν΄ … ' . κατεργοσΐσς του χαλκου ηταν 6 Θεσσαλονίκη, τό ΙωΞννινσ. η Έρίπολη. . , β % Μακρινΐτσα. τό "Άγιον "Όρος και η Κύπρος (κυπριύ % κυπροκούοουνα)ο Κύριο κέντρο όργυροχρυσοχοϊος Ήταν % "Ηπειρος (Ιωόννικο Κολσρ… Ρ ? ,; » u . - ρύτες ) Ηταν σέ χρηση διάφορες µορφές δισκοσµησης οπως το σαββύτι ( ,νθειη µούρη ύλη µέσα σξ χσρσκξς ), τί χτυπητύ σπύ τΐν πιοω πλευ» ού που σχηµάτιζαν 6νΞγλυφσ,τύ φιλιγκρύν καί Ράλλυο . . Η ' , . , η'…. … , , . ι .,΄ …,.:… µµ "Ο" Κξ-ζ ηζ;ζνι=.€ξζ4'1ΐ'| ΄(6γ…'νμ, "") ιΣΦ.ζ:ιΐπι.λν.ιλ για…-ς…." (=…ΐµ΄»Ν «ΣΑΝ-Μίνι )΄µ"?-΄…λ/ "Κα…-8 ' . .. " "…' '- ,/….* *,… . ι…. " .… ι,….;..…….. ιζ Γ ιι;ΩΛ Λ>ε'ι(. 66 ωάηόΨ…άΟ χώ;…ι-ροΟΩ;…ι4Ό;ί" % Θ,ΖΛ6!νΟ,/ΉΥ'α=((θν&ί'"Άΐ"1 , … .. . . . . , ,… τ … .. '… … . . ΄΄ - ' ιπ«ιιλα.«:.(Μ… Έ|μΐθ ΛωΉα, LOOK ?ι:σι ελ9ι 20 δΙωο ΓΟα υεµ3 Μιγαµ€νπδι ΌΥ6ΐσγΉ 'ΐζ . ., | τ?! η΄'7 : ."» ' Ι. : …' Χ--,… .) ((.Χ:"…', ΙΤ" ' . |. ., -…κ.- Ι.? τα "…' ,?! viz-11‘ H, ι… (.| (Α,… µε… µέ :. χιτ! …. |): ΄|.1(.ξ ,.| ς,…/,,-..,ιρ… ,.όιιι…Μ, µονη ο . 5υαιωιγλςνψιξ …ρκ11Λ»ο1ιΛιγππι3 36ηιιππ (κπ21'γριω. 9(Π1…ικ0ίΜΠ ,ισγ(ι; 33;.κεπτΗ)κ I ADQQOAAMB§ ρ1σωΧ ργγρ ροκ σύρραξη οι ςπς; "οοαγλρΛρ ργΏΜρΧ 30 σι3Χ …1οιο ρκ1ιύσοσκυ1φ ργγρ 2ικ ρ1σρΛοκΆι €>3ωισλι1-3 33κ1οοιατκ 6ροαρο;πο αοο23γικο ροκ ποοργλορ1γ ;οκ λαυΧΞι3σ Λ"Α01Ή311χΘζ αρα υλΞλ63αΠµ µακ 4 .: …»ο3π1κ3 QuAmugvo 30M οκ1ΛΧ3ι σας βΌΞΞΛΩ AAOAXABQ (53ουλ3η) 33 ασ you (οπΛ1κρΠ '1γροκοοΧ δοΘογ;κ3ρΦ) ρ1σφΧοσολρΖ ρκπο3Π 9ο οπι;πο οι ςµκπαοικ3ι1Χσρ Αξικ 3%λ…λριοκ υπ; ριΩιοατοκ & 1οΛπ3 ο1ο … ή ; & 21 ΩώοοΠ µα χ3 . -;απόκ μουγαρ σοκρ '3Βγαώ % στου ιυ ο …υοο οσοι Ωκ1ιισγ3λλρκ3 α 1ΟΛ13 οιοοΏρ1ςχ )"κ1ώιολωΞ µππγ01 .) A91 ρα; σλ3αο, 3σακ3 οσΞΛρώ δοώο ΛοοΧ3 ποώοο&υ2 δ3αφσ13κ ? go )ργγρ 2υκ προασοΦ I - " . | ( ι A :) κ η . ρι ρΑ39αος &; ιδ3ςρ1Λοπχ το δφκσ ιοιΛ;κ ργγοκ ΛρΞόΞκρ µκ1ώρσλοΏ η & ΄ ' ' | Ο Η ' ," . "ΟΏογρλοοοοκο ποπ οΛ1κκοκ οσύορ ρΛοΑυκ ριοκ οιΛςδ ;… );γοοκ οι 199 ογοι3κ ? 1λ9πσα οι €πκ;ιαοκ θα έδΩοργρςρκ ρ ίδµιο3σοΧ o AOAAE 5ωκο .) ,σς -η 53α3ηπποκοιρΠαΧρ ρω ρς1ιοη A3Ao σκοπ1µίιοΧ α…:» Λτ;5α Η '39 αΧ3: « …; ΞΞκχργ 33Ξκ1ιωοπ3πµ Όχι λΈώσ0π ποτ Λογο υλσΞ ρα 1ΏΛ13 δυιύιρποκ σαγιφλ= : η r" , … « ί - -\,-’r …) . .|-. « ροκ ι1ο;έολοοιυχ ρι "αοά3γ3ιο3(…3Π 13γρκογ1ώ… ρα 3» …ω3οΧοκο Λ91 391 Ό2ΗΟΛΟΉΞΟ Ώκ1ώοοισΛαακολσω3λ ΞαΞοο1οοπ63κ ? ροκ ςοπγ .! …σο3 σοι εκρν ? οαι σαλκ;ι 3Ήι ποπ 33ο? αξια ροΞικρσοΧ οκπιορ αρα ;ή ΛΨΛ]ΛΛΌ??Σ€ΛΈ1 Ωγρκ & ΐ5Ώι δοώς οΧροι οι 3ο σοπγοοζ σοι µΧοπσ3κ ? οΠ "936 οσοι ρκ1ισ3ιοραυι3π ολοιΛ3 οι 3η υ1οοΧοσολεΖ οι 3ωκο 'ογοαρο ρκπαο -1ιπγοπ οσΒι;ο1ςγ 3ουισοο1σ-; οο(313πυ Έµα δασΉςρΞ ςοα13οσ Ωρα Ωοωώσρσ Ώ …ρπρ ? ;ιρ1λ ρ;γ1κ1οκ αγΡλ3π 13Ώρποαοσυκ αΛΚ3ι 'λκπσγ Ωκπαφσ13πµ Η, ') ' "τω-ι Κ.] Πωλ. ς1Ο'.!)Ρ(.ξλ Μορ (ηοοοορ1λρι) 33ιπαγλογσ? τσκζποΛςκ3ν3π) πσώογλορπγ 1οσοιορσ 1ρκ δ3ΛΟ&ΉΞ&1ΧΟψς"Λ9190 ρκο πο;κ τα) σοσ;Υ Πυ31ΛΠγγ3 σοι ρ13συυ ρα σγο 3ο 1) Λρκαιο;κσοκρ ροκ αωι;ιοκπρ;3 αΏι αυγο ύ3ι3ΑΧ31 ΏΞορπγ1Χ οποτε σοι αρα plow ADLQAJHBj µισο yup αιρ1ι 5ω]σακ ργγρ . 3οαλσ31γγυκ ροκ αΈώ …σοΗ Αρτ ο]γ1κ1οπ A91 ροκ οιοισ1οπ Αµα Γοιοογπ αοι ρπλ σαφή 1χΟζ "3οΛΧ …ξι δύο δΞκχυγ &&… ρΛρη προ 130ασ…3ς ρα λ3εοαΗ ρ1ικµρ δοση3αΗΠ Η, αχ] | €.] 69,4; | ΄." ' ΄ '. …'΄ .' . .) "»; … "» .! . . - . . ' .. Η……) ) »! &] 211) Ά,Ω'.)) επ…!) ,] Ε)3->;'&ξ ) !) 31.31… )..…;… ….. ΕΠΙ ι , , > ", «&… &) , . . ξ … . ΄ | | - & , .… … . .… , . . .,- ? η… .. µ…. ", . , . . .) "… …'…) ο")… 3 Μ …. )… ι a! A. …… , ; …» … ,; . .….) ..… ' ι , . , . . _ .… , λ ,. . …. &; 543) µε, «32΄ΐ)'"« ": "΄-΄ΐ!΄.'ΐ΄Ξ "…? . 33413) ο"…"ζ ζ'…ζ»ξ ..΄,΄' Ζεί; ,;΄-'΄ ΄ !! … (; Ξ-?;ξ ,; ; \ ' Δ ,.) Η; '; .…) | ϊ .. … , … .| 1 . ι . ….',ι…1 0.3) ένα, της…) Ή…|? 4.,) , ,,χ.…)', ' ' [ µ 1Δ… " . β΄1 412133, =…) : . « ν1.;εζ …. ' ' ' ' . - - >. , … ΄ * . I . . ..,- ;….Σ . -" ι΄΄ι » … ζ .: & . , . | . , .-",-…ς…ξ] ζήΏ'19.΄( Ι΄.:3'Χ" :, Έ . ΄ ΄΄ ΄λ.΄΄' ?"? ΄!) .? 3! ι'4&ι , να; ν)'΄,΄>1| ., ! )."? ' 1; , #4 …"." ….,… … . , . ., …. ,, , , 4 ,& Πρ; σέοσζµωιω ΡΘ - .» &. , ; , '& . …;" ΄ - . ,… …»… Χ ξ; : )) ,; … . » . . … . 8 »? ,')…ν10ι/ 'γ.3,……,ς[υ';3µ .?" ;??? …δύξι 31.41;)-,|ΐζ"/Γ;Τ:;ζ ι:)ζ4.Ξ.,";Μψ|, m) ' …'.>;', , ')…]Ν3΄-;-')'.7?)ι)΄) , .., …… γ;……'…ζ;'ύ;'…… ι . . . |… . η κ,. , . ,… . …… ν ….. …… .,… ..,, ""; ώ,13! ' "π.Σ' & . α' ; )ι=η …Ά…ςέσ , -Λ . …;γΐ|"η | "" (|1, (ιι ( ΄…>(…2.ογγρα3Η >)… κ'1Λ.ιγγµ[= σ΄.ξ.1Λυλσί3'όιλογκΞ & :Ξόκσπ οο913χ)996ι ιαµρρ,δ ρ A b 3 d o © © & κ A A & γ γ &. ο Ε ι | ".---ιΜ"--ί"………|ι'-Ε… ο ι ο Η 9 fl ο ο Χ ] o κ ο ι ο Η ρ ι A 3 X πεσψΖ δακρΠ 2ρ3ώρσλο1γρ1Ξ …) ? Ρ µξ τήν τεχνική τ&ν "κεντπτδν" % "σκαλιστ&ν στον αερα" . Φηµισµξνη εΐνσι & έπειρώτικη όργυροχρυσοχοϊο. Ώιβλιογοσήΐπ: Κΐτσου έ.Ή1κιΞε ? ζ ω γ ρ ο φ ξ ο & η ο τ ο ν ι κ & ς. το ΒΗΜΑ 11…9…1966. Φου ΐδιου: Μέτσοβο, TO ΒΗΜΑ 22…9…1963. τοΌ ΐδιου3 "Οταν of "Έαληνες καρτεροΌσσν τό Βοναπάρτη. TO ΒΗΜΑ 14…7…1963. Μ.Γ. Μεροκλζ: 'Ο ο 6 γ χ ρ ο ν 0 ς λ ο ϊ κ 6 ς π ο λ ι τ ι ο µ ό ς ΟΑΘ.ξν .97". "π""υ Ρου)=λίµη: ξΗ Α 6 κ ο τ ο 3 Μ τ 8 τ σ ο ρ η Γιάννινα 1ΏΤΓ. Βεγγελι;Ής Χ1τζηµιχόλη: Η π ε L p 6 τ L κ χ ν η , 1ωόννιν1 1930: "= κ ή τ - τ , .. "& 93 χωριά το; Πηλίου ειναι νεώτερα Χτισµατα. Κατά τή βυζαντινήΐ µοναστικό βουνό. Γύρω άπό τά µοναστήρια καί σέ άλλους πρόσφορους τόπους δη… µιουργοΠνται µικροί οικισµοί. Τό φαινόµενο τίς δημιουργίας ορεινών οίκισμδν εζναι γενικό στήν "2λλξδα κατά τό 160 αιώνα έζ αζτίας τών κακουχιδν τόν κα… τοΐκων στίς πεδιάδες όπό τίς μετακινήσεις τόν τουρκικδν στρατευμάτων καί &πό τή δηµιουργία µεγάλων τουρκικών ιδιοκτησιδν άπό &ξιωυατοόχους τοδ Κράτους. Τά πηλιορεότικα χωριά άναπτύσσονται γρήγορα χάρη στήν ομιαυτονοµξα τους καί στή γονιµότητα τού έδάφους. Σηυαντικό προϊόν εζναι τό μετάξι. ΄Ήπειδή δέν ύ… πάρχει τό κατάλληλο τεχνικό άνΘρώπινο δυναµικό κιά νά καλύψει τίς µεγάλες , άνξγκες τον άναπτυοσόμενον χωριδυ, κσλο6νται τεχνίτες άπω τήν "ΗπειρΟ; κυρς… ως, καί τή Δυτική Μακεδονία. ΧΠΧή53Αύτοί άποτελοσν τή µαγιά γιά τή δηµιουργία πολυάριΟμσν ντόπιων χτιστάδων,ξυλογλόφων, λιθοξόων, χαλκουργδν, ζωγράςων, άρ… χιτεκτόνων κ.λ.π… 96 σπίτια TOG Πηλίου, χτισµένα στόν τύπο τοδ βορειοελλαδί- τικου άρχοντικοσ, στολίζονται ΗΕ ξυλόγλυπτο σταθερά στοιχεία, µέ χρωματιστοός φεγγίτες καί, συχνό, μέ τοιχογραφίες…Οΐ έκκλησίες, µονόκλιτες Η τρίκλιτες Ba" σιλικξς τοιχογραφοδνται καί &ποκτοΞν ξυλόγλυπτα τέμκλα, δεοποτικούς θρόνους καί εζκονοοτάσια . Βρόοες, καλντερίµισ, τοξωτά γεφύρια συµπληρώνουν τήν χαρούµε… νη εικόνα τών χωριδν 106 Πηλίουο ΄Λξιόλογη εζναι καί & πνευματική τους &νάπτυ…- ξη HE τή δηµιουργία βιβλιοθηκών, λειτουργία σχολείων καί τήν ξμφάνιση άξιόλογων λογίων, ιοπως & ΚωσταντΞς, ό Φιλιππίδης καί δ Γαζής… Σιγά…σιγά, καί κυρίως κατά τόν 180 αζώνο & τέχνη του Πηλίου πλουτίζεται µε καινούργια στοιχεΓα πού τΞς δίνουν Ενα ζαρακτήρα περισσότερο χαρούμενο καί αζ… σιόδοξο. Τόν τόνο πιά στή ζωή δίνει & &νερχόµενη καί προοδευτική τάξη τών βιο… τεχνΞν, τών έµπόρων καί τών ναυτικ6ν… Μετά τή δημιουργία, άπό τά μέσα τοσ 19ου ab évay τής καινούργιας πόλης τοΠ Βόλου & οίκονοµικ€ καί πολιτιστική ζωή τ6ς περι… , οχΉς συγκεντρώνεται σ'αυτή και &λλάζει µορφή. …: ή . ,. I I | #… l .- -,- η , &… [| , ' ' | ,… ?. ,'΄ κ . . ΄ζ΄΄ς» :…- [ή . , . Ώ.µλν:μ.ε…- Ήιιόου Άι'……'Ό4)ΈΚ /…λ' Ή"' ζΧΜµ1 " Π ?ιΟι,) ι . ,… : η; ΄.- /΄'|ζ,'΄΄ζ.τΧ.|΄ι΄.ς ΄ϊ "! | 6 . 7: &… &… «Δ…; Δ…… /,Α/, Μπα ; ΗΑςς/+|α |3/θυ/+ω3 κ»? |ιτποδ΄Ό,…… 5 Θΐέ/;]Ον(|ς I χ 1' , 1 v η . 17- ΔΓή Γ,… 1 8 ΜΜΜ! χ (, α) 3 - -… ('Η? Δ)… & (Ή; 1 Γ……Γ…ΐ/7 δάζ|'/||ξ ! |1 , ζ) / Π | ' ( . Η : » Β' ;Οφ)΄Μ ΚζΛ/ υ]ζ,)Οωΐ … ( Κ α…ωΏως ) …€ & ( & … /ΐΔ=΄Ήξ άΐΐ γτ…- ΄- ζ 32/4. ;, & ""… έ €&ΓΓ7 (µε? & σ) ; ::: _ I) Ήζ LID/30A," ί-µΐΜω (Ξπ(.΄(ζ΄ ΄" ; ;;;…- ? GAY (µ ήσυχα, &&…λρ, Γ Α AA 1 Α , η ς,ΔςΛςςΑ5 , Λ…… Μ…… 12ΜΜΑ "Ο ξθ΄ .)| ΄ "" ΄ | γ . || : '΄ | | .’ :! …. … , , ? /ί … ν ( & xx " ' ή … … , | …/ … ΄ …… /%%&ε … ) 72 3677/78" 3/ΘζζΘξρμαΥΔα/ &… φακούς ΡΛωυΐξ ΚΚ€Ηπ€Κδ …, αΗκΜ…ε μΑρ…ΔΑε(κε… πεέ) 4s.— ευ… 11U1':5 ΜΜΜ/… …- 1U ίζΜζΠ/+) [& … ΝίΚΟΔΗΞ Κ©ςικη.%ΟΡΌ υωί _ ζΐλκ€ Γ€**΄Μ "& 3 Η. ΜΜΑ ΝΑεσ…οΛ) (ΜΑΜΑ) ?. "(2662 ζ070'ι;7ς . ///7?%6΄) & "ΖΜΔ>όψα Λ|…µ αν… ΜΜΑ! &. Α, …η… ©…ΏΐΜ ΛέΜΜ