υνταχθη καν από την τριµελή επιτρΌή οι τό τήν τριµελή επιτροπή πού ό- 16 Δηµοτικό Σµµβεύλιο και ή ο όποτελέσθηκε άπό τους κ.κ. το Χαλκιά άντιδήμαρχο. Θανά- 1οναγιωτακόπουλο καί Γιάννη ηρίαυ Δηµοτικούς συμβούλους. άχθηκε το κείµενο με τίς προ- ις του Δημοτικού Συµβούλιου σας σχετικά µέ τό Θεσσαλικό :πιστήµιο. Οί προτάσεις πού ιθηκαν στό υπουργείο Παιδείας. θνικά Συµβούλιο Ανωτάτης Παι- ς καί τούς βουλευτές τού να-' αποτελούν τη βάση της οµοφω- άπόφασης του σώµατος γιά τίς ιγειες του Εξι-Π ό κειμενο αφού γίνεται αρχικά popé στα χαρακτηρ:στικο - κοι- κδ*'πσλτπστικα. οίκονομ'κό. ά- υξιακά τής Θεσσαλίας και αφού (cm. ή άνα νκαιότητα της στα- ης εξέλιξης τού Θεσσαλικού επιστ1µίου.σένα πλήρες πανε hum. ζητείται νά ληφθεί μέρι- γιά την προώθηση των µεταπτυ- ων σπουδών c αύτό κο΄ νά συν- εί ξεχωριστό προεδρικό διά- '- ταγµα γιά το Θ.Π πού πρέπει νά έχει ίδιαίτερη φυσιογνωµία. Στή συνέχεια ύπάρχουν ξεΧωΡ" στά κεφάλαια γιό τήν έδρα και τίς σχολές. στα οποία αναφέρονται τα εξής' Η EAPA ΤΟΥ ΘΕΣΣΛΛίΚΟΥ ΠΑΝΕ- ΓίίΣΤΗΜίΟΥ. Η έδ α τού Θ.Π. επρέπει νά καθορι- κ ια που vo εξυπηρετούν καλ- … "τα oven ' W στα ικά ων …" 6" ες τίς προυποθε και πρ ει νά είναι ή έδρα. τα συντονιστικό διοι- κητικό κέντρο του Θ.Π. Η Λάρισα βρίσκεται στό κέντρο μιάς εύφορης πεδιάδας. πού περι- βαλλοµένη από όρεινούς όγκους ό- ποτελεί φυσική ένάτητα Είναι ακό- µη στό κέντρο του εύρυτερου κεν- τροελλαδικού χώρου. Απέχει ίση ά- ποσταση περίπου (50-60 χλµ) ότι" 6- λες τίς άλλες θεσσαλικές πόλεις. Είναι συγκοινωνιακός κόµβος σιδη- ροδροµικός καί οδικός και µέσω αύ- … Η τον All m το Η έδρα καζάνι σχολές …"- ιοτιιιι3τ ". … πιο πλιιειιιΣτιιαιοα τής επιτελείται ή έπικοινωνία όλων των θεσσαλικών πόλεων καί διαµε- ρισµάτων µεταξύ των καί µέ τήν ύ- πόλοιπη χώρα. Η Λάρισα είναι οίκονοµικό κέντρο µέ ταχεία άνάπτυξη σ' όλους τούς τοµείς. Διαθέτει στίς παρυφές τής πόλης τής κτιριακές έγκαταατόσεκ τής Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής όπου µπορούν νά έγκατασταθούνοξ διοικητικές καί άλλες ύπηρεσίες του en. καί οί όποίες περιβάλλον- ται άπά καλλιεργούμενη έκταση 1500 στρεμμάτων της Αβερωφείοι… Γεωργικής Σχολής γιά χρηση γεωπο- νικών καί γεωτεχνικών σχολών. άλ- λα καί µελλοντική έγκατάσταση µιάς σύγχρονης Πανεπιστημιούπολης. Έπίσης η συµπολίτιοαά µας Θά- λεια Δηµητράτου - Καρανίκσ και πέθανε πρόσφατα άφησε µέ διαθή- κη της (πού κατέστη κυρία τήν 28-4- 83) τα εξής διά συναφείς κοινωφε- λε ίς σκοπούς 1 Καλλιεργουµενη έκταση 1342. S στρεµµάτων στήν θέση «Πλσσιά- λάρισας. µέ τα εντός αύτών κτίσμα- τα καί πλήρη σύγχρονο έξοπλισµό γεωργικών µηχανηµάτων. γιά τήν ί- δρυση και λειτουργία γεωργικής Σχολής. Τό κτήµα αύτό μπορεί νά ύ- πηρετήαει τις ανάγκες µιάς όντί- στοιχης Πανεπιστηµιακής Σχολής. 2.Πόλυώροφο µέγαρα στήν Κεν- τρική Πλατεία τής Λάρισας. που ύπό όριαιένες προθποθέσεις µπορεί νά χρησιμοποιηθεί για τίς άνάγκες του Θ.Π. 3.Χρεώγραφα ίκανής άξίας πού προορίζει γιά τήν ανέγερση έξοπλι- σµένης πτέρυγας του Νοσοκοµειου Λάρισας. Η προσφορά αύτή µπορεί νά ύπηρετήσει τήν ταχύτερη ανέ- γερση του µεγάλου περιφερειακού νοσοκοµείου καί τήν ταυτόχρονη λειτουργία ίατρικής Σ' αλής. -" ΤΜΗΜΑΤΑ (Σχολές) ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙ- ΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ. τα Παιδαγωγικά τµήµατα Δηµοτι- κής Εκπαίδευσης καί Νηπιαγωγών πρέπει νά έγκατασταθούν στή Λάρι- σα. έικιάή ήδη λειτουργεί εδώ ή άρ- χαιοτερη Παιδαγωγική Ακαδηµία τής θεσσαλίας. πού διαθέτει νεόδ- µητες εύρύχωρες κτιριακές έγκα- ταστάσεις σέ µεγάλο οίκοπεδικό χώρα. -Η Λάρισα όποτελεί ίδεώδη φυσι- κό χώρο. στό κέντρο µιάς εύφορης πεδιάδας για τήν έγκατόσταση και λειτουργία τµηµάτων γεωπονικών καί γεωτεχνιών.όπου διδάσκοντες καί διδασκάµενοι θά βρίσκονται συ- νεχώς σέ λειτουργική σχέση μέ τό άντικείµενό τους καί θα µπορούν νά άναπτύξουν άπεριάριστα τίς έπιστη- µαγικές τους έρευνες καί έφαρµα- γές καί ά λαός τής άγροτικής Θεσ- σαλίας θά έχει άµεση έπαφή µέ τίς πως… τής επιστήµης… Διαθέτει δέ άµέσως τίς µεγάλες γεωργικές έσω… τής Αν…!- ου Γ εωργικης Σχολής καί τού κτήμα- τος θάλειος Δηµητράταυ - Καρανί- κα. -Στά άµεσο μέλλον µπορεί καί πρέπει νά λειτουργήσει στή Λάρισα -που είναι καί ή πόλη πού έζησε τά τε Fuumio χρόνια τής ζωής του. πέθα- 3V EB'Q'VZ Ξ Θ λ ψ«.'&.ν'.έΜ VIcI Ξ Ο"… η Κυ…" Έ:…καίΜΜώ ί 9] νε καί τάφηκε ά ί…οκράτης- iota» κη Σχολή καθώς έδώ θά είναι" η έδραξ τού µεγάλου περιφερειακού Νοσο-' κοµείου ύψηλών προδιαγραφών. Η? άποπεβάτωση αύτού του Νοσοκο- µείου προβλέπεται σύντοµη κατά ρητή ύπόσχεση Μίνιν κυβερνη- τικών παραγόντων. περιλαµβάνεται δέ καί στίς προτάσεις του πενταε- τούς πραγράµµατος. Επι πλέον ή ά… νέγερση του Περιφερειακού Nooo— κοµείου διευκολύνεται και έπασ- χύνεται (πιό τήν συντελεσθείω πα- ραχώρηση 150 στρεµµάτων δημοτι- κής έκτασης. στίς παρυφές τής πό- λης καί άσο τήν αναφερθείσα δια… θήκη της Βάλε… Δηµητράταυ -Κο- ρανίκα όπου διατίθεται …… ποσό γιά ανέγερση καί εξοπλισµό νοσοκομειακής πτέρυγας. Η όποιαδήποτε κατανοµή Σχολών ή Τµηµάτων σέ άλλες πάλες πρέπει νά γίνει κατά ωοειδείς Μας καί …… μέ τά Μία… χαρακτηρι- στικό καί …… κάθε …. έτσι ώστε νά …… ή … τής &"… έ… (τα. Δα… σόλο… Σχολή στά Τρίκαλα). SWIM»: όµως ότι … αυτάςάάπαλυµερισµόςτωΘ.Πω θιστά Μ θεμελιωµένη καί έτι… ΜνηψΜήΜΜθπώ είναι η … # ή … της καί άλλα Με"… τα τήν κατανοµή των Σχολών "µετά… ναυµε καί συµβουλευτική ήπαρ… άπό έκ…υς της ΤΑ … θεο- ωλιών …. πιστεύουµε στά άµεσο µέλλον νά έχουµε τή δυνατότητα νά κάν… …… που… το τη φυσιογνωµία. Μόνωση ιοί λα- τ…Μθ.Π.ΜύόχΜ …' αν .… …" " …µε νά µας στο… τα … Μ …. * | … Τέλος … νά … ότι "€ ιτουργία του Θ µίαν-.

ΑποψΕιΣ Στο ΘΕΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 27/|/κΓ Μ…… ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΤΗ ΛΑΙ3ΆΙΝ Μέ τήν εύκαιρία τής έκπόνησης τής Μελέτης Επέκτασης Αναθεώρη- σης τού σχεδίου πόλεως Θεωρείται άπαραίτητη ή ένημέρωση τών πολι- τών σέ βασικά θέµατα πού θά άπα- σχολήσουν τήν μελέτη αλλά και θά έπηρεάσουν σέ μεγάλα Βαθμό τήν πόλη στο έγγύς µέλλον. Ενα τέτοιο θέµα είναι τό Πανεπι- στήµιο καί είδικότερα ή χωροθέτη- σή του. Η παιδεία καί είδικότερα ή άνω- τάτη έκπαίδευση είναι µία ύποδομή άπαραίτητη γιά τήν Ισορροπία όλό- κληρης τής κοινωνικής ζωής. Φυσικά αύτό δέν σηµαίνει ότι πρέπει νά έχει φυσική παρουσία παντού. θά πρέπει όμως γιά κάθε σηµείο τού δοµηµέ- νου καί κατοικημένου χώρου νά εί- ναι προσιτή άλλά καί συγχρόνως νά είναι καί πολιτιστικός άνακλαστή- ρας. Η άνώτατη έκπαίδευση. τό Πα- νεπιστήµιο δέν είναι µία άνεξάρτη- τη μονάδα παραγωγής και µετάδο- σης τής γνώσης άλλά µία βασική ύ- ποδοµή τής ανθρώπινης κοινωνικής κατοίκησης.Δέν είναι δυνατόν τό Πανεπιστήμιο νά µήν είναι δέκτης καί άποστολέας μηνυμάτων άπό καί πρός τό χώρο πού τό περιβάλλει. ό- πως δέν είναι δυνατόν να µήν έχει συµµετοχή στά γεγονότα πού δια- δραµατίζονται γύρω του. Τό Πανεπι- Του κ. ΘΕΟΦ. Κ. ΜΠΟΜΠΟΤΗ αρχιτέκτονα, υπεύθυνου της µελέτης επέκτασης-αναθεώ- ρησης του σχεδίου Λάρισας στήµιο είναι χώρος. πού έκτός άπό τήν άπονοµή τίτλων πού παρέχει. ά- ποτελεί άναπόσπαστο τμήμα τής εύρύτερης περιοχής καί ίδιαίτερα τής πόλης πού έδρεύει. συμμετέχει όργανικά στίς έμπειρίες καί στίς έ- νέργειες τής πόλης. Γιά νά γίνουν τά παραπάνω πραγ- µατικότητα δύο είναι τά βασικότερα σηµεία πού πρέπει νά άντιµετωπι- στούν. T6 πρώτο καί σημαντικότερα είναι 6 προγραµµατισμός λειτουρ- γίας τού πανεπιστημίου μέ έλαχι- στοποίηση τών στεγανών άνάµεσα σ' αυτό καί τήν κοινωνική ζωή τής πολιτείας. Κα! τό δεύτερο ή κατάλ- ληλη επιλογή τής φυσικής του χω- ροθέτησης. Τήν µελέτη βέβαια θά άπασχολήσει µόνο τό δεύτερο ση- μείο καί για τό λόγο αυτό πρέπει νά προκαθοριστούν τά µεγέθη έτσι ώ- στε νά υπάρχει σαφής είκόνα τού θέµατος.Τό όριακό λοιπόν μέγεθος γιά µία εύρυθµη λειτουργία τού Πα- νεπιστηµίου - καί αύτό έµπειρικά - βρίσκεται στούς 8.000 µέ 10.000 φοι- τητές. Πέραν αύτού τού άριθμού θά πρέπει νά άναζητηθεί ή δημιουργία άλλου -άνεξάρτητου- Πανεπιστη- µίου. Οί m6 συνηθισμένες έπιλογές χω- ροθέτησης νέων πανεπιστημιακών µονάδων γίνονται µέ βάση τήν άπο- κέντρωση. Η άποκέντρωση στή χώ- ρα μας είναι μία έννοια σχεδόν και- νούργια πού σέ όρισµένες περιπτώ- σεις και άναγκαία είναι καί άπαραί- τητη, όπως χαρακτηριστικά στίς πε- ριπτώσεις βιοµηχανίας. διάφορες ή όχλούσες λειτουργίες ή άκόμη καί ίδρύµατα πού έχουν άνάγκη άπο- συµφορηµένου περιβάλλοντος. Δυ- στυχώς όμως σάν καινούργια έννοια ή άποκέντρωση παρεξηγήθηκε άλ- λοτε σκόπιµα. άλλοτε τυχαία. Εχει δυστυχώς καί ή Λάρισα τέτοια δείγ- µατα παρεξήγησης π.χ. ή καταστρο- φή και 6 διωγµός τής Φαρανοράς πού ήταν ένα άπό τά βασικότερα ση- µεία κοινωνικών έπαφών καί συνάν- τησης όλων άνεξάρτητα τών κοινω- νικών τάξεων τής πόλης. T6 θέµα όµως τού Πανεπιστημίου είναι άρκετά σοβαρό καί δέν κατα- τάσσεται ούτε στίς άχλούσες καί ρυπογόνες βιοµηχανίες. ούτε στά νοσοκομειακά ίδρύµατα καί ούτε στίς δύσοσμες ψαραγορές. Είναι ά- παραίτητη ή χωροθέτησή του έντός τών τειχών τής πάλης. έκεί όπου ά- ναπτύσσονται οί σχέσεις πού είναι καί πολλές καί διάφορες έτσι ώστε νά έπηρεάζονται καί νά έπηρεάζουν τόν γενικότερο πανεπιστηµιακό χώρο. ο συσχετισµός µεταξύ έπι- στηµονικής γνώσης καί κοινωνικών σχέσεων έπιτυγχάνεται µόνο όταν ύπάρχει … µεταξύ πανεπιστη- µιακού χώρου καί πόλης Αν ρίξουµε µία µατιά στούς έλλη- νικούς πανεπιστηµιακούς χώρους θά διαπιστώσουµε δυστυχώς ότι ά- ποτελούν ξεχωριστές άνεξάρτητες «κοινωνίες- Τοποθετηµένοι τίς πε- ρισσότερες φορές στήν περιφέρεια τών πόλεων καί έκτός τών τειχών της όργανικής πόλης ζούν καί λει- τουργούν άνεξάρτητα χωρίς καµιά άπολύτως επαφή μέ τό δομηµένο περιβάλλον. Δέν είναι καθόλου τυχαίο τό γεγο- νός ότι κοινωνικές καί πολιτικές με- ταρρυθµίσεις καί έξεγέρσεις είχαν '΄ Σ σάν άφετηρία πανεπιστηµιακούς χώρους. πού ή φυσική τους έδρα ή- ταν µέσα στό δοµημένο ίστό τής πόλης. Χαρακτηριστικό παράδειγµα στή χώρα µας τό Πολυτεχνείο του 73. πού βρίσκεται στό κέντρο τής Α- θήνας καί πού έχει τήν δυνατότητα νά πληροφορεί καί νά πληροφορεί- ται. Τά ΚΑΤΕΕ τής Λάρισας είναι από τα πιό κοντινά δείγµατα άποκέντρω- µένου χώρου άνώτερης έκπαίδευ- σης. Ετσι τό µόνο πού κατορθώνεται σέ παρόµοιες περιπτώσεις είναι ή κάλυψη άπό πλευράς πόλης τών ά- ναγκών σπουδαστών και καθηγη- τών. τής φυσικής έπιβίωσης. Από παλιά ό όργανωµένος σχεδια- σμός τών χώρων έκπαίδευσης καί ή πολεοδοµική ένταξή τους (ίδίως τών πανεπιστηµιακών χώρων) έξυ- πηρετούσε καί έξυπηρετεί κάποια πολιτική ίδεολογία και σκοπιμότητα. Καί έδώ διαφωνούµε ριζικά µέ τούς άνεξάρτητους αύτόνοµους πανεπι- στηµιακούς χώρους τού τύπου «CAMPUS- καί φυσικά μέ τήν όποια- δήποτε ίδεολογία πού τούς έκφρα- ζει. Στήν πόλη τής Λάρισας ύπάρχουν χώροι πού µπορούν νά διατεθούν - πού φιλοξενούν σήµερα άλλες λει- τουργίες - ώστε νά σταµατήσει αύ- τάς ό ιδιωγµός- τών έκπαιδευτικών χώρων µακριά άπό τόν πολεοδομικό ίστό. μακριά άπό τό φυσικό του περι- βάλλον πού δέν είναι άλλο παρά ή i- δια ή πόλη. υιό ?Θ/κ3νΞ 981113

ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜ|ΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ;;/Μ;Γ)" ……%%ψ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΤΗ ΛΑ ΙΣΑ Μέ τήν εύκαιρία τής έκπόνησης τής Μελέτης Επέκτασης Αναθεώρη- σης τού σχεδίου πόλεως Θεωρείται απαραίτητη ή ένημέρωση τών πολι- τών σέ βασικά θέµατα πού θα απα- σχολήσουν τήν µελέτη άλλα καί Θα έπηρεασουν σέ µεγαλο θαυµα τήν πόλη στα έγγύς µέλλον. Ενα τέτοιο θέµα είναι τό Πανεπι- στήμιο καί είδικότερα ή χωροθέτη- σή του. Η παιδεία καί είδικότερα ή ανω- τότη έκπαίδευση είναι μία ύποδομή απαραίτητη για τήν Ισορροπία αλό- κληρης τής κοινωνικής ζωής. Φυσικα αύτό δέν σηµαίνει ότι πρέπει να έχει φυσική παρουσία παντού. θα πρέπει όµως για κάθε σηµείο τού δοµηµέ- νου καί κατοικημένσυ χώρου να εί- ναι προσιτή αλλά καί συγχρόνως να είναι καί πολιτιστικός ανακλαστή- ρας. Η ανώτατη έκπαίδευση. τό Πα- νεπιστήµιο δέν είναι µία ανεξαρτη- τη µονάδα παραγωγής και "τα… σης τής γνώσης αλλά µία βασική ύ- ποδοµή τής ανθρώπινης κοινωνικής κατοίκησης.Δέν είναι δυνατόν τό Πανεπιστήµιο να μήν είναι δέκτης καί αποστολέας μηνυµάτων από καί πρός τό χώρο πού τό περιβάλλει. ό- πως δέν είναι δυνατόν να µήν έχει συµµετοχή στα γεγονότα πού δια- δραµατίζονται γύρω του. Τα Πανεπι- Του κ. ΘΕΟΦ. Κ. ΜΠΟΜΠΟΤΗ αρχιτέκτονα, υπεύθυνου της µελέτης επέκτασης-αναθεώ- ρησης του σχεδίου Λάρισας στήµιο είναι χώρος. πού έκτός από τήν απονοµή τίτλων πού παρέχει. ά- ποτελεί αναπόσπαστο τμήµα τής εύρύτερης πε ιοχής καί ίδιαίτερα τής πόλης πο έδρεύει. συμμετέχει όργανικα στίς έµπειρίες καί στίς έ- νέργειες τής πόλης. Γ τα να γίνουν τα παραπάνω πραγ- µατικότητα δύο είναι τα βασικότερα σηµεία πού πρέπει να αντιµετωπι- στούν. Τό πρώτο καί σηµαντικότερο είναι ό προγραµµατισµός λειτουρ- ί γίος τού πανεπιστηµίου µέ έλαχι- στοποίηση τών στεγανών αναμεσα σ' αύτό καί τήν κοινωνική ζωή τής πολιτείας. Καί τό δεύτερο ή καταλ- ληλη επιλογή τής φυσικής του χω- ροθέτησης. Τήν µελέτη βέβαια θα απασχολήσει µόνο τα δεύτερο ση- µείο καί για τα λόγο αύτό πρέπει να προκαθοριστούν τα µεγέθη έτσι ώ- στε να ύπάρχει σαφής είκόνα τού θέµατος.Τό όριακό λοιπόν μέγεθος για µία εύρυθµη λειτουργία τού Πα- νεπιστηµίου - καί αύτό έµπειρικά - βρίσκεται στούς 8.000 µέ 10.000 φοι- τητές. Πέραν αύτού τού αριθµού θα πρέπει να αναζητηθεί ή δηµιουργία αλλου -ανεξαρτητου- Πανεπιστη- μίου. Οί πιό συνηθισμένες έπιλογές χω- ροθέτησης νέων πανεπιστημιακών µονάδων γίνονται µέ βαση τήν απο- κέντρωση. Η αποκέντρωση στή χώ- ρα µας είναι µία έννοια σχεδόν και… νούργια πού σέ ορισμένες περιπτώ- σεις και αναγκαία είναι καί απαραί- τητη. όπως χαρακτηριστικό στίς πε- ριπτώσεις βιοµηχανίας. διαφορες 1 όχλούσες λειτουργίες ή ακόµη καί ίδρύµατα πού έχουν ανάγκη απο- συµφορηµένου περιβάλλοντος. Δυ- στυχώς όµως σαν καινούργια έννοια ή αποκέντρωση παρεξηγήθηκε αλ- λοτε σκόπιμα. άλλοτε τυχαία. Εχει δυστυχώς καί ή Λαρισα τέτοια δείγ- µατα παρεξήγησης π.χ. ή καταστρο- φή και 6 διωγμός τής Φαρανοράς πού ήταν ένα από τα βασικότερα ση… µεία κοινωνικών έπαφών καί συναν- τησης όλων ανεξάρτητα τών κοινω- νικών τάξεων τής πόλης. Τό Θέµα όµως τού Πανεπιστηµίου είναι αρκετά σοβαρό καί δέν κατα- τάσσεται ούτε στίς όχλούσες καί ρυπογόνες βιομηχανίες. ούτε στα νοσοκοµειακά ίδρύµατα καί ούτε στίς δύσοσµες ψαραγορές. Είναι ά- παραίτητη ή χωροθέτησή του έντός τών τειχών τής πόλης. έκεί όπου α- ναπτύσσονται οί σχέσεις πού είναι καί πολλές καί διαφορες έτσι ώστε να έπηρεάζονται καί να έπηρεαζουν τόν γενικότερο πανεπιστημιακό χώρο. ο συσχετισµός µεταξύ έπι- στηµανικής γνώσης καί κοινωνικών σχέσεων έπιτυγχανπαι µόνα όταν από"… &… µεταξύ πανεπιστη- µιακού χώρου καί πόλης Αν ρίξουµε µία µατια στούς έλλη- νικούς πανεπιστηµιακούς χώρους θα διαπιστώσουµε δυστυχώς ότι α- ποτελσύν ξεχωριστές ανεξάρτητες ακοινωνίες- Τοποθετηµένοι τίς πε- ρισσότερες φορές στήν περιφέρεια τών πόλεων καί έκτός τών τειχών της όργανικής πόλης ζούν καί λει- τουργούν ανεξάρτητα χωρίς καµιά απολύτως έπαφή µέ τό δοµηµένο περιβαλλον. Δέν είναι καθόλου τυχαίο τό γεγο- νός ότι κοινωνικές καί πολιτικές µε- ταρρυθµίσεις καί έξεγέρσεις είχαν σαν αφετηρία πανεπιστημιακούς χώρους. πού ή φυσική τους έδρα ή- ταν µέσα στό δοµηµένο ίστό τής πόλης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στή χώρα µας τό Πολυτεχνείο τού 73. πού βρίσκεται στό κέντρο τής A- θήνας καί πού έχει τήν δυνατότητα να πληροφορεί καί να πληροφορεί- ται. Τα ΚΑΤΕΕ τής Λάρισας είναι από τα πιό κοντινά δείγµατα αποκεντρω- μένου χώρου ανώτερης έκπαίδευ- σης. Ετσι τα µόνο πού κατορθώνεται σέ παρόµοιες περιπτώσεις είναι ή κάλυψη από πλευράς πόλης τών α- ναγκών σπουδαστών και καθηγη- τών. τής φυσικής έπιβίωσης. Από παλια ό όργανωµένος σχεδια- σµός τών χώρων έκπαίδευσης καί ή πολεοδοµική ένταξή τους (ιδίως τών πανεπιστηµιακών χώρων) έξυ- πηρετούσε καί έξυπηρετεί καποια πολιτική ίδεολογία και σκοπιµότητα. Καί έδώ διαφωνούµε ριζικά µέ τους ανεξάρτητους αύτόνοµους πανεπι- στηµιακούς χώρους τού τύπου «CAMPUS- καί φυσικα µέ τήν όποια- δήποτε ίδεολογία πού τούς έκφρα- ζει. Στήν πόλη τής Λάρισας ύπάρχουν χώροι πού μπορούν να διατεθούν - πού φιλοξενούν σήμερα αλλες λει- τουργίες - ώστε να σταµατήσει ού… τός ό -διωγµός- τών έκπαιδευτικών χώρων µακριά από τόν πολεοδοµικό ίστό. µακριά από τα φυσικά του περι- βάλλον πού δέν είναι άλλο παρά η ί- δια ή πόλη. Η… 36|«3νΞ 981118

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ ΚΑΙ I 6 ΣΕΛΙΣ 5 ανδρες. oi γυναίκες καί ή ζωή ιν κόσµο τον Σαρακατσάνων ήθικές αξίες µιας µικρης «κλειστης» κοινωνίας. - Μιά ύ- ειγματική µελέτη του Βρεττανού έρευνητού Δρος Κάµπελ έζησε δύο χρόνια µέ τούς Σαρακατσάνους τού Ζαγοριού της Κυρίας ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ MOYZTAKA μιάς κοινότητας Σαρακατσάνων, περίπου 4.000 ψυχές ποτελούνε 600 οίκογένει.ες καί ζούνε τό καλοκαίρι στά τού Ζαγοριού κ.αί … αύτό είναι τό θέμα πού έρευνά καί παρουσιάζει δ Σάµπελ στό τελευταίο 6ι6λίο του: «Τιµή, Οίκογένεια α» (Ι). ; αναφέρει στόν πρό- του είναι καθαρά ι>κή καί όχι έθνο- γραφιική. Κατά µία (ή καί γεωγραφική Σαρακατσάνων τού ιννναΦέας προχωρεί ής οίικογένειας στήν πλατειά της έννοια, νεται στήν ξεχωρι- τόν χειµωνα στίς πεδιάδες τής Koi, καί ακόµη γιατί ή τιµή καί τό γόητρο περνδύν άπό τή μιά γωνιά στήν άλλη, πού κληρονομεί ή µαθαί- ν.ει τό δικό της ρόλο καί άπό τούς δύο γονείς. "Ετσι έξηγείται καί ή µεγάλη έκ- λεκτιικότητα "... Σαρακατσάνων στό συνταίριασιμα τού γάμου. ΄Ανάλογες είναι καί οί ήθικές ύπσχρεώσεις των παιδιών στούς γονείς, .… όροφο… ατσάνοι συζητούν έξω από τίς καλύ6ες τους 511110, καί έξετάζει ί τίς άξίες πού πι- .συθούν τά µέλη της, τιπτώσεις πού έχουν τή ζωή K011i στήν ειδη- "Ετσι ή épycwiu :ίναι μελέτη όάΘους, ιροσωπική τον έρευ- αιµε στά I954 καί δύο σχεδόν χρόνια ιρακατσάνους καί ά- ..… τόν δικό τους ν «μετέχουν παρατη- 'ειρήσωµε σήµερα νά 1’ αύτήν έδω τή στή- ντερες διαπιστώσεις 161 του. γµατα, γράφει 6 δρ έρονται κυρίως οί για τά πρόόατα πού ,i τους, γιατί άπό | ή ζωή καί τό γόη- :ιας, γιά 161 παιδιά τά αγόρια, πού 66… '01 καί φυλάγουν τήν ν καί των αδελφών ,ν δική τους τήν τι- ίέτει σωµατικές καί ς, απαραίτητες γιά ί συχνά έπικίνδυνο από τά τρία αύτα ανάλογα μέ τό πού τούς τήν οικογένεια ονται στοργή, άφο- ττασι α, πρός τους ισµός καί αρακατσάνο οίκογέ- κέντρο τού κόσµου. τοργή καί ασφάλεια 1101 νά στρέφονται ποχρ.εώσεις. Σέ µι- α τά συναισθήματα ται καί σέ όλόκλη. έξω από αύτό, τόν ί κοινωνία, πού για απίση δπλίζεται μέ ιεια καί ανταγωνι- ς έκείνσυς πού δέν :. Σύµφωνα μ' αύτά άναφορός δ Σαρα- ατώνει τό ρόλο του πολίτης. είναι µιά ήθιική έ- 'ήν όποία κάθε µέ- ιό του διαφοροποιη- τόν οποίο δέν μπο- ορίς νά χαλ*άση τήν καί χωρίς νά προ- ώπητο κοινωνικόν έ- όλ…ο πού ή θέση τής πολύ κατώτερη άπό ίι-κή εύθύν-η πού ση- στήν τιμή καί στό 'ένειας είναι τό ίδιο ρόλος τής γυναίκας παρά τήν άντιΘετι- ίναι συμπληρωµατι- L έχθρότη- ; καί των συγγενών μεταξύ τους. Για- τί όλα τα μέλη τής οίκογένειας εί-ί ναι γόητρο καί τίς άλλες αξίες, πού τούς περι6άλλουν σάν τόν ίστό τής αράχνης. "Οταν ό ίστός αύτός σπά- σει κάπου, ματώνεται ή τιμή καί τό γόητρο ολόκληρης τής οικογένειας. γυναίκας, είτε σύζυγος είναι, είτε μάννα, δική της τήν τιμή, στήν στενή έδω σημασία τής λέξεως, έξαρταται ή τιμή, τό γόητρο καί άκόμη ή έπι6ίω- ση τής οίκογένειας. Παρέκκλιση τής γυναίκας από τόν ρόλο πού τής έπι- 6άλλει τό φύλο της, αναγκάζει τόν άνδρα ——- πατέρα, σύζυγο, ή αδελφό … νά φτάση καί 0’ αύτόν ακόµη τόν φόνο, µέ αποτέλεσµα τόν δικό τον χαµό καί τήν καταστροφή τής οί- κογένειας. συνθήκες ή γυναίκα είναι πού διατη- ρεί άσ6εστη τήν έστία τής οίκσγέ-' ι νειας, πού ό άνδρας τήν ":… σει καί τήν αντιπροσωπεύει µέ τό φύλο τους ταυτίζονται από πολύ μικρά 125' τόν Ξ. α η τόν άλλον γονέα καί παίρνουν µέρος στήν εύ- ' . "το… της οίκσγέΏας. Είναι άξιώωµ…η ή κατ… καί ή λογική µέ τήν Μία κανονί- ζονται οί σχέσεις καί οί ρόλοι το. παιδιων καί το. γονέων στήν που δική, έφηόεκή καί δω,… ήλικία, πού θά μπορούσε νά γίνη πρότυπο 716 τή δική µας, δήθεν πολιτισμένη κοι- νων ία. © Τήν ήθι'κή συνοχή τής οίκογένειας έπι6άλλει καί ή ίδιόμορφη διάρθρω… ση τής Κοινότητας των Σαρακα- τσάνων, μέ τή διασπορά τους σέ τό- σα χωριά, µέ τήν απομόνωση τής µιάς οιί>κογένειας από τήν άλλη, καί µέ τήν έχθρότητα πού ύπάρ.χει ανά- µεσα σέ οίκσγένειιες πού δέν συν- δέονται… µέ συγγενικούς δεσμούς, έ- χθρότητα πού είναι γέννηµα άνταγω- νισµού γιά τήν απόκτηση μεγαλύτε- ρου γοήτρου Εύτυχως η φυσική από. σταση των οίκογενειων δίνει έλαχι- στες εύκαιρίες γιά τ-ήν έκδιήλωση τής εχθρότητας αύτής, πού συνήθως πε- ριορίζεται σέ χαιρε…κ.ακία καί κοινω- νικό έλεγχο, ή σέ κλοπές καί αν… κλοπές προ6άτων, ίδίως τήν έπο- χή τής µετακινήσεως άπό τά δουνά στίς πεδιάδες καί τάνάπα.λιν. 'Η κλοπή ζώου στούς Σαρακατσάνους έχει καί συιμ…6φλι+Κή σηµασία. Τό γόη- τρο αύτού πού παίρνει τό 1106160110 01’)§61v51011, ένω αύτού πού 16 χάνει µειώνεται. Γι΄ αύτό είναι 000x050)- µένος νά άνταπσδώση τήν κλοπή. 'Ε- σφιχτοδε-μένα μέ τήν τιμή, 161 Κάτω όμως 61116 όμαλές΄ δω δηλαδή οί πράξεις αξιολογούνται μέ αντίθετα κριτήρια από τά κρι- τήρια τού σύγχρονου πολιτισµού, καί περίπτωση αύτή είναι µία από τίς λίγες πού διαγράφουν τήν δια- φορά άνάµεσα στήν Κοινότητα των Σαρακατσάνων καί σέ άλλες έλληνι- κές Κοινότητες. . "Αλλη ίδιαµορφία τής κοινότη- τας των Σαρακατσάνων: ή έχθρα…- τα τής μιάς οίκογένειας πρός τήν άλλη, µετα6άλλεται σέ συνοχή των µελών της όταν έξωτερική απειλή &- πό τσύς κατοί…ους των χωριών στά όποία άνήικουν δηµογραφικά οί Σα… ρακατσάνιοι, άπό τούς ε΄μπόρους ή άπό τήν Κυι6έρνηση πρσσόάλλει ένα από τά µέλη της. ΄Επειδή όµως ή συνοχή αύτή, δέν είναι σταθερή κά- θε άρχηγός προσπαθεί νά προφυλά- ξη τή φαµίλια καί τό 061' του μέ διάφορα μέσα. Κάνει K001111690 τόν πρόεδρο τής Κοινότητας ή άλλο ά- τοµο κύρους στό χωριό Η στήν πόλη, προσφέρει δώρα σέ έκπροσώπσυς τής Κυ6ερνήσεως καί δίνει πολιτική 0- ποστήριξη. "Ετσι αρχίζει σχέση κη- δεµονίας ανάµεσα στόν Σαρακατσά- νο καί στόν άνθρωπο τοΘ χωριού ή των πόλεων, πού have-110153 161 συµ- φέροντα καί των δύο, τά ύλικά καί 161 ήθιικά, γιατί καί γιά τά δύο μέλη τής αλληλοεξαρτήσεως αυτής "από. νεται ή 111111'1 καί τό γόητρο. "Ετσι όλες οί άνθρωπινες σχέσεις τού Σα- ρακατσάνου μέσα καί έξω από τήν Κοινότητά του έχουν χαρακτήρα προ- σωπικό καί έξαιρτωνται άπό ύλινκές καί ψυχικές ανάγκες. ΄Αφηρηµένες έννοιες άξιων χωρίς πραγμάτωση στήν καθηµερινή ζωή όχι µόνο δέν ύπάρχουν αλλά καί έρχονται σέ άν- τίθεση µέ τήν άντίληψη τής τιµής καί τού γοήτρου. T6 γόητρο είναι ή ύπέρτερη άξία στήν όποία άποδλέπει καί γιά τήν 6- ποία αγωνίζεται ό Σαρακατσάνος σέ όλη του τή ζωή. ,Απστελείται από τίς ακόλουθες μερικότερες άξίες: τήν ί 5 ο οι ρ χ ία µέσα στήν κοινό- τητα, πού στηρίζεται στή γενιά, στόν πλούτο, στήν ήθική, καί στήν συμπεριφορά κάθε ατόμου, τήν τ ι- µή, πού γιά τόν άνδρα έκφράζεται 061v 61115131011160 καί 7161 τήν γυναίκα σάν σεµνότητα στήν ίδιωτι.κή καί 1 δημόσια ζωή της, σέ όλα 161 στάδια της ώριµης ήλικίας τους - νιάτα, ώριµα χρόνια, γεράτειά. Τό γόητρο των Σαρακατσάνων γεννιέται καί 01- πό ύλικά στοιχεια, όπως 6 6 γ κ 0 ς τής οικογένειας, ίδίως ό άριθµός των αρρένων, o πλούτος της, πού τής εξασφαλίζει οίκσνο*μική καί ,|διαίτε.ρα λεπτή είναι 1'1 θέση τήςγενιικώτερη ανεξαρτησία, ή κατά… γυνή της, πού όμως χωρίς δν… 5115 άδΕλφή΄ Υ…" από την ]. καί πλούτο δέν παίζει µεγάλο ρόλο, & 761 µ ο ς πού θεµελιώνει τό γόη- τρο τής νέας οίκογένειας καί 015E61- νει ή µειώνει τό γόητρο των δύο συμ- πεθεριων καί τέλος ήπερηφάνια πού δείχνει 6 άνθρωπος, πού πιστεύει πως 6ρίσκεται ψηλότερα άπό τούς άλλους. Τά στοιχεία πού αποτελούν τό γόητρο των Σαρακατσάνων μπορούν νά χωρισθούν σέ δυό κατηγορίες. Στή µία Μάγον'ται έκείνα πού έξαρτων- ται από τήν διακοπη προσπάθεια '.ιαί αύτσπει…ία τού ατόµου γιά στήν . κοινότητα. Kai τά παιδιά ανάλογα; τήν έπίτευξή τους, όπως Liv-.1111 ' θέ- ση, ή τιµή καί ή πραγµάτωση τού άν- * ή τού γυναικείου ίδεωδους, καί σίτήν άλλη (µία… τά στοιχεία πείνα, πού σέ µεγάλο δαθμό, είναι … από τήν ανθρώπινη θέληση, ό- …. ,» πλούτος είναι απαραίτητες 716 τήν αξιολό- γηση µάς οίκογένειας, από τήν κοι- νότητα .… Σαρακατσάνων καί από τόν ίδιο τόν έαυτό της, καί τό χά- σιµό της φέρνει απόρριψη από τήν κοινωνία καί πλήγωµα τού έγωισµού .… étéuwv.K1’01K61n-1 γιατί η µία, ούτε 1‘1 άλλη κατηγορία στοι- χείων είναι ικανή να στηρίξη μόνη της τό γόητρο. Το σύστηµα των άξιον, γράφει Καί4οί δυό κατηγορίες στοιχείων= , ουτε . . φάλαια, : 0 . δρ Κάμπελ, πού πιστεύουν οί Σάρα-; κατσάυοι είναι άνάλογο μέ τή ο…! τής κοινωνίας τους, πού χαράκτη…" ζεται από τήν ένότητα της οίκογέ- νειας, τήν έχΘρότητα πρός τούς άλ- λους, καί τήν έλλειψη κάθε oiKovo- µικής καί πολιτικής συνεργασίας, έκτός άπό έκείνην πού στηρίζεται στίς προσωπικές σχέσεις καί στήν κηδεµονία. Οί κοινωνικές αύτές &- ξίες πού στηρίζονται σέ απλές, μα- κρόχρονες καί στερεές αντιλήψεις, δέν Βρίσκονται σέ αντίθεση, όπως Θά μπορούσε νά φανή 61116 τήν πρώτη έντύπωση, µέ τίς Χριστιανικές &- ξίες, γιατί οί Σαρακατσάνοι τίς &- φαρµόζουν στίς σχέσεις τους μέ τούς συγγενείς τους, µέ τούς όποίσυς δέν 6ρίσκονταιι σέ έχθρότητα άλλά σέ 617611111, καί γιατί έχουν 6αθιά συν- είδηση τής έξαρτήσεώς τους από τόν Θεό. Τελειωνοντας τή σύντομη αύτή παρουσίαση τού. 6ι6λίου τού δος Κά- META ΤΙΣ Σ'ΠΑΤΑΛ'ΕΣ Η ΣΑ|΄'ΚΛΝ ΚΑΝΕΙ πιο ανιαιιαιιιεΣ έπιχειρήσεις της ΠΑΡΙΣΙ, Αύγουστος. 'Η Φραν- σουάζ Σαγκάν θά down/110101871 νά κά- μνη οίκονσιμίας μετά 61116 σειράν άν- τιξοοτή:των, αί όποίαι έντ.ελως'ξα- φνιικ.ά, τήν αναγκάζουν νά αλλάξη τρόπον ζωής. Η μέχρι σήμερον ύ- περ6ολικά γενναιόδωρος Γαλλίς συγ- γραφεύς, ή οποία έχάριζεν δλόκλη- ρα διαµερίσµατα είς φίλους της καί έόρταζε 1151’ αύτων κάθε έπιτυχίαν της, παραθέτοντας µυθικά γεύματα, ζεί" σήµερον είς Πλοίων σχεδόν µ.ο- ναξιάν. Παρά τά έιτιμελη.μένα σκη- νιικά τού Μπερνάρ Μπυφέ, τό μπαλ- λέτο της «'Η δηµιουργία» δέν εί- χε τήν έπιτυχίαν τήν όποίαν προέ- 6λιεπον. Εϊς τό aim-rpm «Ζυµνάζ» τό «Τά διολιά καμµιά φορά» τής Σαγκάν δέν μπόρεσαν νά σταθούν παρ΄ όλην τήν διανοµήν των ρόλων είς λαμπρούς καλλιτέχνας. "000v άφορά τήν κινη-µατσγραφικήν ταινί- αν «Πύργος στήν Σουηδία», δέν τής απέφερε ούδέν κέρδος. Καί ένω ή συγγραφεύς πίστεψε είς τό «ξανα- γύρισµα τής τύχης» µέ τήν έπαυ- χίαν τού «Τό μώ6 φόρεµα τής Βα- λεντίνης» αί παραστάσεις 510K6- πησαν έξ αίτίας τής ύγείας τής Ντανιέλ Νταριέ. Κατόπιν αύτων΄, ή Φρανσουάζ Σα- γκάν αποφάσισα νά αποσυρθή από τό πλήθος ":… «παρασίτων» τά 6- ποία διεσκέδαζον μέ 161 χρήµατά της καί των όποίων 1‘1 άχαριστία τόσο τήν θύµωσε. Μόνη έξαί.ρεσις: ή Ζυ- λιέτ Γκρεκό ή όποία τής προσέφε- ρε ένα ταξίδι είς τήν Σουηδίαν. Πως θά εύρεθή τρόπος νά «6γή» άπό 16 0l11K0v011111K6v άδιέξσδον τό όποί-ον '16— 00 την άπασχολεί; "Ισως µπορέση ή Σαγκάν νά εύρη τήν λύσιν είς τήν µοναχικήν γωνιάν της είς τήν δποίαν άπωύρθη. Ε 8 Ν | Κ 0 Ν EKllA I A'EYT’H‘PI‘U‘N AN‘AB‘PYTII‘N "Ανακοίνωση; 'Ανωκοινούται ότι «I έξετάσεις διά τήν είσαγωγήν νέων μαθητών είς τάς τάξεις Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ καί Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ να διενεργηθούν έν 'Ανα6ρύτοις τήν 1Οην Σεπτεμ6ρίου 1964, ήµε΄- pow Πέμπτην καί ωραν 911v π. µ. ΑΙ Εξετάσεις &φσρουν όλους τούς ύποψηφίιους μαθητάς, ήτοι καί τούς προερχοµένους Εκ Δημοσίων Η Ι- σοτίιµων τούτων Σχολείων. Αϊτήσεις διά πλήρεις ή μερι- κας ι'ιποτροφίας δέν γίνονται δε. κταί… Πληροφορίαι παρέχονται από 101785 καθηµερινώς παράτής Γραµµατ ε ί α ς (Τηιλε'φ. 012.081 , έσωτ. 97). 'Ανά6ρυτα τή 12)8)1964 'Ο Γενικός Διευθυντής ΗΛΙΑΣ ΓΙ. ΤΣΟΥΚΑ.ΛΑΣ LIIIIIIIIIIl|IIIllllIllIllllllIIIIllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllIIIIIIIIHIIIIIIIIIllIlllllllIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIII' -,umnlnullnlu111111111nmmn-I-“H I ' I nun-m µπελ, πρέπει νά τονίσωμε τήν άνε- ση µέ τήν όποία διαόάζεται, παρ' όλο πού είναι καθαρά επιστηµονικό, τό ένδιαφέρον πού γεννά καί τόν λογισμό πού προκαλεί. Είναι άξιο- θαύμαστο πως ένας ξένος έρευνητής κατάφερε νά γνωρίση 6x1 60100115101- κά, άλλά στό Μος της, μιά τόσο Ι ιδιότυπη έλληνική κοινότητα, καί ά- κόμη να τήν Μι… στά μάτια τά δικά µας καί όλου τού κόσμου-- τό 6ι6λίο αύτό θά κύκλου-… γιατί ρήση σέ όλα τα έπιστηµονικά κέντρα - έτσι, πού να νομίζη ό 611071113- στης ότι έχει ζήσει καί ζυμωθή K1’ αύτός μαζί της. Πάνω… στόν καµ6ά νεότητας, "ένα ΄ … κ κια κι' " Μία ( . .. ό συγγραφέας κεντα τίς αναγκες, τούς θεσµούς καί τίς αξίες των με-; στίς ανθρωπινες σχέσεις καί στόν αγώνα; λδν της, όπως έκδηλόνονται γιά υλική καί ήθική έπι6ίωση καί εύ- ηµερία το. ατόµων. Πλούσιο ύλικό, µεθοδικά ταξινοµηµένα µέσα στίς 359 σελίδες του καί στά ένδεκα κε- έρµηνεύεται µέ σύνεση καί έπιστημονι»κότητα, πού δέν αφήνουν απορίες, ούτε γεννάνε αντιρρήσεις, άλλά πείθουν καί 6ε6αιώνουν τίς δια- πιστώσεις καί τά πορίσµατα. Θαυ- µάσιες φωτογραφίες από τόν «Δηµή- τρη», καί πλούσιο εύρετήριο όνομά- των καί έννοιά". Γενικά είναι ένα έξαίρετο 6ε6λίο, πού πρέπει v61 με- ταφρασθή στά έλληνικά όχι μόνο γιά τό περιεχόµενό του, πού είναι πολύ- τιμο σάν ύλη καί σάν μορφή, όχι µό- νο γιατί είναι µελέτη έλληνικής 'K01- νότητας, πού οί περισσότεροι θε- σμοί καί άξίες της Βρίσκονται σέ πολλές έλληνικές καί μεσογειακές κοινότητες, άλλά καί γιατί 16 61- 6λίο αύτό µπορεί νά χρησιμεύση σάν πρότυπο επιστημονικής έργασί (: ς στίς κοινωνικές έπιατήµες, πού δυ- ".…" 6ρίσ-κονται σέ στάδιο έµ- 6ρυακό στόν τόπο µας. KAAAIO’I'I‘H MOYZTAKA (I) J. K. Campbell: Family and Patronage (O.U.P., Honour, I964). ΔΩ O ΛΟΓΟΣ E 0101 των χωρ τους ένα διπλό σανίδι θέσεις, από αύτές πού άγιοι σέ προτοµή πού οί δυό κα6αλλάρηιδες Γεώργιος. Υπάρχσι, 6660110, ένας τεχνικός λόγος. Στίς µι- κρές διαστάσεις των είκό- νων αύτων µιά πολυπρόσω- πη σύνθεση θά άπαιτούσε μικρογιραφιική τεχνική πού ξεπερνούσε τίς συνηθισμέ- νες δυνατότητες των λαϊ- κών άγιογράφων. Μά καί στίς λίγες περιπτώσεις πού ‘H Παναγία τού Θεοφίλου θά ύπήρχε αύτή ή δυνατότη- τα, ή κατασκευή µιάς τέ- τοιας είκόνας θά 611101110005 πολλαπλάσιο χρόνο µέ συνέ- πεια τήν ανάλογη αύξηση τής τιµής τους. Τά περιτρ- ριισµένα οίκονοµιικά μέσα των χωρικών δέν έπιτρέπσυν τέτοιες δαπάνες. !Υπάρχει, όµως, καί 'Ενας ούσιαστικώ- προς λόγος πού συνδέεται µέ τή λαϊκή ψυχολογία. Στή χωρική οίκογε…νειακή ζωή τό είκονοστάσι παίρνει ένα μέ- ρος 61116 τίς καθημερινές φροντίδες. T6 µαντήλι καθα- ρίζεται καί άνά6ει καθηµε- ρινά. Τίς γιορτές τού Πά- σχα ένα κόκκινο αύγό τοπο- =θοτείται στό είκονοστάσι, νκαθός καί ένα κλώί άπό Βάγισ άπό τήν Κυριακή το. Βαΐων. Σέ διΐ"ορες περιο- χές έκεί προσφέρονται τά πρωτα προϊόντα τής χρονι- άς. Τά στέφανα τού; γάµου, νά… στό drama-11in θά µπούν. Στή σπιτική είκόπ θά προσφύγων τίς δύσκολες στιγμές νά πούν τόν πόνο τους καί νά ζητήσουν 6011- θεια. Οί χωρικοί µας πηγαί- νουν στήν έκκλησία µόνο στήν κυριακάτικη λειτουρ- γία καί τίς χρονιάρες µέ- ρες. ίΑκόµα καί τόν 'E0115- p1v6 µόνος του τόν κάνει συ- νήθως 6 παπάς… Τό άναµµα των καντηλιων στά ξωκλή- σια καί οί εξοχικές λειτουρ- γίες είναι περισσότερο έκ- π.λήρωση κάποιου τάµατος ή µιά µικρή γιορτή. Τό οίκο- γενεακό είκόνισµα είναι ή µυ στική καταφυγή γιά µιά πιό έμπιστευτι.κή όµιλία µέ τό Θείο. "Ομως στίς πολυπρό- σωπες συνθέσιες 161 πρόσω. πα είναι πάρα πολύ Μωβ λημένα μεταξύ τους 7161 νά προσέξουν τίς προσευχές των ταπεινή". Στή σταύρω- ση 6 Χριστός πάσχει έπάνω στό Σταυρό, ή Παναγία καί ό ΄Ιωάννης είναι σνντριµ.µέ- νοι άπό τόν πόνο, Στόν E6. αγγελισµό ή 60106011111 έµ- φάνιση τού άγγέ'λου έκπλήσ… σει τήν Παρθένο. Στή Γέν- τικές είκόνες πού Βρίσκονται στά είκονοστά- πεινδ)ν ζωγράφων. Σπάνια έχουν πολυπρόσωιπες συν- καί στίς είκόνες των εκκλησια… Σχεδόν πάντα ειναι ΛΑΤΡ Ε IA KAI ΤΕΧΝΗ ΤΟύ κ. είναι 716: τίς µικρές λατρευ- …;… µας σπιτιών. ΚαΘεµιά ζωγραφισµένο από χέρια τα- συναντάμε στίς τοιχογραφίες κυττάζουν κατά πρόσωπο ή άγιοι, ό Δημήτριος καί ό νηση ή Θεοτόκος είναι άπο- καµωμένη, οί µάγοι φέρνουν τά δώρα τους, 6 Χριστός όρέ;φος δέχεται τίς πρωτες περιποιήσεις. B100K0i, άγγε- λοι στόν ούρανό, ή φάτνη, Βράχοι, δέντρα... 'Ο π.ρσσευ- χηιτής αίσθάνεται ξένος. ΄Αν τίθετα, στή μόνοπρόσΜη εί- κόνα, προσευχητής καί άγι- ος στέκονται ό ένας Με…... τι στόν άλλο. 'Ο άγιος τόν κυττάζειι » κατάµατα, προσέ- χιει µόνον αύτόν Koni τόν &- κούει νά τού μιλάη γιά τούς πόνους καί τούς πόθους του. Κλίµα κατάλληλο για έξομο- λόγηιση καί προσευχή… ,Ανάμιεσα στά οίικογενεια- κά είκονίδια Ιδιαίτερη θέση έχει ή Παναγία. Βρίσκεται σχεδόν 0' όλα τά έλληνικά σπίτια. Μέ τό γαλάζιο ή γαλαζσττράσινο ίµάτιο καί τήν κόκκινη καλύτπρα τού κεφαλιού, πού σκεπάζει καί τούς ώμους της, κρατάει στά χέρια της τό μικρό Χρι- στό 'Η παρουσία τού Θεού παιδιού της δέν έµποδίζει τή δηµιουργία τής άτµι΄» σφαιρας οίκειότητας. Τό αν. τίθετο σνµ6αίνει' τή δυνα- μώνει. Μέ τό µικρό στήν ω- καλιά συνήθισαν νά &&… ΤΙ:| µανα του "ΙΤ|Όυ νά νοι- -. αψται γιά"τώς…. "Η" &…… τής Θεοτόκου 601- Μίκι µόνο από τήν &… πως 5x51 τή δυνατότητα νά μ…… στό 900— παιδί της γιά τήν έκπλήρωση …. πόθων πού τής 5111110151301;- ται .Τό ήθικό κλίµα τής έ- παφής δηµιουργείται άπό τήν ίδιότητα τής πονεµένης µάνας, πού — άκρι6ως 7101— τί καί ή ίδια πόνεσε πολύ- μπορεί νά νοιώση καί v6 61- παλύνη τόν πόνο τού άλλου. Οί Παναγία ":… λαϊκών αντιγράφων έχουν ά……- κρυνθή από τό Βυζαντινό ί- δειίνδες, πράγµα πού συµ6αί. νει, σέ κυµαυνόµιενη κλίµακα, µ, δλό:κ.ληρη τή λαϊκή µας ά. 7 1 ογραφία. 'Η θρη.σκευτ ι κό- τητα τού 1800 καί τού Ι9συ αίωνα έχει διαφορετική χροιά από τή Βυζαντινή. 'Ο ύπερ- δατικός χαρακτήρας, πού έκ- φράζεται µέ τή γνωστή 6ο- ζαντινή τεχνική, παραχωρεί τώρα τή θέση του σέ μιά πιό άνθρώπινη αντίληψη. T61 δυτικά πρότυπα παίζουν καί έδω τό ρόλο τους. Μόνο πού ή Φραγγοαταναγιά -- Γυναί- κα γίνεται Μάνα -- 'Ελλη- νίδα. "Αν αφαιρέσουμε άπό τήν είκόινα τής Παναγιάς τό .. ' ναφΡ.ιων. ξ ήιγες περιπτωσεις & Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ 'H Θεοτόκος στή λαϊκή αγιογραφία ΚΙΤΣΟΥ A. ΜΑΚΡΗ φωτοστέφανο Θά Εχουµε µπρο στά µας μιά χωρική µέ τό παιδί της. Θά ήθελα v61 προσέξη ό &- νσγνώστης τήν Παναγία τού λ.αι'κού ζωγράφου Θεόφιλου, πού συνοδεύει τό σηµερινό σημείωµα. ’Ag μού συγχωρε- Θή πρωτα µιά µικρή παρένθε- ση. Παρ' όλα 161 «φιλολογι- κά» πού γράφονται τελευ- ταία, ό Θεόφιλος εάν… ένας λ α 'ι' κ 6 ς ζωγράφος, όταν δέ µεταχειριζόμαστε µέ συγ- κατά6αση τή λέξη λαϊκός. 'Εκτελεστής, δέκτης, ζωγρα- φική άντί.ληψη, θεµατολογία, όλα είναι λαϊκά στήν περί- πτωση Θεοφίλου. Η καλλι- τεχνική του αξία είναι ένα άλλο θέµα. Πρόκειται 7161 έργο κάµω. μένα σέ σανίδι πού, γιά νά μή ακύρωση, έχει στίς 015.. νές του πλευρές καρφωµένες πίσω δυό τρα6έρσες. Οί δι- αστάσεις του είναι: 18,5Χ 30 εκατοστά τού µέτρου. Στό πίσω της μέρος έχει τό συνηθισμένο σταυρό, τή χρο. ν-ο«λογία κατασκευής 1911 καί τήν ύπογραφή «"Εργον 'Θιεοφίλου Γ… Χατζή Μιχαήλ». Προέρχεται από σπίτι τής Παρταριάς καί άνή.κει στή συλλογή µου. 'Η Παναγία παριστάνεται, πάνω σέ καφέ φόντο, ως τά γόνατα, κρα- τώντας µέ τό άριστερό της χέρι τό Χριστό, ένω τό δεξί της άκουµπάει στό στήθος της. Ο Χριστός µέ τό άρι- στερό χέρι κρατάει εύαγγέ- λιο καί μέ τό δεξί εύλο- γεί. Δίπλα στό φωτοστέφα- νο, πού αποδίδεται µόνο μέ τριπλό κύκλο σέ χρωµα &. χρας, δύο µικροί άγγελοι πά νω σέ σύννεφα. Στό κεφάλι τής Παναγίας ξενόφερτη Ko- ρ…. "Αν σκεπάσουµε µέ τό χέρι μας τό φωτοστέφανο μέ τήν κορώνα, ποιά διαφορά θά Θρούμε µέ τίς άλλες γυναί- κες τού ίδιου ζωγράφου, κυ- ράδες καί 6οσκοπούλες; «Φέτος χάλασαι ή σοδιά µας καί 16 µουλάρι ψήφισε. "Αν δέ µάς συντάξης καί σύ, ήµασται χαµένοι». Γράµ- μα σέ ξενητοµένον σπιτικό ή δέηση στή μικρή σπιτική Πα' ναγία; Μέ τό ίδιο ύφος άπω 86v01v1011 K101i στούς δύο. Με, τανάστης yin-1011 161 τελευ- ταία χρόνια καί ή είκόνα, µόνο πού παύει δριστικά νά ενδιαφέρεται γιά κεί…νους πού έμειναν στήν πατρική γή. 'Ο γυρολόγος καί & «τουρί- στας» φροντίζουν γι΄ αύτή τή µετανάστευση. Μέ µικρό χρηματικό άντάλλαγ.µα ή µέ τήν αντικατάσταση µέ κά- ποια φανταχτερή λιθογραφία ή εικόνα παίρνει τό δρόµο ' γιά τό άθηιναϊικό παλαιοπω- λ*είο καί γιά τήν εύρωττα΄ι΄κή αγορά… 'Αφού αποψίλωσε 161 ξωκκλήσια, δ «φιλότεχνος» ζήλος στράφηκε πρός τίς εί- κόνες των χωριάτικων 0111- τιων. 'Εδω δέν ύπάρχει καί τό στοιχείο τής κλοπής, άί φού πρόκειται γιά έλεύΘερη συναλλαγή. Γιά τίς είκόνες .… εκκλησιών, όσες σπείρει. ναν, κάποια ύποτΜηςψέ- pup-w: …… τά χρόνια αύτά μέ τή …… τους στίς κεντρικές έκκλη- Ε '! : µια άσο/ραφή: «Είκων Θερτόκσυ ΜΜΜ. « "Αγιοι Κωνσταντίνος m1 "Μη», -, (Εικονίδια ‘A7100)... Καμ- μιά άλλη ένδειξη. Ούτε ύλη, ούτε διαστάσεις, ούτε χρο- νολογία ή …γραφή. Πως Ga έντοπισθή μιά 611111016010- , Τό Δεκαπενταύγουστο γι- ορτάζεται στήν Τήνο ή Με- γαλόχαρη. Αύτή είναι μιά «άλλη Παναγία». Είναι χρυ. σοστόλιστη, κάνει θαύµατα, έιτισκέπτεται Παλάτια, πα- ραστέκει σέ πολεµικές έπι- χειρήσεις. ’A'116 τή δική τους, τήν ταπεινή Παναγία των φτωχών, δέν περιµένουν θαύµατα οί χωρικοί… Λίγη στοργική συμπαράσταση τής ζητούν στή δύσκολη ζωή τους. Είναι τόσο λίγα αύτά πού έλπίζουν! Τούς 611107011- τευσε Kl’ αύτός ό τοπικός Βουλευτής... «Οί καπνσπαρα. γωγοί τού ’Ayplviou, έγρα- φαν πρό καιρού σί έφηµερί- δες, συγκεντρώθηκαν στό δη- µόσιο δρόµο κρατώντας µπροστά μιαν είκόνα τής Παναγίας». ΚΙΤΣΟΣ Α. ΜΑΚΡΗΣ μια!!!" µένουν "… ,σέ ::….