"ΙΨ"Ο" Λ. "1ΚΌΠ?. Γεννήθηκε στη Λάρισα το 1917 και από το 1926 κατοικεί στο όλο. ?ι- κοσάχρςνος άρχισε να ασχολείται µε την έρευνα και τη µελέτη της λαϊκής μας τέχνης. Διετέλεσε, ως τη συνταξιοδότησή του, "ιευθυντής Θεσσαλίας του ΕΘνι"σί (]πγαιιµοό Υλ- ληνικής Χειροτεχνίας. ΄Ελαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Είναι Πρόερπς της Ξταιρεί- ας Θεσσαλικών Ερευνών, Πρόεδρος του Παραρτήµατος Υυνδ€σμου Φιλίας Ελλάδος … Δαοκρα… τικής Δηµοκρατίας της Γερμανίας, μέλος του Διοικητικού ?υμβουλίου της Πανελλήνιας Πο- λιτιστικής Κίνησης, µέλος της Έταιρείας Ελλήνων λογοτεχνών, της ΐλληνικής Λαογραφικής Γταιρείας κ.α. Τιµήθηκε µε το Κρατικό Βραβείο Μελέτης και με το Βραβείο της Ακαδηµί- ας Αθηνών. Στο σπίτι του, χτισµένο σε ρυθμό πηλιορείτικου αρχοντικού, φιλοξενεί συλ- λογή έργων κυρίως λαϊκής ζωγραφικής.&Θεόφιλου,Παγώνηδων, Χριστόπουλου, "αργάρη κ.α.… καθώς και αρχείο από 11,000 φωτογραφίες. ΄Έχει εκδόσει 34 βιβλία, όπως "Ο ζωγράφος Θε- όφιλος στο Πήλιο" 1939, "Ξυλογλυπτική του Πηλίου" 1950, "H Λαϊκή Τέχνη του Πηλίου" 1976, "Βήματα" 1979, νΧιονιαδίτες Ζωγράφοι" 1981, "Εκκλησιαστικά ?υλόγλυντα" 1982. ?υνεργάσθηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά και πήρε μέρος κε πολλά "υνξΣρια στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Οι εισηγήσεις συνοδεύονται από ψΩτεινξς προβολές. 23 Π'"1""΄ ΚΑΙ ""΄Ι "ΑΠΌ? "ΤΙ… Έ…'λΛ'ϊ"Ι?(Η ΑΝ! Η '?ΐΧ".'ιΉ Οι παλιότεροι µελετητές της λαϊκής µας τέχνης, ξεκινόντας από µία ελληνοκεντρική αντίληψη, απέκλειαν κάθε ξενική επίδραση. Θεωρούσαν πως η λαϊκή μας τέχνη είναι "τελεί ως αμιγής", µε μόνες επιβιώσεις από την αρχαία και τη βυζαντινή εποχή. !! συστηµατική, όµως, έρευνα απέδειξε ότι δέχτηκε πολλές επιδράσεις τόσο από τη µουσουλµανική τέχνη όσο και από την ευρωπαϊκή. Ρίναι χαρακτηριστικό πως η παραδοσιακή ζωγραφική των αρχον- τικών της Βόρειας Ελλάδας, από το 180 αιώνα ΚΧΧΧήκϊ δεν έµεινε απομονωμένη από τα κυ- ριότερα καλλιτεχνικά ρεύµατα της Ευρώπης, που σε χρονολογική σειρά είναι το µπαρόκ, o νεοκλασικισμός και ο ακαδηµαϊκός ρεαλισµός. Σ'αντό συνετέλεσε το σπάσιμο της κλειστής οικονοµίας µε επακόλουθο τη δημιουργία στενών οικονομικών σχέσεων µε χώρες της ?υρώπης ΧΚΧΧΚξΧΗ33ΚΉΚξ, καθώς και η επίδραση των δραστήριων ελληνικών παροικιών σε πο'λές ευ… ρωπαΐκές πόλεις. Ήταν παραπάνω αναφερθήκαµε στο νεοκλασικισµό δεν εννοούσαµε τη ζω- νρσφική διακόσνηση δηνόσιων ή ιδιωτικών κτηρίων στα αστικά κέντρα - Αθήνα, Υδρα, Πά- τρα, Θεσσαλονίκη, Βόλο...…, που έγιναν από 'Ελληνες ή ξένους σπουδ1γμέν0υς ζωγράφους, αλλά ϊΧ& τα εργα χωρικών ζωγράσων παραδοσιακών σπιτιών σε µικρά ορεινά χωριά & Δίλοφο 7ανορίου, "υµφαίο Φλώρινας, "εταΞοχώρι Αγιάς, Πάπιγκο…..-. "ντονότατη είναι η επίδραση του μπαρόκ στην ελληνική εκκλησιαστική ξυλογλυπτική, αν και το μπαρόκ είναι η καλλιτεχ- νική έκφραση της Αντιµεταορύθρισης, δηλαδή της Καθολικής ?κκλησίας, με την οποία κατά την Ψουρκοκρατία η Ορθοδοξία βρισκόταν σε ζωηρή διαμάχη. C ακαδημαϊκός ρεαλισμός εµφα… νίζετσι, αποκλειστικά στη ζωγραφική και σε περιορισμένη κλίµακα, κατά τις πρώτες δεκα- ετίες του 2006 αιώνα. Γενικά, οι επιδράσεις των ευρωπαϊκών τεχνοτροπιών φτάνουν στην ελληνική ήταιθρο µε καθυστέρηση πολλών δεκαετιών. !! επίόραση της µουσουλμανικής τέχνης εΈηγείται από τη συµΒίωση του ελληνικού στοιχείου με τους Τοήοκους επί τέσσερες αιώνες. Πηγές θεμάτων της ελληνικής λαϊκής τέχνης είναι οι χαλκογραφίες με θρ σκευτικά και κοσνικά θέματα, διάφορα άλλα έντυπα καθώς επίσης και τα µνηµεία του λόγου, όπως τα δηµοτικά τραγούδια, οι λαϊκές παραδόσεις, τα εκκλησιαστικά κείµενα, τα λόγια δηµο- σιευμένα ή αδημοσίευτα γραπτά. 'Ολα αυτά δεν παραµένουν ξένα σώµατα μέσα στον κορµό της ελληνικής παράθοσης. Καθώς περνούν από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά, πετα- πλάθονται και αφομοιώνονται, προσαρμόζονται στις οπτικές συνήθειες των Ελλήνων και εκ- φοάζονν το δικό τους ιδεολογικό κόσµο. Θα µπορούσαµε να πούµε πως η ελληνική λαϊκή τέχ- νη νοιάζει µε τη θάλασσα που δέχεται το γλυκό νερό χιλιάδων ποτκμιών χωρίς να ξαλµυ- ρίξει. Οι ξένες επιδράσεις πρωτοεµφανίζονται στα ζωντανά µεταπραττικά, μεταποιητικά και ναυτικά κέντρα. O έµπορος, o βιοτόχνης, ο ναυτικός για να επιζήσουν είναι υποχρεωµέ- νοι να έχουν µιά συνεχώς ανανεούµενη γνώση. Πρέπει να ξέρουν τις προόδους του επαγγέλ- ματός τους, να είναι ενηµερωμένοι για την ισοτιμία των νοµισµάτων, να παρακολουθούν τις διακυµάνσεις της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών, να αλληλογραφούν, να ταξιδεύ- ουν. Αυτά δημιουργούν νοοτροπία ανοιχτή στην αποδοχή και αφοµοίωση νέων πολιτιστι- κών στοιχείων. Αντίθετα, οι κτηνοτροφικοί και γεωργικοί πληθυσυοί στηρ€ζονται στην προγονική πείρα. Ta διάφορα στάδια της γεωργικής και κτηνοτροφικής εργασίας, οι µέ- θοδοι που χρησιµοποιούνται, βασίζονται σε γνώσεις που πήραν από τον πατέρα και τη μητέρα, που κι εκείνοι τις πήραν από τους δικούς τους γονιούς. Αυτό δηµιουργεί νοο- τροπία σπρόΘθµη στην υιοθέτηση νεωτερισµών και δυσκίνητη στην αφοµοιωτική διεργασία. "Όμως η οικονοµική και πολιτιστική ακτινοθολία των ημιαστικών κέντρων συντελεί στη διάδοση των νέων µορφών και στο χωρικό τους περίγυρο. «των… A . να"? *? τ*ΛΛ""Τ:'ζη ΛΑΙΚΗ Τ'Λ-'Π"7ΤΥ.Η Η ελληνική λαϊκή γλυπτική χωρίζεται σε δύο µεγάλες κατηγορίες, στη λιογλυπτική και στην ξυλογλυπτικη. Οι δύο αυτές κατηγορίες δεν διαφέρουν µόνο στην όλη. Πρόκειται για δυό τέχνες µε διαφορετικό ύφος, ιδιαίτερη λειτουργία και µε ξεχωριστούς τεχνίτες. Η ΑΙΌΟΡΛΥΠΦΙΚΉ περιορίζεται στο ανάγλυφο, με ελάχιστες εξαιρέσεις σε ειδικές περι- …...ι- ο…"… πτώσεις. Είναι η τέχνη των εξωτερικών επιφανειών σε σπίτια, εκκλησίες και βρύσες. Έπει- ετ προορίζεται για διακόσµηση τοίχων και είναι, θα λέγαµε, µέρος του οικοδομικού υλι- κο6, το αναγλυφικό της έξαρµα είναι χαµηλ6' αρχίζει από τα εσώγλυφα σχεδια ή γράµµατα, προχωρεί στο επιπεδόγλυφο και φτάνει ως το χαμηλό ανάγλυφο. ΄Ετσι διασφαλίζει την ενό- τητα της επιφάνειας που διακοσμεί. Λειτουργεί στο διάχυτο φυτισμό του ύπαιθρου πραγµα που αποκλείει τον έντονο σκιοψστισµό. Οι τεχνίτες της, οι π ε λ ε κ 6 ν οι, ανήκαν στ: συνεργείο των χτιστόδων, αφού τα έργα τους χτίζονταν µαζί µε τις όλλαες πέτρες. Τα ερ- γαλεία τους έχουν ελληνικά ονόµατα /σφυρί, βελόνι, χτένι, σµίλα.../, πράγµα που, όπως θα δοόυε, δεν συµβαίνει µε την ξυλογλυπτική. Ο χωρισµός της σε εκκλησιαστική και κοσµι- κό αφορά µόνο τη χρήση της. Ποικίλα είναι τα θέµατά της: σταυροί, φυτικά μοτίβα, ωάρια. , Τςηλιτ, ζώα, δέντρα; ρόδακες, πεντάλφες, πρόσωπα ανθρώπων και σπανιότερα αγιογραφικά 3ξυατα. ? Ξ"λΟΓΛΥΠΤΙΚΗ είναι η τέχνη των εσωτερικών Χώρων. Ασκείται από τους τ α γ ι α 6 no υ ς, που δεν συµπετΕχοπν πάντα στο αρχικό συνεργείο αφού πολλά ξυλόγλυπτα είτε δεν ες……… στ…θερά σΐΌιΧεξα του χτίσματΟζ είτε τοποθετούνται αργότερα. Ιταλική προέλευση ξ… πει ολόκληρη η Επαγγελµατική τους ορολογία: ταγια56ρος, σκαρπέλλο, σγρ6µπια, ματσ6λλα, χούκι... ? ξυλογχυπτική μπορεί να χωρισΘεί σε τέσσερις κλάδους, την εκκλησιαστική, την οικιακή, την ποιµενική και τη ναυτική. ?? εκκλησιαστική ξυλογλυπτική φιλοτεχνεί τέμπλα, αμβονες, δεσ οτικοός Θρόνους, παγ- άρια9 αρτσφόρια και άλλα σκεύη του ναού. Κύρια έκφρασή της το τέµπλο. To ψηλό ξυ6γλυπ το τέµτλο έρχεται στην Ελλάδα κατά το 160 αιώνα από τη Ρωσία. ?την αρχή το ανάγλυφο εί να 'ανηλό και τα θέματα γνωστοί συµβολισμοί. Ρίναι τα λεγόµενα σ τ ρ ω τ & τέμπλα. Ο Κατ το 18ο αιώνα εμφανίζεται, και γρήγορα κυριαρχεί, το µπαρόκ. To ανάγλυφο γίνεται τολμήρότερο, υπαρχουν διαµπερή κενό ανάμεσα στις µορφές, η σύνθεση είναι πυκνή και αν« συχη, τα Θέµατα πλουτίζονται. Εµφανίζονται σκηνές από την αγία Γραφή και τα υναξάρια εικαστικός αποδόσεις από παρομοιώσεις και εικόνες εκκλησιαστικών κειμένων, ακόμα και όψεις της καθημερινότητας. Τα άλλα εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα ακολουθούν τεχνοτροπικα και Θεµατολογικά το τίµπλο. Από την άποψη της ετικάλυψης τα εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα χωρίζονται σε γυμνά, χρυσωµξνα και ζωγραφισµένα. … . , . % ςι1ιαχή ξυλογλυπτική φιλοτεχνεί πόρτες9 τα3€νια, εικονοοτασια, κασσέλλες,σκαμνιε |… τ"ε χαυηλό ανάγλυφο απ; ίδει ανΘοξεχεία, ζωα, τουλιό, ηλιους, δόντρα, εκκλη€ίες και σπα- νιότερα ανθµώτινες μορφές. Ρ ποιµενικό ξυλογλυκτική ασκείται από τους ίδιους τους βοσκούς που γεµίζουν µε την ασχολία τους αυτή τις μακριές ώρες της αναγκαστικης τους μόνωσης και κάνουν Γυνΐ8ως µι… κρξ χρηστικ5 αντικείµενα: γκλίτσες, ρόκκες, κουτάλια, πιρούνια, σφιντίλια, πίπες. "όνο τους εργαλείο ένας καλοακονισυ€νος σουγιας. Για να σκάφουν τα κοιλώµατα των κουταλιών µεταχειρίζονται ειδικό εργαλείο, το χλιαρογλ6φτη. ξ'"υνηΘισμξνα Θέµατα 0 δράκοντας, το λιοντάρι, το φίδι, το ανθέµιο, η ανθρώπινη µορφή. !! ναυτική ξυλογλυπτική άνθισε κυρίως στα δραστήρια ναυπηγικά κέντρα κι ξτανε ακρό… πρωοα και επιγραφές πλοίων. Τα ακρόπρωρα, συνήθως µε τη μορφή ορ851τηΛςς γοσγόνας που σχίζει περήφανα τον αγέρα του πελΞγου, είναι από τις σηµαντικότερες επιτεδξεις της περί- οπτης ελληνικης γλυπτικής. 'Αλλοτε υπήρχε η αντίληώη πως τα ακρόπρ…ρτ ερχότανε έτοιμα . απ: την ϊταλία. Τώρα, όμως, ξχουν επισηµανθεί ΄€λληνες "ξοτνογλόφοι" και -υ=τημττικξ "ξοανογλυφεία" στην Τήνο και τη Υδρα. ί % Ώ … Α ο ο & Ο Ρ ο ο χ Ο ο ο Έε6φιλος, γιός του Γαβριήλ Χττζημιχαχλ και της Πηνελόπης το γένος ϊωγράφου, γεννή- υηκε στη Έαρειά της "υτιλήνης γύρω στα 1670. ?ίναι το µεγαλύτερο από οχτώ τΞ€=φια τέσ- ' , σερα αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Από µικρός ήταν ασθενικός, ελαφρά τραυλός και αριστε- ρόχειρας. Η αριστερο ειρία λογαριάζεται τότε σαν οργανική µειονεκτικότητα. Γίναι ο "ξερ- βοκουτάλας", κι αυτό προκαλεί ειρωνικά σχόλια στο στενό του περίγυρο. ΄0πως συµβαίνει µε πολλά άτοµα του είναι, ή νοµίζουν ότι είναι, οργανικά µειονεκτικά, συγκεντρώνουν την προσοχή τους εκεί και προσπαθούν να ξεπεράσουν τη μειονεκτικότητά τους. Ας )υµηΘούμε πρόχειρα τον τραυλισµό και το νευρικό τίκ του λημοσΘ€νη. 0 Θεόφιλος κλεισμένος στο υπό- γειο του σπιτιού του ασκείται υποµονετικά στη ζωγραφική κερδίζοντας όχι μόνο την αξιοσύ- νη των χεριών αλλά και αντίστοιχες ψυχοπνευματικές δυνατότητες.΄Όταν πια σι?ΘΞνθηκε ώρι- µος ζωγράφισε την αδελφή του και όλοι παραδέχτηκαν ότι πΞτυχε.Ωστόσο το χάσµα ανάμεσα σ'αυτόν και τους γύρω του ήταν αργό πιά να γεφυρωΘεί.΄Ρτσι, έφηβος ακοµα, φεύγει για τη ?µύρνη, τη µικρασιατική πολιτεία µε τη δραστήρια ελληνική παροικία. Εκεί σχηµατίζει την εικαστική του γλώσσα και κάνει επάγγελµά του τη ζωγραφική. Φαίνεται πως για κάποιο διά… στηµα έγινε καβόσης του ελληνικού Προξενείου. Τότε πρωτογοράει τη φουστανξλλα που πιά δεν την αποχωρίζεται. Είναι γι'αυτόν το σύµβολο της λεβεντιάς. Αυτός ο καχεκτικός, ο δει- λός, o πικραµένος, ο αποτραβηγµΞνος λάτρεψε τη λεβεντιά κι αυτή του η λατρεία είναι α… ποτυπωµ€νη τόσο στη ζωή του όσο και στο έργο του. ΄Ηρωες της Έπανάστασης του 21 και των µεταγενέστερων εθνικών αγώνων, αρχαίοι και βυζαντινοί στρατηλάτες, γεροδεµµένοι αθλητές είναι Θέµατα που καλύπτουν το µεγαλύτερο µέρος του Ξργ υ του. "τα 1897 φεύγει από τη ?µύρνη για την Ελλάδα µε το σκοπό, όπως ισχυρίζεται, να κατα- ταγεί εθελοντής στον ελληνικό στρατό. Η ραγδαία εξέλιξη των επιχειρήσεων και η άδοξη λή- ξη των εχθροπραξιών τον προλαβαίνουν. Δε µπορεί πια να γυρίσει στην τουρκοκρατούµενη ?μύρνη και μένει στο Βόλο και το Πήλιο. Fro Βόχο δεν τον καλοδέχτηκαν. Η ασυνήθιστη εμφανισή του, οι παραξενιξς και ο δύσκολος χαρακτήρας του απωθούν τους µικροαστούς της πόλης. Καλλίτερη ήταν η αποδοχή του από τους κατοίκους των χωριών, που του αναθέτουν τη διακόσµηση σπιτιών και μικροµάγαζων. Κύριος προστάτης του o Γιάννης ?οντός, µυλωνάς από την Ανακασιά, του οποίου ο Θεόφιλος τοιχογραφεί το σπίτι στα 1912. Ζει βουτηγμΞνος στη φτώχεια.΄Οταν στα 1922 έρχονται οι πρόσφυγες από τη πικρά Ασία ο Θεόφιλος βρίσκει ανθρώπους που εκτιµούν το έργο του. Οι πρόχειρες παράγκες που στήνουν για επαγγελµατική τους στέγαση γεµίζουν από ζωγραφιίς, που όμως λίγα χρόνια αργότερα καταστρέφονται µαζί µε τις παράγκες. ΠληγωμΕνος στο κορμί και στην ψυχή φεύγει στα 1927 για την πατρίδα του τη "ντιλήνη. 'Οχι πως εκεί τον περιµένει ευµάρεια. Ωστόσο κάποιο συγγενικό του χξρι θα του φτειάξει έναν καφέ, Θ'ακούσει το φιλικό λόγο, Θ'ανταμώσει παλιούς γνωστούς. ?τη πυτιλήνη o πρό- ωρα γερασµένος ζωγράφος, κουρασµένος πιό από την περιπλάνησή του στον ηρωϊκό κόσμο, προσγειώνεται σε θέµατα καθηµερινά και οικεία, το λεσβιακό τοπίο, το κουρείο, το φουρ- νόρικο, την Αγιασιώτισσα, το λυρόρη, την υφόντρια, τον αρκουδιόρη... Τότε αρχίζει να του χαμογελάει η τύχη. O µυτιληνιός τεχνοκρίτης Υτρότης ΡλευΘεριά- 5ης, που διαπρέπει στο Παρίσι ως ΤΈΡΙΑΏ, γνωρίζει το έργο του Θεόφιλου, το εκτιµόει και ετοιμάζει έκθεσό του στο Παρίσι. Λ…εν προλαβαίνει να τη Χαρεί ο ζωγράφος µας γιατί πεδαίνει την ΄Ανοιξη του 1934 μέσα στο άθλιο δωμάτιό του. Η Δόξα έρχεται µεταθανάτια. Απανωτ€ς οι εκθέσεις έργων του στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Προσωπικότητες της Τέχνης και τ…ν Γραμµάτων του αφιερώνουν ύµνους/Μωρίς ΡαΌνόλ. Λε Κορµπυζιέ, *εφέρης, Ελύτης, "ικελιανός, Τσαρούχης…../. λεν έλειψαν όμως, στην αρχή κυρίως, και οι σκληροί αρνητές της αξίας του. Ο Θεόφιλος σπάνια ζωγραφίζει απευθείας από ΧΧΧ!!! τη φύση, κυρίως σε προσωπογρα- φίες. ?υνόθως χρησιµοποιεί ευτελή πρότυπα: λιθογραφίες, επιστολικό δελτόρια, εικονο- γραφήσεις λαϊκών εκδόσεων, φωτογραφίες. Μα από τούτα τα όπνοα πρότυπα έβγαιναν έργα µε εκοραστικό σχέδιο, με καθάρια, φωτεινό και έντονα χρώµατα, µε µια γνήσια πνοή λαϊ- κής μυθοπλασίας, µε ζ ω γ 0 α φ ι κ 5 π 0 ι 6 τ η τ α. ΚΥΜ…" Α. "Από? Π ""Λ.Λ.""Τ΄'1 ΛΑ΄ΙΥ.Π ΖΩΓΡΆδϊ"Ή ?ήµερα Θα περιορισΘούµε σχεδόν αποκλειστικό στην "κοσµική" ζωγραφική. ησ, αναοερθού- µε ελάχιστα στην αγιογραφία, και κυρίως στα σηµεία επαφής των δύο αυτών τοµέων. "οναόι… κή σχεδόν, κι ασφαλώς πληρέστερη έκφραση της λαϊκής ζωγραοικής είναι η τοιχογραφία. Πάµ- πολλα είναι τα σπίτια της Δυτικής Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Ανατολικής Θεσσαλίας µαι μερικών νησιών που είναι στολισµένα µε ζωγραφιές, και ιδιαίτερα η Γιότιστα, η Καστοριά, η Έρότυρα, το Ζαγοροχώρια και το Πήλιο. Δυστυχώς, ένα 'ολύ µεγάλο µέρος των τοιχογραφι- ών αυτών έχει καταστραφεί είτε µε το αργό γκρέμισµα εγκαταλειµένων σπιτιών, είτε από τους εµπρησμούς κατά την Κατοχή, sf: από σεισµούς, είτε από µεταγενέστερες επεµβάσεις των ιξιεκτητών τους. Κατ; την Ψουρκοκρατία, που στη Βόρεια Ελλάδα κράτησε ως τα 1912, υπήρξαν αξιόλογα ζωγραφιπξ κέντρα, κυρίως σε ορεινό χωριό. Οι τεχνίτες τους, που µάθαιναν την τέχνη µε τη διαδικασία της μαθητείας δίπλα σε έμπειρους τεχνίτες, ήταν αγιογράφοι και συγρόνως 8ιητοσυητόκ σπιτιών. "Οσα από τα κέντρα αυτό έχουν µελετηθεί δίνουν εντυπωσιακούς αριθ- µούς ντόπιων ζωγρόφων. Από τους Χιονιόδες της Έπείρου διασώθηκαν 68 ονόµατα ζωγράφων, από τη ανσρίνα 51, από την Έρότυρα -την παλιά Υέλιτσα- 12. Και, φυσικά, δεν είναι τα αόνα επειδή ούτε όλοι, ούτε πάντοτε υπέγραφαν τα έργα τους. To θέµα που εµφανίζεται συχνότερα είναι το τοπίο και κυρίως απόψεις µεγάλων πολιτει- ών: της ΐενετιός, της Πόλης, της Έιέννης, της Φραγκφούρτης, της "αδρίτης, της Χαλκίδας.. Πρύτυπϊ τους γαϊκογραωίες, μερικές από τις οποίες έχουν επισηµανθεί. Λεν πρόκειται, ό- υως για Φυνρό αντίγραφα. Ο λαϊκός τεχνίτης κρατάει από το πρότυπο τα στοιχεία που συν- Θέτουν την ταυτότητα της πολιτείας, την αποδίδει όµως αέρα σε µιαν ατµόσφαιρα παραμυ- θιού και θαυµασμού.ΠροσΘέτει το κύριο εκφραστικό μέσο της ζωγραφικής, το χρώµα, που δεν υπάρχει στα χαρακτικά πρότυπα, προσθέτει ή αφαιρεί στοιχεία και καταργεί την προοπτική που είναι τταίριαστη στη διακόσµηση της επιφάνειας του τοίχου. ?ε µερικές περιπτώσεις τα τοπία είναι φανταστικό µε γεφύρια, κτήρια, δέντρα, ψάρια, πουλιά, που καθώς απλώ… νονται σε στενόμακρες φρίΓες ψηλά στον τοίχο είναι σα να παρασύρουν το Θεατή σ'ένα µα- γικό ταξίδι. από τα νΞσα του 19ου αιώνα πληθαίνουν και τα ζωντανό στιγμιότυπα από την κα8ηυερινή ζωή: ένας σκύλος που κυνηγάει αλεπού, o ξυλοκόπος, οι ναύτες στα κουπιά τους, ο γξίδαρος δεκμένος στο δέντρο, η συγκομιδή καρπών, οι σταχυομαζώχτρες … αυτές παρµ€νες από το γνωστό έργο του Φρανσουά ιλλέ που, βέβαια, έφτ σε στα χέρια του ΄"λληνα τεχνίτη μέσω κότοιας αναπαραγωγής. Λίγες δεκαετίες αργότερα εμφανίζεται και η προσωπογραφία, που προΉπήρχε µόνον σε απεικονίσεις κτητόρων εκκλησιών. " ελληνική λαϊκή ζωγραφική, τουλάχιστον κατά τους δύο αιώνες που μπορούµε να την πα- ?αΛοξυυΘήσουµε µε κάποια σιγουριά, 8εν έµεινε ξένη προς τα καλλιτεχνικά ρεύματα που κυ- ριαρχούν στην Ευρώπη, έστω κι αν φτάνουν µε σημαντική καθυστέρηση. Είναι φανερή η επί- δραση του µπαρόκ απ5 τα µέσα του 18ου αιώνα ως τα μέσα του 190v, ακολουθεί ο νεοκλασι- κισµ6ς, που φτάνει ως τις πρώτες δεκαετίες του 2006 αιώνα, για να επακολουθήσει, κρονι… κά περιορισµένος και σε μικρή έκταση, 0 ακαδηµαϊκός ρεαλισµός. O ζωγραφικές πίνακας σε σανίδι, χαρτί, πανί και άλλες ύλες εµσανίζεται από το 190 αιώνα. Από τα πρώτα τέτοια έργα είναι και η εικονογράσιση των Αποµνηµονευμάτων του "α- κρυγιάννη που, όµως, προοριζόταν για λιθογραφικη αναπαραγωγή. Είναι έργα µικρής οµάδας που περιληπτικά αναφέρεται µε το όνοµα Παναγιώτης Ζωγράφος. %ωγραφικοί πίνακες σε χαρτί ή χαρτόνι είναι και οι θαυμαστές πλοιυγραφίες. Ειδικευμίνοι τεχνίτες στα µεγάλα λιµάνια αναλαβαίναν να φιλοτεχνησουν το "πορτρέτο" του πλοίου, κατά κανόνα στη μακριά του διά- σταση.. Πρόθεση του τεχνίτη, αλλά και απαίτηση του πελάτη καραβοκύρη, είναι η πιστή και λεπτοµερειακή απόδοση. C κάθε µακαράς στη δάση του, το κάθε σχοινί στη λειτουργία του, το κάθε πανί στο σχήµα του... Πέρα, όµως, απά την πρόθεση ακρίβειας, τα έργα έχουν -τουλάχιστον στις ευτυχξστερες περιπτώσεις- µιά παράξενη γοητεία. Τα θέµατα που συχνότερα εµφανίζονται στη λαϊκή ζωγραφική, εκτός από όσα αναφέραμε, είναι τα ανθοδοχεία, τα αντικρυστά λιοντάρια, φρούτα, πουλιά και σε µερικές περιπτώσεις κτητορικές-ευχετήριες επιγραφές. Ττα έργα λαϊκής ζωγραφικής πέρα από τ6ς τοιχογραφίες και τους πίνακες, πρέπει να περιλάβουµε τις ζωγραφιστ€ς ποδιές τέµπλων που παριστάνουν σχεδόν αποκλειστικά ανθοδο- χεία, τις ζωγραφιστές κασσ€λλες και τις διακοσµήσεις ξύλινων σταθερών στοιχείων του σπιτιού=µεσάντρες, χωνευτΞς ντουλάπες, ξύλινα ταβάνια... ΄'΄(ΙΤ'70Τ A. MAXI-‘11..“