ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΙΛΙΑΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ
ΛΑΖΑΡΙΔΗ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ "ΝΕΕΣ
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ" ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
1985 ΣΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ--ΤΜ-ΜΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ.
Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί φίλοι και συνεργάτες,
Εκ μέρους της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Θεσ-
σαλίας, σας καλωσορίζω στις εργασίες του "Διεθνούς Επιστημο-
νικού Συμποσίου" με θέμα "Τις νέες Κατευθύνσεις στις Παιδαγω-
γικές Σπουδές". Σας ευχαριστώ για την ανταπόκριση που δέίξα-
τε στην πρόσκλησή μας και εύχομαι τα συμπεράσματα αυτής της
συνάντησης να αποτελέσουν μια χρήσιμη σύνθεση των πιο Σύγχρο-
νων και των πιο γόνιμων ιδεών και στέρεα βάση για τις δι-
κές μας προσπάθειες και τη φιλοδοξία να οικοδομήσουμε τίποτε
λιγότερο από ένα νέο Πανεπιστήμιο.
Θέλω ιδιαίτερα να ευχαριστήσω και να καλωσορίσω στην πατρί-
δα μας τους εκλεκτούς ξένους προσκεκλημένους μας που είναι
όλοι τους όχι μόνο ακαδημαϊκοί αλλά προσωπικότητες που παί-
ζουν καίριους και επιχειρησιακούς ρόλους μέσα στη φωτιά της
ευρωπαϊκής παιδαγωγικής πράξης. Γνώστες και ειδικών αλλά και
των γενικών προβληματισμών που θέτει στον Ευρωπαϊκό και το
Διεθνή χώρο η συνείδηση των σημερινών δραματικών προβλημάτων
και η αγωνία της προοπτικής του 2.000 μ.Χ.
Θα αποτελούσε ασφαλώς παράλειψή μου αν δεν ευχαριστούσα
το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος και το Τμήμα Μαγνησίας
για τη συνδρομή τουςστην οργάνωση αυτών των πρώτων δημόσιων
επιστημονικών εκδηλώσεων του νέου μας Πανεπιστημίου, και
ιδιαίτερα τον Πρόεδρο του Τοπικού Τμήματος για την ευαισθη-
σία και την αποτελεσματική του κινητοποίηση.
Δεν θα ήθελα επίσης να αφήσω αμνημόνευτο το δημιουργικό
ρόλο που έπαιξαν όλα αυτά τα χρόνια πριν από την ίδρυση του
Πανεπιστημίου τόσο το Τεχνικό Επιμελητήριο Μαγνησίας όσο και
η Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Στην αίθουσα αυτή, μέσα στην οποία αισθάνομαι εξαιρετικά
οικεία, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας υπήρξε σαν αντικείμενο προ-
βληματισμού πολύ πριν διαμορφωθεί η πολιτική βούληση που οδή-
γησε στην ίδρυσή του.
-2-
Δεν είναι υπερβολή να δώσω αυτήν την έμφαση στην ιστορική
συνέχεια των προσπαθειών που συμβολίζει αυτός ο χώρος, αυ-
τός ο χώρος στον οποίο με διάφορες ευκαιρίες διαμορφώθηκαν
χαρακτηριστικά στοιχεία της σύλληψης που υλοποιείται σήμερα.
Κυρίες και Κύριοι,
Αναφέρθηκα ήδη--σχεδόν "εν παρόδω"--στα στοιχεία που συν-
θέτουν το λόγο που είμαστε συγκεντρωμένοι σ'αυτό το φιλόξενο
χώρο. "Εν παρόδω" και τόσο φαινομενικά ψυχρά και απρόσωπα
όσο αισθάνθηκα πως μου ήταν πως μου ήταν αναγκαίο για να
διαφυλαχθώ—έστω για μια στιγμή—από τη συγκλονιστική δρα-
ματικότητα της συγκυρίας. Αναφέρθηκα στο "Νέο μας Πανεπιστή-
μιο" στη "συνείδηση των σημερινών δραματικών προβλημάτων"
στην "αγωνία της προοπτικής του 2.000 μ.Χ." και βέβαια "στη
φωτιά της παιδαγωγικής πράξης". Το καθένα από αυτά (που στο
κάτω-κάτω της γραφής μόνο τεχνητά μπορούν να ξεχωρίσουν) έ-
χει από μόνο του μια σύνθετη δραματικότητα που δεν μπορεί να
την ορίσει, ούτε να την αναγνωρίσει, ούτε να την αντιμετωπί-
σει, η ατομική νηφαλιότητα ούτε κι η επιστήμη μόνες τους. Α-
κόμα κι αν η πρώτη στηρίζεται στην αίσθηση του χρέους ή την
αγάπη. Ακόμα κι αν η δεύτερη ξεπεράσει τα στεγανά της και πά-
ρει το δρόμο της κοινωνικής στράτευσης.
Αυτή η σύνθετη δραματικότητα, πέρα από τη γνώση και την
εμπειρία και την ψυχραιμία και τη στράτευση, ίσως για να ερ-
μηνευθεί, χρειάζεται ακόμα κάτι από τη φλόγα του τρελλού, τη
φωτιά του επαναστάτη, κάτι από το πάθος του ιεραπόστολου, την
καυτή φαντασία του καλλιτέχνη, την προσήλωση του φανατικού,
την ανοχή και την αντοχή του πεπειραμένου και του πολύπαθου.
Στα λίγα που θεωρώ χρέος μου να προσθέσω για να τοποθετήσω
τη σημερινή μας συνάντηση στο πλαίσιο όσων έχουν γίνει και
όσων στοχεύονται, το "Νέο μας Πανεπιστήμιο" επιτρέψτε μου να
το αισθάνομαι σαν μια αφαίρεση που συμπυκνώνει και συνθέτει
τη συνείδηση του δραματικού σήμερα, την αγωνία για το διαφο-
ρετικό αύριο και την χωρίς όμοιο ένταση της εκπαιδευτικής
λειτουργ ίας.
Είχα την ευκαιρία--πριν από δύο μόλις μέρες—με αφορμή την
πρώτη από τις δύο μας εκδηλώσεις, ν’αναφερθώ στην ιδιαιτερό-
τητα αυτής της περιόδου για το νέο Πανεπιστήμιο που οικοδομεί-
-3-
ται σταδιακά. Δεν θα επαναλάβω όσα είχα πεί. Αυτή η περίοδος
είναι το τέλος (εγώ πιστεύω το αίσιο τέλος) της πρώτης φάσης,
της προκαταρκτικής, και συγχρόνως η αρχή ενός μακρινού και
δύσκολου δρόμου που πρέπει να τον χαράζουμε και να τον ανοί-
ξουμε με δικές μας προσπάθειες. Είναι η περίοδος που όλα και
όλοι έχουν την φρεσκάδα του καινούργιου. Αυτό δεν μπορεί να
διαρκέσει πολύ. Αυτή η περίοδος πρέπει να αξιοποιηθεί δημιουρ-
γικά. Το νέο μας Πανεπιστήμιο έχει βέβαια ήδη μια μικρή ιστο-
ρία. 'Εχει όμως κυρίως προοπτικές.
Η μικρή του ιστορία χαρακτηρίζεται σημαντικά από τη διστα-
κτικότητα της Πολιτείας να ιδρυθεί Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλία,
παρόλη την επίμονη διεκδίκησή του από τους τοπικούς φορείς
και την προετοιμασία που υπήρξε. Χαρακτηρίζεται επίσης από
μια θεμελιώδη αλλά και πολύ συνηθισμένη και ως ένα σημείο
δικαιολογημένη παρεξήγηση για το ρόλο τους στόχους και τις
βασικές προϋποθέσεις μιας αποτελεσματικής λειτουργίας ενός
Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος στην περιφέρεια. Μια παρε-
ξήγηση, που τις ευγενικές φιλοδοξίες τις μετέτρεψε καμιά
φορά σε αντιπαλότητες τοπικές που δυσκολεύουν την ενωτική
λειτουργία του Πανεπιστημίου και αδυνατίζουν τις προσπάθειες
για την ανάπτυξή του. Το τελευταίο στοιχείο της μικρής ιστο-
ρίας είναι η γρήγορη οργανωτική πορεία του τελευταίου χρό-
νου αμέσως μετά την ίΐδρυσή του. Το στάδιο που βρισκόμαστε σή-
μερα (το είπα και πριν) είναι η τελευταία φάση της ηρωί'κής
περιόδου και η αφετηρία πολύ πιο σύνθετων δράσεων από την
επιτυχία των οποίων εξαρτάται ο βαθμός που το νέο μας Πανεπι-
στήμιο θα μπορέσει να αντιμετωπίσει με επιτυχία την πρόκληση
των κα l ρών.
ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ
ΚΑΙ ΠΟΥ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΜΕ
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας πρώτα απ’όλα δεν είναι τοπικό
Πανεπιστήμιο. Δεν είναι ούτε το Πανεπιστήμιο μιας πόλης, ού-
τε το Πανεπιστήμιο απλά της Θεσσαλικής περιοχής. Είναι ένας
πνευματικός και αναπτυξιακός πόλος για την περιοχή, αλλά ο
ρόλος του συμπληρώνεται με τη λειτουργία που αναμένεται να
έχει σε εθνική κλίμακα. Αυτό βέβαια ως ένα σημείο ισχύει για
-4-
όλα τα Πανεπιστήμια, ακόμα και για εκείνα που δεν ξέφυγαν από
την περιθωριακή λειτουργία των λεγομένων περιφερειακών Ιδρυ-
μάτων .
Στην περίπτωση όμως αυτού του Πανεπιστημίου συμβαίνουν
τα εξής χαρακτηριστικά:
Πρώτο Η επιλογή των τόπων εγκατάστασής του εγγυάται για
αντικειμενικούς λόγους, (γεωγραφικούς, οικονομικούς,
πληθυσμιακούς, κυκλοφοριακούς, περιβαλλοντικούς) την
"κεντρική" του λειτουργία.
Δεύτερο Η επιλογή να είναι Πανεπιστήμιο "πλήρες" δηλαδή με
επιστημονικά Τμήματα που θα καλύψουν όχι μόνο μία
επιστημονική περιοχή, αλλά όλους τους βασικούς Κύ-
κλους Επιστημών δεν έμεινε για πολύ στο στάδιο της
εξαγγελίας ή της ευχής αλλά υλοποιήθηκε αμέσως με
την ίδρυση "δέσμης Τμημάτων" που θα λειτουργήσουν
ως πυρήνες των ολόκληρων Κύκλων Επιστημών.
Τρίτο Η συζήτηση για την μελλοντική του ανάπτυξη ξεκίνησε
παράλληλα σχεδόν με την ίδρυση της πρώτης δέσμης Τμη-
μάτων και βρίσκεται σε προχωρημένο σημείο.
Τέταρτο Η επιλογή, το Πανεπιστήμιο να κρατήσει την οργανωτι-
κή και ακαδημαϊκή συνοχή που απαιτείται για λειτουρ-
γικούς και οικονομικούς λόγους, χωρίς να διασπάται
η ενότητα του φοιτητικού δυναμικού και του φοιτητι-
κού κινήματος, έχει ολοκληρωθεί και έχει θεσμοθετη-
θεί. Με τρόπο μάλιστα που ανταποκρίνεται στην κλίμα-
κα και την ιδιομορφία των δυνατοτήτων των πόλων ανά-
πτυξης της περιοχής. 'Ετσι στην πόλη αυτή που είναι
η έδρα του Πανεπιστήμιου, σχεδιάζονται να αναπτυχθούν
ο Κύκλος των Ανθρωπιστικών Επιστημών και ο Κύκλος των
Επιστημών που συνδέονται με την Παραγωγή (και φυσικά
τη Διοίκηση).
Από την άλλη πλευρά, στη Λάρισα, τον άλλο μεγάλο
πόλο της περιοχής, σχεδιάζονται να αναπτυχθούν ο Κύ-
κλος των Επιστημών Υγείας και Ζωής και αργότερα ο Κύ-
κλος των Θετικών Επιστημών. Παράλληλα, πανεπιστημια-
-5-
κές δραστηριότητες, κέντρα έρευνας και εξειδίκευσης
θα αναπτυχθούν σ'όλο τον ευρύτερο θεσσαλικό χώρο.
Πέμπτο Η συνολική ανάπτυξη του Πανεπιστημίου με εναλλακτικές
προτάσεις για τα νέα Τμήματα που θα συμπληρώσουν τους
4 δασικούς Κύκλους σχεδιάζεται σφαιρικά για να υπάρχει
μια συνολική εικόνα των αναγκαίων υποδομών και των διαρ-
θρωτικών σχημάτων που απαιτούνται. 0 σχεδιασμός αυτός
έχει:ένα στόχο άμεσο ένα μεσοπρόθεσμο *και ένα τελικό.
'Εκτο (και τελευταίο) αλλά όχι το λιγότερο σημαντικό είναι ότι
έχουν προσδιοριστεί τα απαραίτητα μεγέθη και έχουν δια-
μορφωθεί οι εναλλακτικές προτάσεις για τη συνολική εγκα-
τάσταση, ενώ (κι αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο) έχουν
ολοκληρωθεί αγορές ακινήτων που διαμορφώνουν τελεσίδικα
τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που μπορούν να εγγυηθούν
το σκέλος εκείνο της φυσιογνωμίας του νέου Πανεπιστημίου
που συζητώ αυτή τη στιγμή. Δηλαδή την μη απλά περιφερεια-
κή λειτουργία του. Αυτά όλα συγκροτούν ένα σημείο στο ο-
ποίο βρισκόμαστε σήμερα.
Ένα άλλο σημείο έχει μια ειδικότερη αναφορά σ'αυτήν την
πόλη, είναι πάρα πολύ σημαντικό, αλλά δεν θα το συζητήσω.
Απλώς θα το αναφέρω. Είναι η επιλογή να ενταχθεί το Πανεπιστή-
μιο μέσα στον Αστικό Ιστό και να μην εγκατασταθεί σ'ένα απο-
μονωμένο Campus. Αυτό ήδη έχει γίνει. Σήμερα μπορούμε να μι-
λούμε για ένα Πανεπιστήμιο που ©'αναπτυχθεί κυρίως μέσα στην
πόλη, αρθρωμένο σ'ένα πολυσημειακό πλέγμα, λειτουργιών, κινή-
σεων, επαφών και δράσεων. Στη Λάρισα, η ιδιομορφία των εγκα-
ταστάσεων της Ιατρικής και των Βιολογικών Επιστημών απαιτεί
χειρισμούς σημαντικά διαφορετικούς. Ol εναλλακτικές προτάσεις
έχουν ήδη διαμορφωθεί.
Κυρίες και Κύριοι, όλα αυτά είναι ίσως πολύ ωραία που έγι-
ναν και γίνονται. Αλλά όλα αυτά δεν είναι καν οι αναγκαίες
προϋποθέσεις. Είναι οι προϋποθέσεις των προϋποθέσεων για την
ανάπτυξη του νέου μας Πανεπιστημίου. Οι προτεραιότητες που
μας περιμένουν είναι βέβαια φανερές. Και πρόκειται για δρά-
σεις που πρέπει να γίνουν παράλληλα.
-6-
Από τη μια πλευρά, στατικές και αρχιτεκτονικές μελέτες,
έργα στα κτίρια, νέες αγορές, νέες μελέτες, νέα έργα. Από
την άλλη, διαμόρφωση των υποδομών και ποιότητας περιβάλλο-
ντος, που να μπορούν να εγγυηθούν μια καθημερινή ζωή—εργα-
σία και διαμονή—χωρίς τα χαρακτηριστικά της μιζέριας. Αυτής
της μιζέριας που ξεκινά ως δήθεν προσωρινό χαρακτηριστικό
μιας μεταβατικής κατάστασης για να καταλήξει συνήθως σε μό-
νιμη υποβάθμιση και ενδημική καχεξία.
Παράλληλα κι ίσως αυτό να είναι το σπουδαιότερο η διαμόρ-
φωση της ακαδημαϊκής οργάνωσης πρέπει να εγγυηθεί άρθρωση
των γνωστικών περιεχομένων με διαδικασίες και σχήματα που να
επιτρέπουν με τη συνοχή και την ευελιξία τους δημιουρική ερ-
γασία. Γιατί μόνο μέσα από αυτήν μπορεί να αποκατασταθεί η
αξιοπιστία και η κοινωνική χρησιμότητα του νέου φορέα.
Και τέλος οι άνθρωποι. Αυτοί θα είναι τελικά το Πανεπιστή-
μιο. Διδάσκοντες και Φοιτητές πρέπει να βρεθούν τρόποι. Να
έρθουν και να ζήσουν στο πλαίσιο του Πανεπιστημίου. Να έρθουν
και να ριζώσουν και ν'αγαπήσουν και τη δουλειά τους και τόπο.
Και πρέπει να τους αγαπήσει και ο τόπος.
Σήμερα κάνουμε μια κίνηση που είναι σταθμός. Ξεκινούμε τον
προβληματισμό για την ακαδημαϊκή οργάνωση ενός Επιστημονικού
Τμήματος. Kl αυτή η εκδήλωση συμβαίνει να είναι παράλληλα και
μια δήλωση παρουσίας’ μια πρώτη δήλωση παρουσίας του Πανεπι-
στημίου στην περιοχή του και θέλουμε έτσι να ερμηνευθεί. Γι
αυτό την πλαισιώσαμε και με παράλληλες κοινωνικές εκδηλώσεις.
Μια δήλωση παρουσίας.....
Ξέρω ότι υπάρχει και η άποψη που λέει ότι το Πανεπιστήμιο
είναι Φοιτητές. Αφού δεν υπάρχουν Φοιτητές, τότε αυτό δεν εί-
ναι Πανεπιστήμιο παρά μόνο στα χαρτιά. Πάρτε φοιτητές αμέσως,
μας λένε μερικοί, και τότε μπορούμε να μιλάμε για Πανεπιστή-
μιο.
Υπάρχει μια συγκινητική απλοϊκότητα στην αλήθεια που πραγ-
ματικά εκφράζει μια τέτοια στάση. Ασφαλώς και δεν γίνεται
Πανεπιστήμιο χωρίς φοιτητές--θα πρόσθετα και χωρίς ικανούς
δασκάλους. Αλλά, ο οργανισμός που θα μπορούσε να εξασφαλίσει
την αξιοπιστία του νέου μας Πανεπιστημίου, δίνοντάς του μια
φυσιογνωμία που δεν θα επέτρεπε την περιθωριοποίησή του και
την υποθήκευση του κεντρικού ρόλου που σχεδιάζεται να παίξει
για τον τόπο δεν επιτρέπει να διαπραχθούν για άλλη μια φορά
σφάλματα που έγιναν και πληρώθηκαν ακριβά. Σφάλματα που τα
ξέρουμε όλοι και τα αναφέρουμε συχνά.
Δεν υπερασπίζομαι καθόλου τη μαξιμαλιστική άποψη, να δη-
μιουργηθούν πρώτα όλες οι υποδομές και μετά βλέπουμε. Αλλά
υπάρχουν ευαίσθητες ισορροπίες που δεν μπορεί κανείς να τις
αγνοήσει και κρίσιμα μεγέθη τόσο για τα ποσοτικά όσο και για
τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αν δεν αποκατασταθούν προκα-
ταρκτικά και έγκαιρα είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν στα γνωστά
φαινόμενα υποβάθμισης. Kl αυτό κανείς δεν θα μπορέσει να το
συγχωρέσει σε κανένα. Με πλήρη επίγνωση αυτής της ευθύνης επι-
σπεύδουμε όσο μπορούμε όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται...
και στο μεταξύ πλησιάζουμε με την παρουσία μας την πόλη.
Αγαπητοί Σύνεδροι,
Τα Παιδαγωγικά Τμήματα αποτελούν στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
τον πρώτο πυρήνα του Κύκλου των Ανθρωπιστικών Επιστημών και
της αντίστοιχης Σχολής. 0 ρόλος τους είναι ασφαλώς πολύ δια-
φορετικός από τα Παιδαγωγικά Τμήματα που ως νέα εντάχθηκαν
στο διαμορφωμένο περιβάλλον και κλίμα παλαιότερων Σχολών που
περιλαμβάνουν πολλά Τμήματα του Κύκλου των Ανθρωπιστικών Επι-
στημών .
Ασφαλώς δεν ισχυρίζομαι ότι η ανάπτυξη όλου του Κύκλου
των Ανθρωπιστικών Επιστημών θα βασιστεί στο δυναμικό των Παι-
δαγωγικών Τμημάτων, στην περίπτωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Θέλω μόνο να πω κάτι που το θεωρώ πολύ σημαντικό και γι αυτό
θα το επαναλάβω, όπως ακριβώς το διατύπωσα στο προχθεσινό Συ-
μπόσιο για την Προσχολική Αγωγή. Θέλω μόνο να πω ότι:
Η στελέχωση, η ακαδημαΚκή συγκρότηση, η ανάπτυξη των "Τομέων"
και τελικά το κλίμα εργασίας αυτών των Τμήματων, και το επι-
στημονικό και κοινωνικό κύρος που θα διεκδικήσουν θα πρέπει
να τείνει να εξασφαλίσει και μια επιστημονική, και μια πολι-
τισμική συμπληρωματικότητα, κι ένα τέτοιο επίπεδο λειτουργίας
-8-
που θα μπορούν αν όχι να εγγυηθούν, τουλάχιστο να υποστηρί-
ξουν αποτελεσματικά αυτήν την προοπτική. Είναι κάτι και αναγ-
καίο και προκλητικά γοητευτικό και ασφαλώς ανοίγει νέους ορί-
ζοντες στην κοινωνική καταξίωση και του Παιδαγωγικού λειτουρ-
γήματος και των λειτουργών που το υπηρετούν.
Το σημερινό μας Συμπόσιο εντάσσεται, όπως είπα, στο πλαί-
σιο της ακαδημαϊκής συγκρότησης του νέου μας Πανεπιστημίου.
Οι θεματικές του ενότητες εκφράζουν ήδη μια πρώτη άποψη για
ειδικούς προσανατολισμούς που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν
και μια ειδική φυσιογνωμία, αλλά και μια άμεση σύνδεση με τα
σημερινά και τα αυριανά προβλήματα της κοινωνικής πράξης.
Είμαι βέβαιος (κι αυτό δεν είναι απλό σχήμα λόγου’ βλέ-
πετε είχα το προνόμιο να διαβάσω τις περισσότερες εισηγήσεις
όταν κατατέθηκαν), είμαι βέβαιος ότι η ενημέρωση και η ανταλ-
λαγή απόψεων θα είναι γόνιμη και η συζήτηση ζωηρή και εποικο-
δομητική. Και ότι όλα αυτά θα αποτελέσουν ένα σημαντικό επι-
στημονικό γεγονός στον τόπο μας, αλλά κι ένα χρήσιμο εργαλείο
για τους προσανατολισμούς που μας ενδιαφέρουν στο Πανεπιστή-
μιο Θεσσαλίας. *
Με αυτές τις σκέψεις κι αφού ευχηθώ σ'όλους μας καλή επι-
τυχία, θα τελειώσω και θα παρακαλέσω τον κ. Υπουργό να κηρύ-
ξει την έναρξη των εργασιών αυτού του Συμποσίου από το οποίο-
περιμένουμε τόσα πολλά.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΙΛΙΑΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ
ΛΑΖΑΡΙΔΗ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ "ΝΕΕΣ
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ" ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
1985 ΣΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ--ΤΜ-ΜΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ.
Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί φίλοι και συνεργάτες,
Εκ μέρους της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Θεσ-
σαλίας, σας καλωσορίζω στις εργασίες του "Διεθνούς Επιστημο-
νικού Συμποσίου" με θέμα "Τις νέες Κατευθύνσεις στις Παιδαγω-
γικές Σπουδές". Σας ευχαριστώ για την ανταπόκριση που δέίξα-
τε στην πρόσκλησή μας και εύχομαι τα συμπεράσματα αυτής της
συνάντησης να αποτελέσουν μια χρήσιμη σύνθεση των πιο Σύγχρο-
νων και των πιο γόνιμων ιδεών και στέρεα βάση για τις δι-
κές μας προσπάθειες και τη φιλοδοξία να οικοδομήσουμε τίποτε
λιγότερο από ένα νέο Πανεπιστήμιο.
Θέλω ιδιαίτερα να ευχαριστήσω και να καλωσορίσω στην πατρί-
δα μας τους εκλεκτούς ξένους προσκεκλημένους μας που είναι
όλοι τους όχι μόνο ακαδημαϊκοί αλλά προσωπικότητες που παί-
ζουν καίριους και επιχειρησιακούς ρόλους μέσα στη φωτιά της
ευρωπαϊκής παιδαγωγικής πράξης. Γνώστες και ειδικών αλλά και
των γενικών προβληματισμών που θέτει στον Ευρωπαϊκό και το
Διεθνή χώρο η συνείδηση των σημερινών δραματικών προβλημάτων
και η αγωνία της προοπτικής του 2.000 μ.Χ.
Θα αποτελούσε ασφαλώς παράλειψή μου αν δεν ευχαριστούσα
το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος και το Τμήμα Μαγνησίας
για τη συνδρομή τουςστην οργάνωση αυτών των πρώτων δημόσιων
επιστημονικών εκδηλώσεων του νέου μας Πανεπιστημίου, και
ιδιαίτερα τον Πρόεδρο του Τοπικού Τμήματος για την ευαισθη-
σία και την αποτελεσματική του κινητοποίηση.
Δεν θα ήθελα επίσης να αφήσω αμνημόνευτο το δημιουργικό
ρόλο που έπαιξαν όλα αυτά τα χρόνια πριν από την ίδρυση του
Πανεπιστημίου τόσο το Τεχνικό Επιμελητήριο Μαγνησίας όσο και
η Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Στην αίθουσα αυτή, μέσα στην οποία αισθάνομαι εξαιρετικά
οικεία, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας υπήρξε σαν αντικείμενο προ-
βληματισμού πολύ πριν διαμορφωθεί η πολιτική βούληση που οδή-
γησε στην ίδρυσή του.
-2-
Δεν είναι υπερβολή να δώσω αυτήν την έμφαση στην ιστορική
συνέχεια των προσπαθειών που συμβολίζει αυτός ο χώρος, αυ-
τός ο χώρος στον οποίο με διάφορες ευκαιρίες διαμορφώθηκαν
χαρακτηριστικά στοιχεία της σύλληψης που υλοποιείται σήμερα.
Κυρίες και Κύριοι,
Αναφέρθηκα ήδη--σχεδόν "εν παρόδω"--στα στοιχεία που συν-
θέτουν το λόγο που είμαστε συγκεντρωμένοι σ'αυτό το φιλόξενο
χώρο. "Εν παρόδω" και τόσο φαινομενικά ψυχρά και απρόσωπα
όσο αισθάνθηκα πως μου ήταν πως μου ήταν αναγκαίο για να
διαφυλαχθώ—έστω για μια στιγμή—από τη συγκλονιστική δρα-
ματικότητα της συγκυρίας. Αναφέρθηκα στο "Νέο μας Πανεπιστή-
μιο" στη "συνείδηση των σημερινών δραματικών προβλημάτων"
στην "αγωνία της προοπτικής του 2.000 μ.Χ." και βέβαια "στη
φωτιά της παιδαγωγικής πράξης". Το καθένα από αυτά (που στο
κάτω-κάτω της γραφής μόνο τεχνητά μπορούν να ξεχωρίσουν) έ-
χει από μόνο του μια σύνθετη δραματικότητα που δεν μπορεί να
την ορίσει, ούτε να την αναγνωρίσει, ούτε να την αντιμετωπί-
σει, η ατομική νηφαλιότητα ούτε κι η επιστήμη μόνες τους. Α-
κόμα κι αν η πρώτη στηρίζεται στην αίσθηση του χρέους ή την
αγάπη. Ακόμα κι αν η δεύτερη ξεπεράσει τα στεγανά της και πά-
ρει το δρόμο της κοινωνικής στράτευσης.
Αυτή η σύνθετη δραματικότητα, πέρα από τη γνώση και την
εμπειρία και την ψυχραιμία και τη στράτευση, ίσως για να ερ-
μηνευθεί, χρειάζεται ακόμα κάτι από τη φλόγα του τρελλού, τη
φωτιά του επαναστάτη, κάτι από το πάθος του ιεραπόστολου, την
καυτή φαντασία του καλλιτέχνη, την προσήλωση του φανατικού,
την ανοχή και την αντοχή του πεπειραμένου και του πολύπαθου.
Στα λίγα που θεωρώ χρέος μου να προσθέσω για να τοποθετήσω
τη σημερινή μας συνάντηση στο πλαίσιο όσων έχουν γίνει και
όσων στοχεύονται, το "Νέο μας Πανεπιστήμιο" επιτρέψτε μου να
το αισθάνομαι σαν μια αφαίρεση που συμπυκνώνει και συνθέτει
τη συνείδηση του δραματικού σήμερα, την αγωνία για το διαφο-
ρετικό αύριο και την χωρίς όμοιο ένταση της εκπαιδευτικής
λειτουργ ίας.
Είχα την ευκαιρία--πριν από δύο μόλις μέρες—με αφορμή την
πρώτη από τις δύο μας εκδηλώσεις, ν’αναφερθώ στην ιδιαιτερό-
τητα αυτής της περιόδου για το νέο Πανεπιστήμιο που οικοδομεί-
-3-
ται σταδιακά. Δεν θα επαναλάβω όσα είχα πεί. Αυτή η περίοδος
είναι το τέλος (εγώ πιστεύω το αίσιο τέλος) της πρώτης φάσης,
της προκαταρκτικής, και συγχρόνως η αρχή ενός μακρινού και
δύσκολου δρόμου που πρέπει να τον χαράζουμε και να τον ανοί-
ξουμε με δικές μας προσπάθειες. Είναι η περίοδος που όλα και
όλοι έχουν την φρεσκάδα του καινούργιου. Αυτό δεν μπορεί να
διαρκέσει πολύ. Αυτή η περίοδος πρέπει να αξιοποιηθεί δημιουρ-
γικά. Το νέο μας Πανεπιστήμιο έχει βέβαια ήδη μια μικρή ιστο-
ρία. 'Εχει όμως κυρίως προοπτικές.
Η μικρή του ιστορία χαρακτηρίζεται σημαντικά από τη διστα-
κτικότητα της Πολιτείας να ιδρυθεί Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλία,
παρόλη την επίμονη διεκδίκησή του από τους τοπικούς φορείς
και την προετοιμασία που υπήρξε. Χαρακτηρίζεται επίσης από
μια θεμελιώδη αλλά και πολύ συνηθισμένη και ως ένα σημείο
δικαιολογημένη παρεξήγηση για το ρόλο τους στόχους και τις
βασικές προϋποθέσεις μιας αποτελεσματικής λειτουργίας ενός
Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος στην περιφέρεια. Μια παρε-
ξήγηση, που τις ευγενικές φιλοδοξίες τις μετέτρεψε καμιά
φορά σε αντιπαλότητες τοπικές που δυσκολεύουν την ενωτική
λειτουργία του Πανεπιστημίου και αδυνατίζουν τις προσπάθειες
για την ανάπτυξή του. Το τελευταίο στοιχείο της μικρής ιστο-
ρίας είναι η γρήγορη οργανωτική πορεία του τελευταίου χρό-
νου αμέσως μετά την ίΐδρυσή του. Το στάδιο που βρισκόμαστε σή-
μερα (το είπα και πριν) είναι η τελευταία φάση της ηρωί'κής
περιόδου και η αφετηρία πολύ πιο σύνθετων δράσεων από την
επιτυχία των οποίων εξαρτάται ο βαθμός που το νέο μας Πανεπι-
στήμιο θα μπορέσει να αντιμετωπίσει με επιτυχία την πρόκληση
των κα l ρών.
ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ
ΚΑΙ ΠΟΥ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΜΕ
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας πρώτα απ’όλα δεν είναι τοπικό
Πανεπιστήμιο. Δεν είναι ούτε το Πανεπιστήμιο μιας πόλης, ού-
τε το Πανεπιστήμιο απλά της Θεσσαλικής περιοχής. Είναι ένας
πνευματικός και αναπτυξιακός πόλος για την περιοχή, αλλά ο
ρόλος του συμπληρώνεται με τη λειτουργία που αναμένεται να
έχει σε εθνική κλίμακα. Αυτό βέβαια ως ένα σημείο ισχύει για
-4-
όλα τα Πανεπιστήμια, ακόμα και για εκείνα που δεν ξέφυγαν από
την περιθωριακή λειτουργία των λεγομένων περιφερειακών Ιδρυ-
μάτων .
Στην περίπτωση όμως αυτού του Πανεπιστημίου συμβαίνουν
τα εξής χαρακτηριστικά:
Πρώτο Η επιλογή των τόπων εγκατάστασής του εγγυάται για
αντικειμενικούς λόγους, (γεωγραφικούς, οικονομικούς,
πληθυσμιακούς, κυκλοφοριακούς, περιβαλλοντικούς) την
"κεντρική" του λειτουργία.
Δεύτερο Η επιλογή να είναι Πανεπιστήμιο "πλήρες" δηλαδή με
επιστημονικά Τμήματα που θα καλύψουν όχι μόνο μία
επιστημονική περιοχή, αλλά όλους τους βασικούς Κύ-
κλους Επιστημών δεν έμεινε για πολύ στο στάδιο της
εξαγγελίας ή της ευχής αλλά υλοποιήθηκε αμέσως με
την ίδρυση "δέσμης Τμημάτων" που θα λειτουργήσουν
ως πυρήνες των ολόκληρων Κύκλων Επιστημών.
Τρίτο Η συζήτηση για την μελλοντική του ανάπτυξη ξεκίνησε
παράλληλα σχεδόν με την ίδρυση της πρώτης δέσμης Τμη-
μάτων και βρίσκεται σε προχωρημένο σημείο.
Τέταρτο Η επιλογή, το Πανεπιστήμιο να κρατήσει την οργανωτι-
κή και ακαδημαϊκή συνοχή που απαιτείται για λειτουρ-
γικούς και οικονομικούς λόγους, χωρίς να διασπάται
η ενότητα του φοιτητικού δυναμικού και του φοιτητι-
κού κινήματος, έχει ολοκληρωθεί και έχει θεσμοθετη-
θεί. Με τρόπο μάλιστα που ανταποκρίνεται στην κλίμα-
κα και την ιδιομορφία των δυνατοτήτων των πόλων ανά-
πτυξης της περιοχής. 'Ετσι στην πόλη αυτή που είναι
η έδρα του Πανεπιστήμιου, σχεδιάζονται να αναπτυχθούν
ο Κύκλος των Ανθρωπιστικών Επιστημών και ο Κύκλος των
Επιστημών που συνδέονται με την Παραγωγή (και φυσικά
τη Διοίκηση).
Από την άλλη πλευρά, στη Λάρισα, τον άλλο μεγάλο
πόλο της περιοχής, σχεδιάζονται να αναπτυχθούν ο Κύ-
κλος των Επιστημών Υγείας και Ζωής και αργότερα ο Κύ-
κλος των Θετικών Επιστημών. Παράλληλα, πανεπιστημια-
-5-
κές δραστηριότητες, κέντρα έρευνας και εξειδίκευσης
θα αναπτυχθούν σ'όλο τον ευρύτερο θεσσαλικό χώρο.
Πέμπτο Η συνολική ανάπτυξη του Πανεπιστημίου με εναλλακτικές
προτάσεις για τα νέα Τμήματα που θα συμπληρώσουν τους
4 δασικούς Κύκλους σχεδιάζεται σφαιρικά για να υπάρχει
μια συνολική εικόνα των αναγκαίων υποδομών και των διαρ-
θρωτικών σχημάτων που απαιτούνται. 0 σχεδιασμός αυτός
έχει:ένα στόχο άμεσο ένα μεσοπρόθεσμο *και ένα τελικό.
'Εκτο (και τελευταίο) αλλά όχι το λιγότερο σημαντικό είναι ότι
έχουν προσδιοριστεί τα απαραίτητα μεγέθη και έχουν δια-
μορφωθεί οι εναλλακτικές προτάσεις για τη συνολική εγκα-
τάσταση, ενώ (κι αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο) έχουν
ολοκληρωθεί αγορές ακινήτων που διαμορφώνουν τελεσίδικα
τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που μπορούν να εγγυηθούν
το σκέλος εκείνο της φυσιογνωμίας του νέου Πανεπιστημίου
που συζητώ αυτή τη στιγμή. Δηλαδή την μη απλά περιφερεια-
κή λειτουργία του. Αυτά όλα συγκροτούν ένα σημείο στο ο-
ποίο βρισκόμαστε σήμερα.
Ένα άλλο σημείο έχει μια ειδικότερη αναφορά σ'αυτήν την
πόλη, είναι πάρα πολύ σημαντικό, αλλά δεν θα το συζητήσω.
Απλώς θα το αναφέρω. Είναι η επιλογή να ενταχθεί το Πανεπιστή-
μιο μέσα στον Αστικό Ιστό και να μην εγκατασταθεί σ'ένα απο-
μονωμένο Campus. Αυτό ήδη έχει γίνει. Σήμερα μπορούμε να μι-
λούμε για ένα Πανεπιστήμιο που ©'αναπτυχθεί κυρίως μέσα στην
πόλη, αρθρωμένο σ'ένα πολυσημειακό πλέγμα, λειτουργιών, κινή-
σεων, επαφών και δράσεων. Στη Λάρισα, η ιδιομορφία των εγκα-
ταστάσεων της Ιατρικής και των Βιολογικών Επιστημών απαιτεί
χειρισμούς σημαντικά διαφορετικούς. Ol εναλλακτικές προτάσεις
έχουν ήδη διαμορφωθεί.
Κυρίες και Κύριοι, όλα αυτά είναι ίσως πολύ ωραία που έγι-
ναν και γίνονται. Αλλά όλα αυτά δεν είναι καν οι αναγκαίες
προϋποθέσεις. Είναι οι προϋποθέσεις των προϋποθέσεων για την
ανάπτυξη του νέου μας Πανεπιστημίου. Οι προτεραιότητες που
μας περιμένουν είναι βέβαια φανερές. Και πρόκειται για δρά-
σεις που πρέπει να γίνουν παράλληλα.
-6-
Από τη μια πλευρά, στατικές και αρχιτεκτονικές μελέτες,
έργα στα κτίρια, νέες αγορές, νέες μελέτες, νέα έργα. Από
την άλλη, διαμόρφωση των υποδομών και ποιότητας περιβάλλο-
ντος, που να μπορούν να εγγυηθούν μια καθημερινή ζωή—εργα-
σία και διαμονή—χωρίς τα χαρακτηριστικά της μιζέριας. Αυτής
της μιζέριας που ξεκινά ως δήθεν προσωρινό χαρακτηριστικό
μιας μεταβατικής κατάστασης για να καταλήξει συνήθως σε μό-
νιμη υποβάθμιση και ενδημική καχεξία.
Παράλληλα κι ίσως αυτό να είναι το σπουδαιότερο η διαμόρ-
φωση της ακαδημαϊκής οργάνωσης πρέπει να εγγυηθεί άρθρωση
των γνωστικών περιεχομένων με διαδικασίες και σχήματα που να
επιτρέπουν με τη συνοχή και την ευελιξία τους δημιουρική ερ-
γασία. Γιατί μόνο μέσα από αυτήν μπορεί να αποκατασταθεί η
αξιοπιστία και η κοινωνική χρησιμότητα του νέου φορέα.
Και τέλος οι άνθρωποι. Αυτοί θα είναι τελικά το Πανεπιστή-
μιο. Διδάσκοντες και Φοιτητές πρέπει να βρεθούν τρόποι. Να
έρθουν και να ζήσουν στο πλαίσιο του Πανεπιστημίου. Να έρθουν
και να ριζώσουν και ν'αγαπήσουν και τη δουλειά τους και τόπο.
Και πρέπει να τους αγαπήσει και ο τόπος.
Σήμερα κάνουμε μια κίνηση που είναι σταθμός. Ξεκινούμε τον
προβληματισμό για την ακαδημαϊκή οργάνωση ενός Επιστημονικού
Τμήματος. Kl αυτή η εκδήλωση συμβαίνει να είναι παράλληλα και
μια δήλωση παρουσίας’ μια πρώτη δήλωση παρουσίας του Πανεπι-
στημίου στην περιοχή του και θέλουμε έτσι να ερμηνευθεί. Γι
αυτό την πλαισιώσαμε και με παράλληλες κοινωνικές εκδηλώσεις.
Μια δήλωση παρουσίας.....
Ξέρω ότι υπάρχει και η άποψη που λέει ότι το Πανεπιστήμιο
είναι Φοιτητές. Αφού δεν υπάρχουν Φοιτητές, τότε αυτό δεν εί-
ναι Πανεπιστήμιο παρά μόνο στα χαρτιά. Πάρτε φοιτητές αμέσως,
μας λένε μερικοί, και τότε μπορούμε να μιλάμε για Πανεπιστή-
μιο.
Υπάρχει μια συγκινητική απλοϊκότητα στην αλήθεια που πραγ-
ματικά εκφράζει μια τέτοια στάση. Ασφαλώς και δεν γίνεται
Πανεπιστήμιο χωρίς φοιτητές--θα πρόσθετα και χωρίς ικανούς
δασκάλους. Αλλά, ο οργανισμός που θα μπορούσε να εξασφαλίσει
την αξιοπιστία του νέου μας Πανεπιστημίου, δίνοντάς του μια
φυσιογνωμία που δεν θα επέτρεπε την περιθωριοποίησή του και
την υποθήκευση του κεντρικού ρόλου που σχεδιάζεται να παίξει
για τον τόπο δεν επιτρέπει να διαπραχθούν για άλλη μια φορά
σφάλματα που έγιναν και πληρώθηκαν ακριβά. Σφάλματα που τα
ξέρουμε όλοι και τα αναφέρουμε συχνά.
Δεν υπερασπίζομαι καθόλου τη μαξιμαλιστική άποψη, να δη-
μιουργηθούν πρώτα όλες οι υποδομές και μετά βλέπουμε. Αλλά
υπάρχουν ευαίσθητες ισορροπίες που δεν μπορεί κανείς να τις
αγνοήσει και κρίσιμα μεγέθη τόσο για τα ποσοτικά όσο και για
τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αν δεν αποκατασταθούν προκα-
ταρκτικά και έγκαιρα είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν στα γνωστά
φαινόμενα υποβάθμισης. Kl αυτό κανείς δεν θα μπορέσει να το
συγχωρέσει σε κανένα. Με πλήρη επίγνωση αυτής της ευθύνης επι-
σπεύδουμε όσο μπορούμε όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται...
και στο μεταξύ πλησιάζουμε με την παρουσία μας την πόλη.
Αγαπητοί Σύνεδροι,
Τα Παιδαγωγικά Τμήματα αποτελούν στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
τον πρώτο πυρήνα του Κύκλου των Ανθρωπιστικών Επιστημών και
της αντίστοιχης Σχολής. 0 ρόλος τους είναι ασφαλώς πολύ δια-
φορετικός από τα Παιδαγωγικά Τμήματα που ως νέα εντάχθηκαν
στο διαμορφωμένο περιβάλλον και κλίμα παλαιότερων Σχολών που
περιλαμβάνουν πολλά Τμήματα του Κύκλου των Ανθρωπιστικών Επι-
στημών .
Ασφαλώς δεν ισχυρίζομαι ότι η ανάπτυξη όλου του Κύκλου
των Ανθρωπιστικών Επιστημών θα βασιστεί στο δυναμικό των Παι-
δαγωγικών Τμημάτων, στην περίπτωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Θέλω μόνο να πω κάτι που το θεωρώ πολύ σημαντικό και γι αυτό
θα το επαναλάβω, όπως ακριβώς το διατύπωσα στο προχθεσινό Συ-
μπόσιο για την Προσχολική Αγωγή. Θέλω μόνο να πω ότι:
Η στελέχωση, η ακαδημαΚκή συγκρότηση, η ανάπτυξη των "Τομέων"
και τελικά το κλίμα εργασίας αυτών των Τμήματων, και το επι-
στημονικό και κοινωνικό κύρος που θα διεκδικήσουν θα πρέπει
να τείνει να εξασφαλίσει και μια επιστημονική, και μια πολι-
τισμική συμπληρωματικότητα, κι ένα τέτοιο επίπεδο λειτουργίας
-8-
που θα μπορούν αν όχι να εγγυηθούν, τουλάχιστο να υποστηρί-
ξουν αποτελεσματικά αυτήν την προοπτική. Είναι κάτι και αναγ-
καίο και προκλητικά γοητευτικό και ασφαλώς ανοίγει νέους ορί-
ζοντες στην κοινωνική καταξίωση και του Παιδαγωγικού λειτουρ-
γήματος και των λειτουργών που το υπηρετούν.
Το σημερινό μας Συμπόσιο εντάσσεται, όπως είπα, στο πλαί-
σιο της ακαδημαϊκής συγκρότησης του νέου μας Πανεπιστημίου.
Οι θεματικές του ενότητες εκφράζουν ήδη μια πρώτη άποψη για
ειδικούς προσανατολισμούς που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν
και μια ειδική φυσιογνωμία, αλλά και μια άμεση σύνδεση με τα
σημερινά και τα αυριανά προβλήματα της κοινωνικής πράξης.
Είμαι βέβαιος (κι αυτό δεν είναι απλό σχήμα λόγου’ βλέ-
πετε είχα το προνόμιο να διαβάσω τις περισσότερες εισηγήσεις
όταν κατατέθηκαν), είμαι βέβαιος ότι η ενημέρωση και η ανταλ-
λαγή απόψεων θα είναι γόνιμη και η συζήτηση ζωηρή και εποικο-
δομητική. Και ότι όλα αυτά θα αποτελέσουν ένα σημαντικό επι-
στημονικό γεγονός στον τόπο μας, αλλά κι ένα χρήσιμο εργαλείο
για τους προσανατολισμούς που μας ενδιαφέρουν στο Πανεπιστή-
μιο Θεσσαλίας. *
Με αυτές τις σκέψεις κι αφού ευχηθώ σ'όλους μας καλή επι-
τυχία, θα τελειώσω και θα παρακαλέσω τον κ. Υπουργό να κηρύ-
ξει την έναρξη των εργασιών αυτού του Συμποσίου από το οποίο-
περιμένουμε τόσα πολλά.